Cumhuriyetin kuruluşuyla 1940 (İkinci CUMHURİYET DÖNEMİ EDEBİYATI. Dünya Savaşı) yılları arasında eser veren ( , )

Transkript

1 CUMHURİYET DÖNEMİ EDEBİYATI ( , ) Cumhuriyetin ilanından sonra edebiyatımız, çağdaş anlayışlar doğrultusunda gelişmesini başarıyla sürdürmüştür. Cumhuriyetin ilk yıllarında Beş Hececiler olarak adlandırılan şairler topluluğu, en parlak dönemlerini yaşamaktaydı. Yine bu yıllarda Kurtuluş Savaşı'nın etkisiyle edebiyatta genel olarak Anadolu'ya daha fazla bir yönelim olur. GENEL ÖZELLİKLERİ Aruz ölçüsünün kullanımı azalmış serbest ölçü ve hece ölçüsü kullanılmıştır. Dilde sadeleşme hareketi başarıya ulaşmış ve İstanbul Türkçesi esas alınmaya başlanmıştır. Edebiyatımız İstanbul aydınlarının tekelinden kurtulmaya başlanmıştır. Anadolu'dan aydın yetişmeye başlamıştır. Uluslararası düzeyde sanatçı yetişmiştir. Şiir, roman, hikaye ve tiyatro gibi türlerde önemli gelişmeler olmuştur. Bu dönemden itibaren farklı edebi topluluklar ortaya çıkmaya başlamıştır. Cumhuriyetin kuruluşuyla 1940 (İkinci Dünya Savaşı) yılları arasında eser veren şair ve yazarlar genellikle daha önceki Milli Edebiyat akımının etkisinde tam anlamıyla yerli ve halka doğru veya Batı'nın, özellikle Fransız edebiyatının etkisinde kişisel yollarında yürümüşlerdir. Milli edebiyatla başlayan halka inme, Anadolu yu tanıma çabası bu dönem edebiyatının ana ilkelerinden olmuş ve Türk halkının her kesimi edebiyata girmiştir. Bu dönemle birlikte edebiyat İstanbul un sınırlarını tamamen aşmıştır. Öykücülerimiz ve romancılarımız, Anadolu insanına ve sorunlarına yönelmiştir. Edebiyat tarihi ve eleştiri çalışmaları daha sağlam ve bilimsel bir temele dayanmıştır. Sanatçılar Atatürk devrimlerini yorumlamış, açıklamış, savunmuş böylece devrimleri halka tanıtmaya çalışmışlardır. Edebiyatta gerçekçiliğe daha çok önem vermişlerdir. Cumhuriyetten önce sadece sempati duyulan ama yer verilmeyen Türk halk 1

2 sanatları ve folkloru tercih edilmiş, önceleri küçümsenen Karacaoğlan'ın, Yunus Emre'nin tarzı örnek alınmıştır. Edebiyat ayrıcalıklı bir kesimin ilgi alanı olmaktan çıkmış, İstanbul dışından da sanatçılar yetişmiştir Batı edebiyatı daha yakından takip edilmiş Türk edebiyatı, Batı'daki tüm edebi yenilikleri, akımları uygulamaya çalışmıştır. 194O a kadar konular genellikle Türk tarihi, Atatürk ve Atatürk devrimleri ağırlıklıdır. Halk, millet, memleket, çağdaş uygarlık kavramlarıyla ilgili fikirler bu dönem eserlerinde kendine bolca yer bulmuştur. Genel anlamda konular milli duygular, mistik düşünceler, Anadolu insanı ve coğrafyasıdır. UYARI: Bütün edebiyat notlarımızda sanatçıların en önemli eserleri ve özellikleri koyu tonda yazılmıştır. Sanatçıların tüm eserlerini öğrenmeye çalışmayın hepsini aklınızda tutma şansınız yok. Koyu tonda yazan eserleri öncelikle öğrenin. 2

3 Cumhuriyet Edebiyatını kendi için şu şekilde kategorize ederek inceleyeceğiz: CUMHURİYET DÖNEMİNDE ŞİİR Öz (Saf ) Şiir (Bağımsızlar, Yedi Meşaleciler) - ( ) Serbest Nazım ve Toplumcu Şiir ( arası ) Milli Edebiyat Zevk ve Anlayışını Sürdüren Şiir (Bağımsızlar, Beş Hececiler) Garip Hareketi ( arası ) Toplumcu Şiir ( arası ) Garip Dışında Yeniliği Sürdüren Şiir ( ANLATMAYA BAĞLI METİNLER ( Roman ve Hikaye) Milli Edebiyat Zevk ve Anlayışını Sürdüren Roman ve Hikaye Toplumcu Gerçekçi Roman ve Hikaye Bireyi İç Dünyasını Esas Alan Roman ve Hikaye Modernizmi Esas Alan Roman ve Hikaye CUMHURİYET DÖNEMİNDE TİYATRO CUMHURİYET DÖNEMİNDE ÖĞRETİCİ METİNLER Bağımsız sanatçılar, Maviciler, Hisarcılar) İkinci Yeniciler ( ) İkinci Yeni Sonrası Toplumcu Şiir ( arası ) 1980 Sonrası Şiir Cumhuriyet Döneminde Halk Şiiri 3

4 CUMUHURİYET DÖNEMİNDE ŞİİR 1-) AHMET HAMDİ TANPINAR ( ) A-) ÖZ(SAF) ŞİİR ANLAYIŞI( ) Estetik ön plandadır. İç ahengi yakalayabilmek için söz sanatlarından ses benzerliklerinden redif ve kafiyeden yararlanmışlardır. Şiirde her türlü ideolojinin dışında kalınarak yalnızca okuyucuda estetik haz uyandırma vardır. Sembolizmden etkilenmişlerdir. Amaç iyi ve güzel şiir yazabilmektir. Sanat için sanat anlayışı vardır. Şiir imge bakımından zengindir. Kendilerine özgü imge oluşturmuşlardır. Ahmet Haşim Bir Günün Sonunda Arzu şiiri ile Türk edebiyatında saf şiir anlayışının temellerini atar. Hem hece hem de serbest ölçüyü kullanmışlardır. Temsilcileri: Ahmet Haşim, Yahya Kemal, Ahmet Hamdi Tanpınar, Cahit Sıtkı Tarancı, Ahmet Muhip Dıranas, Necip Fazıl Kısakürek, Asaf Halet Çelebi, Yedi Meşalaciler Şiirlerindeki ana unsurlar musiki, his, zaman ve hayaldir. Şiirlerinde heceyi kullanmış, onda aruz sesi oluşturmaya çalışmıştır. Romanlarında ve hikayelerinde insanların iç dünyalarına ve bilinçaltına yönelmiştir. Şiir, söylemekten ziyade bir susma işidir. İşte o sustuğum şeyleri hikâye ve romanlarımda anlatırım. demiştir. Ne içindeyim zamanın, ne de büsbütün dışında dizelerinin yer adlığı Ne İçindeyim Zamanın şiiri halk arasında meşhurdur. Bursa da Zaman şiiri meşhurdur. Beş Şehir adlı eserindeki şehirler: İstanbul, Ankara, Bursa, Erzurum, Konya Roman: Huzur, Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Sahnenin Dışındakiler, Mahur Beste Öykü: Abdullah Efendi'nin Rüyaları, Edebiyat Tarihi: 19. Asır Türk Edebiyat Tarihi Deneme: Beş Şehir, Yahya Kemal Şiir: Bütün Şiirleri 4

5 2-) Cahit Sıtkı TARANCI ( ) 4-) NECİP FAZIL KISAKÜREK( ) Sembolizmden etkilenmiştir. Hece ölçüsünün duraklarını terk ederek heceye yeni bir tarz kazandırmıştır. Ölüm, ölümlülük, yaşama sevinci, yalnızlık, yurt sevgisi temalarında yazmıştır. ( Ölüm şairi olarak bilinir. ) Memleket İsterim şiir popülerdir da düzenlenen CHP Şiir Yarışmasında Otuz Beş Yaş şiiriyle birinci olmuştur. Ziya Osman Saba'ya yazdığı mektuplar (Ziya'ya Mektuplar) edebiyatımızdaki en güzel edebi mektuplardandır. Şiir: Otuz Beş Yaş, Düşten Güzel, Ömrümde Sükut, Sonrası Nesir: Ziya'ya Mektuplar 3-) AHMET MUHİP DIRANAS ( ) Fahriye Abla şiiri meşhurdur. Şiir: Fahriye Abla, Olvido, Serenad, Kar, Ağrı Tiyatro: Gölgeler, O Böyle İstemezdi Şiirlerindeki dil, berrak ve temiz bir Türkçedir. Yapıtlarında sevgi, ayrılık, özlem, yalnızlık, korku, Allah, din, tasavvuf, gelecek ideali, felsefi konular, insanın iç dünyasındaki çatışmalar yer almıştır. Tekke şiirimizin duygu ve düşüncelerini, çağdaş Batı şiiriyle birleştirmiştir. Madde-ruh sorunlarını ve insanın dünyadaki yerini anlatmaya çalışmıştır. Şiirlerinde İstanbul önemli bir yer tutar. Zindandan Mehmet e Mektup, Kaldırımlar ve Sakarya Türküsü şiirleri popülerdir. Büyük Doğu ve Ağaç dergilerini çıkarmıştır. Modern mistisizmin kurucusu kabul edilen sanatçı mistik bir şairdir. Mahkûmluk, isyan ve kaos gibi modern insan problemlerini haber veren ilk şiirleri yazmıştır. Hece ölçüsünü ustaca kullanmıştır. 5

6 Necip Fazıl Abdülhakim Arvasi ile tanıştıktan sonra pek çok yönden değişmiştir. O ve Ben adlı eserinde de Abdülhakim Arvasi yi ve kendinde bıraktığı bu izi anlatmıştır. Şiir: Örümcek Ağı, Kaldırımlar, Ben ve Ötesi, Sonsuzluk Kervanı, Çile Tiyatro: Tohum, Bir Adam Yaratmak, Reis Bey, Künye, Ahşap Konak, Yunus Emre Öykü: Hikayelerim, Ruh Burkuntularından Hikayeler Roman: Aynadaki Yalan, Kafa Kağıdı (otobiyografik roman) Hatıra: Babıali, O ve Ben 5-) ASAF HALET ÇELEBİ ( ) Divan Edebiyatı ndan etkilenerek gazel ve rubai de yazan sanatçı aynı zamanda Batı şiirini de çok iyi bilir. Şiirlerinde kültürel bir arka plan olan sanatçıda Hint mistisizmi, Budizm ve Mevlevilik izlerini görmek mümkündür. Resim, müzik ve bilimle ilgili makaleler de yayımlamıştır. Şiirlerinde Doğu-Batı kültürlerini bağdaştırarak, ilhamını tasavvuf ve dinler tarihinin ünlü kişilerinden, eski Doğu medeniyet ve masallarından alan egzotik şiirleriyle tanınır. Bir hayal ve duygu şairi değil sezgi ve kültür şairidir. Modern Türk Şiirinde Doğu uygarlıklarına özgü motif ve sembolleri ustalıkla kullanan şairlerin başında gelir. Onun şiirleri şu şiir özelliklerini gösterir: saf şiir, kültür şiiri, mistik şiir, moderngelenekçi şiir Şiir: He, Lamelif, Om Mani Padme Hum 6

7 YEDİ MEŞALECİLER Amaçları yeni bir edebiyat kurmak, Batı edebiyatını özellikle de Fransız edebiyatını takip etmek, özgün şiir oluşturmaktı. İlkelerini "Samimilik, içtenlik, canlılık ve devamlı yenilik" olarak açıkladılar; ama bu ilkelerden yoksundular. Konuları olabildiğince genişletmek amacını taşımışlardır. Kişilerin iç dünyalarına, eşyaya ve olaylara izlenimci bir ressam gibi bakmışlardır. (Şiirleri ustalıkla yapılmış tablo gibidir.) His ve hayalden çok gözlemi öne çıkarmışlar, göze hitap etmeye çalışmışlardır. Dünün mızmız soluk hislerinin ve Ayşe Fatma terennümlerin terk edileceğini söylemişlerdir. Cumhuriyet döneminin ilk edebiyat topluluğudur. Yedi Meşale adlı kitapları Cumhuriyet Dönemi nde yayımlanan ilk ortak kitaptır. Ayrıca Yedi Meşale adlı dergide de yazılar yazmışlardır. Temsilcileri Şifresi: KaSıM CeViZ Ye Kenan Hulisi Koray, Sabri Esat Siyavuşgil, Muammer Lütfi Bahşi, Cevdet Kudret Solok, Vasfi Mahir Kocatürk,, Ziya Osman Saba, Yaşar Nabi Nayır, Beş Hececileri eleştirmelerine ve onlara karşı çıkmalarına rağmen Beş Hececilerin takipçileri olmaktan öte gidememişlerdir. Türk şiirine herhangi bir yenilik getiremeden dağılmışlardır. "Sanat sanat içindir." anlayışını benimsemişlerdir. "Geleneksel temalar yerine yeni temalar bulunmalıdır." düşüncesini ortaya atmışlardır. 7

8 1-) KENAN HULİSİ KORAY ( ) 3-) MUAMMER LÜTFİ BAHŞİ ( ) Yedi Meşale grubunun şiir türünde eser vermeyen tek sanatçısıdır. Cumhuriyet Dönemi nde korku türünde örnekler veren ilk hikayecisidir. Türk hikayeciliğinde korku türünün en önemli temsilcisi ve ilk özgün korku yazarımızdır. Öykü: Bahar Hikâyeleri, Bir Yudum Su, Bir Otelde Yedi Kişi Roman: Osmanoflar, Son Öpüş, Büyük Öykü 2-) SABRİ ESAT SİYAVUŞGİL ( ) 4-) CEVDET KUDRET SOLOK( ) Önceleri şiirlerinde heceyle bireysel duygularını ve karamsar iç dünyasını dile getirmiş; sonraları ise ölçüsüz ama kafiyeli şiirler yazmıştır. Türk edebiyatı üzerine yaptığı incelemeleri ve araştırmalarıyla edebiyatımızdaki ününü pekiştirmiştir. Şiirlerinde yalnızlık, özlem, ferdi duygular, kıskançlık, yasak sevgiler,' köykent çatışması gibi temaları işlemiştir. Orta Oyunu ve Karagöz araştırmaları önemlidir. Şiirlerinde yaşamla ilgili eşyayı, bu yaşamı çerçeveleyen mekânları dışavurumcu ve yer yer alaycı bir anlatımla dile getirmiştir. Yedi Meşale ismi sanatçıya aittir. Şiir: Birinci Perde Oyun: Tersine Akan Nehir, Rüya İçinde, Roman: Süleyman'ın Dünyası Öykü: Sokak Şiir: Odalar ve Sofalar İnceleme: İstanbul'da Karagöz ve Karagöz'de İstanbul, Psikoloji ve Terbiye Bahisleri, Karagöz Çeviri: İki Başlı Kartal Deneme: Dilleri Var Bizim Dile Benzemez, Bir Bakıma, Benim Oğlum Bina Okur. Araştırma: Edebiyat Bilgileri, Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman, Orta Oyunu, Karagöz 8

9 5-) VASFİ MAHİR KOCATÜRK( ) Kahramanlık, fedakârlık, vatan ve millet sevgisi gibi temaları işlemiştir. Araştırmacı yanı edebiyatçılığından önce gelir. Behçet Necatigil in evler şairi olmasını sağlayan kişidir. Şiirlerinde temelde sevgi üzerine yoğunlaşmıştır. Şiir: Tunç Sesleri, Hayat Şarkıları, Geçmiş Geceler, Bizim Türküler, Ergenekon Oyun: Yaman, Sanatkar, 10 İnkılap Antoloji: Şaheserler Antolojisi, Divan Şiiri Antolojisi, Saz Şiiri Antolojisi, Batı Edebiyatı Antolojisi Edebiyat Tarihi: Fransız Edebiyatı, Yeni Türk Edebiyatı, Türk Edebiyat Tarihi. 6-) ZİYA OSMAN SABA ( ) Dili sade ve açıktır. Duygularını süssüz ve yapmacıksız bir şekilde dile getirmiştir. Konu olarak Allah'a kulluğu, ölüme yakın oluşu, kadere boyun eğmeyi, küçük mutluluklarla yetinmeyi, öte dünyaya Şiir: Sebil ve Güvercinler, Geçen Zaman, Nefes Almak Hikaye: Mesut İnsanlar Fotoğrafhanesi, Değişen İstanbul 7-) YAŞAR NABİ NAYIR ( ) Birçok dalda eser vermiştir. Düşünce yazılarıyla da ön plana çıkmıştır. Şiirlerinde sembolizmin izleri vardır. Varlık dergisini çıkaran kişidir. Şiir: Kahramanlar, Onar Mısra Roman: Bir Kadın Söylüyor, Adem ve Havva Öykü: Bu da Bir Hikayedir, Sevda Çıkmazı Oyun: Mete, İnkilap Çocukları, Beş Devir, Köyün Namusu özlemi, çocukluk özlemini, anılara düşkünlüğü, ev-aile sevgisini işlemiştir. 9

10 B-) SERBEST NAZIM VE TOPLUMCU ŞİİR ( ) Şiirlerini Materyalist ve Marksist bir dünya görüşü üzerine temellendirmişlerdir. Serbest nazımla yazılan şiirlerde ritm ses akışı ile sağlanmıştır. Şiirde daha önce kullanılmayan yeni ifade, kavram ve konulara yer vermişlerdir. Nazım Hikmet serbest nazım öncüsüdür. Şiirde anlatılmak istenen vurgu ve söyleyişe göre şekillenmiştir. Bireye anlam kazandırmanın toplumdan geçtiğini düşünürler. Fütürizm akımında etkilenmişlerdir. Onlara göre şair yol gösterici olmalıdır. Toplum sorunlarını, ideolojik(sosyalizm) bir bakış açısıyla işlediler. Kitleleri harekete geçirmek istedikleri için hitabetten yararlanmışlardır. Kafiye ve redife önem vermemişlerdir. Serbest ölçüyü tercih etmişlerdir. Söz sanatlarına ve imgeye şiirlerinde az yer vermişlerdir. Temsilcileri: Nazım Hikmet Ran, Ercüment Behzat Lav, Vedat Nedim Tör 10

11 1-) NAZIM HİKMET RAN( ) Cem Karaca'nın söylediği Ben Bir Ceviz Ağacıyım Gülhane Parkın'da şarkısı aslında Nazım Hikmet şiiridir. Memleketinden İnsan Manzaraları adlı eserinde II. Meşrutiyet ten 1940 lara kadarki Türk toplumunu anlatır. İlk şiirlerinde ölçülü uyaklı şiirler yazmış, sonradan serbest nazmı ve toplum sorunlarını ilke edinen şiirin öncüsü olmuştur. Mayakovvski ve Gelecekçilik'i savunan genç Sovyet şairlerinden etkilenmiştir. Açların Gözbebekleri Nâzım Hikmet in 1922 de yazdığı basamaklı şiirin ilk örneğidir. Tahir ile Zühre şiiri meşhurdur. Serbest şiir ve toplumcu gerçekçi şiirin öncüsüdür. Divan ve halk şiirini söyleyişlerini çağdaş bir anlayış içinde eritmiştir. Şiirin bireysel koşullarıyla toplumsal niteliklerini büyük bir ustalıkla kaynaştırır. Nazım Hikmet 1929 yılında Resimli Ay Magazin : Nazım Hikmet e ders veren Yahya Kemal Nazım Hikmet in annesinden zamanla hoşlanmaya başlar. Bu durumu sezen Nazım Hikmet hocam olarak girdiğin bu evden babam olarak çıkamazsın der Şiir: Güneşi İçenlerin Türküsü, 835 Satır, Memleketimden İnsan Manzaraları, Şeyh Bedrettin Destanı, Kuvayi Milliye Destanı, Jakond ile Si-Ya-U, Varan 3, 1+1= Bir, Oyun: Kafatası, Ferhat ile Şirin, Yusuf ile Menofis, Demokles'in Kılıcı, Kadınların İsyanı Roman: Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim, Kan Konuşmaz, Yeşil Elmalar, Mektup: Piraye ye Mektuplar, Cezaevinden Mehmet Fuat a Mektuplar, Kemal Tahir e Mahpushaneden Mektuplar 2-) ERCÜMENT BEHZAT LAV( ) Şiir: S.O.S, Açıl Kilidim Açıl, Üç Anadolu, Mau Mau dergisinde Putları Yıkıyoruz kampanyasını başlatmıştır. 11

12 C-) MİLLİ EDEBİYAT ZEVK VE ANLAYIŞINI SÜRDÜREN ŞİİR Anadolu halk şairlerinin yolundan giderek yeni bir şiir oluşturmaya çalışmışlardır. Mehmet Emin Yurdakul ve Ziya Gökalp temel kaynak olmuştur. Ölçü olarak heceyi kullanmışlardır çünkü hece ölçüsü milli ölçüdür Dilleri sadedir. Milli Mücadele döneminde yaşananlara özellikle değinmişlerdir. Halk edebiyatı modern yöntemlerle sunulmuştur. Mahalli söyleyişlerden özellikle faydalanmışlardır. Adından anlaşılacağı üzere Türk insanını, Türk kültürünü anlatma asıl amaçları olmuştur. Temsilcileri: Ahmet Kutsi Tecer, Arif Nihat Asya, Kemalettin Kamu, Ömer Bedrettin Uşaklı, Zeki Ömer Defne, Orhan Şaik Gökyay, Cahit 1-) AHMET KUTSİ TECER ( ) Aşık Veysel i Türk edebiyatına kazandırmıştır. Duygusal yönü ağır basan memleket şiirlerini, içtenlikle ve ince bir söyleyiş güzelliğiyle yazmıştır. nde halk kültürüne, folklorik öğelere, günlük yaşantılara geniş yer vermiş yer yer Türk Halk şiirinden yararlanmıştır. Halk evlerinin en önemli yayın organı olan Ülkü dergisinde sanat yönetmenliği yapmıştır. Orda Bir Köy Var Uzakta ve Nerdesin şiirleri meşhurdur. Tiyatro: Koçyiğit Köroğlu, Köşebaşı, Bir Pazar Günü, Satılık Ev. Şiir: Şiirler (Öldükten sonra toplandı) İnceleme: Köylü Temsilleri Külebi, Necmettin Halil Onan, Behçet Kemal Çağlar, Mithat Cemal Kuntay, Halide Nusret Zorlutuna, Şukufe Nihal Başar, Beş Hececiler 12

13 2-) ARİF NİHAT ASYA ( ) Bayrak Şairi olarak tanınır. Hece, aruz ve serbest ölçüyü kullanmıştır. Şiirleri epik, didaktik ve lirik özellikler gösterir. Şiirlerinde Türk kültüründen yararlanmıştır. Cumhuriyet Edebiyatında rubai yazan önemli bir sanatçıdır. Halk, Divan ve Modern şiir nazım biçimlerini kullanmıştır. Şiirlerinde vatan, tarih, din, aşk ve doğa güzelliklerini işlemiştir. Şiir: Bir Bayrak Rüzgâr Bekliyor, Dualar ve Âminler, Heykeltraş, Fatihler Ölmez, Mensur Şiir: Ayetler 3-) KEMALETTİN KAMU ( ) Gurbet Şairi olarak tanınır. Bingöl Çobanları ve Gurbet en tanınmış şiirleridir. Gurbet şiiri şarkıcı İzel tarafından şarkı olarak söylenmiştir. Hem heceyi hem aruzu kullanmıştır. Vatan sevgisi ve Mehmetçik şiirlerinde 4-) ÖMER BEDRETTİN UŞAKLI ( ) Şiirlerinde izlenimci bir gözle algıladığı doğayı, ülke gerçekleri ve bireysel duyarlılığını özgün bir yaklaşımla yansıtmıştır. Deniz teması eserlerinde önemli bir yer eder. Anadolu Şairi diye nitelendirilmiştir. Halk arasında bilinen Yıldızların Altında ve Kapıldım Gidiyorum şarkısı aslında onun bestelenmiş şiiridir. Şiir: Deniz Sarhoşları, Sarıkız Mermerleri, Yayla Dumanı, Deniz Hasreti, 5-) ZEKİ ÖMER DEFNE ( ) Şiirlerinde yurt güzelliklerini anlatan sanatçı halk motiflerinden de faydalanmıştır. Bazı illerimizle ilgili yazdığı güzellemeleri vardır. Ilgaz ve Ziller Çalacak şiirleri ünlüdür. Şiir: Denizden Çalınmış Ülke, Kardeleneler önemli yer eder. 13

14 6-) ORHAN ŞAİK GÖKYAY ( ) 8-) CAHİT KÜLEBİ( ) Modern Dede Korkut tabiri kullanılır. Sebebi ise Dede Korkut hikayelerini sadeleştirmesidir. Destursuz Bağa Girenler eleştiri kitabı önemlidir. Kahramanlık şiirleri vardır. Araştırmacı biridir. Bu Vatan Kimin şiiri en tanınmış şiiridir. Temiz bir Türkçe ile Halk şiirlerine benzeyen, içten, duyarlı şiirler yazmıştır. Sivas Yollarında ve Tokat a Doğru şiirleri popülerdir. Yoksulluğa şiirlerinde sıkça yer vermiştir. Şiirlerinin kaynağı milli sanattan gelir, halk türküleri ve deyişleri şiirlerinin temelini oluşturur. 7-) BEHÇET KEMAL ÇAĞLAR ( ) Faruk Nafiz Çamlıbel ile birlikte Onuncu Yıl Marşı nı yazmıştır. Ankaralı Âşık Ömer mahlasıyla âşık tarzı şiirler de yazmıştır. Atatürk ve Cumhuriyet aşığı olan sanatçı bu sevgisini şiirlerinde işlemiştir. Şiirlerinde kahramanlık kültü hakimdir. Şiir: Erciyes'ten Kopan Çığ, Benden İçeri, Burada Bir Kalp Çarpıyor, Şiir: Adamın Biri, Yeşeren Otlar, Atatürk Kurtuluş Savaşında, Yangın, Süt, 9-) Bedri Rahmi EYÜBOĞLU ( ) Sanatında halk kültüründen yararlanmıştır. Şiirlerinde gözlemlerine, halk deyişlerinden ve beğenilerinden aldığı motiflere yer vermiştir. Aynı zamanda ressam olan sanatçı, ressamlığın verdiği bakış açısıyla şiirde sanki renklerle tablo çizmiştir. Şiir: Yaradana Mektuplar, Karadut, Dol Karabakır Dol, 14

15 10-) NECMETTİN HALİL ONAN( ) Dur yolcu! Bilmeden gelip bastığın, Bu toprak, bir devrin battığı yerdir. dizeleriyle başlayan Bir Yolcuya şiiri Necmettin Halil Onan a aittir. 11-) HALİDE NUSRET ZORLUTUNA( ) genellikle didaktiktir. Ümmül Muharriat (Yazarların Annesi) olarak bilinir Asıl ününe Git Bahar adlı şiiriyle kavuşmuştur. Anadolu nun çeşitli şehirlerinde öğretmenlik yaptığı için onun için Türk edebiyatında Gerçek Çalıkuşu diye tabir 12-) ALİ ULVİ ELÖVE: Dağ başını duman almış, gümüş dere durmaz akar sözleriyle başlayan Gençlik Marşı nı yazmıştır. 13-) BEKİR SITKI ERDOĞAN ( ) 50. Yıl Marşı nı yazmıştır. Rubai de yazmıştır. Hem halk hem de divan Edebiyatından etkilenmiştir. Bin Birinci Gece şiiri popülerdir. 14-) YAVUZ BÜLENT BÂKİLER ( ) Şiirlerinde Anadolu insanının sorunlarını işlemiştir. Şiir: Harman, Duvak, Yalnızlık, Bir Gün Baksam Ki Gelmişsin, Sen Sen Sen kullanılmıştır. Şiir Kitapları: Geceden Taşan Dertler, Yayla Türküsü, Yurdumun Dört Bucağı, Ellerim Bomboş Romanları: Küller, Sisli Geceler, Gülün Babası Kim, Örümcek Dede, Beyaz Selvi, Büyükanne, Aydınlık Kapı, Aşk ve Zafer Hatıra: Benim Küçük Dostlarım, Bir Devrin Romanı 15

16 BEŞ HECECİLER (HECENİN BEŞ ŞAİRİ) Şiire önce aruz ölçüsünü kullanarak başlamışlar, sonra heceyi başarıyla kullanmışlardır. Halk şiiri nazım şekillerini, yerli özellikleri şiirlerinde yansıtmaya çalışmışlardır. Anadolu manzaralarını, tabiat güzelliklerini haşmetli bir şekilde dile getirmişler, memleket sevgisini, tarihî Türk kahramanlarını övünerek işlemişlerdir. Milli edebiyatı sade dil ve hece ile yazmaktan ibaret görmüşler, başka bir özelliklerinin olmadığını söylemişlerdir. Anadolu insanını sevseler de şiirlerinde kişisel duyguları işlemekten öte gitmemişlerdir. Anadolu yu romantik bir duyuşla ele almışlardır. Dörtlük esasına bağlı kalmamışlar, yeni yeni biçimler aramışlardır. Düzyazıdaki söz dizimini şiire aktarmışlar ve buna şiirlerinde sıkça yer vermişlerdir. Süsten uzak, sade ve özentisiz şiirler yazmışlardır. Aruzu bırakıp heceye geçmelerinde Ziya Gökalp en önemli isim olmuştur. Temsilcileri: HEYFO: Halit Fahri Ozansoy, Orhan Seyfi Orhon, Yusuf Ziya Ortaç, Enis Behiç Koryürek, Faruk Nafiz Çamlıbel. 1-) HALİT FAHRİ OZANSOY ( ) Şiire aruzla başlamıştır. Aruza Veda adlı şiiriyle, aruz veznini bırakıp heceye yönelmiştir. Şiirlerinde çoğunlukla egzotik sahnelere, hüzün ve melankoli gibi bireysel duygulara, aşk ve ölüm temalarına rastlanır. Şiir: Aruza Veda, Cenk Duyguları, Efsaneler, Bulutlara Yakın, Rüya, Roman: Sulara Giden Köprü, Aşıklar Yolunun Yolcuları Oyun: Baykuş, Nedim, On Yılın Destanı Anı: Edebiyat Çevremde (ilk olarak Edebiyatçılar Geçiyor adıyla yayımlanan kitap sonrasında bu isimle yayımlanmıştır) 16

17 2-) ORHAN SEYFİ ORHON ( ) Bestelenen Veda Busesi adlı şiiri vardır. Şiir: Fırtına ve Kar, Peri Kızı ile Çoban Hikayesi, Gönülden Sesler, O Beyaz Bir Kuştu, Kervan 3-)YUSUF ZİYA ORTAÇ( ) İnce, nükteli, esprili, iğneli bir dili vardır. Orhan Seyfi Orhon ile Akbaba dergisini çıkarmıştır. Çınaraltı adlı dergiyi Orhan Seyfi Orhon ve Yusuf Ziya Ortaç çıkarmıştır. Çimdik takma adını kullanmıştır. Binnaz adlı oyununu hece ölçüsüyle yazmıştır. Bu oyun edebiyatımızdaki başarılı ilk manzum piyestir. 4-) ENİS BEHİÇ KORYÜREK ( ) Şiirleri milli heyecanla yüklü epik şiirledir. Gemicilerle ilgili şiirleriyle ön plana çıkmıştır hatta onun için Türk denizciliğini şiire sokan şair diye tabir de kullanılır. İspirtizma: Ölülerin ruhlarıyla bazı şartlar altında haberleşmenin mümkün olduğu görüştür. Enis Behiç Korkürek in Varidat-ı Süleyman adlı eseri buna örnektir. Sanatçı, bu eserini Çedikçi Süleyman Efendi nin ruhundan ilham alarak yazdığını söylemiştir. Şiir: Miras, Varidat-ı Süleyman, Güneşin Ölümü Şiir: Akından Akına, Cenk Ufukları, Bir Servi Gölgesi, Kuş Cıvıltıları Oyun: Binnaz Manzum Hikaye: Nikahta Keramet Anı: Portreler, Bizim Yokuş 17

18 5-)FARUK NAFİZ ÇAMLIBEL( ) Hececilerin en genci ama en başarılı ismidir. Deli Ozan ve Çamdeviren müstearlarını kullanmıştır. Şiir: Şarkın Sultanları, Gönülden Gönüle, Dinle Neyden, Çoban Çeşmesi, Han Duvarları, Akıncı Türküleri Tiyatro: Canavar, İlk Göz Ağrısı, Akın, Roman: Yıldız Yağmuru, Ayşe nin Doktoru 18

19 D-) GARİPÇİLER (BİRİNCİ YENİCİLER) ( ) Orhan Veli Kanık kurmuş; onu Melih Cevdet Anday ve Oktay Rıfat Horozcu desteklemiştir. Şiirdeki her türlü kalıba ve kurala karşı çıkmışlar, kuralsızlığı kural edinmişlerdir. (Ölçü, kafiye ve dörtlüğe karşı çıkmışlardır.) Süslü, sanatlı dile karşı çıkıp, sade bir dil kullanmışlardır. Eski şiir geleneğinden uzaklaşmışlardır Şiiri en öz ve en yalın halde bulmak için bilinçaltına yönelmişler, bu yüzden kendilerinin sürrealizme yaklaştıklarını Şairane duyguları ve parlak görüntüleri şiirden silmek; Şiiri hayal gücünün kapalı duvarlarından kurtarıp sokağa, gerçek hayata çıkarmak; Yapmacıksız, tabi bir söyleyişle, günlük yaşayış içinde halktan insanları yakalamak; Her çeşit kelimeyi, konuyu şiire sokmak, halk deyişlerinden yararlanmak, toplumla ilgili yergiye yer vermek. Temsilcileri: Şifresi: OMO Orhan Veli Kanık, Melih Cevdet Anday, Oktay Rıfat Horozcu söylemişlerdir. Kapalı, imgesel şiire karşı çıkmalarına rağmen, bir süre sonra Melih Cevdet ve Oktay Rifat kapalı ve imgesel şiire yönelmiştir. Orhan Veli'nin açtığı bu çığırın ilkeleri şunlardır: Ölçüye başkaldırıp serbestçe yazmak; Kafiyeyi şiir için gerekli görmekten vazgeçmek; 19

20 1-) Orhan Veli KANIK( ) Türk şiirinde büyük bir atılımı yapmış, Garip anlayışının öncüsü olmuştur. Oktay Rifat ve Melih Cevdet ilel birlikte yayımladığı "Garip" adlı şiir kitabı ve bu kitaba yazdığı önsöz Türk şiirinin eski değerlerini yıkmış, şiire farklı bir bakış açısı getirmiştir. Savunduğu Garip ilkelerini şiirlerinde başarıyla uygulamıştır. Genellikle mutsuzluk, karamsarlık, özlem, yalnızlık konularını işlemiştir. Sıradan insanları, sıradan sözcükleri esprili bir biçimde şiire sokmuştur. Anlatamıyorum, İstanbul u Dinliyorum, Güzel Havalar ve Bedava şiirleri popülerdir. Altındağ, Galata Köprüsü, Pireli Şiir, Delikli Şiir ve İstanbul Türküsü gibi şiirlerini toplumsal duyarlılıkla yazmıştır. Hiçbir şeyden çekmedi dünyada, Nasırdan Şiirde anlamı ön plana çıkarmıştır. Nasrettin Hoca nın fıkralarını nazma çevirerek anlatmıştır. Ayrıca La Fontaine'den fabl çevirileri yapmıştır. Şiir: Vazgeçemediğim, Destan Gibi, Yenisi, Karşı Nesir: Denize Doğru, Sanat ve Edebiyat Dünyamız, Bindiğimiz Dal Orhan Veli nin Ölümü: Orhan Veli, Ankara'da bir gece sokakta bir belediye çukuruna düştü ve başından yaralandı (10 Kasım 1950). İki gün dinlendikten sonra İstanbul'a gitti. İstanbul'da bir arkadaşının evinde öğle yemeği yerken fenalık geçirdi ve hastaneye kaldırıldı (14 Kasım 1950). Alkol zehirlenmesi teşhisiyle tedavi edildi, ancak beyin kanaması geçirdiği sonradan anlaşıldı. Aynı gün akşama doğru komaya giren Orhan Veli, geceleyin saat 23.20'de hayata gözlerini yumdu. çektiği kadar dizelerinin yer aldığı Kitab-ı Seng-i Mezar şiiri önemlidir. Bazı eserlerinde Mehmet Ali Sel müstearını kullanmıştır. Yaprak dergisini çıkarmıştır. 20

21 2-) Melih Cevdet ANDAY( ) 3-) Oktay RİFAT HOROZCU( ) İlk şiirlerini romantik şiir anlayışıyla yazmış, sonraki şiirlerini sosyal temellere dayandırmıştır. Dili sadedir, söz oyunlarından kaçınmıştır fakat 1950'lerden sonra imgelerle yüklü, kapalı bir dil kullanmıştır. Sezen Aksu nun söylediği Şinanay şarkısı aslında onun şiiridir. Folklorik öğelerden yararlanmıştır. Nazım Hikmet'in kuzenidir. Şiiri toplum sorunlarına çare olabilecek bir uğraş olarak görmüştür. Orhan Velili dönemde aşkı ve sosyal konuları işlemiş, Orhan Veli öldükten sonra "Halk için sanat anlayışından biraz ayrılmış, soyut konulara yönelmiştir. Şiir: Rahatı Kaçan Ağaç, Telgrafhane, Kolları Bağlı Odysseus, Yan Yana, Göçebe Denizin Üstünde, Teknenin Ölümü, Tiyatro: Mikadonun Çöpleri Şiir: Yaşayıp Ölmek, Aşk ve Avarelik Üstüne Şiirler, Karga ile Tilki, Perçemli Sokak, Çobanıl Şiirler, Aşk Merdiveni, Denize Doğru Konuşma, Dilsiz ve Çıplak, Güzelleme, Oyun: Çil Horoz, Atlar ve Filler, Kıskançlar, Oyun İçinde Oyun, Kadınlar Arasında, Yağmur Sıkıntısı... Roman: Bir Kadının Penceresinden, Danaburnu 21

22 E-) TOPLUMCU ŞİİR ( ) Şiirlerinde insan, toplum ve üretim ilişkilerini ele almışlardır. Nazım Hikmet in açtığı yolda gitmişlerdir. Asıl olanın düşüncelerini anlatmak ve halka yön göstermek olduğu için sanatsallığı ikinci plana atmışlardır. Şiire ideolojik işlev yüklemişlerdir. Toplum sorunlarını, ideolojik(sosyalizm) bir bakış açısıyla işlediler. Şiirlerini Marksist bir dünya görüşü üzerinde temellendirmişlerdir. Temsilcileri: Rıfat Ilgaz, Enver Gökçe, Abdülkadir Meriçoğlu, Ahmet Arif, Hasan İzzettin Dinamo, İlhami Bekir Tez, Cahit Irgat, Suat Taşer, Şükran Yurdakul, Arif Damar, 1-) RIFAT İLGAZ ( ) Öykü-roman-oyun türlerinden karma, gülmece unsurları içeren bir türün yazarı olarak tanınmıştır. Mizahi romanlar ve oyunlarıyla tanınan önemli bir sanatçıdır. Stepne mahlasını kullanmıştır. Siyasi ve ideolojik sorunları anlatmıştır. Roman: Karartma Geceleri, Karadeniz'in Kıyıcığında, Sarı Yazma, Yıldız Karayel... Şiir: Yarenlik, Sınıf, Yaşadıkça, Devam, Üsküdar da Sabah Oldu 2-) HASAN İZZETTİN DİNAMO ( ) Birinci Dünya Savaşı'ndan başlayarak Kurtuluş Savaşı'nı konu alan sekiz ciltlik Kutsal İsyan romanıyla tanınmıştır. Bu romanın devamı niteliğinde olan yedi ciltlik Kutsal Barış romanında da düşmanın İzmir'de denize dökülmesinden başlayarak Atatürk'ün ölümüne değin geçen dönemi anlatır. Roman: Kutsal İsyan, Kutsal Barış, Savaş ve Acılar 3-) İLHAMİ BEKİR TEZ ( ) Türk edebiyatında işçileri anlatan ilk şiirleri yazmıştır. Şiir: 24 Saat, Mavi Kitap, Küba, 4-) SUAT TAŞER: Haraç Mezat (şiir) Hababam Sınıfı serisi ile tanınır. 22

23 F-) GARİP DIŞINDA YENİLİĞİ SÜRDÜREN ŞİİR Her biri kendine özgü şiir tarzını oluşturmuş ve Garipçilere ve İkinci Yenicilere katılmamış kişilerdir. Bu bölümde hem bağımsız sanatçılar hem de Maviciler topluluğu ve Hisar topluluğu yer almaktadır. 1-) BEHÇET NECATİGİL ( ) Evler Şairi olarak bilinir. Evlerin öyküsünü yazar şair ve evcimen şair diye de nitelendirilmiştir. Zengin bir sözcük hazinesi vardır. Divan edebiyatının ve halk edebiyatının yöntemlerini çok iyi tanıdığı için bu edebiyatlardan da yararlanmıştır. Yapıtlarında büyük kent insanının kaygılarını, sevgi, aşk, yalnızlık gibi lirik konuları işlemiştir. Toplum ve toplumun yaşadığı sorunlar onun şiirinde ifade bulmuştur. Şiirlerinde hüzün ve umutsuzluk hakimdir. Cumhuriyet Dönemi Türk şiirinde masal ve mitoloji ögelerini şiirlerinde en çok kullanan isimdir. Radyo oyunları da önemlidir. Manzum masalların yer aldığı Üç Turunçlar adlı radyo oyunu önemlidir. Tevriye sanatını çok seven ve çok kullanan şair bu sanata olan ilgisini İki Başına Yürümek adlı kitabının ismiyle de işaret eder. Uyguladığı bazı tekniklerle anlam çoğaltmalarına gidip kendi şiirini 'çokgen' olarak tanımlayan şairdir. Şiirleri: Kapalı Çarşı, İki Başına Yürümek, Evler, Eski Toprak, Arada, Kareler Aklar, İnceleme: Edebiyatımızda Eserler Sözlüğü, Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü Tiyatro: Yıldızlara Bakmak, Gece Aşevi, Üç Turunçlar Düz yazı: Bile, Yazdı Batı dillerinden dilimize birçok yapıt çevirmiştir. 23

24 2-) HİLMİ YAVUZ (1936- ) 4-) ÖZDEMİR ASAF ( ) Batı şiirini de Türk şiirini de iyi bilen bir sanatçıdır. Ölüm, kaçış, yalnızlık gibi temalarını serbest tarzda yazdığı şiirleriyle dile getirmiştir. İstiare ve benzetme sanatından sıkça yararlanmıştır. Şiir: Hüzün ki En Çok Yakışandır Bize, Doğu Şiirleri, Bakış kuşu, 3-) ÜMİT YAŞAR OĞUZCAN( ) Günümüzün en çok okunan şairlerindendir. Aşk, ölüm, çaresizlik, yalnızlık temalarını işlemiştir. Aşık Veysel in şiirlerini Dostlar Beni Hatırlasın diye yayımlayan kişidir. İntiharları: Birçok kez intihara kalkışmış ama bunu başarmamıştır. Oğlu da intihar ederek hayatına son vermiştir. Şiir kitapları: Sahibini Arayan Mektuplar, Acılar Denizi, Biraz Kül Biraz, Yüzyıl Yanarım Yanmayı Öğrendimse Özellikle kısa şiirleriyle tanınmıştır. Bireyin parçalanmayan yalnızlığını işlemiştir. Düşünce ve duygu yoğunluğuyla beraber taşlama ve alay şiirin özelliklerindendir. İnsan ilişkilerinin toplumsal ve bireysel düzlemlerdeki çelişkilerini sen-ben ikileminde yansıtmıştır. Sevgi, ayrılık, ölüm kaçış, umutsuzluk temaları üstünde sıkça durmuştur. Şiirleri: Lavinia, Dünya Kaçtı Gözüme, Yalnızlık Paylaşılmaz, Çiçekleri Yemeyin, Yuvarlağın Köşeleri, Bir Kapı Önünde, 5-) SABAHATTİN KUDRET AKSAL ( ) Yalın bir dili vardır. Şiirlerde kişinin evrendeki yerini, değerini aramaya çalışmış; felsefi düşünceye ağırlık vermiştir. Öykü ve tiyatrolarında ruh tahlillerine ve biçim kaygısına önem vermiştir. Öykü: Gazoz Ağacı, 24

25 6-) FAZIL HÜSNÜ DAĞLARCA( ) Cumhuriyet Dönemi nin en büyük destan şairi olan sanatçı Kurtuluş Savaşı nı destanlaştıran şair olarak da nitelendirilir. Türk edebiyatının en çok şiir yazan şairidir. Malazgirt Savaşı, İstanbul'un Fethi gibi tarihimizdeki destanlaşmış olaylara şiirlerinde geniş yer vermiştir. Şiirlerinde tarihi, sosyal, siyasi, felsefi, metafizik konuları işlemiştir. Yapma destan ve epik söyleyişleriyle tanınan sanatçının şiirleri anlamca yoğundur. Sürekli kendini aşmaya çalışmış, kişisellikten toplumsallığa doğru 7-) ERDEM BEYAZIT ( ) İkinci Yenicilerin anlatım teknikleri ile İslami söylemleri birleştirmiş mistik bir şairdir. Şiirlerinde politik bir söyleyiş de görülen sanatçı serbest şiir yazmıştır. Daha çok endüstri toplumunun parçaladığı insanı dinsel duyarlılığa davet eden şiirler yazmıştır. Yedi Güzel Adam dan biridir. Şiir: Sebep Ey, Risaleler 8-) NURİ PAKDİL (1934- ) Kudus Şairi olarak bilinir. 9-) Özdemir İnce: Kiraz Zamanı(şiir, ödül almıştır) yönelmiştir. Türkçem benim ses bayrağım. diyerek Türkçeye verdiği önemi ortaya koymuştur da Chp Şiir Yarışması nda, Çakır'ın Destanı şiiriyle üçüncü olmuştur. Şiir Kitapları: Çocuk ve Allah, Üç Şehitler Destanı, Çakırın Destanı, Havaya Çizilen Dünya, Çanakkale Destanı, Kubilay Destanı, 19 Mayıs Destanı, İstanbul-Fetih Destanı 25

26 10-) CAHİT ZARİFOĞLU ( ) Şiirlerinde madde-ruh çatışması ve Batı diktasına karşı Doğu protestosu temalarını işlemiştir. Şiirlerinde İslami motifleri fazlasıyla kullanan mistik bir şairdir. Batı nın hegemonyasına karşı bir başkaldırı düşüncesi vardır. Yedi Güzel Adam adlı şiir kitabı da bulunan sanatçı aynı zamanda yedi güzel adamdan biridir. Cahit Zarifoğlu nun şiirinde Bu insanlar dev midir / Yatak görmemiş gövde midir diye bahsettiği Yedi Güzel Adam:( NAMECAR ) Nuri Pakdil, Alaadin Özdenören, Mehmet Akif İnan, Erdem Beyazıt, Cahit Zarifoğlu, Ali Kutlay, Rasim Özdenören MAVİCILER( ) Adını tarihleri arasında 32 sayı yayımlanmış olan Mavi adlı dergiden alır. Garipçilere karşı çıkmışlardır. Garipçilerin yalın, düz, açık şiirine karşılık derin, trajik, duygulu, mecazlı, toplumu bireysel açıdan yansıtan, şairanelik dolu bir sanat düşüncesinin savunucusu olmuşlardır. Edebiyatımıza daha çok düzyazı alanında katkı yapmıştır. Şirin düz yazıya yaklaştırılmasına karşıdırlar. Orhan Duru, Ferit Edgü, Ahmet Oktay, Tahsin Yücel ve bu akımın en önemli temsilcileridir. Şiir Kitapları: İşaret Çocukları, Menziller, Yedi Güzel Adam, Korku ve Yakarış 26

27 1-) ATTİLA İLHAN( ) Şiir, roman, senaryo, gezi yazısı türlerinde eserler vermiştir. Garip akımına ilk o karşı çıkmıştır. Şiirde şekle önem vermemiştir. Hem bireysel hem de toplumsal konularda yazmıştır. Şiirin herhangi bir açıklamaya gerek duyulmadan, okuyucu tarafından benimsenmesi gerektiğini düşünmüştür. Edebiyatımızda Kaptan lakabıyla tanınmıştır. "Sinemaya tutkunluğum bilinmeden şiirim anlaşılmaz." diyen şairin şiirlerinde zaman, çevre ve dekor sık sık değişir. Şiirlerinde noktalama işaretlerine ve büyük harflerin kullanımına dikkat etmemiştir. nde konuşma diline, halk deyimlerine, argoya yer vermiştir; Halk şiir kaynaklarından yararlanmıştır da düzenlenen CHP Şiir Yarışmasında Cebbaroğlu Mehemmed şiiriyle ikinci olmuştur. Attila İlhan ın Aynanın İçindekiler serisinde yer alan romanları: Bıçağın Ucu, Sırtlan Payı, Yaraya Tuz Basmak, Dersaadet te Sabah Ezanları, O Karanlıkta Biz Şiir: Duvar, Sisler Bulvarı, Üçüncü Şahsın Şiiri, Ben Sana Mecburum, Elde Var Hüzün, Yağmur Kaçağı, Ayrılık da Sevdaya Dahil, Bela Çiçeği, Kimi Sevsem Sensin, Roman: Sokaktaki Adam, Kurtlar Sofrası, Bıçağın Ucu, Sırtlan Payı, Zenciler Birbirine Benzemez, Yaraya Tuz Basmak, Dersaadet te Sabah Ezanları Gezi: Abbas Yolcu, Batı'nın Deli Gömleği Senaryo: Kartallar Yüksek Uçar, Yarın Artık Bugündür. Ben Sana Mecburum, Aysel Git Başımdan ve Üçüncü Şahsın Şiiri şiirleri popülerdir. 27

28 2-) FERİD EDGÜ(1936- ) nde toplum-aydın çelişkisini irdeledi. Türk edebiyatında minimal öykü türünün temsilcisidir. O romanı Hakkari'de Bir Mevsim adıyla filme çekilmiştir. Şiir: Ah Minel Aşk, Dağ Şiirleri Roman: O, Kimse, Eylül ün Gölgesinde Bir Yazdı, Kaçkınlar, Bozgun, Binbir Gece Hikaye: Çığlık, Bir Gemide 3-) AHMET OKTAY ( ) Şiirleri: Her Yüz Bir Öykü Yazar, Yol Üstündeki Semender, Ağıtlar ve Övgüler sanatçılar yeni bir sanat oluşturmak için de eskisinin reddedilmesine karşıdır. Yeniliğin eskisinin içinden doğduğunu düşünen sanatçılar sanatın ideolojinin baskısı altında olmayacağını, belli bir dünya görüşünün propagandasını yapamayacağını savunur. Sanatçının dilinin yaşayan dil olması gerektiğini savunan sanatçılar milli edebiyat çizgisindedir. Birinci Yeni, İkinci Yeni ve Sosyalist şiire karşıdırlar. Türk edebiyatının en uzun ömürlü edebi topluluğudur. Şiirde üç hecenin de kullanılabileceğini söylerler. (hece, aruz ve serbest ölçü) En önemli temsilcileri: Mehmet Çınarlı, İlhan Geçer, Munis Faik Ozansoy, Mustafa Necati Karaer, Bekir Sıtkı Erdoğan, Yavuz HİSARCILAR ( , ) Bülent Bakiler, Gültekin Samanoğlu, Hisar dergisi etrafında toplanan sanatçıların oluşturduğu edebî topluluktur. Hisar grubunun manifestosu olarak öne çıkan metin Radyoda Hisar Saati dir. 1-) Coşkun Ertepınar: Zamanın Bahçesinde(şiir) 2-) İlhan Geçer: Hüzzam Beste (şiir) Başka ulusları taklit edilerek ulusal bir sanatın oluşturulamayacağını savunan 28

29 G-) İKİNCİ YENİLER( ) Şiiri, şiir için yazmak; eşya, görünüm ve özellikle de insanı aşırı bir soyutlama ile anlatmak amacındadırlar. Muzaffer Erdost, Pazar Postası ndaki bir yazısında yeni şiir hareketi için İkinci Yeni tabirini ilk defa kullanmıştır. Şiir dilini zorlamayı, anlaşılırlık yerine kapalılığı, somuta karşı soyutu savunmuşlardır. Onlara göre erdem, ahlak, toplum ve gerçek şiirde aranmamalıdır. Birinci Yenicilerin (Garipçiler'in) açık ve yalın anlatımına tepki olarak ortaya çıkmışlardır. Edebi sanatlara özgürlük tanınmalıdır, demişlerdir. Halk şiirine sırtını dönmüş; soyut, sürrealist, imgeci bir şiir çığırıdır. Anlamlı olmak şiir için gerekli görülmemelidir, görüşünü benimsemişlerdir. İlhan Berk ve Ece Ayhan İkinci Yeniciler içinde anlam kapalılığı en fazla olan sanatçılardır. Serbest ölçüyü kullanmışlardır. Şiirde folklordan ve halk kültüründen kopulması gerektiğini belirtmişlerdir. I. ve II. Yenicilerin ortak özellikleri: Geleneksel şiir anlayışına karşı olma, serbest ölçüyü benimseme, kaynak olarak sürrealizm ve dadaizm akımlarından etkilenme, kafiyeye önem vermeme II. Yenicilerin ve Divan şiirinin ortak özellikleri: Seçkin aydınlara seslenme, konuşma diline sırt çevirme, toplumsal konulardan uzak olma, soyutlamaya önem verme Temsilcileri Şifresi: ECE SÜT İc Sanatçıları: Edip Cansever, Cemal Süreya, Ece Ayhan, Sezai Karakoç, Ülkü Tamer Turgut Uyar, İlhan Berk Şiir her okuyana, hatta her yeniden okuyana ayrı izlenimler vermeli, ayrı yorumlar yapma olanağı sağlamalıdır, düşüncesini taşımışlardır. 29

30 1-) EDİP CANSEVER( ) Yaşadığı çağa yabancılaşan yalnız insanının bunalımları şiirinin en belirgin özelliği olarak karşımıza çıkar. Şiirlerinde yaşadığı dünyanın geçiciliğini gören tedirgin bir ruhun ürperişleri vardır. İkinci Yeni'nin kuyumcu şairidir. Kişinin dünya karşısındaki yerini araştıran insanı da anlatan sanatçı bu yönüyle varoluş akımının etkisindedir. Hatta bu akımdan en fazla etkilenen İkinci Yenici de denebilir. Her ne kadar İkici Yeniciler öyküleme tekniğine karşı olsa da bu tekniği sıklıkla kullanılmış ve oldukça uzun şiirler yazmıştır. Yunan mitolojisinden de faydalanmıştır. Edip Cansever şiirlerinde otel metaforunu sıkça kullandığı için edebiyatımızda Oteller Şairi olarak da anılmıştır. Şiir: İkindi Üstü, Dirlik Düzenlik, Yerçekimli Karanfil, Umutsuzlar Parkı, Tragedyalar, Ben Ruhi Bey Nasılım, Çağrılmayan Yakup, Petrol, Nerde Antigone, Kirli Ağustos, Sevda ve Sevgi, Bezik Oynayan Kadınlar Düzyazı: Gül Dönüyor Avucumda 2-) CEMAL SUREYA ( ) İkinci yeni hareketinin önde gelen şair ve kuramcılarından sayılır. Eski şiirle bağını sesten çok imge yoluyla kurar, onun çağrışımlardan yararlanır. Şiiri ince buluşların, duygulanımların, yaşanan gerçekliğin kendine özgü bir söyleyişin toplamıdır. Papirüs dergisini çıkarmıştır. Folklor Şiire Düşman yazısı önemlidir. Şiir: Üvercinka, Göçebe, Beni Öp Sonra Doğur Beni, Sevda Sözleri, Sıcak Nal, Güz Bitiği Deneme: Günübirlik, Şapkam Dolu Çiçekle Günlük: Üstü Kalsın, 999. Gün Düzyazı: Onüç Günün Mektupları, Folklor Şiire Düşman, Papirüs'ten Başyazılar Antoloji: 100 Aşk Şiiri, Mülkiyeli Şairler 30

31 3-) ECE AYHAN ( ) 4-) SEZAİ KARAKOÇ (1933- ) Kendine özgü bir dili vardır. Sanatta her türlü otoriter unsura karşıdır. Meçhul Öğrenci Anıtı adlı popüler şiiri yazmıştır. Birçok edebiyat araştırmacı tarafından İkinci Yeni nin dil deformasyonun en bariz örneği diye değerlendirilir. Sürrealist teknikleri Türk şiirinde en iyi uygulayanlardan biri olan sanatçı II. Yeniciler içinde sürrealizmin en ileri boyutu olarak değerlendirilmiştir. II. Yeni ismi yerine Sivil Şiir kavramını kullanmıştır. Şiir: Kınar Hanımın Denizleri, Ortodokslular, Bakışsız Bir Kedi Kara, Yort Savul, Sivil Şiirler, Zambaklı Padişah, Devlet ve Tabiat, Biçimsel yönden II. Yeni etkisinde; içerik olarak Necip Fazıl'a yakın bir şairdir. İnançla beslenmiş bir özü, yer yer soyutlayarak, serbest çağrışımlardan yararlanarak kendine özgü biçimde dizelere döker. Şiirde ölçü kullanmaz, uyağa da bel bağlamaz. Monna Rosa şiiri popülerdir. Dünya görüşü ve işlediği temalar bakımından diğer İkinci Yenici sanatçılarından ayrılır. Balkon adlı şiirinden dolayı Balkon Şairi diye de anılmıştır. Düşüncelerini en iyi ifade eden kavram diriliştir. Bu kavram etrafında bir ekol oluşturmuştur. Hatta bu isimde Diriliş dergisi çıkarmış ve Diriliş Partisi ni de kurmuştur. Şiir: Körfez, Şahdamar, Hızırla Kırk Saat, Gül Muştusu, Sesler, 31

32 5-) ÜLKÜ TAMER (1937- ) 1954'ten itibaren bazı dergilerde yayımlanan şiirleriyle adını duyurmuştur. II. Yeni hareketine mensuptur. Şiirde çocuksu duyarlılıkla ironiyi birleştiren şair olarak değerlendirilmiştir. Halk arasında şarkı olarak bilinen Güneş Topla Benim İçin adlı şiir Ülkü Tamer e aittir. Şiir: Soğuk Otların Altında, Virgülün Başından Geçenler, İçime Çektiğim Hava Değil Gökyüzüdür, Sıragöller, Yanardağın Üstündeki Kuş, Gök Onları Yanıltmaz, Öykü: Alleben Öyküleri 6-) TURGUT UYAR ( ) Şiiri genellikle içerikte arayan bir şairdir. İlk şiirlerinde çevresinin, yaşayışının izlenimleri üzerinde durmuş, daha sonra iç derinliğine inmeye başlamıştır. Son dönem şiirlerinde başlangıçtaki zengin doku giderek yalınlaşmış, daha karamsar Şiir: Arz-ı Hal, Türkiyem, Dünyanın En Güzel Arabistanı, Tütünler Islak, Her Pazartesi, Divan, Toplantılar, Kayayı Delen İncir, Evrenin Yapısı 7-) İLHAN BERK ( ) İkinci Yenicilerin en yaşlı sanatçısıdır. Ressam da olan sanatçının bu özelliği şiirlerine yansımıştır. Behçet Necatiğil, İlhan Berk i şiirimizin Korkunç Çocuğu, şiirimizin Uç Beyi ve şiirimizin Evliya Çelebisi diye nitelendirmiştir. Ankara da apartmanların zilini çalıp karşısına güzel bir bayan çıktığında Ünlü şair İlhan Berk burada mı oturuyor? diye sorarak kendisinin reklamını yaptığı söylenmektedir. Şiir: Güneşi Yakanların Selamı, Mısır Kalyoniğne, Galile Denizi, Çivi Yazısı, Kül, İstanbul Kitabı, Deniz Eskisi, Güzel Irmak, İstanbul, Köroğlu,, Otağ... olmaya başlamıştır. 32

33 H-) İKİNCİ YENİ SONRASI TOPLUMCU ŞİİR ( Arası ) Şairler kendilerini toplumun sözcüsü olarak görmüşlerdir. Biçimden çok içeriğe önem vermişler. Geleneksel söyleyişlerden faydalanmışlardır. Marksist ve Sosyalist ideolojiye yer vermişlerdir. Toplumsal dayanışma ve örgütlenme yüceltilmiştir. Var olan düzeni eleştirmişler, halk ve işçi sınıflarını ön plana çıkarmışlardır. Slogan üslubundan yararlanmışlardır. İkinci Yeni şiirine karşı çıkmışlardır. Anlaşılır dilleri vardır. II. Yeni sonrası toplumcu gerçekçi şairlerin etrafında toplandığı dergiler: Militan, And, Halkın Dostları, Yeni Gerçek Önemli temsilcileri: Ataol Behramoğlu, İsmet Özel, Ahmet Arif, Süreyya Berfe, Can Yücel, Ceyhun Atıf Kansu, Özdemir İnce, Refik Durbaş, Metin Eloğlu, Nihat Behram, 1-) ATAOL BEHRAMOĞLU (1942- ) Yerel kaynakların yanı sıra Fransız ve Rus şiirinden de yararlanan biridir. Şiir: Yaşadıklarımdan Öğrendiğim Bir Şey Var, Bir Ermeni General, Bir Gün Mutlaka, Ne yağmur ne şiirler, İyi bir yurttaş aranıyor, 2-) İSMET ÖZEL (1944- ) Sanat hayatı iki dönemde incelinir: Sosyalist düşünce çizgisi, İslami düşünce çizgisi. Partizan şiiri Marksist söylemin ilk ve öncü şiiri olması bakımından önem arz eder. Şiirlerinin anlaşılmaması ile yapılan eleştirilere karşılık Şiir Okuma Kılavuzu adlı bir eser yazmıştır. İsmet Özel'in Marksist ideolojiden, İslami dünya görüşüne dönüşümünü simgeleyen şiiri Amentü dür. Şiirleri: Evet İsyan, Erbain, Celladıma Gülümserken, Geceleyin Bir Koşu, 33

34 3-) AHMET ARİF ( ) Şiirlerinde hep ezilen insandan yana oldu ve ezilenlerin kardeşliğine vurgu yaptı. Şiirlerinin başlıca konusu Anadolu ve haksızlıktır. Özellikle Doğu Anadolu insanın yaşadıklarını anlatmıştır. İsyan ve direniş temasını sıkça işlemiştir. Birçok şiiri bestelenmiştir. Şiirleri lirik ve isyankar özelliktedir. Leyla Erbil e aşık olan ve ona olan aşkını şiirlerinde ve kendi içinde yaşatmıştır. Leyla Erbil ise onu reddeder ama o ömür boyu bu aşktan vazgeçmez. Şiirlerini Hasretinden Prangalar Eskittim adı ile yayımlanmıştır. 4-) SÜREYYA BERFE (1943- ) Şiir: Gün Ola, Savrulan, Hayat ile Şiir, Ufkun Dışında, Şiir Çalışmaları, Nabiga 5-) CEYHUN ATUF KANSU( ) Çocuk doktorudur çocukların acılarını sıklıkla işlemiştir. 6-) REFİK DURBAŞ (1944- ) Çarşıların, işçi kızların, pazar yerlerinin ve çay evlerinin dünyasını yansıtan şair olarak bilinir. Şiir: Çırak Aranıyor, Nereye Uçar Gökyüzü, Menzil(şiirleri, ödül almıştır) 7-) CAN YÜCEL( ) Hiciv gücü ve sözcük oyunlarıyla eriştiği dil ustalığı, geniş kültürüyle beslenen şiirini yeni boyutlara ulaştırdı. Halk ağzı, türküleri ve deyişlerinden de yararlandı. 12 Eylül sonrasında müstehcen olduğu iddiasıyla Rengahenk adlı kitabı toplatıldı. Taşlama ve toplumsal duyarlılığın ağır bastığı şiirlerinde, yalın dili ve buluşları ile dikkati çekti. İlham kaynakları ve şiirlerinin konuları; doğa, insanlar, olaylar, kavramlar, heyecanlar, duyumlar ve duygulardır. Şiirlerinin çoğunda sevdiği insanlar vardır. Şiir: Bir Çocuk Bahçesinde 34

35 K-) 1980 SONRASI ŞİİR Bu dönemde çıkan şiirlerde oldukça dağınık bir manzara göstermektedir. Bu dönemde ikinci yeni şiiri yeniden gündeme gelmiştir. Kapalı bir anlatım benimsenmiştir. Şiir düzyazıya yaklaştırılmıştır. Divan edebiyatı ve halk edebiyatı şiirine dönüş başlamıştır. Tarihimizin konu ve kavramlarına göndermeler vardır. Türk şiir birikimini yeniden bir bütün olarak değerlendirme çabası vardır. Yapı ve söyleyişe içerikten daha fazla önem verilmiştir. İmgeye önem vermişlerdir. Temsilcileri: Haydar Ergülen, Hüseyin Atlansoy, Murathan Mungan, Enis Batur, Sedat Umran, Küçük İskender ulaşabileceğine inanmış biridir. Bu özelliğinde dolayı da eşya şairi diye anılır. Onun için nesne şairi de denir. Şiir: Gittin Taş Atarak Denizlerime, Leke, Meşaleler, 2-) HÜSEYİN ATLANSOY (1962- ) Metropol yaşamını ve ilişkilerdeki hızlı değişimi ironik bir şekilde anlatmıştır. Mistik-metafizik konuları üzerinde sıkça durmuştur. İmge ve çağrışımlara yer vermiştir. Şiir: Şehir Konuşmaları, Karşılama Töreni, Su Burcu, İntihar İlacı, Balkon Çıkmazında Efendilik Tarihi, Kaçak Yolcu 3-) HAYDAR ERGÜLEN ( ) 1-) SEDAT UMRAN ( ) Trajik benin ıstırabını yansıtan şair cansız nesnelerin bilinmeyen dünyalarına şiirlerinde yer vermiştir. Bilinçaltına attığı acılarını ve sevinçlerini eşyanın kimliğinde dışa vurarak mutluluğa Şiirlerinde başkasında kendini, kendinde başkasını arayan birey görülür. Ölüm, yalnızlık, yabancılaşma şiirlerinin ana temalarıdır. Şiir: Karşılığını Bulmamış Sorular, Sokak Prensesi, Sırat Şiirleri, Hafız ve Semender, 40 Şiir ve Bir, Nar, Keder Gibi Ödünç 35

36 4-) ENİS BATUR ( ) Pek çok ödül almış bir sanatçıdır. Unesco nun Göremeden İstanbul a isimli kültür mirası kampanyasını da yönetmiştir. Doğu ve Batı şiirini bütünleştiren bir şairdir. Şiir: Bir Ortaçağ Yalnızlığı, Doğu-Batı Divanı 5-) MURATHAN MUNGAN(1955- ) Mardin eserlerinde sıkça kullandığı mekanlardan biridir. Bu çevrenin taşıdığı farklı kültürel yapıyı, insan olgusunu eserlerine başarılı bir şekilde yansıtmıştır. nde toplumsal yaşayışın unsurları yanında kahramanların psikolojik yapılarına, duygu ve düşüncelerine geniş şekilde yer verir. Şiir, öykü, roman, deneme, tiyatro oyunu, sinema yazısı, senaryo, masal, şarkı sözü gibi farklı türlere ait eserler vermiştir. Şarkı sözlerini, genellikle Yeni Türkü Yazarın şarkı sözlerinden, çeşitli dönemlerde çeşitli sanatçılar tarafından bestelenerek seslendirilmiş şarkılar, Söz Vermiş Şarkılar adlı albümde toplanarak, yeni düzenlemelerle Sezen Aksu, Ajda Pekkan, Nükhet Duru, Mor ve Ötesi, Aylin Aslım, Hümeyra gibi farklı sanatçılarca yorumlanmıştır Şiir: Osmanlıya Dair Hikayat, Sahtiyan, Kum Saati, Yaz Sinemaları, Eski 45 likler, Mırıldandıklarım, Yaz Geçer, Oda Poster ve Şeylerin Kaderin, Omayra, Metal, Murathan 95 (Seçmeler), Oyunlar İntiharlar Şarkılar, Mürekkep Balığı, Başkalarının Gecesi, Erkekler İçin Divan Oyunlar: Mahmud ile Yezida, Taziye, Geyikler Lanetler, Bir Garip Orhan Veli Öykü: Son İstanbul, Cenk Hikayeleri, Kırk Oda, Lal Masallar, Kaf Dağının Önü, Ressamın Sözleşmesi (resim konulu öyküler seçkisi), Üç Aynalı Kırk Oda Roman: Yüksek Topuklar grubu besteleyerek seslendirmiştir. 36

37 6-) KÜÇÜK İSKENDER ( ) Cerrahpaşa Tıp Fakültesi'ndeki öğrenimini son sınıfta bırakıp üç yıl İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü'ne devam ettikten sonra oradan da ayrılmıştır. İmgelemi öne çıkaran akıcı ve hırçın üsluba sahiptir. Kozmopolit bir dünyanın, kaotik bir yapının, ironik ve simgesel bir dilin şairidir. Şiirlerinde argoya da yer veren şair 1980 sonrası Türk şiirinin poetik eğilimlerinden olan beatnik (marjinalji) şiirin en büyük temsilcisidir. Kendisini marjinal ve aykırı bir metropol şairi olarak tanımlamıştır. Şiirlerinin konusunu aşk, cinsellik ve kişisel yaşamı oluşturur. Şiirleriyle tanınan sanatçının eleştiri, deneme ve roman türünde de eserleri vardır. Mustafa Altıoklar ın yönettiği Ağır Roman ve O Şimdi Asker filmlerinde oynamıştır. Şiir: Gözlerim Sığmıyor Yüzüme, Ciddiye Alındığım Kara Parçaları, Dicle ile Fırat, Periler Ölürken Özür Diler, Yirmi5 April, Suzidilara, Güzel Annemin Hayal Gücü, Ciddiye Papağana Silah Çekme, Alp Krizi, Gözyaşlarını Nal Sesleri, Bir Çift Siyah Deri Eldiven, İpucu Bırakma Sanatı, Bahname, Klarnet, Kahramanlar Ölü Doğar, Çürük Et Deposu, Eski Kral Deposu, Siyah Beyaz Denizatları, Barudî, Bir Daha Bana Benzeme Angel, Sarı Şey 7-) NURULLAH GENÇ (1960- ) Şiir sahasında tabiat, medeniyet, inanç ve yoğun iç âlem unsurlarıyla donattığı tematik ögeleriyle dikkat çeker. İslami duyarlılığın ilhama dayalı duru şiirini temsil eder. Divan ve hece şiiri estetiğiyle ördüğü imge dünyası, çok renkli ve özgündür. Uzun soluklu şiirlerinde daha çok batık imgeler kullanır. Yağmur adlı şiiri günümüz naat örneklerinden kabul edilir. Şiir: Çiçekler Üşümesin, Nuyageva, Rüveyda, Aşkım İsyanımdır Benim 37