Doğal Habitatlar kavramı ve habitatların yorumlanması

Transkript

1 Doğal Habitatlar kavramı ve habitatların yorumlanması Zrinka Mesid, biyolog Oikon Ltd. Uygulamalı Ekoloji Enstitüsü

2 Gündem Habitat tipi nedir Doğal Habitatlar kavramı ve habitatların yorumlanması Ek I Doğal Habitatları ve habitatların yorumlanması Habitat kategorizasyonu Natura 2000 ve habitat tipleri Hırvatistan daki tecrübe

3

4 Habitatlar Habitatlar genellikle, bir arada gözlemlenen türler ve fiziksel unsurların (örn. toprak tipi ve iklim) bir kombinasyonuna işaret etmektedir. AÇA Avrupa Doğa Bilişim Sistemi (EUNIS) habitatlar sınıflandırmasından alınan tanım: Normalde bitkiler veya hayvanların yaşadığı, birincil olarak fiziksel özellikleriyle (topografya, bitki veya hayvan fizyonomisi, toprak özellikleri, iklim, su kalitesi vb.) ve ikincil olarak orada yaşayan bitki ve türler ile tanımlanan bir yer'. Habitat, coğrafi ve abiyotik özelliklerle tanımlanan bir ekosistemin benzersiz işlevsel bir birimidir; bir tip altındaki tüm habitatlar tek bir habitat tipini oluşturur.

5 Habitat tipi 1510 * Mediterranean salt steppes (Limonietalia) (EN) * Akdeniz tuzlu bozkırları (Limonietalia) (TR)

6 32A0 Tufa cascades of karstic rivers of the Dinaric Alps Dinaric Alpler karstik nehirleri tüflü şelaleri

7 Habitatlar ve vejetasyon Vejetasyon bitki topluluklarının oluşturduğu, genellikle bitki dağılımı ile tanımlanan (Braun Blanque yöntemi) karasal sistemler için habitatlara yönelik olarak bir temsilci olarak kabul edilebilir; bitki toplulukları (özellikle doğal ve yarı doğal çevrelerde) her ne kadar genellikle yönetim tarafından değiştirilse de büyük oranda fiziksel çevre ile belirlenir.

8 Vejetasyon analizi Fitososyolojik analiz Nicel göstergeler Nitel göstergeler Bitki ekolojisi ve morfolojisi Footer text here 8

9 Çalıştayın birinci günü Habitat type?

10 maki Technical Assistance for Strengthening the National Nature Protection System for Implementation of Natura 2000 requirements Habitat tipi orman Hırvatistan sınıflandırması: As. Fraxino orni-quercetum ilicis H-id. (1956) 1958 Natura 2000 sınıflandırması: 9340 Natura 2000 Quercus ilex and Quercus rotundifolia forests

11 Vejetasyon / Habitat sınıflandırma sistemleri Corine Biyotop Palearktik habitatlar EUNIS meşcere tipleri Ek I habitat tipleri (Natura 2000) Fitososyolojik sınıflandırma

12 EUNIS - 1

13 EUNIS - 2

14 EUNIS - 3

15 EUNIS - 4

16 EUNIS 5

17 EUNIS

18

19 Natura 2000 habitat tipi

20 Habitat tipi açıklaması - Sınıf Açıklama toprak tipi iklim alt tipler vb. Karakteristik bitki türleri Karşılık gelen kategoriler (fitososyolojik alyans) Habitat tipi genellikle alanda bağlantılıdır (fitodinamik süksesyonlar, zonasyonlar veya mozaikler) Bibliyografik referanslar

21 2270 * Pinus pinea ve/veya Pinus pinaster lı ağaçlık kumullar PAL. SINIFLANDIRMASI: x ) İkame fasiyesine ilişkin Akdeniz ve Atlantik termofil çamları veya bazı mevkilerde, yapay kökenli her daim yeşil klimaks meşe oluşumlarının yerleştiği kıyısal kumullar (Quercetalia ilicis veya Ceratonio-Rhamnetalia). 2) Bitkiler: Pinus pinea, P. pinaster, P. halepensis, Juniperus macrocarpa, J. turbinata türü turbinata. 4) Bu çamların doğal ortaya çıkış alanları dahilinde bulunan ve paraklimaks oluşumlarınınkine benzer bir alt örtünün bulunduğu ve uzun süredir var olan koruları bu habitat tipine dahildir.

22 5210 Juniperus türlerinin bulunduğu odunsu matoral PAL. SINIFLANDIRMASI: ila ) Akdeniz ve alt-akdeniz e özgü olan ve odunsu ardıçlar etrafına yerleşen her daim yeşil sklerofil çalılar. Çeşitli kodların karma bir hakimiyeti görülebilmektedir. Alt tipler Juniperus oxycedrus odunsu matorali Juniperus oxycedrus s.l. nin hakim olduğu odunsu matoral Juniperus phoenicea odunsu matorali Juniperus phoenicea s.l. nin hakim olduğu odunsu matoral Juniperus excelsa ve J. foetidissima odunsu matoralleri Yunanistan, Anadolu ve Yakın Doğu ya özgü olan ve Juniperus excelsa ya da J. Foetidissima nın hakim olduğu odunsu matoraller Juniperus communis odunsu matorali Juniperus communis in hakim olduğu Akdeniz oluşumları Juniperus drupacea odunsu matorali Mora Yarımadası ve Küçük Asya ile sınırlı olmak koşuluyla, 42.A5 ten16 elde edilen oluşumlar Juniperus thurifera odunsu matorali 42.A2 den17 elde edilen oluşumlar. 2) Bitkiler: Juniperus oxycedrus, J. phoenicea, J. foetidissima, J. excelsa, J. communis, J. drupacea, J. thurifera.

23 Yorumlama Kılavuzu - Türkiye

24 Yorumlama Kılavuzu - Türkiye

25 Habitat tipleri ana grup Türkiye Habitat tipi için Sayı Öncelik yeni Kıyısal ve halofitik (tuzcul) habitatlar Kıyı ve Karasal Kumullar 8 3 Tatlı su habitatları Ilıman funda finda ve çalılar Sklerofil çalılar (matoral) 12 5 Doğal ve yarı-doğal çayır oluşumları Yükselmiş turbalıklar (bogs) ile alçak turbalıklar (mires ve fens) Kayalık habitatlar ve mağaralar 4 2 Ormanlar

26 37 tane Natura 2000 habitat tipine ilişkin Türkiye teklifi 141X * Orta Anadolu tuzlu bataklıkları 151X-01 Orta Anadolu tuzlu ve acı maar gölleri 151X-02 Orta Anadolu tuzlu ve acı tektonik gölleri 15XX-01 * Orta Anadolu tuzlu bozkırları 15XX-02 Orta Anadolu tuzlu ve acı tektonik gölleri 15XX-03 Doğu Anadolu krater gölleri 15XX-04 Doğu Anadolu tuzlu ve sodalı tektonik gölleri 316X Anadolu doğal distrofik göl vegöletleri 32XX Anadolu alpin akarsular ve çevresindeki otsu vejetasyon 408X Karadeniz Kafkasya Dağlık Söğüt Çalılıkları 525X Karadeniz Bölgesi (Anadolu) Arbutus andrachne li odunsu matoral 5340X; 5350X Karadeniz (Anadolu) Quercus coccifera ve Quercus ilex li sık çalılıkları 5360X, 5370X, 5380X Karadeniz Bölgesi (Anadolu) Arbutus andrachne li sık çalılıklar 5390X Karadeniz Bölgesi (Anadolu) Buxus sempervirens sık çalılıkları 539XX Karadeniz Bölgesi (Anadolu) Olea europeae sık çalılıkları 621X-01 Anadolu alpin kalkerli bozkırlar 621X-02 Anadolu alpin volkanik bozkırlar 621X-03 Anadolu kalkerli bozkırları 621X-04 Orta Anadolu jipsli bozkırları 621X-05 * Orta Anadolu marnlı bozkırları 621X-06 Anadolu volkanik bozkırları 621X-07Anadolu serpantin bozkırları 621X-08 Kapadokya peribacalı antropojenik volkanik bozkırları 72XX Peri-Kafkasya Sıcak kaynak suları 81XX Anadolu alpin hareketli taşlı yamaçları 821X Anadolu kazmofitli kalker kayalı yamaçlar 91QX Karadeniz Bölgesi Sarıçam Ormanları 91XX-01* Fagus orientalis, Cedrus libani ve Abies cilicica lı karışık ormanlar 91XX-02* Fagus orientalis li Akdeniz ormanı 91XX-03 * Anadolu kayın ormanları 92XX-01* Anadolu Quercus brantii ormanları 92XX-02 Orta Anadolu Quercus vulcanica ormanları 94XX-01 Doğu Ladini ormanı 94XX-02 Karadeniz Bölgesi (Anadolu) Kafkas ve Ege (KazDağı) Göknar ormanları 952X Abies cilicica ormanları 95XX Orta Toroslardaki Cedrus libani ormanları 9XXX Quercus petraeae, Quercus hartwissiana ve bazen çalılık katmanında Carpinus orientalis li (Quercinion robori-petraeae düzeyinde) asidofil kayın ormanları (TR)

27 İşaret Açıklama Technical Assistance for Strengthening the National Nature Protection System for Implementation of Natura 2000 requirements Sınıflandırma sistemindeki ilişkiler (=) A habitat tipi/vejetasyon sisteminin sınıfı B habitat tipi/vejetasyon sisteminin sınıfına tamamen uygundur (>) A habitat tipi/vejetasyon sisteminin sınıfı B habitat tipi/vejetasyon sisteminin sınıfından daha geniş kapsamlıdır (birkaç unsuru daha kapsamaktadır) (<) A habitat tipi/vejetasyon sisteminin sınıfı B habitat tipi/vejetasyon sisteminin sınıfından daha dar kapsamlıdır (birkaç unsur eksiktir) (#) A habitat tipi/vejetasyon sisteminin sınıfı B habitat tipi/vejetasyon sisteminin sınıfıyla eşleşmemektedir (birkaç unsur eksiktir ve birkaç unsur fazladır) (d) A habitat tipi/vejetasyon sisteminin sınıfı B habitat tipi/vejetasyon sisteminin sınıfına ilişkin unsurları kısmen içermektedir ve eksik olan diğer unsurlar A habitat tipi/vejetasyon sistemlerinin diğer sınıflarında mevcuttur (bazı unsurlar eksiktir ve bazı unsurlar fazladır)

28 EUNIS: F5.1 : Odunsu matoral Natura 2000: 5210 Juniperus türlerinin bulunduğu odunsu matorallar

29 Metodolojik çerçeve

30 Avrupa da iki habitat listesi! EUNIS habitat sınıflandırması Habitatların TAM LİSTESİ asıl olarak vejetasyon tipleri ve fitososyolojik birimlerle (çoğunlukla birlikler) tanımlanır Ek I Habitat tipleri Habitatların SEÇİLİ LİSTESİ Topluluk Açısından Önemli habitatların detaylı açıklaması ve koruma durumlarının değerlendrilmesi

31 EUNIS'ten Syntaxa'ya (soldaki panel) ve Syntaxa'dan EUNIS'e (sağdaki panel) geçişler

32 Orman amenajman planlarındaki meşcere tipleri GDF code example Ara1 BAr/Sa-3 BAr-BMBt/02 BMAr-E Relation Natura 2000 code ÇBAr/ÇBMBt ÇBAr-T # 5130 Natura 2000 name Fundalar veya kalkerli çayırlıklar üzerinde bulunan Juniperus communis oluşumları Arab1 BAr-BMBt Arb2 # 5210 ÇkMc1 ÇkMc3-1 Mc1-T-1 Mc2-1 # 91M0 Juniperus türlerinin bulunduğu odunsu matorallar Panunya-Balkan saçlı meşe sapsız meşe ormanları

33 Natura 2000

34 Natura 2000 Natura 2000, Avrupa nın en değerli ve tehlike altındaki türleri ile habitatlarının uzun vadede hayatta kalmasını temin etmek için seçilen alanların bir ağıdır. Bir alanın nasıl seçildiği, neyi korumayı amaçladığına bağlıdır.

35 Kuş Direktifi Üye Devletler, hassas türler olarak belirlenen popülasyonun %1 i veya göçmen su kuşları için uluslararası öneme sahip sulak alanlar gibi bilimsel kriterler uyarınca Özel Korunan Alanlar (ÖKA lar) belirler. AB ülkeleri en uygun kriteri seçebilirken, hem sayıca hem de yüz ölçümü olarak en uygun bölgelerin tümünün belirlenmiş olmasını temin etmelidir.

36 KUŞ DİREKTİFİ Technical Assistance for Strengthening the National Nature Protection System for Implementation of Natura 2000 requirements HABİTAT DİREKTİFİ Ek 1: 194 tür ve alt tür bilhassa tehlike altında. - hayatta kalmaları için ve tüm göçmen kuş türleri için Özel Korunan Alanlar (ÖKA) belirlenmeli..... Ek I habitat tipleri (233): dağılımlarının görüldüğü esas alanlar Topluluk açısından Önemli Alanlar (TÖA) olarak belirlenir.... EK III Ek II türler (yaklaşık 900): habitatlarının esas alanları Topluluk açısından Önemli Alanlar (TÖA) olarak belirlenir. türler Ek IV türleri (400 ün üzerinde, pek çok Ek II türü dahil): AB içerisindeki tüm doğal yayılım alanında, Natura 2000 alanları içinde ve dışında, sıkı bir koruma rejimi uygulanmalıdır. EK V türleri (90 ın üzerinde): Üye Devletler, kullanımlarını ve yaban hayattan alınmalarının elverişli korunma durumunda muhafazalarını sağlamaya uygun olmasını temin etmelidir.

37 Ek III TÖA & KÖA SEÇMEK İÇİN KRİTERLER Direktifte belirtilen bilimsel kriterler, Direktifin Ek I inde yer alan doğal habitat tipleri ve Ek II sinde yer alan türlerin habitatlarının doğal yayılım alanlarında elverişli korunma durumunda muhafaza edilmesi veya uygun olan yerlerde bu duruma iyileştirilmesini temin etmek Üye Devletler öncelikle, sınırları içerisinde yer alan habitat tipleri ve türlerin her birinin kapsamlı değerlendirmesini yapar. Daha sonra Topluluk açısından Önemli Alan önerilerinin (ötöa) listelerini sunarlar. Alana özgü veriler Site specific data are transmitted to the Commission using Standard Veri Formları kullanılarak Komisyona iletilirler ve bu formlar, alanın büyüklüğü ve konumunun yanı sıra alanda yer alan ve seçilme sebebi olan türler ve/veya habitatlar hakkında bilgi içermek zorundadır.

38 Ek III - aşamalar Aşama 1. ulusal seviyede yeterli alanların seçilmesi Aşama 2. AB seviyesinde veya biyocoğrafik seviyede alanların Topluluk açısından öneminin değerlendirilmesi

39 Ek III Aşama 1 A. Ek I deki belirli bir habitat tipi için alan değerlendirme kriteri (a) Alanda doğal habitat tipininin temsiliyet derecesi. (b) Ulusal bölge içerisinde doğal habitat tipinin kapladığı yüzeye oranla doğal habitat tipinin alan içerisinde kapladığı yüzey. (c) İlgili doğal habitat tipinin yapısı ve işlevlerinin korunma derecesi ve iyileştirme olanakları. (d) İlgili habitat tipinin korunması için alanın değerinin genel değerlendirmesi.

40 Kritere ilişkin örnek Azami yaş Habitat tipi Değişik yaşta meşcere Doğal yenilenme Ağaç türü sayısı Tür sayısı (çalılık, alt örtü) Yaprak döken ağaçların hakimiyeti (0/1) Kat sayısı I kat ağaç örtüsü (%) II kat ağaç örtüsü (%) Örtüdeki boşluklar Yaşlı büyük ağaçlar Büyümesi baskılanmış yaşlı ağaçlar Yaşlı, ölü büyük ağaçlar Büyümesi baskılanmış yaşlı, ölü ağaçlar Yerde yatan büyük ölü ağaç (kalıntı) Birçok çürüme aşamasından geçmiş, yerde yatan ölü ağaç Çok gövdeli ağaçlar Destekleyici/görünen kökler Gövdede boşluklar Delikli mantarlar Ağaçkakan Orman yangını izleri Güdükler Habitat küçük boyutlu bir parçadır

41 Ek III Aşama 1 B. Ek II deki belirtli bir tür için alan değerlendirme kriteri (a) Ulusal bölgede yer alan popülasyonlara oranla alanda yer alan tür popülasyonunun boyutu ve yoğunluğu. (b) İlgili tür için önemli olan habitat özelliklerinin korunma derecesi ve iyileştirme olanakları. (c) Türün ulusal yayılımına oranla, alanda yer alan popülasyonun tecrit derecesi. (d) İlgili türlerin korunması için alanın değerinin genel değerlendirmesi.

42 Ek III Aşama 1 C. Bu kriterlere dayanarak, Ek I deki doğal habitat tiplerinin veya Ek II deki türlerin her birinin koruma için nispi değerine göre, Üye Devletler ulusal listelerinde önerecekleri alanları, Topluluk açısından önemli alanlar olarak belirlenmeye uygun alanlar olarak sınıflandıracaktır. D. Bu liste, Üye Devletlerin yukarıdaki A ve B kriterlerine dayanarak seçtiği, öncelikli doğal habitat tipleri ve öncelikli barındıran alanları gösterecektir. Üye Devletler tarafından Aşama 1 de belirlenen ve öncelikli doğal habitat tipi ve/veya türleri içeren tüm bu alanlar Topluluk açısından önemli alanlar olarak kabul edilecektir.

43 Ek III Aşama 2 Aşağıdakileri dikkate alarak ulusal listelerde yer alan Topluluk açısından önemli alanların değerlendirilmesini hedefler: (a) ulusal seviyede alanın nispi değeri; (b) Ek II deki türlerin göç rotaları ve bir veya birden fazla dahili Topluluk sınırının her iki yanında yer alan sürekli bir ekosisteme dahil olup olmadığı dikkate alınarak alanın coğrafi konumu; (c) alanın toplam yüz ölçümü; (d) alanda yer alan Ek I doğal habitat tipleri ve Ek II türlerinin sayısı; (e) ilgili biyocoğrafik bölgeler için alanın küresel ekolojik değeri

44 Hırvatistan daki tecrübe Natura 2000 ağında olan Hırvatistan ormanlarının seçiminin önceliklendirilmesi? Tüm orman habitatları, Topluluk açısından önemli habitatlar olmaya uygun mu?

45 3 biyocoğrafik bölge %44 orman

46 TÖA & orman

47 Fagus sylvatica ormanı

48 Fagus sylvatica ormanı

49 Fagus sylvatica ormanı (18500 ha) 4 Natura 2000 habitat tipi 15 TÖA

50 TÖA örneği (18500 ha)

51 KOD AD Technical Assistance for Strengthening the National Nature Protection System for Implementation of Natura 2000 requirements TÖA SVF örneği KAPSAM (ha) MAĞARA (sayı) ALAN DEĞERLENDİRME VERİ A B C KALİTESİ D A B C Nispi Temsliyet yüzey Koruma Genel Ovalar ve dağ ile alpin düzeylerindeki hidrofil uzun 6430 ot şeridi 2 0 P B C B B 8210 Kasmofitik vejetasyonlu kalkerli kayalık yamaçlar 10 0 P B C A B 8310 Caves not open to the public 5 M A C C A 9110 Luzulo-Fagetum kayın ormanları M B B B B * Yamaçlar, hareketli taşlı yamaçlar ve dağ 9180 geçitlerine ilişkin Tilio-Acerion ormanları M A B A A 91K0 Illyrian Fagus sylvatica forests (Aremonio-Fagion) M B C B B 91L0 Illyrian oak-hornbeam forests (Erythronio- Carpinion) M A B B A 91M0 Panunya-Balkan saçlı meşe sapsız meşe ormanları M A C A A 9260 Castanea sativa ormanları M A B B A

52 TÖA örneği ( ha)

53 İlginiz için teşekkür ederiz! Zrinka Mesid Oikon Ltd. Institute of Applied Ecology Hırvatistan