TÜRKİYE DE KRONİK HASTALIKLAR ve RİSK FAKTÖRLERİ SAHA ARAŞTIRMASININ İL DÜZEYİNDE YÜRÜTÜLMESİNE YÖNELİK ESASLAR

Transkript

1 EK 1. TÜRKİYE DE KRONİK HASTALIKLAR ve RİSK FAKTÖRLERİ SAHA ARAŞTIRMASININ İL DÜZEYİNDE YÜRÜTÜLMESİNE YÖNELİK ESASLAR Giriş Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de kronik hastalıklar artmaktadır. Ülkemizdeki tüm ölümlerin %70 i kronik hastalıklar nedeniyle oluşmakta ve hastalık yükü sıralamasında da ilk sıralarda (iskemik kalp hastalıkları, serebrovasküler hastalıklar, unipolar depresif hastalıklar, KOAH, diabetes mellutus) yer almaktadır. Ölüm nedenleri ve hastalık yükünde önemli yer tutan kronik hastalıkların ve risk faktörlerinin mevcut durumunun araştırılması Bakanlığımız tarafından uygulanan politikaların değerlendirilmesi ve kanıta dayalı politika üretilmesine yardımcı olmak amacı ile bir saha çalışması planlanmıştır. Çalışma 81 ilde Aile Hekimlerine kayıtlı 15 yaş üzerinde nüfustan TÜİK tarafından random olarak belirlenecek 2 kişiye anket uygulaması, muayene ve ölçüm işlemlerini içerecektir. Anket sonuçları elektronik ortamda Bakanlığımıza iletilecek olup analizler NUTS 1 bölge dağılımında kırkent düzeyinde yaş grupları ve cinsiyete göre yapılacaktır. 25 Mayıs 2010 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yer alan Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliği, Madde 4, 5 ve 6 da tanımlanan görev, yetki ve sorumlulukları çerçevesinde çalışmanın aile hekimlerince ve aile sağlığı elemanlarının yardımı ile uygulanması mevcut duruma ilişkin bilgilerin elde edilmesinin yanı sıra bir veri tabanının oluşturulması ve aile hekimleri tarafından kronik hastalıklar ve risk faktörlerinin takip çalışmalarına katkı sağlaması da önemli çıktılarından olacaktır.

2 Uygulamaya Yönelik Genel Bilgi Araştırma 81 ilimizde İl Sağlık Müdürlükleri sorumluluğunda yürütülecektir. Araştırma başlamadan önce ilin kendi çalışma usul ve esasları göz önünde tutularak Sağlık Müdürlüğünde araştırmanın yürütülmesinde görev alacak sorumlu birim ve kişilerle birlikte ildeki tüm aile hekimlerinin araştırmanın amacı, yöntemi, ildeki yapılanma ve görev dağılımı konusunda bilgilendirilmesi sağlanacaktır. TÜİK rastgele örnekleme yöntemi ile her aile hekimine kayıtlı olan nüfustan 15 yaş üzeri 2 kişiyi belirlemiştir. Anket uygulaması aile hekimlerince TÜİK tarafından belirlenen bu kişilerde yapılacaktır. Her aile hekimi için belirlenen örneklem, anket ve yönerge elektronik olarak aile hekimlerinin kullandığı AHBS (aile hekimliği bilgi sistemi) portalında 4 Temmuz-22 Temmuz 2011 tarihlerinde yer alacak olup aile hekimleri kendi kullanıcı adı ve şifreleri ile sisteme giriş yapabileceklerdir. Çalışmada red, ölüm, yerinde bulunmama gibi nedenlerle belirlenen kişilere ulaşılamazsa ikame alınmayacaktır. Bu nedenle Aile hekimlerinin belirlenen iki kişiye ulaşmaları, kişileri katılım konusunda mümkün olduğu kadar ikna etmeleri beklenmektedir. Kişiler il içinde aile hekimi değişikliği yaptıysa il koordinatörü bu kişinin yeni aile hekimi tarafından anketinin yapılmasını sağlamalıdır. Bu durumda bazı aile hekimleri kendisine verilen 2 örneğin yanında araştırma kapsamında olan bir kişi/kişileri de çalışmaya dahil edeceklerdir. Ancak kişi il dışına gittiyse aile hekiminden bu kişinin anket uygulamasını yapması beklenmez. Aile hekimleri örneklemde çıkan 2 kişiyi önce telefon ile arayacak ve Aile Sağlığı Merkezine davet edecektir. Gelemeyecek durumda olanların evine kendisi ziyarette bulunacak ve çalışmayı tamamlayacaktır. ASM ne gelemeyenlere ulaşımda sıkıntı yaşanması durumunda Sağlık Müdürlükleri aile hekimlerine yardımcı olmakla sorumlu olacaktır. Kan ve idrar tetkikleri aile sağlığı merkezinde aile hekimleri gözetiminde alınacak olup Aile Sağlığı Merkezinin anlaşmalı olduğu laboratuar tarafından yapılacak ve sonuçlar anket formuna işlenecektir. Ödemeleri ise aile hekimliğine bağlı kişilere uygulanan resmi işlemler çerçevesinde yapılacaktır. Spirometre tetkiki için kişiler hastaneye sevk edilecek, spirometri hastanede yapılacak, kişi sonucu aile hekimine getirecek ve aile hekimi tarafından sonuçlar elektronik ortamdaki anket formuna kaydedilecektir. Örnekleme çıkan kişinin spirometre sonucunu getirmemesi ve/veya getirememesi halinde aile hekimi, il araştırma koordinatörlüğünü bilgilendirecek, spirometre sonucu hastaneden il araştırma koordinatörlüğü tarafından öğrenilerek ilgili aile hekimine iletilecek ve sonucun, anketin bulunduğu elektronik web tabanına kaydedilmesini sağlayacaktır. Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve Kronik Durumlar Birimi kendi görevleri ile ilgili ihtiyaç duyulduğunda il araştırma koordinatörü olarak Eğitim Şube Müdürlüğü ve Gard İl Kurulu üyelerinden yardım isteyebilecektir. Araştırma İl Sorumluları ve İl Araştırma Koordinatörlüğü de AHBS sisteminden kendi kullanıcı adı ve şifreleri ile il örneklem listesini ve anket çalışmalarını sonuç kodları bölümünden izleyebilecek, anketlerin uygulanıp uygulanmadığını, ölçümlerin yapılıp yapılmadığını ve yapılmadı ise nedenlerini araştıracaklardır. Ayrıca gerektiğinde AHBS mesaj bölümünden aile hekimleri ile iletişim kurabileceklerdir.

3 Anketler hazırlanan ve AHBS de Anket başlığı altında yer alan yönerge doğrultusunda uygulanacak olup kan ve idrar test sonuçları ile birlikte en geç 22 Temmuz 2011 tarihine kadar merkeze elektronik ortamda gönderilmiş olacaktır. İldeki yapılanma ve görev dağılımı aşağıdaki şekildedir. I

4 İl Araştırma Sorumlusu Araştırmanın ildeki en üst düzey sorumlusu, aile hekimliği çalışmalarından sorumlu İl Sağlık Müdür Yardımcısı olup Aile ve Toplum Sağlığı Şube Müdürlüğü ile birlikte araştırmanın saha çalışmasından sorumludur. Ayrıca araştırma süresince İl Eğitim Şube Müdürü ve İl Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve Kronik Durumlar Birimi Sorumlusu ile koordineli olarak çalışılacaktır. İl araştırma sorumlusu; Araştırmanın başlangıcından il raporunun düzenlenmesine kadar tüm aşamalarında eksiksiz ve güvenilir verilerin elde edilmesinin sağlanması, denetlenmesi ve verilerin merkeze zamanında ulaştırılmasından, Araştırma başlamadan önce ilin kendi çalışma usul ve esasları göz önünde tutularak Sağlık Müdürlüğündeki ilgili birimler ile ildeki aile hekimlerinin araştırmanın amacı, yöntemi ve görev dağılımı konusunda bilgilendirilmesinden, Araştırmaya yönelik il düzeyinde ortaya çıkabilecek tüm sorunların kısa sürede çözümü ile aile hekiminin ihtiyaç duyduğu konularda gerekli destek ve kolaylıkların sağlanmasından, Araştırma süresince merkez ile sürekli iletişim halinde bulunulmasından, Araştırma öncesinde kan ve idrar örneklerinin alınacağı aile hekimlerinin anlaşmalı olduğu laboratuar koşullarının kontrol edilmesinden, kullanılacak araç ve gereçlerdeki eksikliklerin giderilmesinden, Spirometre tetkiki için sevk edilecek hastaneler için önceden gerekli planlamaların yapılmasından/yaptırılmasından, Aile sağlığı merkezine gelemeyecek kişiler için araç, şoför vb temin edilmesi, anketin tam ve eksiksiz bir şeklide uygulanmasına yönelik şartların sağlanmasından (kan ve idrar örneklerinin alınması, fiziksel muayenelerin yapılması, antropometrik ölçümlerin yapılması spirometre tetkikinin istenmesi ve tüm bunlar için gerekli cihaz ve personel temininin sağlanması), İl Araştırma Koordinatörlüğü tarafından bildirilen uygulamadaki aksaklıkların en kısa sürede giderilmesinden, Ek te yer alan il araştırma raporunun hazırlatılmasından, onaylanmasından ve en geç 15 Ağustos 2011 tarihine kadar Genel Müdürlüğümüze resmi yazı ve e-posta ile adresine gönderilmesinden sorumludur. İl Araştırma Koordinatörlüğü İl Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve Kronik Durumlar Birimi Sorumlusu başta olmak üzere İl Eğitim Şube Müdürü, ve GARD İl Kurulu üyelerinden oluşup; Merkez tarafından gönderilen ile ait örnekleme maksimum düzeyde ulaşımın sağlanması ve bu örneklem ile aile hekimleri tarafından uygulanan anketlerin eşleşmesinin denetlenmesinden, Aile hekimleri tarafından yapılan anketler ile muayene ölçüm ve tetkiklerin elektronik ortamda kontrol edilmesinden, eksiklik tespit edilmesi durumunda Aile ve Toplum Sağlığı Şube Müdürlüğüne bildirilmesinden, Araştırmanın il düzeyinde yürütülen bölümüne yönelik özet bir durum raporunun hazırlanmasından, ulaşılan/ulaşılamayan kişi sayısı, nedenleri, araştırmada karşılaşılan güçlüklerin raporda yer almasından,

5 ASM ne gelemeyenlerin ulaşım sıkıntılarının giderilmesinde il araştırma sorumlusu ile beraber Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve Kronik Durumlar Birimi aile hekimlerine yardımcı olacaklardır. Örnekleme çıkan kişi spirometre sonucunu getirmemesi ve/veya getirememesi halinde sonucun hastaneden öğrenilerek ilgili aile hekimine sonucun elektronik ankete kaydedilmek üzere iletilmesinden, Uygulamanın denetlenmesinden (örneklemin en az %20 unu kapsayacak şekilde anket uygulanan kişilerden rastgele seçilecek kişilere telefon edilerek aile hekimi tarafından anket, muayene, antropometrik ölçüm ile kan idrar örneklerinin alınıp alınmadığının kontrol edilmesi), Görüşmeci Örnekleme çıkan kişilerle görüşmeyi aile hekimi yapacak olup, anket ile diğer muayene ve tetkiklerin doğru ve eksiksiz bir şekilde uygulanmasından sorumludur. Aile Hekimi; Kendisine ulaşan örneklemde yer alan kişilerin adreslerinin kontrol edilmesinden, Kişilerin kendi bölgesinde bulunmaması durumunda İl Araştırma Koordinatörlüğüne bildirilmesinden (İl Eğitim Şube Müdürlüğü, Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve Kronik Durumlar Birimi), Örnekleme çıkan kişinin adres bilgisine göre ankette nüfusu den az olan bölgeler için kır, den fazla olan bölgeler için kent seçeneği işaretlenmesinden, AHBS de aktif halde olan anket yönergesinin dikkatlice okunmasından, AHBS de yer alan 15 yaş üstü 2 kişiyi telefonla arayarak, araştırmanın amacını anlatmasından ve Aile Sağlığı Merkezine davet etmesinden (kişiler davet edilirken aç karnına gelmeleri hatırlatılmalı ya da geldiğinde kan alınamazsa, en yakın zamanda aç olarak gelmesi istenmeli), Anket uygulanacak her kişi için onam formunun doldurulmasından, 04 temmuz 2011 ve 22 Temmuz 2011 tarihlerinde AHBS de aktif olan anketin uygulanmasından, fiziksel muayenelerinin ve antropometrik ölçümlerin yapılmasından, kan ve idrar örneklerinin aile hekimi gözetiminde ASM de görevli ebe ve hemşireler tarafından alınarak laboratuara gönderilmesinden, spirometre için hastaneye sevk edilmesinden, sonucu tekrar kendisine getirmesini hatırlatmasından ve kişi tarafından aile hekimine iletilecek sonuçların elektronik ortamdaki anket formuna kaydedilmesinden, Aile sağlığı merkezine ulaşamayacak kişiler için anketin pdf formatı AHBS adresinden çıktı alınarak İl Araştırma Koordinatörlüğünden araç ve şoför desteği istenmesi, kişinin evine gidilerek anket uygulaması, fiziksel muayene, antropometrik ölçümler ve kan idrar örnekleri ile spirometre tetkikinin istenmesi, daha sonra sonuçların elektronik ortama aktarılmasından, Muayene, kan ve idrar tetkikleri spirometri sonuçlarına yönelik anket uygulanan kişilere geri bildirimde bulunmasından sorumludur.

6 TÜRKİYE KRONİK HASTALIKLAR ve RİSK FAKTÖRLERİ SAHA ARAŞTIRMASI İL RAPORU..İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ / /2011 Araştırmanın Başlangıç Tarihi : Araştırmanın Bitiş Tarihi : İle Ait Örneklem Sayısı : İldeki Aile Hekimi Sayısı : Araştırmayı Uygulayan Aile Hekimi Sayısı : Kan ve İdrar Sonuçları Alınan Kişi Sayısı : Solunum Testi Sonucu Alınan Kişi Sayısı : Anketi Tamamlanan Kişi Sayısı Görüşmenin Yarıda Kaldığı Kişi Sayısı : Bulunamayan Kişi Sayısı Ölüm İl dışı tayin: Red Sayısı : Ulaşılamayan ancak 22 Temmuz 2011 tarihinden sonra dönecek kişi sayısı: Diğer varsa belirtiniz Görüşmeye Engel Durumu Olan (Mental/Demans vb) Kişi Sayısı : Telefon ile Denetlenen Kişi Sayısı : Denetimde Anketin Yapıldığını Teyid Eden Kişi Sayısı :. ONAY.. Aile Hekimliği Çalışmalarından Sorumlu İl Sağlık Müdür Yardımcısı İl Sağlık Müdürü