İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza Muhakemesi Hukuku Final Sınavı Açıklamalar: ÇÖZÜM

Transkript

1 İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza Muhakemesi Hukuku Final Sınavı Açıklamalar: Sınav süresi 3 saattir. Sorular, sadece olayın anlaşılabilmesinin kolaylaştırmak amacıyla olayın içine yerleştirilmiştir. Cevaplarınızı verirken olayın bütününü göz önünde bulundurmanız gerekmektedir. Sınavın ilk 30 dakikası salondan çıkmanıza izin verilmeyecektir. Bir tabaka daha kâğıt kullanabilirsiniz. Cevaplarınızı soru ile sınırlı olarak ve gerekçeli biçimde, okunaklı yazmaya özen gösteriniz. Başarılar dileriz. ÇÖZÜM Merkezi İstanbul da bulunan X AŞ nin Almanya temsilcisi A, şirketin kendisine verdiği vekâletnameyi kullanarak, şirkete ait Almanya daki bazı taşınmazları satar ve satıştan elde ettiği parayı bir Alman bankasındaki şahsi hesabına yatırır. Satıştan haberdar olan X AŞ yönetim kurulu üyesi B İstanbul Cumhuriyet başsavcılığına başvurarak A nın cezalandırılmasını talep eder. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı yapılan başvuru üzerine soruşturmaya başlar. Ancak bu arada şirketin hâkim hissedarı olan C, bu tür bir soruşturmanın şirketin itibarına zarar vereceğini düşünerek yapılan başvuruyu geri almak üzere İstanbul Cumhuriyet Savcılığına bir dilekçe verir fakat savcılık makamı bu dilekçeyi dikkate almaz. 1. B tarafından İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığına yapılan başvurunun hukuki niteliğini, ihtimalleri dikkate alarak tespit ediniz. Bu ihtimaller çerçevesinde olayda başvuru yapmak yetkisi kime aittir? C nin dilekçesi karşısında Savcılık makamı nasıl hareket etmelidir? - B tarafından yapılan bildirim hukuki niteliği, suçun takibinin şikayete tabi olup olmamasına göre belirlenir. Takibi şikayete bağlı suç ise; soruşturma makamlarına veya bildirimi soruşturma makamına iletmekle yükümlü > CMK 158 de sayılan makamlara > suçtan zarar gören tarafından > fiil ve faili öğrenmeden itibaren 6 ay içinde yapılan bildirimin hukuki niteliği şikayettir. - Resen takip edilen suç ise herhangi bir kişi tarafından yine aynı makamlara dava zamanaşımı süresi içinde yapılan bildirimin hukuki niteliği ihbardır. - Olayda söz konusu olan suçun takibinin şikayete bağlı olması durumunda suçtan zarar görenlerden herhangi birisinin bu bildirimde bulunması yeterlidir. Dolayısıyla yönetim kurulu başkanı veya ortaklardan herhangi birisi bu başvuruyu yapabilir. Resen soruşturulan suç ise herhangi bir kişi bu bildirimde bulunabilir.yine ihtimalli değerlendirilecek olursa, resen soruşturulan suçlarda başvuru yapıldıktan sonra geri alınması söz konusu değildir, zira bildirimin suçun soruşturması bakımından bir önemi bulunmamaktadır. - Ancak takibi şikayete bağlı suçlarda geri alma, fiile ilişkin hüküm kesinleşinceye kadar karşı tarafın (şüpheli veya sanık)rızası ile mümkündür. Birden fazla kişinin suçtan zarar gördüğü suçlarda her bir zarar görenin bağımsız şikayet yetkisi olduğundan geri almanın etki doğurabilmesi tüm şikayetçilerin şikayetlerini geri alması gerekmektedir. Olayda muhakeme hukuku bakımından suçtan zarar gören sayısı birden fazladır. Gerek şirket tüzel kişisini temsilen yetkili organ veya temsile yetkili kişi, gerekse ortaklar birbirlerinden bağımsız olarak şikayette bulunabilirler. Şirket adına yapılan bir başvurunun da aynı yetkiye sahip organ veya kişi tarafından geri alınması gerekir. C nin tek başına şahsen şirket adına yapılan şikayeti geri alması mümkün değildir. Bu beyan sadece C bakımından şikayetten feragat sonucunu doğurur. Soruşturmaya devam edilir. Aynı olaya ilişkin Alman adli makamları da soruşturma başlatır. Yapılan soruşturma sonucunda A ve şirketin Berlin ofisinde görevli D nin fiili işledikleri konusunda yeterli şüpheye ulaşılmasına rağmen Alman Ceza Muhakemesi Kanunundaki bir düzenlemeden hareketle taşınmaz bedellerini 1

2 iade etmeleri, bunun yanı sıra Avro kamuya yararlı derneklere ödemeleri koşuluyla kovuşturmaya yer olmadığına karar verilir. Bu karara istinaden bedelleri ödeyen A ve D, sınır dışı edilirler ve İstanbul a gelirler. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığının daveti üzerine Savcılığa gidererek ifade veren A ve D, X AŞ nin aslında paravan bir şirket olduğunu, B ve C tarafından kaçakçılık suretiyle elde edilen paraları aklamak için kullanıldığını ileri sürerler. İstanbul Cumhuriyet Savcısı bu beyanlar üzerine B ve C hakkında suç işlemek amacıyla örgüt kurmak, kaçakçılık ve kara para aklamak suçlarından dolayı soruşturma başlatır. Cumhuriyet Savcısı, B ve C ye ait cep, ev telefonları ile şirkete ait santralden yapılan görüşmelerin dinlenmesi, ayrıca görüşme ve günlük faaliyetlerinin kolluk görevlileri tarafından takip edilerek kaydedilmesi talebi ile yetkili mercie başvurur. Merciinin talebi kabul etmesi üzerine dinleme ve takip faaliyetine başlanır. Bu faaliyet sırasında B ve C bir otel odasında buluşurlar. Görüşmeyi yan odada bulunan kolluk görevlileri, kapıyı dinlemek suretiyle tespit eder ve görüşme içeriğini tutanağa aktarırlar. Görüşmede B ve C nin aynı gece yapılacak olan kaçak akaryakıt transferinden söz ettikleri anlaşılır. 2. B ve C ye ilişkin Cumhuriyet Savcının talebi üzerine verilen kararlarının hukuksal niteliklerini tespit ediniz. Bu kararlar hukuka uygun mudur, açıklayınız. B ve C nin otel odasında yaptıkları görüşmenin dinlenmesi ve elde edilen bilginin delil olarak kullanılabilmesi mümkün müdür? Tartışınız. - Ev, cep ve iş yerinde bulunan santralde yapılan görüşmelerin dinlenmesi şeklideki karar CMK 135 de düzenlenen telekomünikasyon yoluyla iletişimin denetlenmesi koruma tedbiridir. - Kuvvetli suç şüphesi, başka şekilde delil elde etme imkanının yokluğu, maddede sayılı suçlardan birine ilişkin soruşturma yapılması, hâkim kararı (gecikmesinde sakınca bulunan hallerde sonradan onaya sunulmak koşuluyla savcı talimatıyla) şüpheli veya sanığın telekomünikasyon yoluyla iletişimi dinlenebilir, sinyal bilgileri değerlendirilebilir ve kayda alınabilir. - Olayda verilen karar salt A ve B nin beyanlarına dayanmaktadır. Bu anlamda ortada kuvvetli suç şüphesinden söz edilemez. Diğer taraftan başka şekilde delil elde edilme imkânının bulunmadığını gösteren bir veri bulunmamaktadır. - Diğer yandan bu tedbir sadece şüpheli veya sanığın telekomünikasyon yoluyla iletişimine yöneliktir. Dolayısıyla şüpheli veya sanığın dinlenmesi amacıyla şirkete ait santralin dinlenmesi hukuka aykırıdır. - B ve C nin faaliyet ve görüşmelerin takip edilerek kaydedilmesi ise kısmen basit araştırma faaliyeti kısmen teknik araçla takip niteliğindedir. B ve C nin kolluk görevlileri tarafından herhangi bir teknik araç kullanılmaksızın sadece takip edilmeleri şekle bağlı olmayan araştırma faaliyetidir. - B ve C nin faaliyetlerinin, görüşmelerinin kaydedilmesi ise CMK m. 140 teknik araçla izleme niteliğindedir. Maddeye göre maddede yer alan suçlara ilişkin suçların soruşturulmasında ve kovuşturulmasında kuvvetli şüphe sebepleri bulunması ve başka suretle delil elde edilememesi koşuluyla şüpheli veya sanığın kamuya açık yerlerdeki faaliyetleri ve işyeri teknik araçlarla izlenebilir, ses veya görüntü kaydı alınabilir. Bu noktada şekli anlamda bir hukuka aykırılık söz konusu değildir. Ancak maddi anlamda olayda kuvvetli şüphe sebeplerinin bulunup bulunmadığı ve başka surette delil elde etme ihtimalinin olup olmadığı araştırılmalıdır, zira olayda A ve D nin beyanları dışında bir delilden söz edilmemektedir. - Teknik araçla takip bakımından olaydaki hukuka aykırılık bu tedbirin otel odasında tatbik edilmesidir. Maddede de açıkça ifade edildiği gibi ancak işyeri ve kamuya açık yerlerde uygulanabilir. Otel odası konut statüsündedir ve bu anlamda teknik araçla takibe konu olamazlar. Dolayısıyla odaya yönelik teknik izleme yapılması mümkün değildir. 2

3 - Kolluk görevlilerinin bu dinlemeyi herhangi bir araç kullanmadan bizzat yapmaları da ulaşılan sonucu değiştirmeyecektir. Her durumda kolluk görevlilerinin bu şekilde teknik araçla veya doğrudan konuşmaları dinlemeleri özel hayatın gizliliğini ihlal niteliğindedir. Hukuka aykırı olarak elde edilen bu delilin kullanılabilmesi mümkün değildir. Cumhuriyet savıcısı, yeterli zamanı olmasına rağmen yetkili mercie başvurmaksızın kolluk amirine gece akaryakıt transferinde kullanılan gemi limana yanaştığında gemiye çıkmalarını, olayla ilgili şahısları alarak kolluk merkezine getirmeleri talimatını verir. Ayrıca Cumhuriyet Savcısı, sahil güvenlik komutanlığını arayarak olayla ilgili bilgi verir ve gemiyi denizde takip etmelerini söyler. Ancak İstanbul Sahil Güvenlik Komutanı, savcılık makamına değil Deniz Kuvvetleri Komutanlığına bağlı olduklarını gerekçe göstererek bu işleme katılmayı kabul etmez. Gece limana yanaşan gemiye çıkan kolluk görevlileri, gemide kaçak akaryakıtı tespit ederler. Ayrıca geminin seyir defterini, taşınan akaryakıta ilişkin gemide bulunan belge ve notları alırlar. 3. Gemide gerçekleştirilen işlemlerin hukuki niteliklerini tespit ediniz. Bu işlemler hukuka uygun mudur? Sahil güvenlik komutanın savcının talebine verdiği cevabını değerlendiriniz. - Gemiye çıkılması şeklinde verilen talimat eşya araması niteliğindedir. CMK m. 119 gereği cumhuriyet savcısının arama talimatı vermek yetkisi ancak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde söz konusu olabilir. Olayda cumhuriyet savcının arama kararı alabilecek zamanı olmasına rağmen, bizzat talimat vermesi arama işlemini hukuka aykırı hale getirir. - Gemide bulunan kişilerin alınarak kolluk merkezine getirilmesi işleminin hukuki niteliği yakalamadır. Yakalama emri verilmesi gereken veya tutuklama kararı verilmesi gereken durumlarda amirlerine ve cumhuriyet savcısına ulaşamayan kolluk görevlisi bizzat yakalama işlemi tatbik edebilir. Olaydaki durum işlenmekte olan suç niteliğinde olduğundan herkesin yakalama yapabilmesi mümkündür. Dolayısıyla yakalama işlemi hukuka uygundur. - Gemide gerçekleştirilen son işlem elkoyma işlemidir. Gerek gemide bulunan akaryakıt gerekse olaydaki diğer belge ve defterlerin alınması şeklindeki işlem elkoyma işlemidir. Müsadereye tabi olan (akaryakıt) veya ispat vasıtası olarak adliyenin elinde bulunması gereken eşyaya hakim kararı, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısının talimatı, savcıya ulaşılamaması halinde kolluk amirinin talimatıyla elkonabilir. Olayda savcı tarafından verilen talimatta bu şekilde bir açıklık bulunmamaktadır. Dolayısıyla işlem sırasında ancak kolluk amirinin talimatıyla bu eşyalara el konabilir. Kaldı ki arama işlemi hukuka aykırı olduğundan elkoyma kendiliğinden hukuka aykırı hale gelecektir. - Sahil Güvenlik Komutanlığı CMK 164 gereği adli kolluğun bir parçasıdır. Aynı maddenin ikinci fıkrasına göre Soruşturma işlemleri, Cumhuriyet savcısının emir ve talimatları doğrultusunda öncelikle adli kolluğa yaptırılır. Adli kolluk görevlileri, Cumhuriyet savcısının adli görevlere ilişkin emirlerini yerine getirir. Adli kolluk, adli görevlerin haricindeki hizmetlerde, üstlerinin emrindedir. Sonuç olarak sahil güvenlik komutanın talebi reddetmesi ve gerekçesi hukuka aykırıdır. Bu işlemin tamamlanmasının ardından Cumhuriyet Savcısı yanına aldığı kolluk görevlileriyle birlikte B ve C nin evleri ile şirket merkezine, işlenen suçlarla ilgili bilgi toplamak üzere gider. B nin evinin kilitli olması üzerine çilingir yardımıyla kapı açılır. Durumdan haberdar edilen B nin iki komşusu da işleme nezaret etmek üzere davet edilirler ancak işlemin sonuna doğru gelerek tutanağı imzalarlar. Şirket merkezinde yapılan işlem sırasında ise şirketin ana bilgisayarı savcının talimatı ile yerinden sökülerek alınır. 3

4 4. B nin evinde ve şirket merkezinde yapılan işlemlerin hukuki niteliklerini tespit ediniz. İşlemler hukuka uygun mudur? Açıklayınız. - B nin evinde gerçekleştirilen işlem aramadır. Şüpheli veya sanığın yakalanması, suç delillerinin ve müsadereye tabi eşyanın ele geçirilmesi amacıyla şüpheli veya sanığın konutu, işyeri, eşyası ve üzeri aranabilir. Arama kararını cumhuriyet savıcısı ancak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde verebilir. Dolayısıyla evde ve şirket merkezinde arama işlemi tatbik edilirken arama kararı alınması, işlemin amacına zarar verecekse, yani şüphelinin kaçmasına ya da delillerin karartılmasına neden olacaksa savcı doğrudan arama talimatı verebilir. - Evin aranmasından önce kapının çilingirle açılması veya kırılması hali koruma tedbirinin uygulanmasında gerekli olduğu durumlarda ölçülü olmak koşuluyla zor kullanılabilir. - Arama kararının tatbiki sırasında konutunda, işyerinde veya eşyasında arama yapılan kişi, yetkilendirdiği bir kişi veya müdafii hazır bulunabilir. Ancak cumhuriyet savcısının katılmadığı arama işlemlerinde o yer ihtiyar heyetinden veya komşulardan iki kişinin bulundurulması zorunludur. İşlem tanığı olarak adlandırılan bu durumda, komşu ya da ihtiyar heyetinden gelen kişilerin başlangıcından sonuna kadar arama işlemine nezaret etmeleri gerekmektedir. Olaydaki gibi kısmen hazır bulunulması işlemi hukuka aykırı hale getirir. Ancak tüm bu söylenenler savcının bizzat yer almadığı arama işlemleri bakımından geçerlidir (CMK 119/4). Olayda arama işlemi bizzat savcı tarafından gerçekleştirildiğinden işlem tanığına ihtiyaç bulunmadığı gibi kısmen hazır bulunmaları da arama işleminin hukuki sıhhatini etkilemeyecektir. - Şirket ana bilgisayarının alınması işlemi ise bilgisayar kütüklerinde arama ve el koyma niteliğindedir (CMK. m. 134) Başka surette delil elde etme imkânının bulunmaması halinde, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine şüphelinin kullandığı bilgisayar ve bilgisayar programları ile bilgisayar kütüklerinde arama yapılmasına, bilgisayar kayıtlarından kopya çıkarılmasına, bu kayıtların çözülerek metin hâline getirilmesine hâkim tarafından karar verilir. Bilgisayar, bilgisayar programları ve bilgisayar kütüklerine şifrenin çözülememesinden dolayı girilememesi veya gizlenmiş bilgilere ulaşılamaması halinde çözümün yapılabilmesi ve gerekli kopyaların alınabilmesi için, bu araç ve gereçlere el konulabilir. Olayda hakim kararı bulunmamaktadır. Cumhuriyet savcısının bu tedbire başvurmak imkanı yoktur. Karar olsaydı dahi bu şekilde ana bilgisayarın sökülerek alınması ancak şifreleme veya diğer teknik sebeplerle bilgisayarın içindeki verilerin kopyalanamaması durumunda mümkün olabilirdi. Bu nedenlerle işlem hukuka aykırıdır. Olaya ilişkin olarak B, C, gemi kaptanı E, şirket çalışanları F ve G kolluk merkezine götürülürler. Cumhuriyet Savcısı, B, C ve E nin tutuklanmasını; F ve G nin ise yurt dışına çıkışının yasaklamasını yetkili merciden talep eder. Ancak mercii sadece C nin tutuklanmasına, diğer sanıkların ise yurt dışına çıkışlarının yasaklanmasına karar verir. Salıverilmesinin ertesi günü F, bir gemi ile yurt dışına çıkmaya çalışırken Karadeniz de yakalanır. Bunun üzerine Cumhuriyet Savcısı merciin, B ve E ye ilişkin tutuklama talebini reddetmesi kararına karşı kanun yoluna başvurur ve bu başvuruda F nin de tutuklanmasını talep eder. Başvuruyu inceleyen makam savcının talebini kabul eder. 5. Olayda tutuklama ve yurt dışına çıkış yasağı kararlarını veren mercii tespit ediniz. Soruşturma CMK nun 250. Maddesine göre kurulu mahkeme nezdinde görev yapan Cumhuriyet Savcılığı tarafından yürütülseydi cevabınız ne olurdu? Bu karara karşı Cumhuriyet Savcısının başvurduğu kanun yolunu kısaca açıklayınız. Kanun yolu 4

5 başvurusu üzerine başvuruyu inceleyen makamın verdiği karar hukuka uygun mudur? Anlatınız. - Soruşturma aşamasında tutuklama ve adli kontrol kararını vermek yetkisi sulh ceza hakimine aittir. - Soruşturma CMK nun 250. Maddesine göre kurulu mahkemeler nezdinde görev yapan savcılık tarafından yapılmış olsaydı CMK nun 251/2 gereği Cumhuriyet savcıları, hakim tarafından verilmesi gerekli kararları, varsa Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca bu işlerle görevlendirilen ağır ceza mahkemesi üyesinden uygulamadaki adıyla nöbetçi hakimden talep ederler. - Adli kontrol ve tutuklamaya ilişkin kararlara karşı başvurulabilecek kanun yolu itirazdır. Hakim kararlarına veya kanunda özel olarak belirtildiği durumlarda mahkeme kararlarına karşı itiraz kanun yoluna başvurulabilir. Başvuru kanun yoluna başvurmak imkânına sahip kişi tarafından kararın tefhim veya yoklukta verilmişse tebliğden itibaren 7 gün içinde kararı veren mercie yapılır. Merci kararını 3 gün içinde düzeltebileceği gibi düzeltmeyecekse itirazı incelemeye yetkili makama gönderir. İtirazı incelemeye yetkili mercii, sulh ceza hakimi kararlarına karşı asliye ceza mahkemesi hakimi, asliye ceza mahkemesi kararlarına karşı ağır ceza mahkemesi, ağır ceza mahkemesi kararlarına karşı ağır ceza mahkemesinin birden fazla şubesi varsa bir sonraki numaralı, son numaralı daire için bir numaralı, tek şube olarak görev yapıyorsa en yakın yer ağır ceza mahkemesi yetkilidir. - İtiraz incelemesinde itirazın konusu ilk karardır. Başka bir ifadeyle itirazı inceleyen mercii itiraza konu kararı inceler, kararı yerinde bulursa itirazı reddeder, yerinde görmezse itirazı kabul ederek itiraza konu kararı ortadan kaldırır ve verilmesi gereken kararı bizzat verir. Olayda itiraza konu karar, Cumhuriyet Savcısının B, C ve E nin tutuklanmasını; F ve G nin ise yurt dışına çıkışının yasaklaması talebi karşısında C, F ve G ye ilişkin talebin kabulüne diğer B ve E ye ilişkin taleplerin ise reddi mahiyetindedir. Dolayısıyla cumhuriyet savcısının itiraz kanun yoluna başvurabileceği kararlar sadece B ve E ye ilişkin ilk talebinin reddine ilişkin kararlardır. C, F ve G bakımından talepleri kabul edilmiştir. Bu nedenle F bakımından yapılan itiraz da itirazın kabulüne ilişkin karar da hukuka aykırıdır. Buna karşın B ve E nin tutuklanması taleplerinin reddine karşı yapılan itiraz ve itirazın kabulü kararları tutuklamanın diğer koşulları da olayda varsa hukuka uygundur. - F hakkında verilmiş adli kontrol tedbirlerine uymayan şüpheli durumundadır. Bu durumda CMK m Gereği süre koşuluna bakılmaksızın adli kontrol kararını veren merci tutuklama kararı verebilir. Bu nedenle F bakımından itiraz yoluyla tutuklamayı ileri sürmek yoluna değil, adli kontrol kararını veren merciden tedbirlere uymadığı gerekçesi ile tutuklamayı talep etmek yoluna başvurmalıdır. Soruşturmasını tamamlayan Cumhuriyet Savcısı A ve D hakkında hizmet nedeniyle güveni kötüye kullanma suçlamasıyla düzenlediği iddianameyi İstanbul Asliye Ceza Mahkemesine; diğer sanıklar B, C, E, F ve G hakkında ise örgüt, kaçakçılık ve Vergi Usul Kanununa muhalefet suçlamalarıyla düzenlediği iddianameyi İstanbul Ağır Ceza Mahkemesine sunar. Her iki mahkeme de iddianameleri kabul eder. A ve D nin müdafileri Alman adli makamları tarafından verilen kovuşturmaya yer olmadığına ilişkin kararı gerekçe göstererek dava açılmasının mümkün olmadığını ileri sürseler de bu savunmalarına itibar edilmez ve yargılamanın diğer sanıklarla birlikte yapılması talebi ile dosya İstanbul Ağır Ceza Mahkemesine gönderilir. İstanbul Ağır Ceza Mahkemesi bu talebi yerinde görerek davaları birleştirir. 5

6 6. A ve D nin müdafilerinin taleplerini değerlendiriniz. Bu durumda mahkeme nasıl karar vermelidir, açıklayınız. Olayda A ve D bakımından yetkili mahkemeyi tespit ediniz. Davaların birleştirilerek görülmesi kararı hukuka uygun mudur? - Aynı fiille ilgili açık dava bulunmaması veya kesin hüküm bulunmaması muhakeme koşullarından birisidir. CMK m. 223 gereği açık dava veya kesin hüküm söz konusu ise açılmış olan dava hakkında mahkeme ret kararı vermek durumundadır. Olayda A ve D hakkında aynı fiile ilgili olarak yabancı adli makamlar tarafından verilmiş ve kesinleşmiş bir kovuşturmaya yer olmadığına ilişkin karar söz konusudur. Bu kararın yurt dışında verilmiş olmasının Türkiye deki yargılamaya engel olup olmadığı noktasında ne bis in idem ilkesinin uluslar arası geçerliliği noktasında ele alınmalıdır. Ne bis in idem yani tek fiilden ötürü birden fazla yargılama olmaz ilkesinin uluslar arası geçerliliği Türk hukukunda kısmen kabul edilmektedir. TCK m. 11 e göre yurt dışında işlenmiş, madde 13 te yer almayan suçlardan ötürü Türkiye de yargılama yapılabilmesi ancak yurt dışında hüküm verilmemiş olması durumunda mümkündür. - Hangi kararların hüküm olduğu CMK m. 223 te saymak suretiyle belirtilmiştir. Maddeye göre sadece mahkeme tarafından verilen ve yargılamaya konu uyuşmazlığı tamamen ortadan kaldıran kararlar hükümdür. Ancak bu maddede sayılanlar dışında kamu davasının açılmasının ertelenmesi, ön ödeme gibi yollarla mahkeme aşamasına gelmeden önce savcılık aşamasında da yaptırım uygulanarak yargılama konusu uyuşmazlık ortadan kaldırılmaktadır. Bu bağlamda savcılıklar tarafından verilen ve bir yaptırım uygulanmasını gerektiren uyuşmazlığı ortadan kaldıran kararların kesinleşmiş hükümle aynı sonuçları doğurduğu gerek öğreti de gerekse taraf olunan uluslar arası sözleşmelerde kabul edilmektedir. - Dolayısıyla olayda Almanya da verilmiş bu karar Türkiye de yapılacak yargılama bakımından kesin hükümle aynı etkiye sahiptir ve müdafilerin talepleri yerindedir ve mahkeme red kararı vermek zorundadır. - Yurtdışında işlenen suçlarda yetkili mahkeme şüpheli veya sanığın yakalandığı yer, yakalanmamışsa yerleşim yeri mahkemesidir. Şüpheli veya sanığın Türkiye de yerleşim yeri yoksa Türkiye de en son adresinin bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir. - A ve D ye ilişkin dava ile diğer sanıklar hakkında davaların birleştirilmesi ancak bağlantının varlığı durumunda söz konusu olabilir. Bağlantı ise üç farklı şekilde ortaya çıkabilir: Tek bir şüpheli/sanık tarafından işlenmiş birden fazla fiil; birden fazla şüpheli/sanık tarafından işlenmiş tek bir fiil bulunması; aynı mahkemenin yargıladığı birden fazla dava arasında bağlantı olduğunun saptanması halidir. Olayda ne fail sebebiyle (sübjektif), ne fiil sebebiyle (objektif) ne de geniş bağlantı bulunmamaktadır. Bu nedenle birleştirme kararı hukuka aykırıdır. Duruşmanın başlamasının ardından sanıkların sorgusu yapılır. Sanık C nin müdafii, gemide yakalanan sıvının akaryakıt olmadığını ve gümrüğe tabi olmayan kimyasal atıklar olduğunu ileri sürerek gemide elde edilen sıvıya ilişkin bir kimyasal analizi mahkemeye sunar. Mahkeme bu iddia üzerine dosyayı ve gemiden alınan bir miktar numuneyi Ortadoğu Teknik Üniversitesi Rektörlüğüne gönderir. Rektörlüğe hitaben yazılan yazıda dosyanın ve numunenin Petrol Mühendisliği bölümünden seçilecek üç öğretim üyesine verilerek analizinin yapılması istenir. Rektörlük tarafından oluşturulan heyet sıvının akaryakıt özelliği gösterdiği sonucuna ulaşır. Ancak C nin müdafii heyette görev alan öğretim üyelerinden birinin C nin eski eşi ile evli olduğunu ve aralarında husumet bulunduğunu ileri sürer. 6

7 7. C nin müdafii tarafından mahkemeye sunulan raporun hukuki niteliğini tespit ediniz. Mahkemenin ODTÜ Rektörlüğü vasıtasıyla gerçekleştirdiği işlemi ve C nin müdafiin heyetteki öğretim üyelerinden birisine ilişkin iddiasını değerlendiriniz. - Müdafiiler tarafından sunulan kimyasal analiz raporu CMK nun 67. Maddesinde düzenlenen uzman görüşü veya taraf bilirkişisi raporu niteliğindedir. CMK m.67/6 ya göre Cumhuriyet savcısı, katılan, vekili, şüpheli veya sanık, müdafii veya kanuni temsilci, yargılama konusu olayla ilgili olarak veya bilirkişi raporunun hazırlanmasında değerlendirilmek üzere ya da bilirkişi raporu hakkında, uzmanından bilimsel mütalaa alabilirler. - Mahkemenin ODTÜ rektörlüğü kanalıyla gerçekleştirmek istediği işlem bilirkişi incelemesidir. Çözümü uzmanlık veya teknik bilgi gerektiren hususlarda mahkeme bilirkişi incelemesi yaptırabilir. Bilirkişi incelemesi bir delil değil, delil değerlendirme vasıtasıdır. - CMK m. 63 ye göre Bilirkişi atanması ve gerekçe gösterilerek sayısının birden çok olarak saptanması, hakim veya mahkemeye aittir. Olaydaki biçimde bu atama işleminin ve bilirkişileri belirleme yetkisinin başka bir kurum ya da kişiye yaptırılması hukuka aykırıdır. Mahkeme isimleri belirleyerek görevlendirme yapmak zorundadır. - İşlemdeki ikinci hukuka aykırılık işlemin yapılış şeklinde ilişkindir. İstanbul mahkemesi yetki sahası dışında bir işlemi ancak istinabe veya naip hakim vasıtasıyla yapabilir. Ankara da bilirkişi görevlendirmesi için İstanbul Mahkemesinin yapması gereken işlem, dosya ve numuneleri Ankara da yer bakımından yetkili ve kendisi ile aynı seviyedeki mahkemeye yani Ankara Ağır Ceza Mahkemesine istinabe yoluyla yaptırmasıdır. Olaydaki biçimde doğrudan Rektörlüğe gönderme şeklindeki işlem hukuka aykırıdır. - Hakimin reddi sebepleri bilirkişi bakımından da geçerlidir. Olayda C nin müdafii ret hakkını kullanabilir. Ret istemini davayı görmekte olan mahkeme inceler. Reddi isteyen kişi, bunun nedenini, dayandığı olguları göstererek açıklamakla yükümlüdür. Bilirkişi heyettindeki üyelerden birisinin sanıkla husumeti bu anlamda tarafsızlığı şüpheye düşüren bir sebep olarak nitelendirilebilir. Duruşma sırasında İstanbul Defterdarlığı avukatları mahkemeye başvurarak, işlenen vergi suçları nedeniyle devletin gelir kaybı olduğunu, bu nedenle de yargılamaya katılmak istediklerini beyan ederler. Mahkeme avukatların katılan olarak kabulüne karar verir. Cumhuriyet Savcısı, C nin hâkim hissedar olduğu X AŞ nin ana sermayesinin ve halen sahip olduğu mal varlığının işlenmiş suçlardan elde edildiğini ileri sürerek, şirkete ait malvarlığına el konmasını talep eder. Mahkemenin talebi kabul etmesi üzerine şirketin tüm mal varlığına el konulur. 8. Mahkemenin şirkete ait tüm malvarlığına el konması şeklindeki kararı hukuka uygun mudur? Açıklayınız. - Olaydaki karar bir çeşit el koyma niteliğindedir. Bu şekilde bir malvarlığı değerinin suçtan elde edilen gelirle oluşturulması halinde başvurulabilecek iki yol bulunmaktadır. Bunlar taşınmaz hak ve alacaklara el koyma ile tüzel kişiler için kayyım tayinidir. CMK m. 128 şüpheli veya sanığa ait maddede sayılan mal varlığı değerlerine, suçtan elde edildiği yönünde kuvvetli şüphe sebeplerinin bulunması koşuluyla katalogda belirtilen suçlara ilgili soruşturma ve kovuşturmalarda el konabileceğini düzenlemektedir. Ancak bu koruma tedbiri sadece şüpheli veya sanığa ait mal varlığı bakımından söz konusu olabilir. Başka bir ifadeyle olaydaki gibi şirkete ait mal varlığının bu hükme istinaden el koymaya konu olabilmesi mümkün değildir. Ancak sanıkların şirketteki payları bu hükme dayanarak el koymaya konu olabilir. 7

8 - Bu gibi durumlarda başvurulabilecek koruma tedbiri el koyma değil şirket yönetimi için kayyım tayinidir (CMK. m. 133). Soruşturma veya kovuşturma aşamasında suçun bir şirketin faaliyeti çerçevesinde islenmekte olduğu hususunda kuvvetli şüphe sebeplerinin varlığı ve maddi gerçeğin ortaya çıkarılabilmesi için gerekli olması halinde; soruşturma ve kovuşturma sürecinde, hâkim veya mahkeme, şirket islerinin yürütülmesiyle ilgili olarak kayyım atayabilir. Atama kararında, yönetim organının karar ve işlemlerinin geçerliliğinin kayyımın onayına bağlı kılındığı veya yönetim organının yetkilerinin tümüyle kayyıma verildiği açıkça belirtilir. Kayyım tayinine ilişkin karar, ticaret sicili gazetesinde ve diğer uygun vasıtalarla ilan olunur. Bu şekilde tüzel kişiye ait mal varlığına el konmasına, tüzel kişi şüpheli veya sanık olamayacağından, mümkün değildir. Dolayısıyla şirkete ait mal varlığının tümüne el konması hukuka aykırıdır. Bu karara karşı kanun yoluna başvuran müdafiler bir sonuç alamamaları üzerine Adalet Bakanlığına hitaben bir dilekçe yazarak kararın ortadan kaldırılmasını talep ederler. Ancak Bakanlık böyle bir yetkisinin olmadığını bildirir. 9. Mahkemenin şirket mallarına el konmasına ilişkin kararına karşı Adalet Bakanlığına yapılan başvuruyu ve Bakanlığın cevabını değerlendiriniz. - Bu başvuru karşısında Bakanlık tarafından kanun yararına bozma kanun yolu işletilebilir. Hâkim veya mahkeme tarafından verilen ve istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeksizin kesinleşmen karar veya hükümde hukuka aykırılık bulunduğunu öğrenen Adalet Bakanlığı, o karar veya hükmün Yargıtayca bozulması istemini, yasal nedenlerini belirterek Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına yazılı olarak bildirir. - Olayda mahkeme tarafından verilmiş, olağan kanun yolu olan itirazın işletilmesi ve sonuç alınamaması üzerine kesinleşmiş bir karar söz konusudur. O halde kanun yararına bozma yoluna başvurulabilir. Yargıtay C. Savcısı bakanlığın talebini değiştirmeden ve ekleme yapmadan doğrudan daireye göndermek durumundadır. Daire kararın veya hükmün hukuka aykırı olduğunu saptarsa bozma yoluna gidecektir. Yargılamayı tamamlayan mahkeme sanıklardan A ve D nin hizmet nedeniyle güveni kötüye kullanma suçundan 18 ay hapis cezası ile cezalandırılmasına karar verir ancak bu kararın hukuki sonuç doğurmamasını sağlar. A ve D beraat etmeleri gerektiği düşüncesiyle Yargıtay a başvururlar. 10.A ve D hakkında verilen kararın hukuki niteliğini tespit ediniz ve kısaca açıklayınız. A ve B nin bu karara karşı Yargıtay a yaptıkları başvuru karşısında Yargıtay ne şekilde karar verebilir? - Verilen karar hükmün açıklanmasının geri bırakılması niteliğindedir. - Mahkeme yargılama sonunda iki yıldan daha az hapis veya adli para cezasına hükmederse; sanığın daha önce kastlı bir suçtan mahkum olmamış olması; sanığın tekrar suç işlemeyeceği konusunda mahkemede kanaat oluşması; mağdurun ve kamunun uğradığı zararın giderilmesi koşulları ile ve sanığın rıza göstermesi durumunda hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verebilir. - Hükmün açıklanmasının geri bırakılması durumunda, hüküm hukuki sonuç doğurmaz ancak sanık beş yıllık bir denetim süresine tabi tutulur. Bu süre içinde kasten bir suç işlenmemesi ve denetim kurallarına uyulması durumunda düşme kararı verilerek hüküm ortadan kaldırılır. Aksi durumda ise hüküm açıklanır. 8

9 - Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararına karşı CMK nda açıkça itiraz kanun yoluna başvurulabileceği düzenlenmiştir. Sanık müdafiin başvurusu kanun yoluna başvuruda mercide hata niteliğindedir. Kabul edilebilir bir başvuru sadece merciide hata nedeniyle reddedilmez. Bu durumda kendisine başvurulan makam, yani olayda Yargıtay, başvuruyu itirazı inceleyecek mercie göndermek zorundadır. Sanıklardan C nin kaçakçılık ve Vergi Usul Kanununa muhalefetten 16 yıl, B nin kaçakçılık suçundan 12 yıl, E nin ise kaçakçılık suçuna yardım etmek fiilinden 3 yıl hapis cezası ile cezalandırılmalarına karar verilirken, F ve G nin beraatına karar verilir. Hükme karşı sanıklar C, B ve E nin müdafii kanun yoluna başvurur. Cumhuriyet Savcısı ise son sözün sanıklar F ve G ye verilmeden hüküm verildiği; E nin iştirak statüsünün yardım eden değil müşterek fail olması gerektiği gerekçeleri ile kanun yoluna başvurur. Davaya katılan İstanbul Defterdarlığı avukatları ise örgüt suçundan verilen beraat kararının hukuka aykırı olduğunu, suçun unsurlarının olayda oluştuğunu ileri sürerler. Kararın verilmesinden altı ay sonra B nin eşi H, mahkûmiyet kararından yeni haberdar olduğunu ve karara karşı kanun yoluna başvurmak istediğini belirten bir dilekçe ile mahkemeye başvurur. Ancak mahkeme kanun yoluna başvurmak için sürenin geçtiğini belirterek talebi kabul etmez. Kanun yolu incelemesini yapan merci, F ve G bakımından yapılan başvuruyu reddeder. Diğer sanıklar bakımından ise E nin iştirak statüsünün yanlış tespit edildiği, B nin aynı zamanda Vergi Usul Kanuna muhalefet suçundan da mahkûm edilmesi gerektiği gerekçeleri ile bozar. Bozmaya uyan mahkeme yeniden yaptığı yargılamada C nin 16 yıl, B nin 14 yıl; E nin iştirak statüsünün yardım eden olduğu şeklindeki ilk kararındaki sonucun doğru olduğu gerekçesi ile yine 3 yıl; F ve G bakımından ise işlendiği tespit edilen vergi suçuna iştirak ettiklerini gösteren deliller ortaya çıktığı gerekçesi ile 1 er yıl hapis cezası ile cezalandırılmasına karar verir. 11.Cumhuriyet Savcısının sanıklar F ve G bakımından yaptığı kanun yolu başvurusunu ve gerekçesini değerlendiriniz. B nin eşi H nin kanun yolu başvurusuna karşı mahkemenin ret kararı ve gerekçesi hukuka uygun mudur? H nin kanun yoluna başvurmak için süresi ne zaman başlar ve ne zaman biter? Bu durumda H nasıl hareket edebilir? İstanbul Defterdarlığı avukatlarının örgüt suçundan verilen beraat kararına karşı yaptıkları kanun yolu başvurusunu değerlendiriniz. Bu başvuru sonunda başvuruyu inceleyen merciin örgüt suçundan verilen beraat kararını bozması durumunda, bozma kararının hukuki akıbetini tartışınız. - Cumhuriyet savcısının F ve G bakımından temyiz gerekçesi hukuka aykırıdır. Sanık lehine bir hukuki kaidenin tatbik edilmemiş olması sanık aleyhine kanun yolu başvurusuna sebep olamaz. Son sözün sanıklara verilmesi sanık lehine bir hukuki kaidedir. Olayda sanıklar F ve G beraat etmişlerdir. Bu nedenle son sözün kendilerine verilmediği gerekçesi ile cumhuriyet savcısının kanun yoluna başvurması mümkün değildir. - H, sanığın eşi sıfatıyla temyiz yoluna başvurmak imkanına sahiptir. Bu başvurunun süresi huzurda verilen kararlar bakımından tefhimden yoklukta verilen kararlarda ise tebliğden itibaren 7 gün içinde yapılmalıdır. Ancak eş hükmün tebliğ edileceği kişilerden değildir. Bu durumda sürenin ne zaman başladığı sorunu ortaya çıkmaktadır. Eş sanık lehine ve sanık için başvurduğuna göre bu sürenin sanığın başvuru süresi ile sınırlı olduğunun kabul edilmesi gerekmektedir. Eşin hükümden sonradan haberdar olması sonucu değiştirmeyecektir. H bu durumda, başvurusu hakkında Yargıtay ın bir karar vermesini talep edebilir. Temyiz başvurusunun yerel mahkemece usulden reddedilmesinden itibaren 7 gün içinde hem başvurusunun reddedilmesine karşı hem de hükme karşı taleplerini yerel mahkemeye sunar. Yargıtay öncelikle usulden red kararını inceler. Kararın hukuka aykırı olduğu sonucuna ulaşırsa hükmün esas denetimine geçer, aksi durumda ise usulden başvuruyu reddeder. 9

10 - İstanbul Defterdarlığı VUK na muhalefet suçundan doğrudan doğruya zarar gören kurum sıfatıyla katılan durumundadır. Katılan bu şekilde birleştirilerek görülen davalarda sadece zarar gördüğü suça ilişkin davada katılan sıfatını haizdir. Yerleşik Yargıtay uygulaması, örgüt gibi kamu düzenine karşı işlenen suçlarda doğrudan doğruya zarar görmeyi kabul etmemekte ve dolayısıyla müdahalenin mümkün olmadığını ortaya koymaktadır. Katılan sadece örgütün işlediği suça ilişkin davada bu sıfatı haizdir. Katılanı olmadığı örgüt suçuna ilişkin davada katılan vasfına sahip olmadığından temyiz etmek yetkisi yoktur. - Katılan sıfatına sahip olmamasına rağmen yaptığı temyiz başvurusu, usulden reddedilmelidir. Ancak bu başvuru esas alınarak bozma kararı verilmesi durumunda, geçerli bir temyiz başvurusu olmayan hükmün temyiz incelemesinin yapılması sonucu ortaya çıkar. Esasında örgüt suçundan verilen hüküm, defterdarlığın temyiz yoluna başvurması hukuken mümkün olmadığından, 7 günlük temyiz süresinin dolması ile kesinleşmiştir. Kesinleşmiş bir hükmün temyizde incelenerek bozulmasına karar verilmesi durumunda ise verilen bozma kararı hukuken yok hükmündedir. 12.Kanun yolu incelemesini yapan merciin bozma kararı sonrası yerel mahkeme tarafından verilen karar hukuka uygun mudur? Açıklayınız. F ve G nin vergi suçuna iştiraklerini gösteren yeni delillerin ortaya çıkması karşısında mahkemenin nasıl hareket etmesi gerekirdi? - İstanbul Ağır Ceza Mahkemesi tarafından verilen hükme karşı yapılan temyiz başvuruları incelendiğinde sadece E bakımından aleyhe kanun yoluna gidildiği diğer sanıklar için herhangi bir aleyhe kanun yolu başvurusunun bulunmadığı görülmektedir. Bozma sonrasında yerel mahkemenin bozmaya uyması durumunda, ne kendisi tarafından verilen ilk hükümle ne de bozma gerekçeleri ile bağlı olmaması anlamına gelen bozmadan sonra serbestlik kuralı devreye girecektir. Bozmadan sonra serbestlik kuralının istisnalarından birisi de aleyhe bozma/aleyhe cezayı ağırlaştırma yasağıdır. Hükme karşı sadece sanık lehine kanun yoluna başvurulmuş ise bozma sonrasında verilen hüküm, ilk hükümden daha ağır ceza içeremez. Bu noktada E bakımından aleyhe temyiz bulunduğundan cezanın artmasında herhangi bir hukuka aykırılık bulunmamaktadır. B bakımından sadece lehe temyiz ve cezanın 16 yıl olması nedeniyle otomatik temyiz söz konusudur. Yine aleyhe temyiz olmadığından cezanın artırılması mümkün değildir. Nitekim ceza artırılmamıştır ve karar hukuka uygundur. Ancak C ye ilişkin ceza 12 yıldan 14 yıla çıkarılmıştır. Herhangi bir aleyhe temyiz olmadığından cezanın bu şekilde artırılması aleyhe cezayı ağırlaştırma yasağına ve hukuka aykırıdır. - Bozma sonrası yerel mahkeme bozma kararına uyarak yeniden duruşma yapar ve duruşma sonunda eski kararını, eski gerekçesiyle tekrarlayabilir. Buna eylemli direnme denir. - F ve G hakkında verilen karar daire tarafından onanmıştır ve dolayısıyla da kesinleşmiştir. Verilen bozma kararında bozmanın sirayetini gerektiren bir neden bulunmamaktadır. Kaldı ki olsa bile bozmanın sirayeti hükmü temyiz etmeyen sanıklar bakımından ancak lehe sonuç doğurabilir. Sonuç olarak İstanbul Ağır Ceza Mahkemesinin, artık F ve G ye ilişkin hükmü bozma sonrası yeniden ele alabilmesi mümkün değildir. F ve G bakımından hüküm kesinleştikten sonra ortaya çıkan yeni sebep ve delillerin ne şekilde etki edebileceği ise yargılamanın yenilenmesi çerçevesinde değerlendirilebilir. Sanıklar aleyhine yargılamanın yenilenmesi nedenleri sahte belge, hakimin görevi ifade suç işlemesi ve sanığın güvenilir ikrarından ibarettir. Yeni vakıa ve delil aleyhe yargılamanın yenilenmesi nedeni değildir. Dolayısıyla F ve G bakımından verilmiş ve kesinleşmiş hükmün ortadan kaldırılması mümkün değildir. 10

11 13.Sanıklar hakkında verilen hüküm Bölge Adliye Mahkemeleri (BAM) kurulduktan sonra verilmiş olsaydı; a. Hükme karşı başvurulabilecek kanun yolunu tespit ediniz ve bu kanun yolunun temel özelliklerini yazınız. - Bu durumda başvurulabilecek kanun yolu istinaftır. İlk derece mahkemesi kararlarına karşı kanun yoluna başvurmak imkanına sahip olanlar hükmün tefhim veya tebliğinden itibaren 7 gün içinde istinaf yoluna başvurabilirler. İstinaf başvurusu hükmün infazını durdurur. İstinaf incelemesinde BAM, hükmün sadece hukuki yanını değil maddi yanını da inceler. Başvuru sonucunda istinaf mahkemesinde yargılamayı gerektiren sebepler tespit edilecek olursa ilk derece yargılamasında olduğu gibi yargılamaya başlanır. İstinaf mahkemesi kararlarına karşı yerel mahkemelerin direnmesi mümkün değildir. b. BAM tarafından yapılan incelemede İstanbul Ağır Ceza Mahkemesinin A ve D bakımından görevsiz olduğu sonucuna ulaşılırsa nasıl karar verilmesi gerekirdi? - BAM mahkemesi dosya kendisinde geldikten sonra ilk incelemesinde hukuka kesin aykırılık hallerinden (mutlak bozma sebepleri) birisini saptayacak olursa inceleme yapmaksızın hükmü bozar ve dosyayı ilk derece mahkemesine geri gönderir. Mahkemenin kanun aykırı biçimde kendini görevli sayması hukuka kesin aykırılık hallerinden birisidir. Bu durumda inceleme yapılmaksızın dosya bozma kararı verilerek yetkili ve görevli yerel mahkemeye geri gönderilmelidir. c. BAM tarafından yapılan inceleme sonucunda İstanbul Ağır Ceza Mahkemesinin kararının hukuka uygun olduğu sonucuna ulaşılırsa, bu karara karşı başvurulabilecek bir yol var mıdır? Bu başvuruda sanıkların hiçbir sebep göstermemeleri durumunda inceleme yapılması mümkün olabilir mi? Açıklayınız. - BAM kararlarına karşı başvurulabilecek kanun yolu temyizdir. Ancak İstanbul Ağır Ceza Mahkemesinin kararının her bir sanık bakımından ayrı ayrı ele alınması gerekmektedir. 5 yıl veya daha az cezaya ilişkin mahkumiyet kararı verilen durumlarda BAM kararı kesindir ve aleyhine temyiz başvurusunda bulunulmaz. İkinci olarak 10 yıl ve daha az cezayı gerektiren suçlarda verilen beraat kararları da BAM aşamasında kesinleşir. Bu durumda E, F ve G bakımından yerel mahkemenin kararı BAM aşamasında kesinleşmiştir ve Yargıtay incelemesi yolu kapalıdır. - Prensip temyiz incelemesinde Yargıtay gösterilen sebeplerle bağlı ve sınırlı bir inceleme yapar. Ancak hukuka kesin aykırılık halleri, kanun yolu başvurusunda gösterilmemiş olsa bile resen dikkate alınır ve bozma kararı verilir. Sanıkların hiç bir sebep göstermeksizin temyiz başvurusunda bulunmaları durumunda Yargıtay tarafından yapılacak inceleme mutlak bozma sebepleri ile sınırlı olacaktır. 11