BELLE N KI UYKUSU" VE "ISSIZLI IN ORTASI" ADLI ROMANLARDA BELLEK MEMORY IN THE NOVELS THAT NAMED "BELLE N KI UYKUSU" AND "ISSIZLI IN ORTASI"

Transkript

1 Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 8 Sayı: 38 Volume: 8 Issue: 38 Haziran 2015 June Issn: BELLEN KI UYKUSU" VE "ISSIZLIIN ORTASI" ADLI ROMANLARDA BELLEK MEMORY IN THE NOVELS THAT NAMED "BELLEN KI UYKUSU" AND "ISSIZLIIN ORTASI" Derya KILIÇKAYA Öz Ben edebiyat yoluyla toplumsal bellee kayıt dümenin peindeyim. diyen, yazar Mehmet Erolu nun, toplumsal hafızaya gönderme yaptıı ve okuyucuyu sorgulamaya iten romanı Bellein Kı Uykusu nda, sevgi ve hayalin peinde, aynı anda hem geçmie hem de gelecee doru yapılan fantastik bir yolculuk anlatılır. Bellein Kı Uykusu kiisel ve toplumsal bellei irdeleyeceimiz ilk eser olacaktır. Issızlıın Ortası nda Romanda, geçmiinin yükünü omuzlarında taıyan Ayhan lyasolu nun, bu geçmile yaptıı hesaplama anlatılır. Geçmii sorgulamaktan kendini alamayan Ayhan, aynı zamanda çarıımların da esiri altındadır teki Kıbrıs Barı Harekâtı nda astemen olarak gördüümüz roman kiisine, savaın olumsuz yönleri derinlemesine tesir eder ve sonraki hayatında da yaadıkları, bir türlü peini bırakmaz. Biz ise ite bu yazımızda Mehmet Erolu nun adı geçen iki eserinde iledii bellek kavramını deerlendirmeye çalıacaız. Anahtar Kelimeler: Bellek, Geçmi, Gelecek, Acı, Mutluluk. Abstract Mehmet Erolu tells us a fantastic journey that happens in the future and the past at the same time in Bellein Kı Uykusu.The main character of this novel seeks for love and dream during this journey Writer alleges that happiness makes us ordinary and takes us to the memorylessness.he propounds the relationship between pain and memory in this novel.he also claims that being memoryless is the same as being dead while living.. Bellein Kı Uykusu, which Mehmet Erolu tells a train travel of a man who doesn't even remember his name, is the first novel that we are going to examine personal and social memory.the second novel we are going to examine is Issızlıın Ortası,which belongs to the same writer.the main character of the novel is Ayhan lyasolu.in this novel writer tells Ayhan lyasolu's conflict with his past.ayhan is a depressed character.he served in the army as third lieutenant during Cyprus Peace Operation in 1974.This war had many bad effects on him.after the war he recalls the past all the time. Namely he coalesces with his memory. We are going to try to evaluate the memory as a notion in this two novels. Keywords: Memory, Past, Future, Pain, Happiness. GR Büyük toplumsal olaylar, büyük anlatıların da ortaya çıkmasını salamıtır. Tanıklık edilen pek çok hadise insanın belleinde yer eder ve kimi zaman da geleceine yön verir. Eskiye balılık ile ilikilendirebileceimiz anımsama\hatırlama, edebiyatımıza da yön vermi ve bu kavram çevresinde eserler ortaya konmutur. Bu eserlerde kimi zaman birebir olayların içinde bulunmu, tanıklık etmi ve etkilenmi kiiler anlatılabildii gibi, bu etkileri yıllar sonra hisseden, yarım kalmı bir sorgulama ve hesaplamayı yürüten kiiler de anlatılır. (Günay-Erkol, 2011: 44) Bellekte yer eden kimi ayrıntılar, insanın karısına uzun süre sonra da çıkabilmektedir. Belleindeki olumlu ya da olumsuz ayrıntılarla uraan kiin psikolojisi ise üzerinde durulması gereken ayrı bir konudur. Geçmii anımsayarak mutlu olmaya çalıan insanlar olduu gibi, belleindeki olumsuzluklarla savaarak yaayanlar da mevcuttur. Kendini tanımaya ve anlamaya çalıan bireyin bu mücadelesi elbette ki edebiyata da yansıyacaktır. Kiilerin bellei olduu gibi, toplumun da bir bellei vardır. Toplumsal hafızamızda neler olduunu edebiyat yoluyla açıklamaya çalıan Mehmet Erolu, bu konuda örnek tekil etmi bir yazardır. Gelecein, geçmile anlamlandıını savunan yazarın, onca romanı arasından "Bellein Kı Uykusu" ile "Issızlıın Ortası"nı seçtik. Her iki romanda da geçmiin yükünü omuzlarında taıyan, bellekleriyle hesaplaan bireyler bakii olarak görülür. Belleklerine yer etmi Bu makale 5-7 Eylül 2013 tarihinde, Kültür Aratırmaları Dernei'nin Bilkent Üniversitesi'nde düzenledii, VII.Uluslararası Kültür Aratırmaları Sempozyumu'nda bildiri olarak sunulmutur. Okt. Dr., Kocaeli Üniversitesi Rektörlük Türk Dili Bölümü

2 sahnelerle yaamaya çalıan bu kiilerin hayatlarında, anının ne kadar önemli bir yeri olduunu anlamı oluruz. Amacımız, çok önemli bir bilgi deposu olarak görülen "bellek" kavramının, bu iki romandaki yansımasını görmek ve deerlendirmektir. Böylelikle, unutmak mı daha iyi yoksa hatırlamak mı tartımasına da edebiyat yoluyla bir cevap verilecektir. Mehmet Erolu nun, 1979 da yapılan yarımada Milliyet Roman Ödülü nü, 1985 tekinde ise Orhan Kemal Roman Armaanı ve Madaralı Roman Ödülü nü kazandıı ve 12 Eylül nedeniyle ancak 1984 te yayımlanabilen ilk romanı Issızlıın Ortası ile 2006 senesinde çıkardıı Bellein Kı Uykusu isimli eserini, bellek kavramı etrafında düündüümüzde bize pek çok kapı açılır. Mehmet Erolu nun her iki romanını bellek etrafında incelerken, yazarın ilk romanı olan Issızlıın Ortası ile deil de, onuncu romanı olan Bellein Kı Uykusu ile balamayı uygun görüyoruz; çünkü bu eser, Yitiri, Bellek ve Uyanı olmak üzere üç bölüme ayrılır ve bellek kavramı, dier romana göre, bunda daha ön plandadır. Eserde bellein durumu be balık altında incelenecektir: 1- Bellek Üzerine Düünceler 2- Kiisel Bellek 3- Alıkanlık Bellei 4- Bilisel Bellek 5- letiim Bellei. Issızlıın Ortası adlı eserde, 12 Mart 1971 darbesi sonrası durum gözler önüne serilir. Bakii ise Ayhan dır. 68 Kuaı na mensup olan Ayhan, Kıbrıs Barı Harekâtı na katılmı ve savata tanıklık ettii olaylar nedeniyle bunalıma girmitir. Belleinden bir türlü silip atamadıı sahneler, konumalar ve yaanmılıklarla beraber hayatını devam ettirmeye çalıır. Ayhan ın belleiyle vermi olduu bu savaı, balıklar altında deil de eserden birkaç örnek vererek açıklamaya çalıacaız. I-BELLEN KI UYKUSU 12 Eylül 1980 den sonra yaanan olumsuzluklara gönderme yapılan bu eserde, arada kalmı, kararsız bir bireyin bellek kaybı anlatılır. Romanın baında sadece M olarak, sonuna doru da Sadık adıyla karımıza çıkan kii, aslında sıradan bir insandır. Yaadıkları ve tanıklık ettikleri, onun hayatında derin izler bırakmıtır. Gerçeklik ve fantastiin birlikte yer aldıı bu romanda, belleini kaybetmi bir haldeyken tren yolculuuna çıkan ve yolculuun sonunda belleine de bilincine de tekrar kavuan bireyin sevgi, mutluluk, pimanlık gibi soyut kavramlar etrafında yaadıkları anlatılır. Bellein Kı Uykusu nda kurgusal gerçeklie ve fantastie ait iki ayrı mekân söz konusudur. Sadık ın evi romanın baında fantastik âleme romanın sonunda ise kurgusal gerçee ait bir yer olarak romanda kendine yer bulur. Bunun yanında bir de Sadık ın çıktıı fantastik yolculuun mekânı olan tren vardır. Bu mekân, simgesel ileviyle ön plana çıkar. Ayrı ayrı ancak birbirine balı parçalardan oluan tren, bu özelliiyle zaman dilimlerini simgelemektedir. Çünkü zaman da birbirine eklemlenmi geçmi, an ve gelecekten olumaktadır. Tren nasıl bir bütün olarak geriden gelip ileriye doru gidiyorsa zaman da geçmiten gelecee doru akmaktadır. Böylece insan ömrünün geçmi ve geleceiyle bir bütün olduu bu simgesel mekân aracılııyla irdelenmektedir. (Yürek, 2009: ) Seçilen bu simgesel mekân, eserde bir benzetme ile verilir: Belki de tren ve koridor aynı eydi: belleksizlik. (Erolu, 2009: 165) Romanın sonunda, Sadık ın belleksizlikten bellee doru yaptıı yolculuun aslında bir rüya olduu anlaılır. Sadık çıktıı bu yolculukla beraber, belleini de yeniden kurmutur. Yaptıı tren yolculuunda, kendi gibi belleksiz bir baka yolcu ile de karılaan Sadık, eserin sonunda bellek; yani geçmi olmadan gelecein de var olamayacaını kavrar. Çünkü bellek, ancak balangıç ve geçmie balanırsa anlamlanıyor. Unutmak, vazgeçmek, balantısız belleklerin sonucu deil mi? (Erolu, 2009: 201) Mehmet Erolu, bir söyleide bu konu hakkında unları belirtir: Varlıını dı dünyanın anılarına odaklayamamak; anısız göçebelik; belleksizlik bu olmalı. Bellek de bunun tam tersi. Bellek, yani anılar olmadan, geçmi diye bir ey olmaz, bunu biliyoruz. Aynı ekilde, gelecek de belleksiz mümkün deil. Çünkü gelecek, ancak geçmie balanırsa anlamlanıyor. Geçmie, balangıca uzanmayan gelecek, ipi kopmu bir uçurtmaya benzer. Bellei terk ederek -bu anıların unutulması demek- yitireceimiz en önemli eyse sevgi ve sevme yeteneimizdir. Daha dorusu sevdiimiz insanların, kavramların yitirilmesi demek belleksizlik. Hatırlamak, hatırlanmak çok mu önemli diye soranlara ben de u soruyu sorarım: Mezarları, mezar talarını neden dikiyoruz? Unutmamak, unutulmamak için. Bellein olmaması, yani unutmak, sonsuz bir hiçlie savrulmaya benziyor; engin denizde bir zerre olmak gibi... Unutan, unutulur. Bu yüzden belleksizlikten kurtulma istei, karanlıktan kurtulmak istei kadar olaan ve anlaılır. Özetlersek bellek geçmi için olduu kadar imdiki zaman ve gelecek için de önemli. (Kaplanöz, 2006)

3 Mehmet Erolu nun, vermi olduu röportajda bellek üzerine söylemi olduu bu cümlelerden sonra, romanında bellek kavramı etrafında neler söylediine geçebiliriz. 1- BELLEK ÜZERNE DÜÜNCELER Çıktıı fantastik tren yolculuunun baında palyaçoya benzerlii nedeniyle aynı adla anılan bir adam ve kendisi gibi sadece adının ba harfini bilen Bay G ile karılaan M (Sadık), bu tuhaf yolculuk süresince bellek kavramı etrafında pek çok söz duyacaktır. Bunların ilki bir filozof edasıyla konuan ve M ye yol göstermeye çalıan Palyaço dan gelir. Belleksiz iki adamla karılaınca onların yerinde olmak isteyen Palyaço bunun sebebini öyle açıklar: Çünkü bellek yoksa suç da günah da yoktur Desenize, bir bebek kadar masum iki yolcuyla birlikteyim. (Erolu, 2009: 12) Palyaçonun yolcuları bebee benzetmesi yerindedir; çünkü nsanı yalı kılan, geçmi ve anılardır. (Erolu, 2009: 156) Filozof Palyaço, M nin bellek üzerine sorduu Kurtulmak istediimiz bir günah yüzünden bellek silinebilir mi sizce? (Erolu, 2009: 13) sorusuna ise olumlu cevap verir ve bunun kiinin ne kadar çok istedii ile ilgili olduunu, insanın isterse beynindeki suçu silip atabileceini belirtir. M nin romanın baında, içinde bulunduu belleksizlik, onu bellek kavramı üzerinde düünmeye sevk etmi ve M., kendine nsanın iradesiyle bellei arasında bir ba mı vardı? (Erolu, 2009: 21) diye bir soru sorma gerei duymutur. Romanda bellek ve irade arasındaki sıkı iliki, yazar tarafından sürekli vurgulanmakta, okuyucunun da Belleksizlik iradesizliktir. eklinde düünmesine yol açmaktadır; çünkü insan, belleini yitirince, iradesini de yitirir. Romanın sonunda ise M (Sadık) iradesine kavuacaktır. te burada Hipokrates in o ünlü sözünü hatırlıyoruz. rade ve bellek, duygu ve endie sadece beynin iidir ve biri birinin belirleyici unsuru deildir. (Kaynarolu, 2009) Eserin sonunda iradesine kavuan Sadık (M), aynı zamanda dalmı olduu rüyadan da uyanacaktır. Yaptıı fantastik tren yolculuu, orada karılatıı kiiler, yaadıı olaylar bunların hepsi aslında bir rüyadan ibarettir. Belleksiz olarak çıktıı ve bilinçlenerek, iradesini yeniden kazanarak bitirdii bu yolculuun sonunda uykusundan uyanacak, belleine kavuacaktır. rade; yani bellek yoksa rüyadayız demektir: rademizin hükmetmedii tek yaam benzeri ey rüyadır; bu yüzden en özgür olduumuz zaman da rüyalarımızdır. (Erolu, 2009: 163) Sadık (M) belleksizlikten bellee doru çıktıı yolculuk boyunca, geçmie dair bazı sahneleri, parçaları hatırlamaya balar, bellei bulanıklıktan berraklıa doru yol alır: Bellek silinemez ve asla yok edilemez! Sadece unutkanlıın zarı, anıların ııldamasını engeller. Sonra bir darbe gelir ve o zarı parçalar. Hatırlamak budur (Erolu, 2009: 23) Belleini yava yava buldukça düünmeye balayan Sadık, geçmii de yaamaya balar. Geçmi ile düünme arasında da bir ba vardır; çünkü Düünmek için beyne deil, bellee ihtiyaç vardır. (Erolu, 2009: 126) Unutmak, insanın doasında olan bir özelliktir. Bu durumlarda bellein ortaya çıkıı, hatırlama yoluyla olur. Hatırlamanın güçlü veya zayıf oluu, yaanan zamanı ve hatta gelecei kurmada etkili olur. Bu balamda denilebilir ki bellek, geçmi, imdi ve gelecek arasındaki köprünün kurulmasını salayan çok önemli bir bilgi deposu niteliindedir. (Özger, 2010: 25) Hafızasını yitiren biri için geçmi, an ve gelecek söz konusu olamaz. Bu kiinin tek bir dünyası mevcuttur, o da unutkanlıktır. Unutkanlıksa, belleimizin kı uykusudur. (Erolu, 2009: 126) Eserde, bellek üzerine olduu kadar, belleksizlik üzerine de deerlendirmeler yapılmıtır. Kendisinin, bir baka deyile kimliinin farkında olmayan bireyler, belleksizdir. Varlıını dı dünyanın anılarına odaklayamamak Anısız bir göçebelik Belleksizlik bu demektir. (Erolu, 2009: 33) Belleksizlik, eserde aynı zamanda acı bir durum olarak gözler önüne serilir. Bu acının içinde yalnızlık da kendine yer bulur: Belleksizlik de bir tür yalnızlık deil miydi? Hem de yalnızlıkların en koyusu (Erolu, 2009: 34) Yalnızlık ve belleksizlik açısından esere yaklatıımızda, belleksiz insanların yalnızlıa terk edilmesi gerektiine dair düüncelerle de karılaırız. Bu düünceye sahip olanlardan biri, ismi Kırmızılı Kadın olarak da geçen Nesrin dir. Nesrin, Sadık ın sevgilisidir. Sadık ın ei hayattadır; fakat hasta, belleini yitirmi bir kimsedir. Sadık ise ona bakmaktadır. Nesrin, ondan, eini terk etmesini kendisiyle beraber gelmesini ister. Sadık, bu teklifi kabul etmeyince ayrılırlar. Fantastik tren yolculuunda Sadık ın karısına çıkan kadınlardan biridir Nesrin ve bu istediini kendince öyle açıklar: Dinleyin! Ben karısını deil, yıllardır hastanede belleksiz bir hayat süren, yaamla baını koparmı bir kadını terk etmesini istedim ondan. Anlamıyor musunuz? O zavallı için baucunda oturan kiinin kimliinin artık hiç önemi yok. Çünkü hastaneye son kez yattıından beri, yani yıllardır tek kelime etmedi. Hiç kimseyi tanımıyor. Gözlerini açmıyor. Beyni bombo. Sadece baırıyor Kim hafızasını yitiren, anıları olmayan birinden daha yalnız olabilirdi? (Erolu, 2009: 158) Belleksizlik bir tür yalnızlık ise ve yalnızlıkla acı arasında bir ba varsa Acaba benim belleimi yitirmemin

4 nedeni de acı mı? (Erolu, 2009: 172) diye sorar kendine M (Sadık). Hâlbuki, kiiyi belleksiz hale getiren acıların varlıı deil yokluudur. Acı olmadıı takdirde, bellek de yoktur. Sadece mutluluktan ibaret bir bellek ve geçmi olamaz. Acılarımız, bizi belleksizlikten kurtaracak gerekliliklerdir: Yılların bellei yoktur, acıyı taımazlar Kadının söylemek istedii bu olmalıydı. Unut! M; birden unutmaktan nefret ettiini düündü. Bellein asıl dümanı zaman deil, acıyı aındıran, sonra da yiyip yok eden bu irenç beyin hastalıı deil miydi? (Erolu, 2009: 189) Oysa yalnızlıın akrabası olan acı, itirafların dilini çözendir. En derin, en tutkulu dileklerimiz acıdan doar. (Kaplanöz, 2006) Eserde, geçmi ile sevgi arasındaki ba öne çıkarılmaya çalıılır ve Sadık ın romanın sonunda geçmiine kavuması, bir anlamda sevgiye de kavumasıdır; çünkü geçmite yaamı olduu acılarla beraber, sevgi duygusu da vardır. Geçmisiz olmayı, sevgisiz olmakla edeer görür ve geçmi olmadan sevginin de var olamayacaını eserin sonunda kavrar: Sadece Tanrı için geçmi ve gelecek önemsizdir, Bay Galip. Neden mi? Çünkü Tanrı zamansız bir evrende sürdürür hükmedici varlıını. Ama bizimki gibi sonlu yaamlar için geçmi bir zorunluluktur. Geçmi olmadan (Erolu, 2009: 50) Unutmamak, unutulmamak için diktiimiz mezar taları da eserde bellekle ilikilendirilmitir: Mezarlar ölümün belleksizliine karı koymak için diktiimiz iaretlerdir! (Erolu, 2009: 103) Unutmak, bir hiçlik ve yok editir. Yok etmek, kötü bir eyse, belleksiz olmak da kötüdür: Yok etmek? Unutmak da bir yok edi Öyleyse belleksizlik de kötülüktü (Erolu, 2009: 115) Ölüm de bir yok olutur; yani unutmaktır. te bu yüzden eserdeki filozof Palyaço ölümden çok korkmaktadır: Ölümden korkmamın nedeni, örendiim her eyi unutmak zorunda kalacak olmam. dedi. Çünkü ölüm, unutuun en mükemmel, en ödün vermez biçimi deil mi? (Erolu, 2009: 174) M, tren yolculuu sırasında bazı eyleri hatırlamaya balar; fakat bellei bir noktada tıkanır kalır. Annesinin hastalanmasına kadarki olayları anımsar. Gerisi ise bir türlü aklına\belleine gelmez. Bu tıkanıklıı ise öyle bir benzetme ile açıklar: Biliyor musun, bazen silik bir bellein anılarını aratırmanın, tıpkı kedinin kendi kuyruunun peine dümesi gibi bo ve akıldıı bir kovalamaca olduunu düünmüyor deilim. (Erolu, 2009: 152) Eserde, bellek ile hayat arasındaki iliki de gözler önüne serilmi, bellei olmayan bir insanın aslında yaamadıı da vurgulanmak istenmitir: Yirmi yaından sonra neler olduunu hatırlamıyorum. Yani belleksiz bir boluktan farkım yok. Eer hayat, belleimizin yansımasıysa, bırakın dediiniz gibi dolu dolu yaamayı, uzun süredir bir hayatım bile yok. (Erolu, 2009: 187) Utanç kavramı da bellek ile beraber ele alınır ve belleksiz birinin aynı zamanda vicdansız da olacaı vurgulanır. Sadık, romanın sonunda bir seçim yapmakla karı karıya bırakılır. Ya geçmiini ya da gelecei seçecektir. Gelecei seçtii takdirde acısız, mutlu bir yaamı olacaktır; fakat gelecek beraberinde vicdanını da bir tarafa bırakmasını gerektirir: Ve utanç! G aslında haklıydı. M, kapının bu tarafında kalmayı seçerse, vicdanını kusar kusmaz utancının yok olacaını hatırladı. Utanç ancak bellei olan bir vicdanla mümkündü çünkü. (Erolu, 2009: 238) Sadık, gelecei seçerse vicdan, utanç, acı gibi soyut kavramlardan uzak duracak sadece mutlu olacaktır. Acısız; fakat geçmisiz, belleksiz bir hayat. Bu konuda Bay G, Sadık ı etkilemeye çalıır: Gelecei seç! Gelecek belleksizdir, kin tutmaz. Üstelik gelecei seçersen özgür olacaksın. Duydun mu, özgür Özgürlükten daha önemli ne var? (Erolu, 2009: 264) Sadık (M), romanın sonunda, uykudan uyandıında hayata dair düüncelere dalar ve kendisini terk eden sevgilisi Nesrin i düünür. O da gidince anılarıyla ba baa kalmıtır: Nesrin onu terk edince o da sahip olduu tek hazineyi, anılarını dostu yapıp çıkmıtı. Baını korkuyla sallayarak derin bir soluk aldı. Anıları olmasaydı ne yapardı? Bir gün belleimi yitirirsem, çıldırırım, diye düündü. ( Erolu, 2009, 274) 2- KSEL BELLEK Kiinin kendi yaptıklarını anımsaması eklinde ifade edebileceimiz kiisel bellek hakkında unlar söylenebilir: Bunlar, konusunu bir kimsenin yaamöyküsünden alan anımsama eylemlerini gösterir. Onlara, kiisel bir geçmie göndermede bulunduklarından, kiisel bellek diyebiliriz. Benim kiisel bellek savım öyle dile getirilebilir: Ben, unları unları, u u zamanlarda, u u yerlerde yaptım. Böyle bir olay anımsarken, aynı zamanda kendimle ilgilenmi olurum. (Connerton, 1999: 38-39) Kiinin kiisel belleinde oluan derin yarılmalar, onun geleceini de etkiler. Bellein Kı Uykusu nda kiisel belleini yeniden kazanmaya çalıan Sadık (M), anımsadıkça bilinçlenir. Eserde, bu bellek türü ile ilgili pek çok örnek bulunmakla beraber, biz sadece bir kısmına deineceiz. Roman, bir kiisel bellek yitimi ile balar: Belleiyle zamanın arasındaki ba kopmutu. Zamanın ıssızlıının ortasındaydı. (Erolu, 2009: 2) Kim olduunu, bulunduu evde ne aradıını, neden geçmiini

5 hatırlayamadıını bilmeyen M, koskoca bir anısızlık denizi içerisinde yüzmektedir. M nin bo belleinin derinliklerinde canlanan ilk anı, istasyonda gördüü genç adam ile ilgilidir. Onu bir yerlerden tanıdıına emindir; fakat bu tanııklıın nerede, ne zaman ve nasıl gerçekletiine dair bir fikri yoktur. Yirmi be yalarında gösteren bu adam, M nin gençliidir. Fantastik tren yolculuunun baında, hatırlayabildii tek ey ise isminin ilk harfinin M olduudur. Kiisel belleine kavuabilmesi için, M ye Palyaço tarafından hayal gücünü kullanması öütlenmitir. Gözlerini kapatıp bu öüdü yerine getirdiinde kiisel belleine dair ilk ııklar gözükmeye balar: Müzik öretmeni olan babasının, kardeinin doumundan bir ay önce ölmesi ilk hatırladıı eylerdendir. Yolculuk sürerken, annesini, kardeini, babasını ve babaannesini hatırlayan M, belleksiz bir varlıktan bir insana dönütüren anılarını tekrar yaamak için sabırsızlanır. (Erolu, 2009: 25) Yolculuk sürdükçe kiisel bellei de yava yava yerine gelen M, trende kızıl saçlı bir kadınla karılaır ve irkilir; çünkü Kızıl saçlar ona bir ey hatırlatıyordu. (Erolu, 2009: 30) Bellei ile bir sava veren Sadık ın, kızıl saçları görünce irkilmesinin nedeni geçmiinde hayatına giren Lerzan ismindeki müzik öretmenidir. Lerzan, yan dairede oturur, komularıdır ve onu tanıdıında daha on beinde olan Sadık, bu kadından fazlasıyla etkilenmitir. Onun özlemini çeker ve bir gün, evde yalnızlarken ona arkadan sessizce sarılır. Lerzan, onu yanından uzaklatırır, ardından da ehri terk eder. Bu olay, Sadık ın kiisel belleinde derin bir iz bırakmıtır. Bu sebeple trende onu gördüünde ilk etapta tam olarak kim olduunu çıkaramasa da, kızıl saçlar belleinde hemen ön plana çıkacaktır. Yolculuk ilerledikçe, kiisel belleinde bir perde daha aralanır ve kızıl saçlı komu Lerzan ı hatırlamasıyla birlikte, annesinin, ölmü babasıyla kurduu ilikiyi, onu bir türlü unutamayıını da anımsar. Sonra hayranı olduu kadına, Lerzan a, on be yaındayken, annesi hakkında söylemek istedikleri geçer bir bir aklından: Annesinin keman çalmasını bu kadar istemesinin ardında, kemanın onu babasına dönütürdüü gerçeinin yattıını söylese! Ne zaman küçük Paganini olsa, salıında sevgili eiyle birlikte oturdukları o eski, köhne divana iliip matemi bitmeyen gözlerini kapatarak, on yıldır unutamadıı kocasını yeniden canlandırdıını anlatsa. Çaldıım keman deil, srafil in Sur u dese (Erolu, 2009: 40-41) Sadık ın yaam boyu belleine kazıdıı bazı ünlüler de mevcuttur. Bunlardan biri Sevgi Seval adıyla karımıza çıkan artisttir. Trende, onu Bay G nin yanında ilk gördüünde tanıyamaz ve kendine hayret eder. Bay G, M nin yaam boyu sahip olmak isteyip de bir türlü olamadıı bütün kadınlarla birlikte olmutur. M nin bellei, Bay G, hayatına giren kadınları anlattıkça açılacaktır. Kiisel bellei yava yava yerine gelen M, Bay G nin geçen hafta Gstaad kayak merkezine, hayran olduu artist Sevgi Seval ile birlikte gittiini örenince baka bir ey daha hatırlar: Konservatuvarda ailesi ngiltere de yaayan bir sınıf arkadaım vardı; bir kız. Her kı, ailesiyle Gstaad a giderlerdi. Çektii resimler hâlâ gözlerimin önünde. Oraya o kadar çok gitmek istemitim ki. (Erolu, 2009: 45-46) Yine Bay G nin yanında bulunan kadınlardan olan Nee, M nin konservatuvardan sınıf arkadaıdır ve Sevgi Seval i ilk bakıta tanıyamadıı gibi, Nee yi de tanıyamaz. Sadık ın birlikte olmak istedii kadınlardan olan Nee, onu konservatuvarda iken Paganini diye çaırır ve Sadık ı sevmedii halde, onu kullanır. Sadık, Nee yi trende görünce kendini hatırlatmaya çalıır; fakat Nee, karısındakinin Sadık olduuna inanmaz. Sadık, artık Nee ile ilgili her eyi hatırlamaktadır: Nee, yurt dıına çıkacaı gün Sadık la randevulaır; ancak Sadık annesinin hastalıı yüzünden bu randevuya gidemez. Kaçırılan bu randevu, Sadık ın ömür boyu pimanlık duymasına sebep olur. Çünkü Sadık, bu bulumayı oldukça çok arzulamıtır. Buluma fantastik tren yolculuunda gerçekleir. (Yürek, 2009: 511) Sadık, biraz daha düündükçe, kiisel bellei aralanmaya balar ve annesinin adını hatırlar: Baka neler hatırlıyordu? kinci sınıf, dükün bir melee benzeyen annesini; kasvetli bir kadın olmasına ramen ııltılı adını. Adı Iık tı dedi M. (Erolu, 2009: 48) Roman ilerledikçe, aynı zamanda tren yolculuu da sürdükçe, Sadık ın trende karılatıı; fakat ilk etapta kim olduklarını çıkaramadıı kiileri hatırlaması devam eder. Bunlardan birisi kiisel belleinde bir hayli yer edinmi olan Nesrin dir: Nesrin Çılgınca sevdii, hayatı boyunca vazgeçmeyeceine söz verdii kadının adını unuttuktan sonra tekrar- hatırlamıtı. Rıza Hoca haklıydı. Anıların üzerindeki o geçirimsiz zar yırtılıyor, donmu zihni çözülüyordu. (Erolu, 2009: 194) Papyonlu Adam olarak da anılan, Sadık ın karılatıında ilk görüte tanımadıı; fakat zaman geçtikçe hatırladıı hocası, konservatuvardan müzik öretmeni Rıza Hoca nın da kiisel bellek içerisinde önemli bir yeri vardır. Kaybettii anıları tekrar kazanmaya balayan Sadık ın, Rıza Hoca yı anımsaması ise u ekildedir: Rıza Hoca! M, bir kez daha baırdı. Karısında sabırsız bir öfkeyle onu süzen, altı uzun yılı birlikte geçirdikleri adamı, babasından daha iyi tanıdıı hocasını da

6 hatırlıyordu. Baını ellerinin arasına aldı; tutmazsa, beyni az sonra çatlayıp ikiye ayrılacak, kafatasından dıarıya fırlayacaktı. Sonunda ne olduunun farkına varıyordu. Bilinci aniden aralanmıtı. Zihni berraklaırken beynini saatlerdir-kim bilir, belki de yıllardır- kaplayan sis daılıyor, yitirdii anılar açıa çıkıyordu. (Erolu, 2009: 194) ki yüz yetmi be sayfalık eserin, 196 ve 197. sayfalarında artık Sadık (M), kiisel belleini tamamlamı biri olarak karımıza çıkar. Bellei aralanmı ve kabuunu parçalamıtır artık. Hatırladıklarını ise tek tek sıralar: M, sonraki bir saat boyunca bo belleinin ince bir suyun altına yerletirilen bir kova gibi yava yava dolmasını, geri dönen anılarının zamana ve gerçek dünyaya tekrar lehimlenmesini bekledi: Elinde yalnız gecelerinin günah ahidi kemanı tutarak dua girer gibi çırılçıplak soyunup, sonra da kendini tavandaki halkaya asan annesini; konservatuvara geri döndüünde Nee yi bo yere arayıını; o denli aydınlık oluuna aırdıı morgda kafası ikiye ayrılıp beyni çalınmı kardeinin derisi yüzülmü cesedini saatlerce tehis edemeyiini; kardeinin uyandırmaya çalıtıı yıınların destekledii askeri darbeleri, ikenceleri, bir anaristin kardei olarak faist baskılarla geçen seneleri; Suzan la bir kitapçıda rastlantıyla tanımasını; mutsuz evliliini kısa sürecek mutlulukla aydınlatan ikizlerin zor, sancılı doumunu; Sevda nın onupeinden Selma yı da sürükleyerek-ölüme götürecek hastalıını; art arda gelen, ama ahitlik edemedii ölümleri; sevgisini gösteremedii çocuklarının küçük bedenlerini topraın konukseverliine teslim ediini; müzikten nefret eden örencilerini; hiç peini bırakmayan parasızlıını; onu terk eden Nesrin i, tek baına geçirdii günlerin yoldaı ri Kulak ı (Erolu, 2009: ) 3- ALIKANLIK BELLE Bireyin daha önceden örenmi olduu; fakat unuttuu yetilerin anımsanması olarak da deerlendirilebilecek alıkanlık bellei hakkında unlar söylenebilir: Yalnızca belli bir uygulayımı (performans) yeniden ortaya koyma yetimiz ile ilgili olup bundan baka bir ey deildir. Örnein, nasıl okuyacaımızı, nasıl yazacaımızı ya da bisiklete nasıl bineceimizi anımsamamız, gerektii her durumda, bunları iyi kötü yapabilme meselesidir. (Connerton, 1999: 40) Bellein Kı Uykusu nda M (Sadık), eserin baında kadın cinsi ile karılatıında kendisini, kadınlar açısından sorgular ve onlara karı bir alıkanlık belleinin olup olmadıını yoklar: Eliyle yüzüne dokundu. Kadınları isteyecek kadar genç miydi? Kadınları istemek! Bo belleinde onlarla ilgili neler vardı? (Erolu, 2009: 19) Görüldüü gibi romanın bakiisi, kadınlarla ilgili olan alıkanlık belleini yitirmi ve bu duygunun kendinde var olup olmadıını anımsayamamaktadır. Kadınları sizin kadar iyi tanıyıp tanımadıımı bilmiyorum. (Erolu, 2009: 31) Aynı zamanda genç mi yalı mı olduunu kestiremediinden, hiç âık olup olmadıını da bilemez: M durakladı. Âık olup olmadıını, kasıklarındaki harekete ramen kendini genç hissedip hissetmediini bilmiyordu. Peki, yalı mıydı? Bundan da emin deildi? (Erolu, 2009: ) Cinsellie dair hiçbir alıkanlıını hatırlamayıı, onu, trende Sevgi Seval ile birlikte olmaya çalıırken zor duruma sokacaktır; çünkü daha önce bir kadını arzulayıp arzulamadıını bile hatırlamamaktadır. Belki de hayatında ilk defa bir kadınla birlikte olacaktır. Bunu bilememek, Sadık ı baarısızlıa iter: Zorlukla nefes alıyordu; bir kadınla sevimek! Eer olsaydı, belleinin ne kadarını doldururdu cinsel anıları? Daha önce onu arzulayan bir kadınla sevimi miydi hiç? Belki de ilk kez yapacaktı bunu. Kadının parmaklarının aratırıcı, kıkırtıcı dokunularıyla ürpererek, seviirken neler yapması gerektiini hatırlamaya çalıtı. Gözlerinin önüne gelenler gerçein parçaları olamayacak kadar bulanık ayrıntılar, Sevgi Seval le ilgili bölük pörçük fantezilerden ibaretti. Birden korkuyla ürperdi. Baarabilecek miydi? Cinsel anı yokluu, onu iktidarsız biri yapıp çıkmıtı. (Erolu, 2009: 192) Sadık, eskiden çay alıkanlıının olup olmadıı konusunda da bilgisizdir. Çayı yudumlarken onun tadına dair belleinde hiçbir kapı açılmaz, bu kendisini sorgulamasına sebep olur: Çayın yanında eker yoktu. M, soumu sıvıyı yudumlamaya koyuldu. Tadı yadırgatıcı gelmemiti. Acaba eskiden çay sever miydi; nasıl içerdi? Bellek kararınca bu denli basit bir sorunun cevabı bile çözülmeyecek bir sırra dönüüyordu. Hayatında ilk kez çay içiyormu gibi ikinci yudumu azında bekleterek dıarıya döndü. (Erolu, 2009: 123)

7 Çay gibi içki de Sadık ın belleinde cevap bulamadıı sorulardan biri olarak kalır. Alıkanlık belleine sorduu sorulardan cevap alamayınca, artık merak etmeyi bırakıp, içmeye balar: Canı birden içki istedi. Eskiden, yani bellei camın üstündeki buu gibi uçup gitmeden önce içer miydi? Cevabı merak etmiyordu; bir ie içki ve sigara alıp pencere kenarındaki bo masalardan birisine yürüdü. (Erolu, 2009: 125) Alıkanlık belleine dair Sadık ın kendine sorduu sorular roman boyunca devam eder. Hiç bu denli acı çekmi miydi?, Daha önce hiçbir çocua sarılmı mıydı? (Erolu, 2009: ) gibi sorularla belleini yorar; fakat cevap alamaz. Tüm soruların cevaplarını tren yolculuunun sonuna doru alacaktır. 4- BLSEL BELLEK Anımsama ile ilgili olarak bir baka bellek türü ise bilisel bellektir. öyle tanımlanabilir: Sözcüklerin anlamlarını, iirlerin dizelerini, arkıları, öyküleri ya da bir kentin planını, matematik denklemlerini, mantıksal doruları veya gelecee ilikin olguları anımsadıımızın söylenebildii durumlardaki anımsama fiili kullanımlarını kapsar. ( Connerton, 1999: 39) Fantastik yolculuk yaptıı trende M, keman çalan küçük bir erkek çocuuyla karılaır. Aslında kendisinin be yaındaki hâliyle karı karıya olan M, elbette bu durumun farkında deildir. Çocuun çaldıı müzik parçasını duyduu anda irkilir ve Opus 28, Ronda Kapriçyosu Üvertürü (Erolu, 2009: 18) der. Yolculuunun baında kendisine ve ailesine ait henüz hiçbir ey hatırlayamamıken, bilisel bellei ona bu müzik parçasını hatırlatmıtır. Bu parçanın sadece adını hatırlamakla kalmaz, üstelik melodiyi kesintisiz sürdürebildiini de fark eder ve bu duruma aırır: Müzik ve o! Parçayı çocuktan iki ölçü öne alarak mırıldanmaya baladı. Melodiyi kesintisiz sürdürebildii gibi, çocuun yaptıı küçük hataları da fark ediyordu. (Erolu, 2009: 18) Kemanın yanı sıra, romanda önemli bir yere sahip dier müzik aleti ise saksafondur. Ergenlik döneminde hayranlık duyduu Lerzan ın çaldıı bir müzik aletidir saksafon. M (Sadık), sırf Lerzan a yakın olabilmek adına okul bandosunda saksafon da çalmıtır. Fantastik tren yolculuu sırasında, Palyaço nun kendisini yönlendirdii tuvaletten gelen saksafon sesi, M nin bilisel belleinin aydınlanmasını salayacaktır. Duyduu melodi ile önce irkilecek, ardından da parçanın tam adını hatırlayacaktır: Müzii iki vagonun birletii bölüme yaklaırken duydu. Tenor saksafon! Önündeki karanlıktan neeli, çarı yüklü bir melodi yükseliyordu. Kulaklarını kabarttı. Bir caz parçasıydı bu; adımlarını melodinin oynak temposuna uydurarak hızlandırdı. Loluun sonunda ho bir sürpriz bekliyordu onu. Kıkırtıcı müzik, Palyaço nun ayna bulacaını söyledii tuvaletten geliyordu. Gülümsedi. Yava adımlarla lo bolua yaklatı. Saksafon harikaydı. Parçayı hatırlamıtı: Lester Young un, My Little Sued Shoes u. (Erolu, 2009: 38) Sadık ın birlikte olmak istedii kadınlardan biri olan Nee, trende Sadık ın karısına çıkınca, onun hakkında yaanmı ve yaanmak istenen her ey bellekte yava yava yerini bulmaya balar. Kiisel bellein yanı sıra bilisel bellekle ilgili eyleri de hatırlamaya balayan Sadık, Nee ye bakarak çaldıı keman parçasının adını da hatırlar. Nee, trende Sadık ile sohbet eder; fakat onu tanımamıtır. Sohbet ettii kiinin Sadık ın kardei Ahmet olduunu düünür. Sadık a konservatuvarda iken Paganini diye hitap eden Nee, pimanlıklarını dile getirince, Sadık ın da bilisel bellei yava yava aralanır: Ama yaptıım aptallıktı. Hayatta bana sunulan hiçbir ey Paganini nin gözlerime bakarak çaldıı o keman parçasından daha deerli deildi. Saint-Seens ın Ronda Kapriçyosu Üvertürü dedi M. (Erolu, 2009: 74) Fantastik trende bir de mutluluk vagonu bulunmaktadır. Romanın sonlarına doru o vagona giden ve sadece mutlu olan insanlarla bir arada olan M, orada bir keman görür ve bilisel belleini yoklayarak aydınlatır. Keman için çalmak istedii parçayı hatırlamıtır: Sonra bir süre bekleyip kulaklarında beliren melodiyi dinledi: Thais den Meditasyon Ne yapacaını biliyordu: Hata yapmaktan korkan yalı bir müzisyen gibi deil de, konservatuvarın ilk yıllarındaki, Rıza Hoca nın, melodiyi süslemekten vazgeç, tutkularını, kaygılarını ve kusurlarını saklamadan çal., dedii gibi çırılçıplak soyunarak çalacaktı. (Erolu, 2009: ) 5-LETM BELLE Dil ve iletiim alanına ait olan iletiim bellei, bireyler arası iletiimin anımsanması eklinde ifade edilebilir. Sadık ın iletiim bellei ile ilgili olarak hatırladıı ilk diyalog babasının ölümünden sonra annesi ile gerçekletirdii konumadır. Babasına tam olarak ne olduunu, onun nereye gittiini bir türlü anlayamayan Sadık, annesine sorduu soru karısında u cevabı alır: Çok uzaa Ama her zaman içimizde yaayacak... M, akınlıkla gösüne bakakalmıtı. Kalbi, annesinin dedii kadar uzakta deildi ki! (Erolu, 2009: 24)

8 Sadık ın solcu eylemler sebebiyle ikence görmü ve öldürülmü kardei Ahmet i hatırlamasını salayacak bir konuma gerçekleir Bay G ile aralarında. Bay G, kendi kardeinin adının Ahmet olduunu ve mesleinin de bankacılık olduunu söyleyince, Sadık ın iletiim bellei aralanır ve annesinin sürekli söyledii cümleleri hatırlar: Bankacı! M nin zihin bulanıklıında çarıım yapan bir sözcüktü bu. Annesinin Ahmet in hep hayatları boyunca çektikleri yoksulluklarının öcünü alacak zengin bir bankacı olmasını istediini hatırlıyordu. (Erolu, 2009: 27) Bir kemancı olmasına ramen, ergenlik döneminde, annesinin, kemanı babasına dönütürmesi ve bu aletin ölmü babasını simgelemesi, onun kemandan nefret etmesine yol açar. Bu durum, saksafon için geçerli deildir. Kemanı tamamen bırakıp saksafona geçmek isteyen ve bu dileini ergenlik hayallerinin bakahramanı Lerzan a da açan Sadık, onun kendisine verdii cevabı hatırlar: Sorun annen, diyordu kadın. Okul bandosunda saksafona ayıracaın zamanı kemandan çalacaksın ve bu onu hiç mutlu etmeyecek. Bir meslektaımı üzeceim, üstelik de aynı apartmanda, kapı komum olan birini. Öyle deil mi? (Erolu, 2009: 40) Sadık ın iletiim belleinde yer eden bir baka önemli an ise Nee ile buluacakları gün, annesinin hastalanıp onu geri çaırmasıdır. Annesi yüzünden, yurt dıına gidecek olan Nee ile buluamamı ve hayal ettiklerini yaayamamıtır. Bu yüzden annesine çok kızgındır. Onun kendisini çaırması ömür boyu aklında kalacak ve hep onu suçlayacaktır; fakat istedii, hayal ettii buluma fantastik tren yolculuunda gerçekleir ve hayal kırıklıına urar. Annesini bo yere suçladıını kavrar. Sadık ın iletiim belleinde etkisini sürdüren bir baka diyalog ise adı Kırmızılı Kadın olarak da verilen, sevgilisi Nesrin ile aralarında geçen konumadır. Nesrin, Sadık a onu terk edeceini söylemitir ve bu cümle ile beraberinde gelen alama, Sadık ın iletiim belleinde yer etmitir: Ve tabii M ye, onu terk edeceini söylerkenki, M nin belleindeki en belirgin alama sahnesi buydu (Erolu, 2009: 241) Sadık, bu alama esnasında Nesrin in kendisine yönelttii Neden? sorusunun cevabını da veremez. Nesrin, Sadık ın karısını terk etmesini ister, olumsuz cevap alınca da alayarak nedenini sorar; bu soru Sadık ın iletiim belleinde gereken yeri bulur: Haklıydı. Nesrin, bunu yüzüne karı baırarak söylemiti; baırırken alıyordu da. Neden, neden, neden? O anı hatırlıyordu M: Sevdii, ömrünün sonuna kadar birlikte olmayı düledii kadının sıkıcı bir nakarata dönüen sorusunu cevaplayamamıtı, çünkü davranıının nedenini bilmiyordu. (Erolu, 2009: ) II- ISSIZLIIN ORTASI Romanın adı hakkında Hasan Yürek u bilgileri verir: Romanın yarımaya katılım adı Issızlıın Ortası olmasına ramen ilk baskı Issızlıın Ortasında adıyla çıkmıtır. Bunun sebebi Erdal Öz ün bu yöndeki önerisidir. Eser, Can Yayınları ndan çıkan baskılarda bu adı taımakla birlikte dier yayınevlerinden çıkan baskılarda Issızlıın Ortası adını taımaktadır. (Yürek, 2009: 46-47) Ayhan isminde yabancılamı bir bireyin anlatıldıı roman, 68 Kuaı nın da içinde bulunduu durumu gözler önüne serer. 12 Mart 1971 den sonra yaanan kargaa ortamı, Ayhan etrafında anlatılmaya çalıılmıtır. Bunalımda olan Ayhan, bu durumdan kurtulmak için çeitli çarelere bavurur; fakat baarılı olamaz. Geleceini kurabilmesi için geçmite tanık olduu olayları zihninde tekrarlamaması gerekir; fakat içinde bulunduu psikolojik durum buna izin vermez. Geçmii anımsamaktan çok neredeyse her defasında yeniden yaayan Ayhan ın bu durumunu, romanın modernist tarzda yazılmı olmasına balayabiliriz: Modernist anlatılarda zaman, Henri Bergson ve benzeri düünürlerin de etkisiyle, modern romancının geçmite farklı bir biçimde gezinmesiyle kurgulanır. Geçmi, yaanan ân ın parçaladıı ve yeniden anlamlandırdıı, bu yeniden anlamlandırmayla birlikte yaanan ân ın bir kez daha parçalanmasına yol açan bir anımsayıtır. Bu tür geçmi duygusu, daha önce olmu bitmi, hesabı kapatılmı olay ve süreçlerin anımsanmasından çok farklı bir duygudur; geçmii her an yeniden üretir. (Parla, 2000, 258) Geçmiiyle gelecei arasında kalan Ayhan ın savaa bakı açısı da farklıdır. Bu durumu Gürsel Aytaç öyle açıklar: Issızlıın Ortasında nın odak noktası bence, yazarın, Attilâ lhan ın romanını çarıtıran sava yaklaımında. Ayhan lyasolu nun sava yaantısı Anadolu askerinin sava cokusunun, cihad inancından, kader anlayıından farklıdır. O, toplumunun bu tür deerlerine yabancı bir eitimle yetimi olmanın, entelektüel olmanın verdii bir hayat duygusuyla savaı trajik bir olay olarak yaar. (Aytaç, 1990: 400)

9 Ayhan ın hayatında mühim bir yeri olan Zafer den de birkaç cümle ile söz etmek gerekir; çünkü aslında Ayhan ın bütün bu bunalımının esas sebebi, okuldan arkadaı Zafer in bir anda ortadan kaybolmasıdır. Ayhan, onun öldüünü düünmektedir; fakat eserin sonunda hayatta olduu anlaılır ve Ayhan onu bulabilmek için yollara düer. Yatılı okulda iken arkadalık kurabildii tek insan Zafer dir, kayboluu Ayhan ı derinden etkiler. Ona o kadar balıdır ki bu durum ak kelimesiyle de açıklanabilir: Niçin yürütemez Ayhan, kadın ilikisini? Niçin kadınlarla savaır gibi seviir? Ayhan-Zafer ilikisi sadece bir dostluk ilikisi midir? Yoksa Selim leri nin deyimiyle akla arkadalık mı? ( Fethi Naci, 2002: 190) Ayhan ın yaamı olduu bu dostluk\ak ilikisi de onun belleinde derin izler bırakmıtır. Ayhan ın Kıbrıs Barı Harekâtı sırasında farklı ekillerde, zamanlarda tanıtıı, Doktor, Papaz, Violet ve Rum kızı Andonica, sava bitip de Ayhan Ankara da yaarken bile, onun belleinde güçlü bir yer edinen kiiler olarak karımıza çıkacaktır. Ayhan, bu kiilerin belleinden fırlayıp, sık sık kendisini ziyaret etmesine ve onu düünmeye sevk etmesine o kadar alımıtır ki u tip cümleler kurabilmektedir: Cadde geni, ııklı bir pist gibi kentin göbeine düüyor önümde. Bu gece hangisi ziyaretime gelecek? Papaz? Doktor? Violet? Hayır, hiçbiri. Bu geceyi o mavili kadınla geçireceim. (Erolu, 2007: 32) Geçmiten kurtulmanın çarelerini arayan ve bu çareyi Ankara da tanımı olduu Ferda isimli kadında bulacaını düünen Ayhan, çabalasa da 1974 te yaadıı savaın etkilerini bir türlü belleinden atamaz ve geçmii düünmekten de öte neredeyse geçmite yaar: arapneller ıslık çalarak yüzlerce kilometre uzaktaki kumsaldan üstüme sıçrıyor, kirpiklerimde gemilerin o sabahki bombardımanı kırmızı bir gül gibi açıyor. Hava da kum da sırılsıklam. Baçavuun biri denize giriyordu Dehetle silkiniyorum, her yanımda o günkü ter. Artık geçmiten kurtulmalıyım. (Erolu, 2007: 48-49) Ayhan, Kıbrıs taki sava sırasında bir düman askerini öldürmütür, bunun yanı sıra verdii bir emirle kendi ekibinden bir çavuun ölmesine sebep olur. Üçüncü olarak da dümana karı beraber savatıkları Rifat adındaki arkadaının ölümüne tanık olur. te bütün bu yaanmılıklar ve tanıklıklar Ayhan ın psikolojisini derinden etkiler ve intihara kalkıır; fakat kurtulur. Girne de yatırıldıı hastanede bulunan Doktor, onun hayatını etkileyen isimlerden biridir ve Ankara daki yaamı boyunca onun söyledikleri Ayhan ın zihninden bir türlü çıkmayacaktır. Romanda geriye dönülerle verilen bu diyaloglar, Ayhan ın psikolojisini anlamamız için önemlidir. Ayhan, Ankara da bir hastaneye gittiinde, sava sebebiyle yattıı Kıbrıs taki hastaneyi ve o doktoru hatırlar: Danımadaki adamın parmaklarının ucuna asılan o sarsak iaretin ardından dar koridora giriyorum. Kulaımda vazgeçip kaçmamı öütleyen çılıklar var. Aynı koridor! diye baırıyor kafamdaki ses. Hayır! diyorum bir fısıltıyla. O koridor, o hastane, o Doktor geride kaldı. Ama yine de midem yanıyor. (Erolu, 2007: 230) Kıbrıs ta hastanede yattıı süre içerisinde tanıdıı Doktor, aslında Ayhan ın Ankara daki yaamını yöneten kiidir; çünkü onun geçmite söylemi olduu cümleler Ayhan ın belleinde yer etmi ve bu cümlelerden yola çıkarak Ankara daki hayatına yön vermitir. Doktor, bir anlamda Ayhan a yardımcı olmaya çalımakta ve ona yol göstermektedir: Doktor, aramızdaki yüzlerce kilometre öteden cevap veriyor: Birini bulmalısın, erkek ya da kadın Korkuyla duvara bakıyorum. Yoksa orada mı?... (Erolu, 2007: 5) Eserde, sadece Doktor un deil, Ayhan ın hayatına çeitli zaman ve ekillerde girmi dier kiilerin söyledikleri de Ayhan ın belleinde yer edecek ve onun geleceini etkileyecektir. SONUÇ Mehmet Erolu nun yukarıda deerlendirilen iki romanı içinde bellek kavramı etrafında en çok durulan, bu konuda görüler dile getirilen eseri hiç üphesiz Bellein Kı Uykusu dur. Dolayısıyla, biz bu yazımızda daha çok bu roman üzerinde durduk ve onu bellek çeitlerini de göz önüne alarak irdelemeye çalıtık. Issızlıın Ortası romanının ise özellikle, iletiim bellei konusunda pek çok örnekle dolu olduunu gördük. Her iki eseri iletiim bellei açısından karılatırdıımızda ise, Bellein Kı Uykusu nda, bu bellek çeidine dair Issızlıın Ortası nda romanına göre daha az örnek olduunu fark ettik. Hâlbuki, Issızlıın Ortası nın büyük bir kısmı iletiim belleini ortaya koyan bir romandır; yani bireyler arası iletiimin anımsanması bu romanda daha ön plandadır. Bellein Kı Uykusu nda ise kiisel bellee dair pek çok malzeme ile karılatık. Bu romanı bellek çeitlerine göre irdelerken, bellek kavramıyla ilgili görü ve düüncelerin, tanımların olması, konumuz açısından düünüldüünde, Bellein Kı Uykusu nun dier esere göre biraz daha öne çıkmasını salamıtır. KAYNAKÇA AYTAÇ, Gürsel (1990). Çada Türk Romanları Üzerine ncelemeler, Ankara: Gündoan Yay. CONNERTON, Paul (1999). Toplumlar Nasıl Anımsar?, Çev. Alâeddin enel. stanbul: Ayrıntı Yay

10 EROLU, Mehmet (2007). Issızlıın Ortası, Yedinci Basım. stanbul: Agora Kitaplıı. EROLU, Mehmet (2009). Bellein Kı Uykusu, Dördüncü Basım. stanbul: Agora Kitaplıı. FETH NAC. (2002) Türk Romanında Ölçüt Sorunu Eletiri Günlüü I ( ), stanbul: YKY. GÜNAY-ERKOL, Çimen (2011). Ta Üstüne Ta Koymak: 12 Mart Romanlarında Görgü Tanıı Belleinin Yazınsallatırılması, içinde Nasıl Hatırlıyoruz? Türkiye de Bellek Çalımaları, Der. Leyla Neyzi. stanbul: Türkiye Bankası, KAPLANÖZ, Hale (2006). "Mutluluk Dii Deildir", Yeni afak, KAYNAROLU, Mete (2009). "Bellein Kı Uykusu Üzerine Eletirel Notlar", Mevsimsiz Kültür, Sanat Edebiyat Platformu. PARLA, Jale (2000). Don Kiot tan Bugüne Roman, stanbul: letiim Yay. ÖZGER, Mehmet (2010). 12 Eylül Romanlarında Bellek, Özne ve ktidar Kavramlarının ncelenmesi, Dan. Ahmet Cüneyt Issı. Mula Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Doktora Tezi. Mula. YÜREK, Hasan (2009). Mehmet Erolu nun Romanlarında Yapı, Tema ve Anlatım, Dan. erif Akta. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı Doktora Tezi. Ankara