Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç)

Transkript

1 İzzet Özgenç

2 Türkiye de işlenen bütün suçlar dolayısıyla, failleri hangi devlet vatandaşı olursa olsun, ceza hukukuna ilişkin Türk kanunları uygulanır. Türkiye de işlenen suçlar hakkında Türk kanunları uygulanır. (TCK, m. 8, f. 1, birinci cümle). Fiilin kısmen veya tamamen Türkiye de işlenmesi veya neticenin Türkiye de gerçekleşmesi hâlinde suç, Türkiye de işlenmiş sayılır. (TCK, m. 8, f. 1, ikinci cümle). Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 2

3 nonbisin idem kuralı: Aynı fiil nedeniyle, aynı sanık için önceden verilmiş bir hüküm veya açılmış bir dava varsa davanın reddine karar verilir. (CMK, m. 223, f. 7). İstisna: Türkiye de işlediği suçtan dolayı yabancı ülkede hakkında hüküm verilmiş olan kimse, Türkiye de yeniden yargılanır. (TCK, m. 9). Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 3

4 Kesinleşmiş beraat veya mahkûmiyet kararlarının non bis in idem etkisi. Beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, mahkûmiyet, güvenlik tedbirine hükmedilmesi, davanın reddi ve düşmesi kararı, hükümdür. (CMK, m. 223, f. 1, ikinci cümle). Durma kararı hüküm değildir ve bu nedenle, non bis in idem etkisi doğurmaz. Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 4

5 Düşme kararı ile ceza davasının reddi yönünde verilen kararın, non bis in idem etkisinden söz edilmemesi gerekir. İHAS Ek 7 No lu Protokol, m. 4, f. 1: Hiç kimse bir devletin ceza usulüne ve hukukuna uygun olarak mahkûm edildiği ya da beraat ettiği bir suçtan dolayı aynı devletin kazaî yetkisi altındaki yargılama usulleri çerçevesinde yeniden yargılanamaz veya mahkûm edilemez. Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 5

6 Sonuç: Ancak beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, mahkûmiyet ve güvenlik tedbirine hükmedilmesi hallerinde, non bis in idem etkisine sahip hükümden söz edilebilir. Türkiye de işlediği suç nedeniyle hakkında yurt dışında hüküm verilen kişinin Türk vatandaşı veya yabancı olması sorunu. TCK, m. 16: Nerede işlenmiş olursa olsun bir suçtan dolayı, yabancı ülkede gözaltında, gözlem altında, tutuklulukta veya hükümlülükte geçen süre, aynı suçtan dolayı Türkiye de verilecek cezadan mahsup edilir. Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 6

7 Mahsup, aynı suçla ilgili olarak vaki hürriyeti kısıtlamalar bakımından söz konusudur. TCK m. 188, f. 2: Uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı fiilinin diğer ülke açısından ithal olarak nitelendirilmesi dolayısıyla bu ülkede yapılan yargılama sonucunda hükmolunan cezanın infaz edilen kısmı, Türkiye de uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı dolayısıyla yapılacak yargılama sonucunda hükmolunan cezadan mahsup edilir. Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 7

8 NATO üyesi devletler arasında 19 Haziran 1951 tarihinde Londra da imzalanan Kuvvetler Statüsü Sözleşmesi. Gönderen Devlet Kabul Eden Devlet. Gönderen Devlet askerlerinin resmi vazifenin ifası dolayısıyla Türkiye de işledikleri suçlardan dolayı yargılama yetkisi Gönderen Devlet mahkemelerine aittir (madde VII, bend 3, fıkra a/ii). Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 8

9 Faile göre şahsilik kuralı Görev suçları. TCK, m. 10: Yabancı ülkede Türkiye namına memuriyet veya görev üstlenmiş olup da bundan dolayı bir suç işleyen kimse, bu fiile ilişkin olarak yabancı ülkede hakkında mahkûmiyet hükmü verilmiş bulunsa bile, Türkiye de yeniden yargılanır. Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 9

10 Vatandaş tarafından işlenen suç (TCK, m. 11). Suç, yurt dışında işlenmiş olmalıdır. Suç, vatandaş tarafından işlenmiş olmalıdır. Suç, Türk kanunlarına göre aşağı sınırı bir yıldan az olmayan hapis cezasını gerektiren bir suç olmalıdır. Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 10

11 Suçun, Türk kanunlarına göre, aşağı sınırı bir yıldan az hapis cezasını gerektirmesi halinde; Türkiye de yargılama yapılabilmesi için, zarar gören şahsın veya yabancı hükümetin şikâyetinin olması gerekir (TCK, m. 11, f. 2). Ancak, bu durumda şikâyet, vatandaşın Türkiye ye girdiği tarihten itibaren altı ay içinde yapılmalıdır. (TCK, m. 11, f. 2, ikinci cümle). Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 11

12 Mağdur yabancı ise, fiilin, işlendiği ülke devleti kanununa göre de suç teşkil etmesi gerekir. Suçun kanuni tanımında hapis cezası ile adli para cezası seçimlik ceza olarak belirlenmiş ise, bu suç nedeniyle Türkiye de soruşturma ve kovuşturma yapılamaz (TCK, m. 14). Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 12

13 Vatandaşın yurt dışında işlediği suç, TCK, m. 13 kapsamına giren bir suç olmamalıdır. Failin Türkiye de bulunması gerekir (kovuşturma şartı). Bu suç nedeniyle Türkiye de yargılama yapılabilmesi için, yabancı ülkede hüküm verilmemiş olması gerekir. Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 13

14 Mağdura göre şahsilik kuralı (TCK, m. 12) Suç, yurt dışında işlenmiş olmalıdır. Suç, yabancı tarafından işlenmiş olmalıdır. Suçun, Türk kanunlarına göre aşağı sınırı en az bir yıl hapis cezasını gerektiren bir suç olması gerekir. Suçun Türkiye nin zararına işlenmesi gerekir. Suçun, TCK nın 13. maddesinde sayılan suçlardan (örneğin devletin güvenliğine karşı işlenen bir suç) olmaması gerekir. Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 14

15 Failin Türkiye de bulunması gerekir. Adalet Bakanının talebi üzerine Türkiye de yargılama yapılabilecektir. Suçun kanuni tanımında hapis cezası ile adli para cezası seçimlik ceza olarak belirlenmiş ise, bu suç nedeniyle Türkiye de soruşturma ve kovuşturma yapılamaz (TCK, m. 14). Türkiye nin zararına işlenmiş olan suç dolayısıyla suçun işlendiği ülkede yargılama yapılıp bir hüküm verilmiş olsa bile, Adalet Bakanının talebi üzerine Türkiye de yeniden yargılama yapılabilecektir (m. 12. f. 4). Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 15

16 Suçun bir Türk vatandaşının veya Türk kanunlarına göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisinin zararına işlenmiş olması. Ancak, bu suç nedeniyle Türkiye de yargılama yapılabilmesi için, bu suçtan dolayı yabancı ülkede hüküm verilmemiş olması gerekir (m. 12, f. 2). Suçtan zarar görenin şikâyeti üzerine Türkiye de yargılama yapılabilecektir. Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 16

17 Yurt dışında yabancı tarafından yabancıya karşı suç işlenmesi (m. 12, f. 3). Suçun, Türk kanunlarına göre aşağı sınırı üç yıldan az olmayan hapis cezasını gerektiren bir suç olması gerekir. Failin suçun işlendiği ülke devletine geri verilememiş olması gerekir. Adalet Bakanının talebi. Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 17

18 Evrensellik ve koruma ilkesi (TCK, m. 13). Evrensellik ilkesi: Kim tarafından, nerede ve hatta, kime karşı işlenmiş olursa olsun; belli suçlardan dolayı Türkiye de Türk kanunlarına göre yargılama yapılabilecektir. Soykırım ve insanlığa karşı suçlar (m , 78). Göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti (m. 79, 80). İşkence suçu (m. 94, 95). Çevrenin kasten kirletilmesi suçu (m. 181). Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 18

19 Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (m. 188), Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma (m. 190), Parada sahtecilik (m. 197), Para ve kıymetli damgaları imale yarayan araçların üretimi ve ticareti (m. 200), Mühürde sahtecilik (m. 202), Fuhuş (m. 227), Deniz, demiryolu veya havayolu ulaşım araçlarının kaçırılması veya alıkonulması (m. 223, f. 2, 3) ya da bu araçlara karşı işlenen zarar verme (m. 152) suçları Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 19

20 Koruma ilkesi: Kim tarafından ve nerede işlenmiş olursa olsun; belli suçlardan dolayı Türkiye de Türk kanunlarına göre yargılama yapılabilecektir. Devletin Egemenlik Alametlerine ve Organlarının Saygınlığına Karşı Suçlar, Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar, Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar, Millî Savunmaya Karşı Suçlar, Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk, Yabancı Devletlerle Olan İlişkilere Karşı Suçlar. Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 20

21 Kural: Re sen soruşturma ve kovuşturma. Ancak, evrensellik ilkesi kapsamına giren suçlar dolayısıyla kovuşturma yapılması Adalet Bakanının talebine bağlı kılınmıştır (m. 13, f. 2). Yurt dışında mahkumiyet veya beraat kararı verilmiş olması halinde, Adalet Bakanının talebi üzerine Türkiye de yeniden yargılama yapılabilecek suçlar: m. 13, f. 3) Koruma ilkesi kapsamına giren suçlar. Evrensellik ilkesi kapsamına giren suçlardan, Soykırım ve insanlığa karşı suçlar (m , 78). Göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti (m. 79, 80). Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 21

22 Evrensellik ilkesi kapsamına giren suçlar bakımından tali yetki. aut dedere aut judiciare/punire ya iade et ya da yargıla/cezalandır Evrensellik ve koruma ilkesi (TCK, m. 13) kapsamına giren bir suçtan dolayı Türkiye de yargılama yapılabilmesi için, failin Türkiye de bulunması şarttır (kovuşturma şartı). Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 22

23 Yurt dışında verilmiş olan mahkumiyete bağlı hak yoksunlukları (TCK, m. 17) Türk mahkemesi, yabancı mahkemelerden verilen ve Türk hukuk düzenine aykırı düşmeyen hükmün, Türk kanunlarına göre bir haktan yoksunluğu gerektirmesi hâlinde, Cumhuriyet savcısının istemi üzerine Türk kanunlarındaki sonuçlarının geçerli olmasına karar verir. Türk vatandaşları bakımından Adli sicile kayıt (5352 s. K, m. 4, f. 1, bent f) Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 23

24 Yabancı kanunun göz önünde bulundurulması (TCK, m. 19) Yurt dışında işlenen suçlar dolayısıyla Türkiye de yargılama yapılırken, Türk kanununa göre verilecek olan ceza, suçun işlendiği ülke kanununda öngörülen cezanın üst sınırından fazla olamaz (f. 1). Ancak, suçun, a) Türkiye nin güvenliğine karşı veya zararına olarak, b) Türk vatandaşına karşı ya da Türk kanunlarına göre kurulmuş özel hukuk tüzel kişisi zararına olarak, işlenmesi durumunda, bu kural uygulanmaz (f. 2). Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 24

25 Suçluların geri verilmesi Ceza işlerinde milletlerarası bir adli yardım kurumu. Bir devlet ülkesinde bulunan kişinin; başka bir devlet ülkesinde işlemiş bulunduğu bir suçtan dolayı şüpheli veya sanık olması halinde, hakkında soruşturma ve kovuşturma işlemlerinin yapılması amacıyla; hükümlü olması halinde ise, hakkında hükmolunan cezanın infazı amacıyla, yetkili diğer bir devlete, müracaatı üzerine teslim edilmesinden ibaret olan adli ve siyasi bir işlemdir. Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 25

26 Sığınma geri verme. Sınır dışı etme geri verme. Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 26

27 Kaynaklar: TCK, m Aralık 1957 tarihli Suçluların İadesine Dair Avrupa Sözleşmesi (SİDAS). 25 Eylül 2009 tarihi itibarıyla 49 devlet tarafından onaylanmış ve yürürlüğe konmuştur. Türkiye bu Sözleşmeyi tarihinde onaylamıştır. Sözleşmenin onaylanması tarihli ve 7376 sayılı Kanunla uygun bulunmuştur. Sözleşme metni, 26 Kasım 1959 tarihli ve 10365sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 27

28 1. Ek Protokol tarihinde imzalanmıştır. Savaş suçları ile insanlığa karşı işlenen suçlar, iade hukuku bakımından siyasi suç sayılmayacaktır (m. 1). Türkiye bu Protokolü 25 Eylül 2009 tarihi itibarıyla imzalamış değildir. 2. Ek Protokol tarihinde imzalanmıştır. Türkiye bu Protokolü tarihinde onaylamıştır. Protokolün onaylanması tarihli ve 3732 sayılı Kanunla uygun bulunmuştur. Protokol metni, 25 Eylül 1991 tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 28

29 İki taraflı iade anlaşmaları. 50 anlaşma. Son anlaşma Moğolistan la imzalanmış ve 2004 yılında yürürlüğe girmiştir. TCK nın gerivermeye ilişkin hükümleri genel ve tamamlayıcı niteliktedir. Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 29

30 Gerivermenin koşulları: Birinci koşul: Geriverme talebinin sebebini oluşturan fiilin her iki devlet kanunlarına göre suç teşkil etmesi gerekir (TCK, m. 18, f. 1). İkinci koşul: Geriverme talebinin sebebini oluşturan suçun belirli bir ağırlıkta olması gerekir. Şüpheli/sanık veya hükümlü olmaya göre farklı ölçütler. Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 30

31 SİDAS, m. 2, f. 1: Şüpheli veya sanık bakımından, üst sınırı bir yıl veya daha fazla süreyle hürriyeti bağlayıcı ceza gerektiren suç. Hükümlü bakımından hükmolunan cezanın asgari dört ay süreli hürriyeti bağlayıcı ceza olması gerekir. Üçüncü koşul: Geriverme talebinin sebebini oluşturan suçun takip edilebilir olması gerekir. Dördüncü koşul: Geriverme talebinin sebebini oluşturan suçun affa uğramamış olması gerekir. Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 31

32 Ölüm cezası ve geri verme SİDAS, M. 11: İade talebinde bulunan devletin, talepte bulunulan devlet olarak Türkiye ye, ölüm cezasının uygulanmayacağına ilişkin olarak güvence vermesi halinde, talep kabul edilebilir. TCK, m. 18 de, ölüm cezası, bir iade engeli olarak gösterilmemiştir. SİDAS Ek 2. Protokol, adli para cezası ile müeyyidelendirilmiş bulunan suçlardan dolayı da iade edebilme yetkisi vermektedir (m. 1). Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 32

33 Siyasi suç ve geri verme, Terör eylemleri nedeniyle geri verme. Devlet başkanına karşı işlenen suçlar nedeniyle geri verme. Soy kırım ve insanlığa karşı suçlar nedeniyle geri verme. Basın suçları nedeniyle geri verme. Askeri suçlar nedeniyle geri verme. Mali suçlar nedeniyle geri verme. Uyuşturucu veya uyarıcı madde suçları nedeniyle geri verme. Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 33

34 Suçun, talepte bulunulan devletin ülkesinde işlenmiş olması nedeniyle iade talebinin reddi (TCK, m. 18, f. 1). Suç, Türkiye (Cumhuriyeti) Devletinin güvenliğine karşı, Türkiye (Cumhuriyeti) Devletinin veya bir Türk vatandaşının ya da Türk kanunlarına göre kurulmuş bir tüzel kişinin zararına işlenmişse, geriverme talebi kabul edilmez (m. 18, f. 1, bent c). Non bis in idem kuralı ve geri verme sorunu. Vatandaşın iade edilebilmesi sorunu. Fiilin işlendiği sıradaki vatandaşlık (TCK, m. 6, f. 1, bent a). Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 34

35 Talepname. Somut olayda iade şartlarının gerçekleşip gerçekleşmediği hususunda kişinin bulunduğu yer ağır ceza mahkemesi karar verir (TCK, m. 18, f. 4). geriverme talebinin reddine karar geriverme talebinin kabul edilebilir olduğuna karar Geriverme talebinin kabul edilebilir olduğuna karar verilmişse, bu kararın yerine getirilip getirilmemesi yani kişinin iade edilip edilmemesi Bakanlar Kurulunun takdirine bağlıdır (TCK, m. 18, f. 5). Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 35

36 Geri verme sürecinde koruma tedbirleri: Geri verilmesi istenen kişi hakkında koruma tedbirlerine başvurulmasına, Türkiye nin taraf olduğu ilgili uluslararası sözleşme hükümlerine göre karar verilebilir. (m. 18, f. 6). Geriverme talebinin kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi hâlinde, ayrıca Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu hükümlerine göre tutuklama kararı verilebilir veya diğer koruma tedbirlerine başvurulabilir. (m. 18, f. 7). Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 36

37 İadesine karar verilen kişinin teslimi İadede özellik kuralı. Milletlerarası Ceza Hukuku (Özgenç) 37