DESIGN AND IMPLEMENTATION OF A GRAPHIC ADAPTOR

Transkript

1 5. Uluslararası İleri Teknolojiler Sempozyumu (IATS 09), 3-5 Mayıs 009, Karabük, Türkiye BİR EKRAN KARTININ TASARIMI VE GERÇEKLENMESİ DESIGN AND IMPLEMENTATION OF A GRAPHIC ADAPTOR Tuğrul ÇAVDAR a, * ve Bekir DİZDAROĞLU a a Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon, Türkiye E-posta: ulduz@ktu.edu.tr, bekir@ktu.edu.tr Özet Bu çalışmada, grafik tabanlı bir ekran kartı tasarlanmış, gerçeklenmiş ve Motorola mikroişlemcili anakarta bağlanarak çalıştırılmıştır. Gerçeklenen ekran kartı, ekran belleği adresleyen ve senkronizasyon işaretlerini üreten denetleyiciden, ve ekran bellekten oluşmaktadır. Denetleyicide adresleme işlemi bir sayıcıyla yapılmıştır ve bu sayıcının hızı yine ekran kartı üzerinde bulunan bir salıngaç tarafından belirlenmektedir. Belleğin adres hattı sayıcı çıkışlarıdır ve bellek adreslenme hızı değiştirilebilmektedir. Senkronizasyon işaretleri ise sayıcının ilgili uçlarının lojik kapılardan geçirilmesiyle elde edilmiştir. Bellek adreslendikten sonra çıkan veri, çoğullayıcı vasıtasıyla paralelden seriye çevrilmiştir. Çoğullayıcının seçme uçlarının değişim hızı, bellek adresleme hızının sekiz katı olarak seçilmiştir. Çoğullayıcıdan çıkan TTL seviyesindeki işaret, tasarlanan bir RAMDAC (Random Access Memory Digital-to-Analog) devresiyle, video işareti seviyesine dönüştürüldükten sonra monitöre gönderilmiştir. Ekran belleğe aynı anda hem CPU'nun hem de denetleyicinin ulaşmaması için her iki taraftan gelen adres hattı tamponlanmıştır, ve bu tamponların yetki ucu birbirinin tersi alınarak denetimi CPU'ya verilmiştir. Tasarlanan ve gerçeklenen bu ekran kartı şu anda bölümümüz Mikroişlemciler Laboratuvarı'nda kullanılmaktadır. Ekran kartı, çok sayıda görevi yapan tek bir yonga ile değil, ayrık gerçeklendiğinden dolayı öğrenciler birimlerarası veri akışları izleyebilmekte, hatlarla oynayarak birimlerin adres ve veri trafiğine müdahale edebilmekte, istediği çıkışları ekran bağlantı noktasına bağlayabilmekte ve sonuçlarını ekranda görebilmektedir. Anahtar kelimeler: Ekran kartı, Video RAM, RAMDAC, denetleyici, senkronizasyon işaretleri Abstract In this work, a graphic-based graphic adaptor is designed, implemented and run by connecting to a motherboard including Motorola microprocessor. The implemented graphic adaptor consists of a video RAM and a controller addressing this memory and producing synchronization signals. The addressing in the controller is implemented by a counter and the rate of this counter can be specified by the oscillator on the card. The address bus of the video memory is the output of the counter, and the rate of the addressing memory can be adjusted. The synchronization signals are obtained from the outputs of the counter. The data bus of video RAM is converted to serial from parallel by a MUX. The rate of selecting input of the multiplexer is eight times of the rate of addressing of the memory. The TTL signals at the output of MUX are converted to video signals via a designed RAMDAC (Random Access Memory Digital-to-Analog), then sent to monitor. To prevent the multiple access to video RAM by CPU and the controller, the address bus of the memory is buffered. CPU can manipulate which unit can access to Video memory. The designed and implemented graphic card is used in the Microprocessor Laboratory at our department. Students can track the data stream among the units, intervene the address and data bus, connect the desired outputs to the connector of monitor and see the results on display because the graphic adaptor is implemented with discrete chips performing one task instead of a single-ship carrying many tasks out. Keywords: Graphic Adaptor, Video RAM, RAMDAC, controller, synchronization signals. Giriş Ekran kartları 90 lere kadar metin modunda çalışıyordu. Geliştirilen ilk grafik kartı CGA (Color Graphics Adapter) [] idi. 9 de IBM tarafından sunulan bu arayüzde ekran kartları RGB monitörlerle çalışıp ekranı piksel piksel kontrol edebiliyorlardı çözünürlüğündeki bir ekranda renk üretilebiliyor fakat aynı anda bunlardan sadece dört tanesi kullanılabiliyordu. 0 00`lük yüksek çözünürlük modu vardı ama bu modda sadece iki renk gösterilebiliyordu. Görüntü kalitesi kötü olsa bile en azından grafik çizilebiliyordu. Zaman zaman piksellerin gidip gelmesi ve ekranda rastgele noktalar oluşmasına rağmen bu standart çok uzun bir süre kullanıldı. CGA`dan birkaç yıl sonra EGA (Enhanced Graphics Adapter) [] geliştirildi. 9`ten IBM`in ilk PS/ sistemlerini ürettiği 97`ye kadar kullanıldı. Üretilen renkten aynı anda tanesi kullanılabiliyordu. Yüksek çözünürlük ve tekrenk modları da vardı. Bu kartlardaki bir yenilik de bellek genişletme kartlarıydı. K bellekle satılan bu kartları bellek genişletme kartıyla K`ya yükseltmek mümkündü. Ek olarak satılan IBM bellek kitiyle bir K daha eklemek de mümkündü. Sonraları bu kartlar standart olarak 5K bellekle üretilmeye başlandı. IBM`in 9`te piyasaya sürdüğü PGA (Professional Graphics Array) [3] adını hitap ettiği pazardan alıyordu. $90 a satılıyor ve 0 işlemcisiyle mühendislik uygulamarıyla diğer alanlardaki bilimsel çalışmalar için 0 0 çözünürlükte 5 renkte saniyede 0 kare hızla üç boyutlu animasyonları çalıştırabiliyordu. Fiyatı yayılmasını engelledi ve fazla kullanılamadan piyasadan kalktı. IATS 09, Karabük Üniversitesi, Karabük, Türkiye

2 97`de piyasaya sürülen MCGA (MultiColor Graphics Array) [] standardındaki ekran kartları teknolojide büyük bir sıçrama yaparak VGA ve SVGA`ya kadar gelen bir gelişimi başlattı. IBM`in Model 5 ve Model 30 PS/ PC`lerinde anakarta entegre halde geliyordu. TTL yerine analog sinyallerle çalıştığından daha önceki standartlarla uyumlu değildi. TTL (Transistor to Transistor Logic) mantığında gerilim seviyesine göre transistörler açılıp kapanır ve bunun sonucunda çıkışlarında sadece ve 0 değerleri oluşur. Analog sinyallerdeyse bu kısıtlama yoktur. Analog sinyalleşmenin de sağladığı avantajla MCGA arayüzüyle 5 renk üretilebiliyordu. Bu arayüzle beraber 9-pinlik monitör bağlantısından 5-pinlik bağlantıya geçildi. VGA (Video Graphics Array) [], Nisan 97`de, MCGA ve 5/A ile aynı günde IBM tarafından tanıtıldı. IBM yeni bilgisayarlarında bu yongaları anakarta entegre ederken eski bilgisayarlarda da kullanılabilmeleri için -bitlik bir arayüzle anakarta bağlanabilen ayrı bir kart halinde de getirdi. VGA ile, renklik bir paletten seçilen 5 renk aynı anda kullanılabiliyordu. 0 0`lik standart çözünürlükte aynı anda renk gösterilebiliyordu. Ayrıca renk gri tonlama ile siyah beyaz monitörlerde renk simülasyonu yapabiliyordu. 5/A [], IBM`in ortaya attığı bu arayüz zamanla yüksek tazeleme hızlarına çıktı. VGA ile aynı monitörü kullanmasına rağmen VGA`dan farklı çalışıyordu. Bilgisayar ekran kartına ne yapması gerektiğini söylüyordu ama ekran kartı onu nasıl yapacağını kendisi ayarlıyordu. Örneğin ekrana bir çember çizileceği zaman VGA`daki gibi işlemci görüntüyü piksel piksel hesaplayıp ekran kartına yollamıyordu. Bunun yerine ekran kartına çember çizileceğini söylüyordu ve ekran kartı da çemberi çizmek için piksel hesaplarını kendisi yapabiliyordu. Bu yüksek seviyeli komutlar standart VGA ile komutlarından çok farklıydı. Bu standart, çıktığı zamanın daha ilerisindeydi ve VGA`dan daha kaliteli görüntü sonuyordu ama fazla destek bulamadığı için yayılma imkanı bulamadan piyasadan kalktı. IBM üretimi durdurup, 990 da aynı daha daha fazla renk gösterebilen XGA üzerine yoğunlaştı. SVGA (Super VGA) [] ile birlikte ekran kartları için aygıt sürücüsü kavramı ortaya çıktı. Kartların yanında verilen sürücülerle kartların tüm özelliklerini kullanabiliyorlardı. SVGA ile milyonlarca renk değişik çözünürlüklerde gösterilebiliyordu. VESA bir SVGA standardı belirledi. Bu sayede programcılar her kart için ayrı kod yazma zahmetinden kurtuldular. SVGA ile çözünürlüğe çıkıldı. Bu çalışmada deneysel amaçlı, tekrenkli, ayrık gerçeklenmiş, grafik tabanda çalışan, -bitlik adres hattına sahip Motorola mikroişlemci ile uyumlu bir ekran kartı tasarlanmış, gerçeklenmiş ve çalıştırılmıştır.. Ekran Kartının Yapısı.. Salıngaç Ekran kartının salıngacı MHz lik bir kare dalga üretmektedir. Salıngaç devresi Şekil 7 de üst solda görülmektedir. Buradaki DEĞİL () kapıları düşük Schottky olan 7LS0 değil, Schottky 7S0 tür. Zira 7LS0 ler MHz hızına çıkamamaktadır. Devrede MHz lik bir kristal kullanılmıştır... Denetleyici Çeşitli çözünürlük ve renk gösterme yeteneği farklılıklarına rağmen ilkesel yapısında ekran kartları büyük çapta değişiklik göstermezler. Şekil de modern bir ekran kartının blok yapısı gösterilmiştir. [5] Şekil. Ekran kartının genel blok yapısı. Merkez parça, kartın işlevlerini denetleyen ve gerekli denetim işaretlerini üreten video denetleyici veya grafik denetim yongası adı verilen CRT denetleyicidir (CRTC). Ekranda görüntülenecek metin veya grafik bilgisi, video RAM a CPU tarafından bus arayüzü üzerinden ulaştırılır. CRTC karakter kodlarını video RAM dan okumak için devamlı adres üretir ve bunları karakter üretecine gönderir. Metin modunda karakterler genellikle ASCII kodlarıyla tanımlanır. Nitelik görüntüleme modunu tanımlar. Her ASCII kod için karakter ROM, karaktere ilişkin pikseller için bir karakter paterni tutar. Karakter üretici, karakter ROM daki piksel paternlerini kullanarak karakter kodlarını bir piksel bitleri dizisine çevirerek kaydırmalı kaydediciye gönderir. İşaret üreteci kaydırmalı kaydediciden gelen bit akımını, video RAM dan gelen nitelik bilgisi ve CRTC den gelen senkronizasyon işaretlerini kullanarak ekran için gerekli işaretleri üretir. Ekran, video işaretlerini işler ve video RAM daki sembolik bilgiyi bilinen biçimde bir resim olarak görüntüler. Böylece video RAM daki karakter bilgisi monitörün elektron ışınını, karakter ROM, karakter üreteci, kaydırmalı kaydedici, ve işaret üreteci üzerinden modüle eder. [] Grafik modunda video RAM daki bilgi doğrudan karakterleri üretmek için kullanılır, yani karakter ROM bir indeks tanımlamaz, çünkü bu bilgi zaten piksellerde görüntülenecek renk ve gri ton paternlerini temsil eder. Bundan dolayı, nitelik bilgisine artık ihtiyaç duyulmaz; işaret üreteci, monitör için parlaklık ve renk işaretlerini, kaydırmalı kaydedicideki bit değerlerinden üretir. [7] Buradaki denetleyici 0-bitlik bir sayıcıdan oluşmuştur ve sırasıyla bitlik sayıcı kaskad bağlanmıştır. Bu sayıcılar yongalarıdır. Bu 0-bitlik sayıcının çıkışları Çizelge de verilmiştir. Sayıcının uçları arası belleğin adres uçlarına bağlanmıştır. Yani bellek 500 KHz hızla adreslenmekte, diğer bir deyişle okuma hızı byte/µs dir. Yalnız sayıcı çıkışları doğrudan belleğin adres uçlarına verilmemektedir. CRTC, belleği okumak için belleğe erişmek istediğinde CPU da belleğe yazmak isterse adres hattında çarpışma olacaktır. Bunu engellemek için CRTC Ekran Bellek CPU aralarında üç durumlu (tri-state) tamponlar kullanılmıştır. Bunun için gerek CRTC tarafına gerekse CPU tarafına ikişer tane 7 yongası konmuştur. Bu

3 tamponlar CRTC ve CPU dan belleğe gelen yonga seçme (Chip Select) ve Okuma/Yazma uçlarını da tamponlamaktadır. Çizelge. MHz le tetiklenen 0 bitlik bir sayıcının çıkışları. Sayıcı çıkışı Frekans (Hz) Periyot (s) Sayıcının saati M 5 n M 50 n M 500 n 3 M µ 500 K µ 5 50 K µ 5 K µ 7.5 K µ 3.5 K 3 µ K µ µ µ µ µ. 0 µ µ.07 9 µ m m m m.3. Senkronizasyon İşaretleri Ekranın taranması için iki senkronizasyon işareti gerekir: Yatay senkronizasyon (HSYNC, horizontal synchronization) ve düşey senkronizasyon (VSYNC, vertical synchronization) işaretleri. 0x0 çözünürlükteki bilgisayar monitörleri için senkronizasyon işaretlerinin zamanlama diyagramı aşağıdaki gibidir. gönderilir. Bu senkronizasyon işaretlerini oluşturan kapılar Şekil 7 nin sağ tarafında görülmektedir... Ekran Bellek Burada ekran bellek olarak kullanılan yonga yongasıdır. Ekran kartı deneysel amaçlı yapıldığı için KByte lık yani Kbitlik bir bellek seçilmiştir. = K olması nedeniyle belleğin adres hattı vardır. Bunun dışında belleğin bir yonga seçme ( ), okuma yetkilendirme ( ) ve yazma yetkilendirme ( ) uçları vardır. Belleğin ucu aktif alçak olduğu için CRTC tarafındaki tampondan bu uca 0V gelmektedir. CPU tarafından ise bu belleği seçecek şekilde tasarlanan adres kod çözücünün çıkışı tampon üzerinden yine belleğin ucuna gelmektedir. Belleği A000 A7FF arasına yerleştirmek için, adres hattına sahip CPU nun en anlamlı beş adres hattı VE lenerek (AND) CPU dan e giden tampon girişine verilmiştir. CPU nun ucu tampon üzerinden belleğin ucuna, bellekte nin DEĞİL i de belleğin ucuna verilmiştir. CRTC tarafından ise ekran bellek hep okunacağı için aktif alçak olacak çekilde 0V gelmektedir. Ekran belleğin adreslenmesi Şekil 3'te gösterilmiştir. Burada nolu sayıcı adres üreterek ekran bellek içerisindeki video verilerine ulaşmasını sağlar. Sayıcının her bir artırılışında bir bayt lık yeni bilgi dışarı çıkartılır. Paralel olarak dışarıya çıkartılan bu sekiz bitin, bir sonraki sekiz bit çıkarılmadan önce video hattı üzerinden seri bir şekilde ekrana iletilmesi gerekir. Bu seriye dönüştürme işlemleri ya çoğullayıcı ya da kaydırmalı kaydedicilerle yapılır. Eğer kaydırmalı kaydediciyle yapılacaksa, kaydırmalı kaydedici uygulanan saat işaretinin frekansı, nolu sayıcıya uygulanan saat işaretinin frekansından sekiz kat daha fazla olmalıdır. Çünkü her video RAM adresi için kaydırmalı kaydedicide sekiz kaydırma işlemi gerçeklenmelidir. Seriye dönüştürme den e çoğullayıcı ile yapılacaksa, bu çoğullayıcının seçme uçlarının değişim hızı belleğin adreslenme hızının sekiz katı olmalıdır. Burada çoğullayıcı kullanılmıştır (75 yongası). Bellek 500KHz ile adreslendiğinden çoğullayıcının seçme uçlarının değişim hızı MHz olmalıdır. Dolayısıyla CRTC deki sayıcının 3 nolu çıkışları çoğullayıcının seçme uçlarına verilmiştir. Şekil. VSYNC ve HSYNC işaretleri. Burada görüldüğü gibi VSYNC nin periyodu.7ms (= /0Hz) ve HSYNC nin periyodu 3µs dir. Satır sonundan satır başına dönmek için µs, ekranın sağ alt köşesinden sol üst köşesine çıkmak için de µs gerekmektedir. Bu işaretler bir sayıcının çeşitli frekanslara sahip çıkış işaretlerinin kapılanmasıyla kolayca elde edilebilir. Denetleyicinin sayıcı çıkışlarından 9 7 arasında tüm sayıcı çıkışları VE lenirse (AND) VSYNC işareti elde edilir. 5 arasındaki çıkışlar HVE lenirse (NAND) HSYNC işareti elde edilir. Bu senkronizasyon işaretleri ekrana Şekil 3. Ekran belleğin adreslenmesi.

4 Çavdar, T. ve Dizdaroğlu, B. Ekran bilgisini belleğe yerleştirmeden önce ekran ve renk çözünürlüklerinin bilinmesi gerekir. Mesela bir satırlık bilginin kaç byte işgal ettiği bilinmelidir. 0x0 çözünürlükte siyah/beyaz bir ekranda, bir piksel için bir bite ihtiyaç vardır. Ama.7 milyon renk istenirse =.7M, yani bir piksel için bit = 3 byte a ihtiyaç vardır. Buradaki ekran kartında tek bir video çıkışı vardır, yani ekran kartı mono olarak tasarlanmıştır. Burada bir tarama satırı (0 piksel) için, bir piksel bilgisi bir bit olduğu için, 0/ = 0 bayta ihtiyaç vardır..5. Bellek ile Ekranın Yüzleştirilmesi Belleğin çıkışı uçlardaki işaretlerin 0V - 5V arasında değişmektedir. Halbuki ekranın video girişi azami 0.7V olabilmektedir. Bu yüzden belleğin çıkış gerilimi uygun bir bölücü ile bölünerek 0.7V a indirilmelidir. Akla hemen basit dirençli bir gerilim bölücü devre gelebilir. Şekil (a) daki basit gerilim bölücü sürücünün çıkışı 75Ω luk monitör giriş direnci ile yüklenmezse,devre uygun şekilde çalışacaktır. Yani gerilim bölücünün girişine 5V verildiğinde çıkışının 0.7V alınabilir. Fakat 75Ω giriş direncine sahip monitörü bağlandığında durum değişecektir. A noktasıyla toprak arasındaki eşdeğer direnç 0.7KΩ // 75Ω = 7.7Ω olacaktır. Bu durumda A noktasının gerilimi 5*7.7/( ) = 7.0mV olacaktır ki bu değer istenilen 0.7V un neredeyse onda biridir. (a) (a) (b) Şekil. Bilgisayarın ekran ile yüzleştirilmesi. Bu durumda başka bir çözümün düşünülmesi gerekir. Şekil (b) deki devrenin giriş direnci çok büyük, çıkış direnci ise yaklaşık emiter direnci kadardır. Bu yüzden monitörün 75Ω luk giriş direnci ile paralel bağlandığında, eşdeğer direnç yaklaşık 75Ω olur. Böylece 5V luk giriş gerilimi 5.KΩ ise 50Ω luk dirençlik yardımıyla uygun şekilde bölünür ve azami 0.7V olarak ekrana aktarılır. (b) Tasarlanan ekran kartının blok diyagramı Şekil da, devre şeması Şekil 7 de verilmiştir. 3. Deney Çalışması Yapılan ekran kartı Şekil 5 (a)'da görülmektedir. Ekran kartı, Motorola 0 mikroişlemcili anakartları ekrana bağlamak üzere tasarlanmıştır. Şekil 5 (b)'den görüldüğü gibi, bu anakartın adres ve veri hattı, yapılan ekran kartına bağlanmıştır. Aynı resimde video işareti, video toprağı, HSYNC ve VSNC uçlarının monitör konnektörüne bağlanışı da görülmektedir. (c) Şekil 5. (a) Ekran kartının görüntüsü, (b) Ekran kartının anakarta bağlanışı, (c) Anakartta koşulan program çıktısının ekrana aktarımı.

5 Şekil. Ekran kartının blok diyagramı. UA 3 7S0D R 0Ω C U3A nf 7S0D 5 R 0Ω X CLK 5V ~CLR ~LOAD 9 ENT 0 ENP 7 RCO QD D QC C 5 QB B QA A 3 Sayici 7LSD O ~CP 0 O0 O9 MR O O7 O O5 O O3 O O O0 Sayici 00BD_5V 3 CLK MAX/MIN ~RCO ~U/D 5 ~LOAD ~CTEN QD D 9 QC C 0 QB B QA A 5 Sayici3 7LS90D HC-9/U_0MHz U U A5 5 5V Q R kΩ BC337 R 50Ω U5A 7LS0D A3 Cogullayici 5 ~W Y 7LS5D U7 NAND5 A A ~G 7 C 9 B 0 A D7 D 3 D5 D 5 D3 D D 3 D0 AA A35 A UB U3C 7LS0D 7LS0D A A VideoRAM I/O7 I/O I/O5 I/O I/O3 I/O I/O I/O0 HMA0 ~CS ~OE 0 ~WE A0 9 A9 A 3 A7 A A5 3 A A3 5 A A 7 A0 TamponCPUA A A A3 A ~G Y Y Y3 Y 39 U Denetim_Isareti TamponCPUB A Y A Y A3 Y3 A Y TamponCPUA A A A3 A ~G TamponCPUB A A A3 A ~G ~G Y Y Y3 Y Y Y Y3 Y U A0 A TamponGrafikA Y Y3 Y Y ~G A A3 A A TamponGrafikB Y Y3 Y Y ~G A A3 A A TamponGrafikB Y Y3 Y Y ~G A A3 A A TamponGrafikA Y Y3 Y Y ~G A A3 A A 5 5V U NAND3 HSYNC 09 VSYNC VSYNC HSYNC VideoIsareti U AND E K R A N ' a A A A A9 Okuma_Yazma VideoIsareti A5 A A3 A A A0 A9 A A7 A A5 A A3 A A A0 Okuma_Yazma Denetim_Isareti A N A K A R T ' a Şekil 7. Ekran kartının devre şeması. Ekranda görüntü oluşturmak için, ekran kartındaki ekran belleğin anakartta bulunan Motorola 0 mikroişlemci tarafından doldurulması gerekmektedir. Şekil ve 7'de verilen kontrol ucu (denetim işareti), normal bilgisayarlarda CPU'nun denetimindeyken, burada öğrencinin olayı anlayabilmesi için öğrencinin denetimine verilmiştir. Kontrol ucu 0 iken CPU ekran belleğe ulaşabilmekte, iken ekran kartındaki CRTC ekran belleğe ulaşmaktadır. Ekrana değişik şekiller çizmek mümkündür. Deneyde öğrencilere ekrana dikey şeritler çizdirilmektedir. Bunun için ekran belleğe ardışıl olarak FF ve 00 lar yazılmakta ve bu bilgiler CRTC tarafından monitöre gönderilmektedir. Bu IATS 09, Karabük Üniversitesi, Karabük, Türkiye

6 olay kısır döngüye sokulduğunda, ekranda FF ler alt alta, 00 lar alt alta gelerek şeritler oluşturacaktır. Bunu yapmak için ekran kartının kontrol ucunu 0 yapıp, anakartta Motorola 0 CPU dilinde aşağıdaki kodu yazmak ve koşmak gerekecektir: LDX #$ A000 dongu LDA A #$FF STA A $00,X COM A STA A $0,X INX INX BNE dongu WAI detail.asp?guid=&searchtype=&dicid=93&reftyp e=encyclopedia [5] Messmer, H. P., The Indispensable PC Hardware Book, th Edition, Addison - Wesley Publishing Co., 00. [] Minasi M. and Wempoen F. and Docter Q., The Complete PC Upgrade and Maintenance Guide, th Edition, Sybex, 005. [7] Robinson M. and Sharp G. and Chen J., Polarization Engineering for LCD Projection, Wiley Series in Display Technology, 005. Bundan sonra kontrol ucunu yaparak ekran bellekteki bilgi CRTC tarafından monitöre iletilir ve Şekil 5 (c)'deki gibi dikey çizgiler görülür. Burada Assembly düzeyinde programlar yazıldığı için karmaşık görüntülerden daha ziyade basit görüntüler seçilmiştir. Keza deneyin amacı da ekran kartının nasıl çalıştığını, içindeki birimlerin birbirleriyle ve anakartla nasıl haberleştiğini anlatmak ve bunu da örnek bir uygulamayla göstermektir.. Yapılan Ekran Kartının Eğitime Katkısı Yapılan ekran kartı, bölümümüz Mikroişlemciler Laboratuvarı'nda öğrencilere deney yaptırmak için kullanılmaktadır. Böyle bir ekran kartı yapma ihtiyacı, günümüz ekran kartlarının çok iş yapan tek yongadan meydana gelmesi ve dolayısıyla bu yonga içerisinde ve dışında bilgi alışverişini öğrencinin gözleyememesi, ve öğrencinin yongaya ve karta müdahale edememesinden doğmuştur. Bu çalışmada ekran kartı ayrık tasarlandığı için en küçük birimler arası trafik bile gözlenebilmekte ve kablolara müdahale etmek suretiyle bu trafik öğrenci tarafından yeniden düzenlenebilmektedir. Örnek verilmek istenirse, sadece CRTC, altı ayrı yongadan (7, 00, 790, 70, 70, 730) meydana getirilmiştir. Böylece öğrenci ekran kartının çalışmasını daha iyi anlamaktadır. 5. Sonuç Burada eğitim amaçlı bir ekran kartı tasarlanmış, gerçeklenmiş ve Motorola 0 CPU lu bir anakarta bağlanarak çalıştırılmıştır. Ekran kartı halen bölümümüz Mikroişlemciler Laboratuvarı nda kullanılmakta, ve üzerinde öğrenciler deney yapmaktadır. Kart ayrık olarak gerçeklendiği için öğrenciler bir ekran kartının çalışma mantığını daha iyi kavrayabilmektedir. Kaynaklar [] IBM Technical Reference Version.0, cf. Section - 33, "Color/Graphics Adapter", pp 3, 9. [] Mueller, S., Upgrading and Repairing PCs, Second Edition, Que Books, 99. [3] Duke K. A. And Wall W. A., A Professional Graphics Controller, IBM Systems Journal, Vol., No., pp, 95. []