AVRUPA BİRLİĞİ NİN MALİ ÇERÇEVESİ

Transkript

1 ÖZEL GÜNDEM AVRUPA BİRLİĞİ NİN MALİ ÇERÇEVESİ MÜ GE H. GÜ VENÇ OCAK 2014 T.C. Maliye Bakanlığ ı Avrupa Birliğ i ve Dış İ lişkiler Dairesi Başkanlığ ı

2 İÇİNDEKİLER Giriş 1 29 Haziran 2011 Tarihli Avrupa Komisyonu O nerileri ve Kurumlardan Gelen Tepkiler 2 Avrupa Birliğ i nin Yıllarına İ lişkin Mali Çerçevesi 4 Sonuç 11 Kaynakça 13 KISALTMALAR AB : Avrupa Birliğ i ERDF : Avrupa Bo lğesel Kalkınma Fonu (European Reğional Development Fund) ESF : Avrupa Sosyal Fonu (European Social Fund) GSMH : Gayri Safi Milli Hasıla GSYİ H : Gayri Safi Yurt İ çi Hasıla İPA KDV KOBİ OTP TFEÜ : Katılım O ncesi Yardım Aracı : Katma Değ er Verğisi : Ku çu k ve Orta O lçekli İ şletme : Ortak Tarım Politikası : Avrupa Birliğ i nin İ şleyişine İ lişkin Antlaşma (Treaty on the Functioninğ of the European Ünion)

3 Giriş Avrupa Birliği (AB) nin önümüzdeki yedi yıl içerisinde hangi politika alanlarına ne kadar fon tahsis edeceği ve gelirlerini nasıl yöneteceğine ilişkin genel rotasını ortaya koyan en temel belge olan Çok Yıllı Mali Çerçevesi, Avrupa Parlamentosu nun 19 Kasım 2013 tarihli onayının ardından 2 Aralık 2013 tarihinde Bakanlar Konseyi tarafından kabul edilmiş ve 1 Ocak 2014 tarihinde yürürlüğe girmiştir yıllarına ilişkin Çok Yıllı Mali Çerçeve nin temelleri Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanarak 29 Haziran 2011 tarihinde Bakanlar Konseyi ve Avrupa Parlamentosu nun görüşlerine sunulan bir dizi rapor ve mevzuat önerisine dayanmaktadır. 1 Bilindiği üzere, Avrupa Komisyonu, Aralık 2005 tarihinde gerçekleştirilen Hükümetler Arası Konferans ta alınan karara uygun olarak dönemi içerisinde Birliğin gelir ve gider kalemlerinin tümünü içeren kapsamlı bir bütçe incelemesi yapmıştır. 29 Haziran 2011 tarihinde kamuoyuna sunulan taslak düzenlemeler, esasen Komisyon un Birlik bütçesinin işleyişine yönelik yapmış olduğu inceleme sonuçlarını dikkate alarak hazırlanmış olan kapsamlı bir reform önerisi niteliğindedir. Komisyon bu düzenlemelerde temel olarak iki unsur üzerine odaklanmıştır. Bunlardan birincisi, harcamalara ilişkin Mali Çerçevesi nin nitelik ve içeriği; ikincisi ise Birlik bütçesinin gelir kalemlerini düzenleyen Öz Kaynaklar Sistemi kurallarında yapılması öngörülen köklü değişikliklerdir. Komisyon un Bakanlar Konseyi ve Parlamento nun görüşüne sunduğu taslak düzenlemelere dair tartışmalar 2012 yılının sonunda hız kazanmıştır dönemine ilişkin Çok Yıllı Mali Çerçeve nin 2013 yılının Aralık ayında sona erecek olması nedeniyle, 2012 yılının Kasım ve Aralık aylarında, hem Parlamento hem de Konsey bu konuya yönelik kapsamlı ve üst düzey tartışmalara ev sahipliği yapmıştır. Bu görüşmelerin en önemlileri Kasım 2012 ile 7-8 Şubat 2013 tarihlerinde gerçekleştirilen Bakanlar Konseyi Zirvelerinde 27 Üye Devlet arasında vuku bulan ikili ve çok taraflı görüşmeler olmuştur. 2 Bu yazıda, temel olarak 19 Kasım 2013 tarihinde Avrupa Komisyonu Başkanı Jose Manuel Barroso tarafından kamuoyuna açıklanan ve 1 Ocak 2014 tarihinden itibaren yürürlüğe giren Mali Çerçevesi nin ana hatları incelenecektir. Öte yandan, kabul edilen Mali Çerçeve ye temel teşkil etmesi ve üye devletler nezdinde yol açtığı tartışmaların boyutları bakımından önem arz etmesi nedeniyle Komisyon un önerilerine de değinilecektir yıllarına ilişkin Çok Yıllı Mali Çerçeve, Avrupa Parlamentosu, Konsey ve Komisyon arasında iyi mali yo netim ve bu tçesel konularda işbirliğ i Hakkında Taslak Kurumlararası Anlaşma, Avrupa Birliğ i nin O z Kaynaklar Sistemi Hakkında Konsey Kararı için O neri ve O z Kaynaklar Sistemine ilişkin uyğulama tedbirlerini ortaya koyan Konsey Tu zu ğ u için O neri, Geleneksel O z Kaynakların Do neminde İ şleyişine ilişkin olarak Avrupa Parlamentosu ve Konsey in Go ru şu ne Sunulan Teftiş Raporu Komisyon tarafından hazırlanarak 29 Haziran 2011 tarihinde kamuoyuna sunulan belğeler arasında yer almaktadır. 2 Bakınız, < budğet-framework?lanğ=en>. 1

4 29 Haziran 2011 Tarihli Avrupa Komisyonu O nerileri ve Kurumlardan Gelen Tepkiler 3 Avrupa Komisyonu 29 Haziran 2011 tarihinde sunduğu yeni Mali Çerçeve önerisi ile AB maliyesinde radikal bir reform yapmayı amaçlamıştır. Komisyon, Akıllı ve Kapsayıcı Büyüme, Sürdürülebilir Büyüme: Doğal Kaynaklar, Güvenlik ve Vatandaşlık, Küresel Avrupa ve Yönetim Giderleri nden oluşan genel harcama kategorileri ve bunların içeriğinde yer alan harcama programlarını, Avrupa 2020 Stratejisi hedeflerine ulaşmayı sağlayacak nitelikte tasarlamış ve bu harcama kategorileri için yeterli miktarda finansman kaynağı tahsis etmeye çalışmıştır. 4 Bu kapsamda, Komisyon un yeni Mali Çerçeve önerisi Mali Çerçevesi ne kıyasla %3,16 lık bir artış öngörmüş, taahhüt ödenekleri için 2011 fiyatlarıyla milyon Avro (toplam AB GSMH sinin %1,05 i), harcama ödenekleri için ise 2011 fiyatlarıyla milyon Avro (toplam AB GSMH sinin %1 i) tahsis etmiştir. 5 Komisyon, sürdürülebilir büyüme, istihdam ve Birliğin küresel rekabet edebilirliğinin arttırılması hedefleri için yıllarına ilişkin Çok Yıllı Mali Çerçeve de araştırma ve geliştirme, inovasyon, eğitim ve sosyal politika gibi alanlara tahsis edilen kaynak miktarının bir önceki mali çerçeveye göre arttırılmasını önermiş; ancak çok tartışılan Ortak Tarım Politikası na yönelik harcamaları azaltıcı bir reform sunmamıştır. Öte yandan, Komisyon Mali Çerçeve önerisinde özellikle Üye Devletlerin 2008 yılında patlak veren küresel finansal ve ekonomik krizle mücadele ve bütçe konsolidasyonu çabalarını bütünleyici bir yaklaşım benimsemeye gayret etmiştir. Bu durum en fazla öz kaynak düzenlemelerindeki değişiklik önerilerinde göze çarpmaktadır. Komisyon karmaşık bir 3 Avrupa Komisyonu nun 29 Haziran 2011 tarihinde kamuoyuna sunduğ u bu tçe reform o nerileri ve kurumların o nerilere yo nelik tepkileri hakkında daha detaylı bilği için bakınız: Gu venç, M.H. (2013), Avrupa Birliğ i Bu tçesi: Yıllarına İ lişkin Çok Yıllı Mali Çerçeve, Maliye Dergisi, Sayı:165, Temmuz-Aralık AB u yesi u lkelerin ku resel çapta rekabet edebilirliğ ini artırmak ve uzun vadede bu yu me potansiyellerini tetiklemek amacıyla oluşturulan Avrupa 2020 Stratejisi, AB yi akıllı, su rdu ru lebilir ve kapsayıcı bir ekonomi haline ğetirmeyi hedeflemektedir. Birlik 2020 yılına kadar istihdam, yenilik, eğ itim, sosyal içerme ve iklim/enerji alanlarında Birlik çapında ve ulusal du zeyde ğerçekleştirilecek olan çok sayıda eylemi içeren beş temel hedeften oluşan bir kalkınma stratejisi benimsemiştir Stratejisi nin istihdam hedefi doğ rultusunda, 2020 yılına kadar yaş arası işğu cu nu n %75 nin istihdam edilmesi; Araştırma ve Geliştirme-Yenilik hedefi doğ rultusunda AB nin GSYİ H sinin %3 u nu n Ar&Ge ve yenilik çalışmalarına aktarılması hedeflenmektedir. İ klim değ işikliğ i/enerji hedefi, sera ğazı emisyonlarını 1990 yılı seviyesinin %20 altına du şu rmeyi, enerji kaynaklarının %20 sinin yenilenebilir enerji kaynaklarından oluşmasını ve enerji verimliliğ inde %20 artışı hedeflemektedir. Eğ itim hedefi, okul bırakma oranını %10 un altına du şu rmeyi, yaş arası nu fusun en az %40 ının u çu ncu seviye eğ itim almasını amaçlamaktadır. Son olarak yoksulluk/sosyal dışlanma hedefi ile yoksulluk ve sosyal dışlanma riski altındaki insan sayısının en az 20 milyon azaltılması amaçlanmaktadır. 5 Avrupa Komisyonu (2011a), Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Reğions, A Budğet for Europe 2020, Bru ksel, , COM(2011) 500 Final, Part İ. 2

5 hesaplaması olan ve adilliği Üye Devletler tarafından her fırsatta sorgulanan mevcut KDV kaynağının 31 Aralık 2013 tarihi itibarıyla tamamen kaldırılmasını; buna karşılık, artan Birlik harcamalarının yeterli derecede karşılanması amacıyla Finansal İşlemler Vergisi ile yeni bir KDV kaynağı oluşturulmasını önermiştir. 6 Bunlara ek olarak, Komisyon Birliğin mali özerkliğini zayıflatan ve ulusal bütçeler üzerinde mali bir yük oluşturan GSMH kaynağının da bütçe içerisindeki payının düşürülmesini önermiştir. Böylelikle, Üye Devletlerin AB bütçesine doğrudan katkı niteliğini taşıyan GSMH kaynağının ulusal bütçeler üzerindeki yükü hafifletilmeye çalışılmıştır. Komisyon yeni öz kaynaklar önerisinde ayrıca, Birleşik Krallık a tanınan indirimin ve buna bağlı olarak Avusturya, Almanya, Hollanda ve İsveç lehine hesaplanan bütçe düzeltmelerinin 1 Ocak 2014 tarihinden itibaren yerini alacak yeni bir peşin ödeme sistemi (lump sum payment) geliştirilmesini önermiştir. 7 Ancak, Komisyon un reform önerileri Bakanlar Konseyi nezdinde özellikle AB bütçesine diğer Üye Devletlere kıyasla daha fazla katkı sağlayan Hollanda, Almanya, Fransa ve Avusturya gibi ülkelerce şiddetli bir biçimde eleştirilmiştir. Küresel finansal ve ekonomik krizin etkisinden halihazırda tam olarak kurtulamamış olan Üye Devletler bütçe büyüklüğünde artış öngören Komisyon önerisine karşı çıkmış ve bütçeye tahsis edilen ödenek miktarlarının dondurulmasını talep etmiştir. Birleşik Krallık ise özellikle Komisyon un finansal işlemler vergisi önerisine Avrupa nın temel finans merkezi konumundaki Londra ya zarar vereceği kaygısıyla karşı çıkmış, kendi lehine uygulanmakta olan indirim mekanizmasının kaldırılmasına yönelik öneriyi de reddetmiştir. Bu doğrultuda, Bakanlar Konseyi 7-8 Şubat 2013 tarihinde aldığı kararla yalnızca Komisyon tarafından önerilen genel harcama miktarlarını azaltmakla kalmamış, aynı zamanda Komisyon un mevcut KDV kaynağının ve düzeltme mekanizmasının yürürlükten kaldırılması ve bunların yerine yeni bir finansal işlemler vergisi ile KDV kaynağı oluşturulmasına yönelik önerilerini de reddetmiştir. Avrupa Parlamentosu ise Konsey e kıyasla daha ılımlı bir tutum sergilemiş ve Komisyon un önerilerine büyük ölçüde destek vermiştir. Bu tutum farklılığının, Bakanlar Konseyi nin yapısı 6 Komisyon o nerisinde, eski KDV kaynağ ının yerini alacak olan yeni KDV kaynağ ının herhanği bir Ü ye Devlet lehine istisna içermeyeceğ ini ve hesaplamasının daha anlaşılır olacağ ını ifade etmiş, yeni KDV kaynağ ının iç pazarın ğeliştirilmesi için bir fırsat sunacağ ını ve ulusal KDV sistemlerinin uyumlaştırılmasını pekiştireceğ ini savunmuştur. 7 Avrupa Komisyonu (2011b), Proposal for a Council Decision on the System of Own Resources of the European Ünion, Bru ksel, , COM(2011), 510 Final (20 Kasım 2013), s yılında ğerçekleştirilen Fontainebleau Zirvesi nde alınan karar uyarınca Birleşik Krallık her yıl bu tçeye yaptığ ı katkı ile bu tçeden kendisine tahsis edilen o denek miktarı arasındaki farkın %66,6 sını almaya hak kazanmıştır yılında Mali Çerçevesi nin hazırlanmasına ilişkin bu tçe ğo ru şmeleri sırasında Birleşik Krallık a uyğulanan bu indirimin Birliğ e 2007 yılında u ye olacak olan Merkezi ve Doğ u Avrupa Ü lkeleri için yapılacak harcamaları kapsamamasına karar verilmiştir. Mevcut O z Kaynak du zenlemeleri çerçevesinde ğu nu mu zde Birleşik Krallık a uyğulanan indirim mekanizmasına bağ lı olarak bu tçeye en fazla katkı sağ layan Avusturya, Almanya, Hollanda ve İ sveç e de indirim uyğulanmaktadır. Bu u lkelerin KDV ve GSMH kaynağ ı katkılarında da indirime ğidilmektedir. Bu durum ortaya son derece karmaşık hesaplaması olan bir indirim mekanizmasının çıkmasına neden olmaktadır. 3

6 gereği hükümetlerarası bir platform olması ve buna karşılık Avrupa Parlamentosu nun Avrupa çıkarlarını daha çok benimseyen ulus-üstü bir kurum olmasından kaynaklandığı düşünülebilir. Nihayetinde, ancak iki buçuk yıl süren uzun bir müzakere döneminin sonunda 14 Kasım 2013 tarihinde kabul edilen AB nin yıllarına ilişkin yeni Mali Çerçevesi Bakanlar Konseyi nin baskın tavrıyla belirlenmiş, Avrupa Parlamentosu geri adım atmak durumunda kalmıştır. Avrupa Birliğ i nin Yıllarına İ lişkin Mali Çerçevesi AB bütçesi yıllık olarak hazırlanmakta ve yıllık olarak onaylanmaktadır. Ancak Birliğin politika öncelikleri çerçevesinde maksimum harcama ve gelir miktarları ile bütçeden desteklenecek olan programlar yıllık bütçenin onaylanmasından önce belirlenerek, AB nin gelecek yedi yıllık dönemde gelir ve harcama tahminlerini içeren mali planı niteliğindeki Çok Yıllı Mali Çerçeve de gösterilmektedir. Birliğin harcamalarını yöneten Mali Çerçeveler ve gelirlerini düzenleyen Öz Kaynaklar Kararı, Çok Yıllı Mali Çerçeve nin temelini teşkil etmektedir. Mali Çerçeve, Birliğin gelecekteki maksimum harcama miktarını ve içeriğini, Öz Kaynaklar Kararı ise Birliğin maksimum gelir seviyesini göstermektedir. Çok Yıllı Mali Çerçeve nin hazırlanmasında temel yol gösterici belge ise, Avrupa Parlamentosu, Konsey ve Komisyon arasında gerçekleştirilen müzakereler kapsamında ortaya konan ve Birliğin bir sonraki bütçe döneminde izleyeceği temel bütçe önceliklerini yansıtan Kurumlararası Anlaşma dır. Kurumlararası Anlaşma nın amacı Avrupa Birliği nin İşleyişine İlişkin Antlaşma nın (TFEU) 295. Maddesi uyarınca bütçe disiplinini sağlamak, yıllık bütçe prosedürünün işleyişini iyileştirmek ve söz konusu üç kurum arasındaki bütçesel konulara ilişkin işbirliğini ve mali yönetimi geliştirmektir. Bakanlar Konseyi 2 Aralık 2013 tarihinde almış olduğu karar ile, Avrupa Birliği nin yıllarına ilişkin Çok Yıllı Mali Çerçevesi ni ve Avrupa Parlamentosu, Konsey ve Komisyon Arasındaki Bütçe Disiplini, Bütçesel Konularda İşbirliği ve İyi Mali Yönetime ilişkin Kurumlararası Anlaşma yı onaylamıştır. Çok Yıllı Mali Çerçeve de, Birliğin önümüzdeki yedi yıl içerisinde izleyeceği temel harcama planı ortaya konmuş; bu kapsamda maksimum harcama ve gelir miktarları, genel harcama kategorileri ve harcama programları açıklanmıştır. Öte yandan, Öz Kaynaklar Sistemi ne ilişkin müzakereler halihazırda devam etmekte olduğu için, Çok Yıllı Mali Çerçeve de öz kaynaklar düzenlemelerine yer verilmemiştir. 8 Yeni öz kaynak düzenlemeleri, 8 15 Kasım 2013 tarihinde açıklanan Ortak Deklerasyon da o z kaynaklar reformunun ertelendiğ i ancak o z kaynak hesaplamalarının basitleştirilmesi ve şeffaflaştırılmasına yo nelik çalışmaların devam edeceğ i ifade edilmiştir (Avrupa Parlamentosu, 2013: 34). Bu kapsamda, 7-8 Şubat 2013 tarihlerinde ğerçekleştirilen Bakanlar Konseyi Zirvesi nde alınan karara uyğun olarak Komisyon KDV ye dayalı yeni bir o z kaynak oluşturulmasına yo nelik çalışmalarına devam edecektir Çok Yıllı Mali Çerçevesi ni du zenleyen Taslak Konsey Tu zu ğ u nde ortaya konan yol haritası kapsamında ise Avrupa Parlamentosu, Bakanlar Konseyi ve Avrupa Komisyonu tarafından atanacak u yelerden oluşan bir u st du zey Çalışma Grubu oluşturulacaktır. Çalışma Grubu, temsil ettikleri u ç kurumun ve ayrıca Ülusal Parlamentolar ile konu hakkında uzman bağ ımsız danışmanların da ğo ru şlerini dikkate almak suretiyle O z Kaynaklar Sistemi nde 4

7 ancak Avrupa Parlamentosu nun uygun görüşünün alınmasını takiben Bakanlar Konseyi nde oybirliği ile alınacak karardan sonra ve Üye Devletlerin anayasalarına uygun olarak ulusal parlamentolarınca kabul edildikten sonra yürürlüğe girecektir. Öte yandan Kurumlararası Anlaşma, yıllık bütçe prosedürünün işleyişini kolaylaştırıcı ve özellikle Çok Yıllı Mali Çerçeve dışında yer alan Acil Durum Rezervi ve Avrupa Küresel Uyum Fonu gibi özel harcama araçlarına yönelik düzenlemeleri tamamlayıcı hükümler içermektedir. 1 Ocak 2014 tarihinden itibaren uygulamaya konulan ve Avrupa 2020 Stratejisi hedeflerine uygun olarak sürdürülebilir büyüme, istihdam ve rekabet edebilirliği öncelik haline getiren Mali Çerçevesi nde, taahhüt ödenekleri için 959,99 milyar Avro, harcama ödenekleri için ise 908,40 milyar Avro tutarında fon tahsis edilmiştir. Bu rakamlar, Mali Çerçevesi ile karşılaştırıldığında sırasıyla %3,5 ve %3,7 oranında azalmaya işaret etmektedir. Yeni Mali Çerçeve deki bu azalmanın büyük ölçüde Üye Devletlerin ulusal düzeyde hissettikleri bütçe baskısı ve Birlik genelinde bütçe disiplinini sağlama arzusundan kaynaklandığı söylenebilir. Yeni Mali Çerçeve de, öngörülemeyen durumlar için oluşturulmuş Acil Durum Rezervi, Avrupa Küreselleşme Fonu, Dayanışma Fonu ve Esneklik Aracı gibi araçlar geçmiş dönemlerde olduğu gibi bütçenin dışında bırakılmış, genel harcama kategorileri arasında yer almamıştır. Ancak tam olarak harcandığı takdirde bu programlar için ayrılan toplam fon miktarının 36,8 milyar Avro (AB GSMH sinin %0,04 ü) olacağı düşünülmektedir. Bu bağlamda, AB nin Mali Çerçevesi ne ilişkin sayısal veriler aşağıdaki tabloda sunulmaktadır. Şekil 1 de ise yeni Mali Çerçeve ile Mali Çerçevesi nde yer alan genel harcama kategorileri karşılaştırmalı olarak gösterilmektedir. ğenel bir ğo zden ğeçirme yapacaktır. O z Kaynaklar Sistemi ni ğo zden ğeçirme çalışmalarında basitlik, şeffaflık, hakkaniyet ve demokratik hesap verebilirlik temel yol ğo sterici ilkeler olacaktır. Çalışma Grubu ilk değ erlendirme sonuçlarını 2014 yılı sonunda sunacak ve çalışmalarda kaydedilen ilerlemeler altı ayda bir du zenli olarak ğerçekleştirilecek olan siyasi toplantılarda değ erlendirilecektir. Ülusal Parlamentolar, Çalışma Grubu çıktılarını değ erlendirmek u zere 2016 yılında du zenlenecek olan kurumlararası konferansa davet edilecektir. Avrupa Komisyonu ancak bu çalışmalar tamamlandıktan sonra ve çalışma sonuçlarını dikkate almak suretiyle yeni o z kaynaklar o nerilerinin (finansal işlemler verğisi ve yeni KDV kaynağ ı), uyğun olup olmadığ ına karar verebilecektir. 5

8 Tablo 1. Avrupa Birliği nin Çok Yıllı Mali Çerçevesi (AB-28) (2011 fiyatlarıyla, milyon Avro) TAAHHÜT ÖDENEKLERİ Toplam 1. Akıllı ve Kapsayıcı Büyüme 1a: Büyüme ve İstihdam için Rekabet Edebilirlik 1b: Ekonomik, sosyal ve bölgesel uyum Sürdürülebilir Büyüme: Doğal Kaynaklar 3. Güvenlik ve Vatandaşlık 4. Küresel Avrupa Yönetim Giderleri Karşılıklar TOPLAM TAAHHÜT ÖDENEKLERİ (GSMH nin % si) %1,03 %1,02 %1,00 %1,00 %0,99 %0,98 %0, %1,00 TOPLAM HARCAMA ÖDENEKLERİ (GSMH nin % si) Öz Kaynaklar Tavanı (GSMH nın % si) %0,98 %0,98 %0,97 %0,92 %0,93 %0,93 %0, %0,95 %1,23 %1,23 %1,23 %1,23 %1,23 %1,23 %1,23 %1,23 Kaynak: Council Regulation (EU, EURATOM) No 1311/2013 of 2 December 2013 laying down the multiannual financial framework for the years

9 b a Kaynak: Avrupa Bakanlar Konseyi Basın Duyurusu, 2 Aralık 2013, Brüksel. Şekil ve Mali Çerçevelerinin Karşılaştırması (Taahhüt ödenekleri, Milyon Avro, 2011 fiyatlarıyla) Mali Çerçevesi nde yer alan Genel Harcama Kategorilerinin içeriği aşağıdaki gibidir: Başlık 1. Akıllı ve Kapsayıcı Büyüme: Büyüme ve istihdam, rekabet edebilirlik, Ar&Ge, KOBİ desteği, eğitim, mesleki eğitim, gençlik ve spor programları, nükleer güvenlik, sosyal kalkınma gündemi, gümrük, Fiscalis Programı ve sahtecilikle mücadele, enerji, ulaştırma ve Avrupa yı Birleştirme Mekanizması (Connecting Europe Facility) ile ekonomik, sosyal ve bölgesel uyum programlarını kapsayan Akıllı ve Kapsayıcı Büyüme başlığı için 450,763 milyar Avro tahsis edilmiştir. 1a.Büyüme ve İstihdam için Rekabet Edebilirlik ve 1b.Ekonomik, Sosyal ve Bölgesel Uyum alt başlıklarını içeren Akıllı ve Kapsayıcı Büyüme başlığına Mali Çerçevesi ne kıyasla %1 lik bir artış getirilmiştir. Başlık 2. Sürdürülebilir Büyüme: Doğal Kaynaklar: Ortak Tarım Politikası kapsamında yer alan pazara yönelik harcamalar ve doğrudan ödemeler ile kırsal kalkınma, çevre ve iklim değişikliği ile mücadele gibi programları içermekte olan Sürdürülebilir Büyüme: Doğal Kaynaklar başlığı için 373,179 milyar Avro tutarında kaynak ayrılmıştır. Yeni Mali Çerçeve de bu başlık için ayrılan kaynak miktarı Mali Çerçevesi ne kıyasla %11,3 lük bir azalmıştır. Başlık 3. Güvenlik ve Vatandaşlık: Göç yönetimi fonu, iç güvenlik, bilgi iletişim sistemleri, adalet, vatandaşlık ve temel haklar, gıda güvenliği, kamu sağlığı, tüketiciyi koruma gibi programlara tahsis edilen kaynakları kapsayan başlık altında 15,686 milyar Avroluk ödenek ayrılmıştır. 7

10 Başlık 4. Küresel Avrupa: Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA), Avrupa Komşuluk Politikası, istikrar, güvenlik, nükleer güvenlik işbirliği aracı, garanti fonu ve dış eylemlere yönelik harcamaları içeren harcama başlığı 58,704 milyar Avro tutarındadır. Başlık 5. Yönetim Giderleri: AB kurumlarının giderleri için tahsis edilen 61,629 milyar Avroluk kaynak miktarından oluşmaktadır. Başlık 6. Karşılıklar: Mali Çerçeve nin ilk yılında oluşabilecek bütçe dengesizliklerinin giderilmesi amacıyla ayrılan 27 milyar Avro tutarında fonu içermektedir Mali Çerçevesi nde yer alan harcamaların dağılımı Şekil 2 de gösterilmektedir. 2% 6% 6% 47% 39% Akıllı ve Kapsayıcı Büyüme Sürdürülebilir Büyüme: Doğal Kaynaklar Güvenlik ve Vatandaşlık Küresel Avrupa Yönetim Giderleri Kaynak: Mali Çerçevesi, Derleme. Council Regulation (EU, EURATOM) No 1311/2013 of 2 December 2013 laying down the multiannual financial framework for the years Şekil Mali Çerçevesi Genel Harcama Kategorileri (taahhüt ödenekleri) Yeni Mali Çerçeve de genel harcama kategorilerinin altında yer alan harcama programları incelendiğinde şu sonuçlar ortaya çıkmaktadır: o Avrupa Sosyal Fonu (ESF) ve Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu (ERDF) aracılığıyla Birlik genelinde istihdam yaratılmasına katkıda bulunulması hedeflenmektedir. ESF kapsamında Üye Devletlerin istihdam alanındaki ulusal eylem planlarına yılda yaklaşık olarak 10 milyar 8

11 Avro, toplamda ise 70 milyar Avro ek katkı sağlanacaktır. ESF altında yer alan Genç İstihdam Girişimi için yıllarında en az 6 milyar Avro tahsis edilecektir. Öte yandan, büyüme ve istihdam yaratılması, iklim değişikliği ile mücadele, enerji bağımlılığının azaltılması, yoksullukla mücadele ve sosyal dışlanmanın engellenmesi gibi Avrupa 2020 Stratejisi hedeflerinin yerine getirilmesinde temel yatırım aracı olarak işlev görecek olan Uyum Politikası kapsamında, Avrupa nın bölge ve şehirleri ile reel ekonomisine 366,8 milyar Avro tutarında fon tahsis edilmiştir. ERDF bu hedeflere ulaşmada Uyum Politikası na ek katkı sağlayacaktır. ERDF ile KOBİ lere yedi yıl içerisinde sağlanacak desteğin 70 milyar Avro dan 140 milyar Avro ya çıkartılması planlanmaktadır. o Avrupalı gençlerin yurtdışında öğrenim görmelerine imkan sağlayan Erasmus+ Programı için Mali Çerçevesi nde 15 milyar Avro ayrılmıştır. Erasmus+ Programı ndan yükseköğretim alanında 2 milyon öğrenci ve mesleki eğitim alanında 650 bin kişi başta olmak üzere toplam 4 milyona yakın kişinin yararlanması öngörülmektedir. o Yeni oluşturulan Yaratıcı Avrupa Programı kapsamında, kültür, sinema, televizyon, müzik, edebiyat, performans sanatları ve diğer ilgili alanlarda yedi yıl için yaklaşık 1,5 milyar Avro tahsis edilmiştir. Önemli miktarda istihdam yaratacağı öngörülen Program çerçevesinde ayrıca, Avrupa Kültür Başkentleri ve Avrupa Miras Günleri gibi etkinlikler ile AB Kültürel Miras Ödülü, Çağdaş Mimari Ödülü, Edebiyat Ödülü gibi etkinliklerin finanse edilmesi planlanmaktadır. o Araştırma ve inovasyon alanındaki yeni Horizon 2020 Programı için 80 milyar Avro fon ayrılmıştır. AB ülkelerinin küresel rekabet edebilirliklerinin artırılması ve sürdürülebilir büyüme ve istihdam yaratılması için temel araç olarak tasarlanan Program ile iklim değişikliği, sürdürülebilir ulaştırma ve hareketlilik, daha az maliyetli yenilenebilir enerji, gıda güvenliği ve yaşlanan nüfus gibi konularda yeni teknolojilerin ve çözümlerin geliştirilmesi ve en önemlisi araştırma sonuçları ile piyasalar arasında bir köprü kurulması hedeflenmektedir. Horizon 2020 Programı nın temel bileşenlerinden biri olan uluslararası işbirliği alanında, Marie Sklodowska-Curie Eylemleri için 6 milyar Avro ödenek tahsis edilmiş olup döneminde 65 binden fazla araştırmacının bu destekten yararlandırılması hedeflenmektedir. Öte yandan, yüksek öğretim, araştırma ve özel sektör arasındaki bağların güçlendirilmesi ve girişimcilik ile uzmanlaşmış lisans-sonrası eğitimin teşvik edilmesi amacıyla Avrupa İnovasyon ve Teknoloji Enstitüsü ne 2,7 milyar Avro fon tahsis edilmiştir. o KOBİ ler için ilk defa hazırlanan yeni COSME Programı ile KOBİ lerin iş yapma olanaklarının artırılması, piyasalara giriş ve çıkışlarının kolaylaştırılması ve finansal kaynaklara erişimlerinin artırılması amacıyla 2,3 milyar Avro destek sağlanması öngörülmektedir. 9

12 o Yeni Avrupa yı Birleştirme Mekanizması (Connecting Europe Facility) Programı ile Avrupa çapında ulaştırma, enerji ve dijital teknolojiler gibi stratejik altyapı yatırımlarının finanse edilmesi planlanmaktadır. Program için ayrılan 33,3 milyar Avro ile yol, demiryolu, elektrik şebekesi ve gaz boru hatları ile Dijital Tek Pazar için gerekli altyapı ve hizmet yatırımlarının yapılması öngörülmektedir. o Yapısal fonlar, araştırma, tarım, liman politikası, balıkçılık ve kalkınma gibi alanlar hesaba katıldığı takdirde Mali Çerçevesi nde yer alan fonların %20 sinin Avrupa yı temiz ve rekabet edebilir bir düşük karbon ekonomisine dönüştürme hedefi amacıyla kullanılacağı belirginleşmektedir. o Öte yandan, gıda güvenliği ve sürdürülebilir büyümenin sağlanması, iklim değişikliği ile mücadele ve kırsal alanda istihdam yaratılması gibi temel hedeflere doğrudan katkı sağlayan Ortak Tarım Politikası nın (OTP) AB bütçesinden en fazla pay alan harcama başlığı olma özelliği devam etmektedir. Üye Devletlerin tarım alanındaki finansman ihtiyaçlarının %70 i bugün AB bütçesi tarafından karşılanmaktadır Mali Çerçevesi nde OTP kapsamındaki piyasaya yönelik harcamalar ve doğrudan ödemeler için 312,7 milyar Avro (bütçenin %29 u) ve kırsal kalkınma başlığı için ise 95,6 milyar Avro (bütçenin %9 u) fon ayrılmıştır. o Medeni hukuk ve ceza hukuku alanında işbirliği, AB vatandaşlarının haklarını daha iyi kullanabilmesi için uygun koşulların yaratılması ve eşitliğin teşvik edilmesini hedefleyen iç politikalar için yaklaşık 16 milyar Avro fon tahsis edilmiştir. Mali Çerçeve nin üçüncü başlığı altında yer alan fonlar, bir önceki Mali Çerçeve ye göre %26,5 luk bir artış teşkil etmekte olup, Üye Devletlerin ayrıca iltica, göç, sınır kontrolü ve vize, suç ve terörle mücadele gibi sınır-ötesi işbirliği alanlarında desteklenmesini öngörmektedir. o AB döneminde de küresel bir aktör olarak rol oynamaya devam edecektir. Doğu ve güneyde yer alan ülkelerle işbirlikleri sürdürülecek, komşu ülkelerdeki demokrasi, dayanışma, barış, istikrar, yoksulluğun azaltılması ve refahın arttırılmasına yönelik çabalara destek verilecektir. Bu doğrultuda, Birlik Binyıl Kalkınma Hedefleri ne olan bağlılığını bir kez daha taahhüt etmiştir. 10

13 Sonuç Avrupa Birliği nin yedi yıllık mali planı olan Çok Yıllı Mali Çerçeve nin hazırlanmasına yönelik çalışmalar plan döneminin en az iki sene öncesinde başlamakta ve bu süreçte Üye Devletler arasında şiddetli tartışmalar ve mücadeleler yaşanmaktadır. Bu doğrultuda, Mali Çerçevesi ne yönelik hazırlık çalışmaları da benzer şekilde Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan mali çerçeve önerisi ve buna ilişkin mevzuat düzenlemelerinin 29 Haziran 2011 tarihinde Avrupa Parlamentosu ve Konsey in görüşüne sunulması ile başlamıştır. Yeni Mali Çerçeve, o tarihten bu yana yürütülen çetin bir müzakere sürecinin ardından 2 Aralık 2013 tarihinde Bakanlar Konseyi nde oybirliği ile kabul edilerek 1 Ocak 2014 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir Mali Çerçevesi AB nin beşinci mali çerçevesidir. 9 Bu Mali Çerçeve hazırlanırken temel hedef, bütçe kaynaklarının Avrupa Birliği nin İşleyişine İlişkin Antlaşma nın mali hükümlerine uygun olarak etkin ve ekonomik şekilde kullanılması ve bu kapsamda AB nin sürdürülebilir büyüme ve istihdam hedefleri çerçevesinde küresel rekabet edebilirliğinin arttırılmasını sağlayacak politika alanlarına tahsis edilmesidir. Bütçe önceliklerini yansıtan bu hedefler Avrupa 2020 Stratejisi hedefleri ile de uyum içerisindedir. Bu doğrultuda, Mali Çerçevesi nde dikkat çeken en önemli hususlardan birisi yeni istihdam olanakları yaratılmasına katkıda bulunan ve sürdürülebilir kalkınmayı hedefleyen Avrupa Sosyal Fonu (ESF) ve Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu (ERDF) için ayrılan kaynak miktarının büyüklüğüdür. Ulusal istihdam politikalarını tamamlayıcı nitelikte işlev görecek olan ESF kapsamında yılda yaklaşık olarak 10 milyar Avro harcama yapılması ve özellikle genç nüfusta işsizliğinin önlenmesine yönelik çalışmalar yürütülmesi öngörülmektedir. Öte yandan, Avrupa 2020 Stratejisi kapsamındaki hedeflere ulaşmak amacıyla, uyum politikası ve ERDF araçları seferber edilecektir. Yaklaşık 510 milyar Avro fon tahsis edilen Uyum Politikası ve ERDF kapsamında bölge ve kent ekonomilerinin desteklenmesi, KOBİ lere finansman sağlanması, yoksulluğun ve sosyal dışlanmanın azaltılması ve iklim değişikliğinin önlenmesine yönelik çalışmaların yürütülmesi öngörülmektedir. Öte yandan, bütçesinin yaklaşık olarak %20 si yani yaklaşık 180 milyar Avro Avrupa yı temiz ve rekabet edebilir bir düşük karbonlu ekonomi haline getirmeyi amaçlayan projeler için ayrılmıştır. Mali Çerçeve de dikkat çeken bir diğer husus, Komisyon un Ortak Tarım Politikası na (OTP) yönelik herhangi bir reform önerisi sunmamış olması ve yeni Mali Çerçeve nin bu doğrultuda kabul edilmesidir. Yeni Mali Çerçeve de Sürdürülebilir Büyüme: Doğal Kaynaklar başlığı 9 Bundan o nceki Mali Çerçeveler: do nemini içeren Delors İ, do nemini içeren Delors İİ, do nemini içeren Gu ndem 2000 ve Mali Çerçevesi dir. Bu çerçevelere ilişkin detaylı bilği için bakınız: Gu venç, M.H. (2008), Avrupa Birliğ i Bu tçesi O z Kaynaklar Sistemi, Maliye Bakanlığı Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı, Yayımlanmamış AB Üzmanlık Tezi, Ekim 2008, Ankara. 11

14 altında yer alan OTP için 278 milyar Avro luk bir bütçe tahsis edilmiş ve OTP halihazırda Avrupa Birliği nin en tartışmalı ortak politikalarından birisi olma özelliğini sürdürmüştür Mali Çerçevesi kabul edilirken üzerinde anlaşılan ve dikkat çeken noktalardan bir diğeri Avrupa Komisyonu nun en geç 2016 yılının sonunda o tarihteki ekonomik durum ve makroekonomik projeksiyonları dikkate almak suretiyle Çok Yıllı Mali Çerçeve nin işleyişine yönelik bir gözden geçirme yapmakla yükümlü tutulmasıdır. Zorunlu nitelikteki bu kapsamlı gözden geçirmenin sonuçları Birliğin mali yönetiminde değişiklik içeren yeni düzenlemelere yol açabilecek ve 2020 sonrası kabul edilecek Mali Çerçeve nin ana hatlarını belirlemede de etkili olabilecektir. 12

15 Kaynakça AVRUPA BİRLİĞİ NİN MALİ ÇERÇEVESİ - Avrupa Komisyonu (2011a), Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, A Budget for Europe 2020, Brüksel, , COM(2011) 500 Final, Part I. - Avrupa Komisyonu (2011b), Proposal for a Council Decision on the System of Own Resources of the European Union, Brüksel , COM(2011), 510 Final. _resources_en.pdf - Avrupa Komisyonu (2011c), Staff Working Paper Commission Report on the Operation of the Own Resources System, Brüksel, , SEC (2011) 876 final. _resources annex_en.pdf - Avrupa Bakanlar Konseyi Basın Duyurusu, 2 Aralık 2013, Brüksel. - Council Regulation (EU, EURATOM) No 1311/2013 of 2 December 2013 laying down the multiannual financial framework for the years Official Journal L Interinstitutional Agreement of 2 December 2013 between the European Parliament, the Council and the Commission on budgetary discipline, on cooperation in budgetary matters and on sound financial management. Official Journal 2013 C 373/ Avrupa Birliği, Çok Yıllı Mali Çerçeve Resmi İnternet Sitesi. - Güvenç, M.H. (2013), Avrupa Birliği Bütçesi: Yıllarına İlişkin Çok Yıllı Mali Çerçeve, Maliye Dergisi, Sayı:165, Temmuz-Aralık Güvenç, M.H. (2008), Avrupa Birliği Bütçesi Öz Kaynaklar Sistemi, Maliye Bakanlığı Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı, Yayımlanmamış AB Uzmanlık Tezi, Ekim 2008, Ankara. - Peet, J. ve Tindale, S. (2012), The European Union Budget : More Boldness Needed, Centre for European Reform Policy Brief. 5april pdf 13

16 T.C. MALİ YE BAKANLİG İ AVRÜPA Bİ RLİ G İ VE DİŞ İ Lİ ŞKİ LER DAİ RESİ BAŞKANLİG İ Tel Faks E-Posta info@abmaliye.ğov.tr Web Sitesi T.C. Maliye Bakanlığ ı Özel Gündem de yer alan yazıların tümü ya da bir bölümü, izin alınmadan tekrarlanamaz, çoğaltılamaz, basılamaz, kaynak ğösterilmeden kullanılamaz. Özel Gündem de yer alan yazıların sorumluluğu yazarlara ait olup Maliye Bakanlığı açısından bağlayıcılığı yoktur. 14