T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI. TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU Gaziantep İli Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği Çocuk Hastanesi Yöneticiliği

Transkript

1 PAT.RH. SAYFA NO T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TÜRKİYE KAMU HASTANELERİ KURUMU Gaziantep İli Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterliği Çocuk Hastanesi Yöneticiliği PATOLOJİ LABORATUVARI Güvenlik Rehberi Kasım 2011 HAZIRLAYAN Patoloji Uzmanı KONTROL EDEN Kalite Direktörü ONAYLAYAN Başhekim

2 PAT.RH. 1/12 İÇİNDEKİLER 1. Giriş Laboratuvar Güvenliği 2 3. Laboratuvar Çalışanlarının Uyması Gereken Kurallar Kullanılan Kimyasal Maddelere Karşı Alınması Gereken Önlemler Karışmaması Gereken Kimyasallar Listesi Yangına Karşı Alınması Gerekli Tedbirler Elektrik Güvenliğini Sağlamaya Yönelik Tedbirler Giriş ve Çıkış Kuralları Temizlik ve Dezenfeksiyon Kuralları Kişisel Koruyucu Ekipmanlar... 12

3 PAT.RH. 2/12 1. Giriş Laboratuvar güvenliği, günümüzde önemini giderek artıran bir disiplindir. Artan enfeksiyon hastalıkları, riskli kimyasal ve radyoaktif maddeler nedeniyle laboratuvar çalışanlarının laboratuvar güvenlik kurallarına uyması, hem kendi sağlıkları hem de diğer laboratuvar çalışanlarınının güvenliği açısından son derece önemlidir. Laboratuvar çalışmaları sonucu oluşan tıbbi atıklar ve laboratuvar atıkları da güvenli şekilde imha edilmelidir. Laboratuvar güvenliği, laboratuvarların çalışma alanlarına ve risk seviyelerine göre farklı önceliklerinin de olabileceği düşünülerek ele alınmalıdır. Bizlerin amacı ise; buradan yola çıkarak patoloji laboratuvarımızın laboratuvar güvenliği ile ilgili uyulması gereken kuralları ve dikkat edilmesi gereken noktaları vurgulayarak, alınması gerekli tedbirleri belirleme ve patoloji laboratuvarı çalışanlarına bu hususları teorik ve pratik eğitimlerle aktarmaktır. 2. Laboratuvar Güvenliği Laboratuvar güvenliği, laboratuvar çalışanlarının ilgili çalışma öncesinde bilgilendirilmesi çalışma esnasında dikkat, temizlik, düzen, oluşabilecek hataların minimuma indirgenmesi, çalışma ortamının iyi yönetilmesi ve disiplinler arası koordinasyonun en üst seviyeye çıkarılmasıyla mümkündür.

4 PAT.RH. 3/12 3. Laboratuvar Çalışanlarının Uyması Gereken Kurallar 3.1. Çanta, palto, mont gibi malzemeler mümkün olduğunca laboratuvara getirilmemelidir. Bu grup malzemelerin laboratuvara getirilmesi halinde, malzemeler laboratuvar sorumluları tarafından belirlenen yerlerde muhafaza edilmelidir Uzun saçlar toplanmalı, ya da topuz yapılmalıdır Laboratuvarda giyilecek ayakkabıların burnu açık olmamalıdır Laboratuvarda kesinlikle laboratuvar önlüğü ile çalışılmalı, Laboratuvar önlüğü; tercihen yanmayan kumaştan, uygun bedende ve uzunlukta olmalıdır Laboratuvarda herhangi bir şey yenilip içilmemelidir. Laboratuvarda başkalarının da çalıştığı düşünülerek gürültü yapılmamalıdır Laboratuvarda çalışırken eller yüze kesinlikle sürülmemelidir Laboratuvarda kullanılan her türlü eşya, alet veya cihaz yöntemine uygun biçimde temizlenmelidir Laboratuvarda kesinlikle sigara içilmemelidir Laboratuvarın faaliyet gösterdiği konulara göre ortaya çıkan atıklar yöntemine uygun bir şekilde toplanmalı, daha sonra görevliler tarafından uygun bir şekilde imha edilmelidir. Laboratuvarda oluşan atık katı maddelerden tıbbi atık olanlar kırmızı renk poşetli atık kovasına; evsel atık olanlar siyah renk poşetli atık kovasına ve kağıt atık olanlar ise mavi renk poşetli atık kutularına atılmalıdır Laboratuvardaki çeşmeler, gaz muslukları ve elektrik düğmeleri çalışılmadığı zamanlarda kesinlikle kapalı tutulmalıdır Laboratuvarda meydana gelen her türlü olay, laboratuvar sorumlularına anında haber verilmelidir.

5 PAT.RH. 4/ Laboratuvar sorumluların izni olmadan hiçbir madde ve malzeme laboratuvardan dışarı çıkarılmamalıdır Laboratuvarda kullanılan katı haldeki maddeler, şişelerden daima temiz bir spatül veya kaşıkla alınmalıdır. Aynı kaşık başka bir madde içerisine asla sokulmamalıdır. Olası bir kontaminasyonun önlenebilmesi için, şişe kapakları hiçbir zaman alt tarafları masa üzerine gelecek şekilde konulmamalıdır Laboratuvarda cam kapaklı şişelerin kapaklarının açılmaması durumunda, şişe kapağı bir tahta parçası ile hafifçe vurularak gevşetilir. Kapaklı ve tıpa ile kapatılmış kaplardaki maddeler kesinlikle ısıtılmamalı, üzerinde ateşe dayanıklı işareti taşımayan kaplarda ısıtma ve kaynatma asla yapılmamalıdır Makroskopi laboratuvarındaki tüm çalışmalarda kesinlikle önlük, eldiven, maske ve gözlük kullanılmalıdır. Tüm işlemler makroskopi kabininde veya havalandırmalı bölümde yapılmalıdır Makroskopi laboratuvarında çalışma bittikten sonra hemen çıkılmalı fazla doz ksilol ve formalin solunmasından kaçınılmalıdır. Bu solüsyonlarla çalışan personelin ve havanın ksilen ve formaldehit düzeyleri yıllık olarak; Solunum düzeyinde, 8 saatlik solunan miktar değerlendirilerek, Ölçülen maddeye göre 15 veya 30 dakikalık maksimum solunan değerler ölçülerek, kayıt altına alınır ve uygunsuzluk durumunda gerekli düzeltici-önleyici faaliyetler yapılır Rutin laboratuvarında kesit işlemi yaparken bıçak değiştirme esnasında çok dikkatli olunmalı, cihaz kilidinin kapalı olup olmadığı kontrol edilmelidir Rutin laboratuvarında boyama işlemi yaparken kullanılan kit, boya ve kimyasallarla yüzeysel temas ve solunundan kaçınılmalıdır. Tüm laboratuvarların düzenli aralıkla havalandırılmasına özen gösterilmelidir Laboratuvarlardaki tüm cihazların bakım-onarım ve kalite-kontrol çalışmaları düzenli olarak yapılmalı; kit, boya, solüsyon ve kimyasal eksikleri belli aralıklarla tamamlanmalı ve temizliklerine dikkat edilmelidir.

6 PAT.RH. 5/12 4. Kullanılan Kimyasal Maddelere Karşı Alınması Gereken Önlemler 4.1. Kimyasal maddeler üzerinde uyarıcı etiketler olmalı, çalışılacağı zaman bu etiketler okunmalı ve üretici firmanın uyarı ve tavsiyelerine mutlaka uyulmalıdır Kimyasallarla temas halinde kesinlikle eldiven ve gözlük kullanılmalıdır. Kimyasallar taşınırken iki el kullanılmalı ve bir el kapaktan sıkıca tutarken, diğeri ile şişenin altından kavranılmalıdır. Eğer büyük hacimli bir kap taşınacak ise mutlaka taşıyıcı kullanılmalıdır Kimyasalların etiketlemesi esnasında gerek görünüş ve gerekse yanlışlıklara meydan verilmemesi için çok dikkatli olunması gereklidir. Etiketlerin arkası nemlendirilirken ağıza ve dile asla sürülmemelidir. Kimyasal maddelerin hiçbir zaman tadına bakılmamalıdır Laboratuvarda kullandığımız kimyasalların şişelerinin kapak veya tıpaları birbirleriyle değiştirilmemelidir. Çözeltiler hazırlandıktan sonra şişelere doldurulurken genişleme payının bırakılması unutulmamalıdır Hazırlanan kimyasal maddeler ya da solüsyonlar, etiketsiz bir şişeye veya kaba asla konulmamalıdır. Ayrıca boş kaba kimyasal bir madde koyunca; hemen etiketi üzerine yapıştırılmalıdır. Çalışma sırasında kullanılan bütün şişeler etiketli olmalıdır, Üzerinde etiketi olmayan şişelerdeki kimyasal maddeler, deneylerde kesinlikle kullanılmamalıdır Kimyasallarla çalışmamızı tamamladıktan sonra eller sabunlu su ve gerektiğinde antiseptik bir sıvı ile iyice yıkanmalı ve kurutulmalıdır Laboratuvarda kullanılan katı haldeki maddeler, şişelerden daima temiz bir spatül veya kaşıkla alınmalıdır. Aynı kaşık başka bir madde içerisine asla sokulmamalıdır. Olası bir kontaminasyonun önlenebilmesi için, şişe kapakları hiçbir zaman alt tarafları masa üzerine gelecek şekilde konulmamalıdır Zehirli ve irritan çözeltiler, pipetten ağız yolu ile çekilmemelidir. Bu işlem için mutlaka mekanik pipetler ya da puvar kullanılmalıdır.

7 PAT.RH. 6/ Kimyasal maddelerin tartım veya titrasyon sonuçları küçük kağıtlara yazılmamalıdır Kimyasal maddeler, solüsyonlar, boya artıkları ve organik çözücüler kesinlikle lavaboya dökülmemeli, laboratuvar sorumlusunun bilgisi dahilinde yetkili personel tarafından toplama şişe veya kaplarında muhafaza edilip, usülüne uygun olarak imha edilmelidir Sülfürik asit, nitrik asit, hidroklorik asit, hidroflorik asit gibi asitlerle bromür, klorür, hidrojen sülfür, hidrojen siyanür gibi zehirli gazlar içeren maddeler ile çalışılırken makroskobi kabini kullanılmalı, havalandırma sistemi daima açık olmalıdır Tüm asitler ve alkaliler sulandırılırken daima suyun üzerine ve yavaş yavaş dökülmeli, asla su asitlerin üzerine eklenmemelidir Etil alkol gibi yanıcı, tutuşucu maddeler, bek alevinden ve ateşten uzak tutulmalıdır Ellerde kesik, yara ve benzeri durumlar varsa bunların üzeri ancak su geçirmez bir bantla kapatıldıktan sonra kimyasallarla çalışılmalı, aksi takdirde çalışılmamalıdır Asit, baz gibi aşındırıcı, yakıcı maddelerin deriye damladığı veya sıçradığı durumlarda derhal bol miktarda su ile yıkanmalıdır. Olayla ilgili laboratuvar sorumlusuna bilgi verilmelidir Patoloji laboratuvarında sıklıkla kullanılan tehlikeli kimyasal maddeler, solüsyonlar, boya katkıları: Ksilol, Formaldehit, HCL, Aseton, Amonyak, Asetik asit, Alkol, Methanol, Formik asit dir. Laboratuarda bulunan tehlikeli kimyasallarla ilgili STK LS 01 Tehlikeli Kimyasallar Listesi hazırlanmış olup bu listede tehlikeli kimyasalların adı, etken maddesi, markası, saklama koşuları, kimyasalın özellikleri, temas halinde yapılacak ilk yardımlar, koruyucu ekipmanlar, tehlike simgeleri, taşıma ve imha şekilleri belirlenmiştir. Bu kimyasallarla çalışırken çok dikkatli olunmalı eldiven (nirtil eldiven), gözlük maske(tam yüz maskesi) gibi kişisel koruyucu ekipmanlar mutlaka kullanılmalıdır. Bu maddelerle çalışılırken makroskopi kabini kullanılmalı ve havalandırma sistemi devamlı açık olmalıdır Kimyasallarla çalışmamız bittikten sonra laboratuvar araç ve gereçlerinin temizliği ve sterilizasyonu yapılmalı, kullanılan tüm kimyasallar kontrol edildikten sonra güvenlik altına alınmalıdır.

8 PAT.RH. 7/12 5. Karışmaması Gereken Kimyasallar Listesi Kimyasal maddelerin birbirleriyle reaksiyona girerek yangına veya şiddetli patlamalara yol açabileceği ve toksik ürünler oluşturabileceği unutulmamalıdır. Bu grup bileşiklere geçimsiz kimyasal maddeler denilmektedir. Söz konusu grup, her zaman ayrı ambalaj ve yerlerde muhafaza edilmelidir. Bu maddelerden bazıları aşağıdadır; Kimyasal Karışmaması gereken kimyasal Aktif karbon; Kalsiyum hipoklorit, oksidan maddeler Alkali metaller (Na, K gibi); hidrokarbonlar ve sulu çözeltileri, su Amonyak; Civa, klor, iyot, brom, kalsiyum Amonyum nitrat; Toz halindeki metaller, yanıcı sıvılar, kükürt, kloratlar, tüm asitler, nitritler Anilin; Hidrojen peroksit, nitrik asit Asetik asit; Kromik asit, nitrik sit, hidroksiller, etilen glikol, perklorik asit,peroksitler Aseton; Derişik nitrik asit, derişik sülfürik asit Bakır; Asetilen, hidrojen peroksit Brom; Amonyak, asetilen, butan ve diğer petrol gazları, turpentin Civa; Asetilen, amonyak Flor; Bütün maddeler Gümüş; Asetilen, oksalik asit, tartarik asit, amonyak, karbondioksit Hidroflorik asit; Amonyak Hidrojen peroksit; Bakır, krom, demir, metal ve metal tuzları, yanıcı sıvılar, anilin, nitrometan Hidrojen sülfit; Nitrik asit, oksidan maddeler Hidrokarbonlar; Flor, klor, brom, kromik asit, sodyum peroksit (benzen, eter) Hidrosiyanik asit; Nitrik asit, alkaliler İyot; Asetilen, amonyak Kalsiyum oksit; Su Klor; Amonyak, asetilen, bütan ve diğer petrol gazları, turpentin Kloratlar; Amonyak, toz halindeki metaller Kromik asit; Asetik asit, gliserin, bazı alkoller, yanıcı sıvılar, turpentin Kükürtlü hidrojen; Nitrik asit, oksidan gazlar Nitrik asit; Asetik asit, anilin, kromik asit, hidrosyanik asit, hidrojen sülfit, yanıcı sıvı,gazlar Oksijen; Yağlar, grees, hidrojen, yanıcı sıvılar, yanıcı katı, sıvı, gazlar Oksalik asit; Gümüş, civa Perklorik asit, Asetik anhidrit, alkoller, karbon tetraklorür, karbon dioksit Potasyum permanganat; Gliserin, etilen glikol, benzaldehit, sülfürik asit Sodyum nitrat; Amonyum nitrat, diğer amonyum tuzları Sülfürik asit; Kloratlar, perkloratlar, permanganatlar Yanıcı sıvılar; Amonyum nitrat, kromik asit, hidrojen peroksit, nitrik asit, halojenler

9 PAT.RH. 8/12 6. Yangına Karşı Alınması Gerekli Tedbirler 6.1. Duman yanık kokusu yada alev ile karşılaşıldığında soğuk kanlı olmak gereklidir. Panik olan kişiler sakinleştirilmelidir Yangının büyümemesi için pencere ve kapılar açılmalıdır Yangın alarm sistemi kullanılarak, diğer kişiler haberdar edilmelidir Yangının yayılmasını önlemek için elektrik şarterleri indirilmelidir Uygun yangın söndürme cihazı ve hortumu kullanılarak yangına müdahale edilmelidir Yangının sönmemesi halinde en yakın çıkış yolunu kullanarak tahliye olunmalıdır Tahliye sırasında paniğe kapılmamalı soğukkanlı olunmalıdır Tahliye sırasında önemli evrak ve eşyalar unutulmamalıdır Tahliye sırasında asansörler kullanılmamalı, yangın merdiveni yada mümkünse dahili merdivenler kullanılmalıdır Tahliye sırasında karmaşaya sebebiyet vermeden düzenli bir şekilde çıkılmalıdır Binayı tahliye ettikten sonra daha önceden belirlenmiş olan toplanma noktasına gidilmeli ve sorumlu amirin gelmesi beklenmelidir Güvenli bir şekilde tahliye olunduktan sonra 110 numaralı yangın ihbar hattı aranarak; yangın mahallinin açık adresi kısa ve doğru şekilde, yangın çeşidi ve binanın yapı şekli, yangının hangi katta olduğu, yangın yerinde can kaybının olup olmadığı, yangın ihbarında bulunan kişinin adı-soyadı ve telefon numarası mahalli itfaiye santral görevlisine doğru şekilde bildirilmelidir.

10 PAT.RH. 9/12 7. Elektrik Güvenliğini Sağlamaya Yönelik Tedbirler 7.1. Elektrik kabloları ve bağlantılarının olduğu her yerde elektrik çarpması veya yangın tehlikesinin olduğu asla unutulmamalıdır. yapılmalıdır Laboratuvar içi tüm elektrik ekipmanları topraklanmalı ve düzenli aralıklarla kontrolleri 7.3. Laboratuvarda bulunan elektrikli aletlerin çıplak kabloları derhal değiştirilmelidir Laboratuvarda uzatma kabloları mümkün olduğunca kullanılmamalıdır Laboratuvardaki elektrik kablolarındaki aşırı voltajı ve yüksek direnci ölçebilen aletler bulundurulmalıdır Elektrikli cihazlar ve bağlantılar ıslak elle tutulmamalıdır Üzerine sıvı dökülmüş cihazlar kullanılmamalıdır Elektrikle ilgili arızalarda sorumlu birimler haberdar edilmeli ve ilgili personelle irtibat sağlanarak, en kısa zamanda sorun çözülmelidir.

11 PAT.RH. 10/12 PATOLOJİ LABORATUVARI GİRİŞ VE ÇIKIŞ KURALLARI 1- Laboratuvarda çalışan tüm personel 8:00 da laboratuvarda olmalıdır. Yetkili personel dışında kimse laboratuvara alınmaz. 2- Laboratuvarda çalışan tüm personel çalışmaya başlamadan önce mutlaka önlük ya da forma giymelidir. Yapılan işe göre uygun kişisel koruyucu ekipman kullanmalıdır. 3- Laboratuvara gelen personel asla yanında yiyecek ve içecek gibi maddeler getirmemelidir. 4- Laboratuvara gelen tüm personel saçlarını toplamalı ya da bone ile çalışmalıdır. 5- Laboratuvardan çıkarken laboratuvar sorumluların izni olmadan hiçbir madde ve malzeme dışarı çıkarılmamalıdır. 6- Laboratuvardan çıkarken eller sabunla iyice yıkanmalı, gerekirse dezenfektan maddeler kullanılarak temizlenmelidir. 7- Laboratuvardan çıkarken muslukların, gaz musluklarının ve elektrik şarterlerinin kapalı olduğu kontrol edilmelidir. 8- Laboratuvarda çalışan tüm personel 17:00 de laboratuvardan ayrılmalıdır.

12 PAT.RH. 11/12 PATOLOJİ LABORATUVARI TEMİZLİK VE DEZENFEKSİYON KURALLARI 1- Laboratuvarın her bölümünde temizlik ve dezenfeksiyon işlemleri LAB.TL.03 Laboratuvar temizlik, dezenfeksiyon ve sterilizasyon talimatına göre ve PAT.PL.01 Patoloji Laboratuvarı Temizlik Planı na gore periyodik olarak yapılır. Ve yapılan uygulmalar PAT.FR.10 Patoloji Laboratuvarı Temizlik Takip Formu na kaydedilir. 2- Temizliğe ve laboratuvar düzenine mutlaka uyulmalı ve kullanılan malzemeler tekrar yerine konulmalıdır. 3- Laboratuvarda hijyen kurallarına uyulmalıdır. 4- Kan ve kan ürünleri ile yapılan çalışmalarda enfeksiyon riskinin yüksek olduğu unutulmamalıdır.. 5- Şüpheli temas durumunda eller uygun antiseptiklerle yıkanıp gerekirse bir enfeksiyon hastalıkları uzmanına başvurulmalıdır. 6- Makroskopi laboratuvarına önlüksüz, eldivensiz ve maskesiz asla girilmemelidir. Ve çalışma biter bitmez hemen çıkılmalıdır. 7- Zeminler önce deterjanlı su, ardından %1 lik çamaşır suyu ile paspaslanır. 8- Lavaboların temizliği, %10 sulandırılmış sodyum hipoklorit ile yapılmalıdır. 9- Enjektörler enjektör kutularına, tıbbi atıklar kırmızı atık torbalarına atılır. Evsel atıklar siyah atık torbasına, kağıt atıklar ise mavi atık torbasına atılır. Tehlikeli kimyasal atıklar kimyasal atık kovalarında toplanır.yetkili personelce atık toplama merkezine nakledilir. 10- Makroskopi laboratuvarında bulunan formalin ve ksilol gibi yaygın kullanılan solüsyonlardan uzak durulmalı eldivensiz ve maskesiz asla temas edilmemelidir. 11- Laboratuvarımızda el yıkama işlemi kurumumuzca hazırlanmış el yıkama talimatına göre yapılmalıdır.

13 PAT.RH. 12/12 PATOLOJİ LABORATUVARI KİŞİSEL KORUYUCU EKİPMANLARI 1. Makroskopi laboratuvarı için; 1.1. Önlük 1.2. Eldiven (Nitril eldiven) 1.3. Maske (Tam yüz maskesi) 1.4. Gözlük 2. Rutin laboratuvarı için; 2.1. Önlük 2.2. Nonsteril eldiven 2.3. Boyama işlemi yaparken cerrahi maske ve gözlük 3. Mikroskopi laboratuvarı için; 3.1. Önlük 3.2. Nonsteril eldiven 4. El hijyeni için; 4.1. Sıvı sabun 4.2. Kağıt havlu 4.3. El dezenfektanı