BÖLÜM YARIM DALGA DOĞRULTMAÇ TEMEL ELEKTRONİK

Transkript

1 BÖLÜM YARIM DALGA DOĞRULTMAÇ Tüm elekronik cihazlar çalışmak için bir DC güç kaynağına (DC power supply) gereksinim duyarlar. Bu gerilimi elde emenin en praik ve ekonomik yolu şehir şebekesinde bulunan AC gerilimi, DC gerilime dönüşürmekir. Dönüşürme işlemi Doğrulmaç (redresör) olarak adlandırılan cihazlarla gerçekleşirilir. Doğrulmaç veya DC Güç kaynağı (DC power supply) denilen cihazlar, basien karmaşığa doğru birkaç farklı yönemle asarlanabilir. Bu bölümde en emel doğrulmaç işlemi olan yarım dalga doğrulmaç (Half wave recifier) devresinin yapısını ve çalışmasını inceleyeceğiz. Bu bölümü biirdiğinizde; aşağıda belirilen konular hakkında ayrınılı bilgilere sahip olacaksınız. Temel bir güç kaynağı sisemi Transformaörler ve işlevleri Yarım dalga doğrulmaç devresi Rıpıl fakörü Temel DC Güç Kaynağı (Power Supply) Bilindiği gibi büün elekronik cihazlar (radyo, eyp, v, v.b gibi) çalışmak için bir DC enerjiye gereksinim duyarlar. DC enerji, praik olarak pil veya akülerden elde edilir. Bu oldukça pahalı bir çözümdür. DC enerji elde emenin diğer bir alernaifi ise şehir şebekesinden alınan AC gerilimi kullanmakır. Şebekeden alınan AC formdaki sinüsoydal gerilim, DC gerilime dönüşürülür. Dönüşürme işlemi için DC güç kaynakları kullanılır. Temel bir DC güç kaynağının blok şeması şekil3.1 de görülmekedir. Sisem; doğrulucu (recifier), Filre (filer) ve regülaör (regulaor) devrelerinden oluşmakadır. Sisem girişine uygulanan AC gerilim; sisem çıkışında doğrululmuş ve DC gerilim olarak alınmakadır. Transformaör Doğrulmaç Devresi Filre Devresi Regülaör Devresi giriş AC Şekil1.1 AC Gerilimin DC Gerilime Dönüşürülmesi 111

2 Sisem girişine uygulanan AC gerilim (genellikle şehir şebeke gerilimi), önce bir ransformaör yardımıyla isenilen gerilim değerine dönüş ürülür. Transformaör, dönüşürme işlemiyle birlike kullanıcıyı şehir şebekesinden yalıır. Transformaör yardımıyla isenilen bir değere dönüşürülen AC gerilim, doğrulmaç devreleri kullanılarak doğrululur. Doğrulma işlemi için yarım ve am dalga doğrulmaç (redresör) devrelerinden yararlanılır. Doğrululan gerilim, ideal bir DC gerilimden uzakır ve az da olsa AC bileşenler (rıpıl) içerir. Filre devreleri am bir DC gerilim elde emek ve rıpıl fakörünü minimuma indirmek için kullanılır. İdeal bir DC gerilim elde emek için kullanılan son ka ise regülaör düzenekleri içerir. Sisemi oluşuran blokları sıra ile inceleyelim. TRANSFORMATÖER Transformaörler, kayıpları en az elekrik makineleridir. Transformaör; silisyumlu özel saçan yapılmış gövde (karkas) üzerine sarılan ileken sargılardan oluşur. Transformaör karkası üzerine genellikle iki ayrı sargı sarılır. Bu sargılara primer ve sekonder adı verilir. Primer giriş, sekonder çıkış sargısı olarak kullanılır. Sargıların sarım sayısı spir olarak adlandırılır. Transformaörün primer sargılarından uygulanan AC gerilim, sekonder sargısından alınır. Şehir şebeke gerilimi genellikle 22rms/5Hz dir. Bu gerilim değerini belirlenen veya isenilen bir AC gerilim değerine dönüşürülmesinde genellikle ransformaörler kullanılır. Transformaörlerin sekonder ve primer sargıları arasında fiziksel bir bağlanı olmadığından, kullanıcıyı şehir şebekesinden yalıırlar. Bu durumda güvenlik için önemli bir avanajdır. Sekonder sargısından alınan AC işarein, gücü ve gerilim değeri amamen kullanılan ransformaörün sarım sayılarına ve karkas çapına bağıdır. Üreiciler ihiyaca uygun olarak çok farklı ip ve modelde ransformaör üreimi yaparlar. Şekil3.2 de örnek olarak bazı alçak güçlü ransformaörler görülmekedir. Şekil3.2 Farklı model ve ipe ransformaörler Transformaörlerin primer ve sekonder gerilimleri ve güçleri üzerlerinde ekin değer (rms) olarak belirilir. Primer sargıları genellikle 22rms/5Hz, sekonderler sargıları ise farklı gerilim değerlerinde üreilerek kullanıcıya sunulurlar. Şekil3.3'de farklı sargılara sahip ransformaörlerin sembolleri ve gerilim değerleri göserilmişir. 112

3 36 Primer Sargısı 22rms 5Hz Sekonder Sargısı 12rms 5Hz Primer 22rms 5Hz Sekonder 22rms 5Hz a) Transformaör b) Ora uçlu Transformaör c) Çok uçlu Transformaör Şekil3.3 Farklı ip ve modelde Transformaör sembolleri ve uç bağlanıları Üç uçlu ransformaörler doğrulucu asarımında asarruf sağlarlar. Transformaör seçiminde; primer ve sekonder gerilimleri ile birlike ransfomaörün gücüne de dikka edilmelidir. Güç kaynağında kullanılacak ransformaörün oplam gücü; rafo üzerinde ve diğer devre elemanlarında harcanan güç ile yüke harcanan gücün oplamı kadardır. Transformaör her durumda isenen akımı vermelidir. Faka bir ransformaörden uzun süre yüksek akım çekilirse, çekirdeğin doyma bölgesine girme ehlikesi vardır. Bu nedenle ransformaör hem harcanacak güce, hem de çıkış akımına göre öleranslı seçilmelidir. YARIM DALGA DOĞRULTMAÇ Şehir şebekesinden alınan ve bir ransformaör yardımıyla değeri isenilen seviyeye ayarlanan AC gerilimi, DC gerilime dönüşürmek için en basi yönem yarım dalga doğrulmaç devresi kullanmakır. Tipik bir yarım dalga doğrulmaç devresi şekil3.4 de verilmişir. Şehir şebekesinden alınan 22rms değere sahip AC gerilim bir ransformaör yardımıyla 12rms değerine düşürülmüşür. 22rms 5Hz 12rms 5Hz Diyo Şekil3.4 Yarım Dalga Doğrulmaç Devresi Devrenin çalışmasını ayrınılı olarak incelemek üzere şekil3.5 den yararlanılacakır. Yarım dalga doğrulmaç devresine uygulanan giriş işarei sinüsoydaldır ve zamana bağlı olarak yön değişirmekedir. Devrede kullanılan diyodu ideal bir diyo olarak düşünelim. Giriş işareinin poziif alernansında; diyo doğru polarmalanmışır. Dolayısıyla ilekendir. Üzerinden akım akmasına izin verir. poziif alernans yük üzerinde oluşur. Bu durum şekil3.5.a üzerinde ayrınılı olarak göserilmişir. 113

4 Giriş 12rms 5Hz Diyo İleimde Çıkış Şekil3.5.a Giriş işareinin poziif alernansında devrenin çalışması Giriş işareinin frekansına bağlı olarak bir süre sonra diyodun anoduna negaif alernans uygulanacakır. Dolayısıyla giriş işareinin negaif alernansında diyo yalıımdadır. Çünkü ers yönde polarmalanmışır ve üzerinden akım akmasına izin vermez. Açık devredir. Dolayısı ile çıkış işarei değerinde olur. Bu durum şekil 3.5.b üzerinde ayrınılı olarak göserilmişir. Giriş Diyo kesimde Çıkış 12rms 5Hz IA Şekil3.5.b Giriş işareinin negaif alernansında devrenin çalışması Yarım dalga doğrulmaç devresinin çıkışında elde edilen işarein dalga biçimi şekil 3.6 da ayrınılı olarak verilmişir. Yarım dalga doğrulmaç devresinin çıkışından alınan işare arık AC bir işare değildir. Çünkü çıkış işarei, negaif alernansları içermez. Doğrulmaç çıkışından sadece poziif saykıllar alınmakadır. Çıkış işarei bu nedenle DC işaree de benzememekedir ve dalgalıdır. Bu durum isenmez. Gerçeke doğrulmaç çıkışından am bir DC veya DC gerilime yakın bir işare alınmalıdır. Tepe Şekil3.6 Yarım dalga doğrulmaç devresinin çıkış dalga biçimleri Yarım dalga doğrulmaç devresinin çıkışından alınan işarein DC değeri önemlidir. Bu değeri ölçmek için çıkış yüküne () paralel bir DC volmere bağladığımızda şekil 3.6 daki işarein oralama değerini ölçeriz. Yarım dalga doğrulmaç devresinin girişine uyguladığımız işare 12rms değerine sahipi. Bu işarein epe değeri ise; 114

5 Tepe civarındadır. O halde çıkış işareinin alacağı dalga biçimi ve oralama değeri şekil3.7 üzerinde göserelim. Tepe or DC T Şekil3.7 Yarım dalga doğrulmaç devresinde çıkış işareinin oralama değeri Tam bir periyo için çıkış işareinin oralama değeri; Π Or 4 vol olarak bulunur. Yukarıda belirilen değerler gerçeke ideal bir diyo içindir. Praike 1N47 ip kodlu silisyum bir diyo kullandığımızı düşünelim. Bu durumda çıkış işareinin dalga biçimi ve alacağı değerleri bulalım. Giriş D.7v rms 5Hz DC5.19 Şekil3.8 Praik Yarım Dalga doğrulmaç devresi Çıkış işareinin alacağı epe değer; Tepe ol Dolayısı ile çıkışa bağlanacak DC volmerede okunacak oralama değer (veya DC değer); olarak elde edilir. Π Or 19 vol 115

6 2.2 TAM DALGA DOĞRULTMAÇ Basi ve ekonomik DC güç kaynaklarının yapımında yarımdalga doğrulmaç devreleri kullanılır. Profesyonel ve kalieli DC güç kaynaklarının yapımında ise am dalga doğrulmaç devreleri kullanılır. Tam dalga doğrulmaç devreleri; ora uçlu ve köprü ipi olmak üzere iki ayrı ipe asarlanabilir. Bu bölümü biirdiğinizde; aşağıda belirilen konular hakkında ayrınılı bilgiler elde edeceksiniz. Yarımdalga doğrulmaç ile am dalga doğrulmaç arasındaki farklar. Tamdalga doğrulmaç devresinde elde edilen çıkış işareinin analizi Ora uçlu amdalga doğrulmaç devresinin analizi Köprü ipi amdalga doğrulmaç devresinin analizi Bir önceki bölümde yarım dalga doğrulmaç devresini incelemişik. Yarım dalga doğrulmaç devresinde şehir şebekesinden alınan sinüsoydal işarein sadece ek bir alernansında doğrulma işlemi yapılıyor, diğer alernans ise kullanılmıyordu. Dolayısıyla yarımdalga doğrulmacın çıkışından alınan gerilimin oralama değeri oldukça küçükür. Bu ekonomik bir çözüm değildir. Tamdalga doğrulmaç devresinde ise doğrulma işlemi, şebekenin her iki alernansında gerçekleşirilir. Dolayısıyla çıkış gerilimi daha büyük değerdedir ve DC ye daha yakındır. Bu durum şekil3.9 üzerinde ayrınılı olarak göserilmişir. giriş YARIMDALGA DOĞRULTMAÇ DERESİ çıkış giriş TAMDALGA DOĞRULTMAÇ DERESİ çıkış Şekil3.9 Yarım dalga ve amdalga doğrulmaç devresinde çıkış dalga biçimleri Tamdalga doğrulmaç devresinde çıkış işareinin alacağı DC değer aşağıdaki formül yardımıyla bulunur. Oralama 2 örneğin amdalga doğrulmaç girişine 17 epe değerine sahip sinüsoydal bir işare uygulanmışsa bu durumda çıkış işareinin alacağı değer; Π 116

7 2 ( 17 ) Oralama vol olarak elde edilir. Bu durum bize amdalga doğrulmaç devresinin daha avanajlı olduğunu kanılar. TAMDALGA DOĞRULTMAÇ DERESİ Tamdalga doğrulmaç devresi şekil3.1 da görülmekedir. Bu devre ora uçlu bir ransformaör ve 2 diyo kullanılarak gerçekleşirilmişir. Transformaörün primer sargılarına uygulanan şebeke gerilimi, ransformaörün sekonder sargılarında ekrar elde edilmişir. Sekenderde elde edilen geriliminin değeri ransformaör dönüşürme oranına bağlıdır. Transformaörün sekonder sargısı şekilde görüldüğü gibi üç uçludur ve ora ucu referans olarak alınmışır. Sekonder sargısının ora ucu referans (şase) olarak alındığında sekonder sargıları üzerinde oluşan gerilimin dalga biçimleri ve yönleri şekil3.1 üzerinde ayrınılı olarak göserilmişir. giriş sek/2 sek/2 D1 D2 çıkış Şekil3.1 Ora uçlu amdalga doğrulmaç devresi Ora uçlu amdalga doğrulmaç devresinin incelenmesi için en iyi yönem şebeke geriliminin her bir alernansı için devreyi analiz emekir. Ora uç referans olarak alınırsa, sekonder gerilimi iki ayrı değere ( sek /2) dönüşürülmüşür. Örneğin; giriş işareinin poziif alernansında, ransformaörün sekonder sargısının üs ucunda poziif bir gerilim oluşacakır. Bu durumda, D1 diyodu doğru polarmalandırılmış olur. Akım devresini; rafonun üs ucu, D1 diyodu ve yük direnci üzerinden ransformaörün ora ucunda amamlar. yük direnci üzerinde şekil3.11 de belirilen yönde poziif alernans oluşur. Akım yönü ve akımın izlediği yol şekil üzerinde ayrınılı olarak göserilmişir. 117

8 D1 giriş ileim kesim çıkış D2 Şekil3.11 Poziif alernansa devrenin çalışması ve akım yolu Şebekenin negaif alernansında; ransformaörün sekonder sargılarında oluşan gerilim düşümü bir önceki durumun am ersidir. Bu durumda şaseye göre; sekonder sargılarının üs ucunda negaif alernans, al ucunda ise poziif alernans oluşur. Bu durum şekil3.12 üzerinde ayrınılı olarak göserilmişir. Bu durumda D2 diyodu ileken, D1 diyodu ise yalıkandır. Akım devresini rafonun ora ucundan başlayarak D2 üzerinden ve yükü üzerinden geçerek amamlar. Yük üzerinde şekil3.12 de belirilen dalga şekli oluşur. Akım yolu ve gerilim düşümleri şekil üzerinde göserilmişir. D1 giriş kesim çıkış D2 Şekil3.12 Negaif alernansa devrenin çalışması ve akım yolu Ora uçlu amdalga doğrulmaç devresinde elde edilen çıkış işareinin dalga biçimini ekrar ele alıp inceleyelim. Devrede kullanılan ransformaörün sekonder sargılarının 2x12rms değere sahip olduğunu kabul edelim. Bu durumda ransformaörün sekonder sargılarında elde edilen işarein epe değeri; Tepe rms 9 vol olur. Devrede kullanılan diyolar ideal olamaz. Silisyum diyo kullanılacakır. Bu nedenle diyo üzerinde.7 gerilim düşümü meydana gelir. Bu durumda yük direnci üzerinde düşen çıkış geriliminin epe değeri; 118

9 Tepe vol olacakır. Çıkışa elde edilen işarein DC değeri ise devreye bir DC volmere bağlanarak ölçülebilir. Bu değer çıkış işareinin oralama değeridir ve aşağıdaki formülle bulunur. 2( ) 2( ) Tepe D Oralama 3 Π vol çıkış işareinin dalga biçimi ve özellikleri şekil3.13 üzerinde göserilmişir. Şekil3.13 Çıkış dalga biçiminin analizi KÖPRÜ TİPİ TAMDALGA DOĞRULTMAÇ Tamdalga doğrulmaç devresi asarımında diğer bir alernaif ise köprü ipi amdalga doğrulmaç devresidir. Köprü ipi amdalga doğrulmaç devresi 4 ade diyo kullanılarak gerçekleşirilir. Şehir şebekesinden alınan 22rms/5Hz değere sahip sinüsoydal gerilim bir ransformaör kullanılarak isenilen değere dönüşürülür. Transformaörün sekonderinden alınan gerilim doğrulularak çıkışaki yük () üzerine akarılır. Doğrulma işleminin nasıl yapıldığı şekil3.14 ve şekil3.15 yardımıyla anlaılacakır. Şehir şebekesinin poziif alernansında; ransformaörün sekonder sargısının üs ucunda poziif alernans oluşur. D1 ve D2 diyodu doğru yönde polarmalandığı için akım devresini D1 diyodu, yük direnci ve D2 diyodundan geçerek ransformaörün al ucunda amamlar. yük direnci üzerinde poziif alernans oluşur. Bu durum ve akım yönü şekil3.14 de ayrınılı olarak göserilmişir. 119

10 giriş ~ D3 D2 ~ ~ D4 D1 çıkış Şekil3.14 Poziif alernansa amdalga doğrulmaç devresinin davranışı Şebekenin negaif alernansında; bu defa ransformaörün al ucuna poziif alernans oluşacakır. Bu durumda D3 ve D4 diyoları doğru yönde polarmalanır ve ileime geçerler. Akım devresini; D4 diyodu, yük direnci ve D3 diyodu üzerinden geçerek ransformaörün üs ucunda amamlar ve yük direnci üzerinde poziif alernans oluşur. Bu durum ayrınılı olarak şekil3.15 üzerinde göserilmişir. giriş ~ D3 D2 ~ ~ D1 D4 çıkış Şekil3.15 Negaif alernansa amdalga doğrulmaç devresinin davranışı Tamdalga doğrulmaç devresinde çıkış işareinin aldığı DC değer hesaplanmalıdır. Örneğin ransformaörün sekonder gerilimi 12rms (ekin) değere sahip ise bu gerilimin epe değeri; Tepe 2 rms vol değerine eşi olur. Doğrulma işleminde ek bir alernans için iki ade diyo ileken olduğunda diyolar üzerinde düşen öngerilimler dikkae alındığında yük direnci üzerinde oluşan çıkış gerilimin epe değeri; 12

11 Çııkı (Tepe ) ÇkıkışTe ) Tepe (D1 D2) (. 7. 7) vol değerine sahip olur. Bu durum şekil3.16 üzerinde göserilmişir. Tamdalga doğrulmaç devresinde çıkış işareinin alacağı oralama veya DC değeri ise; 2Çııkı (Tepe ) 2( 15. 4) Oralama DC 9. 8 Π vol [ ] 15.4v Çııkı (Tepe ) 2 [ Çııkı (Tepe) ] 2[ 15.4] Oralama DC Π 3.14 Şekil3.16 Köprü ipi amdalga doğrulmaç devresinde çıkış işareinin analizi 9.8 v 2.3 DOĞRULTMAÇ FİLTRELERİ Yarımdalga ve amdalga doğrulmaç devrelerinin çıkışlarından alınan doğrulmuş sinyal ideal bir DC sinyalden çok uzakır. Doğrulucu devrelerin çıkışından alınan bu sinyal, darbelidir ve bir çok ac bileşen barındırır. Şehir şebekesinden elde edilen doğrululmuş sinyal çeşili filre devreleri kullanılarak ideal bir DC gerilim haline dönüşürülebilir. En ideal filreleme elemanları kondansaör ve bobinlerdir. Bu bölümde biirdiğinizde aşağıda belirilen konular hakkında ayrınılı bilgiler elde edeceksiniz. Filre işleminin önemi ve amaçlarını, Kondansaör (C) ile gerçekleşirilen kapasiif filre işlemini Rıpıl gerilimini ve rıpıl fakörünü LC filre Π ve T ipi filreler DC Güç kaynağı asarımı ve yapımında genellikle 5Hz frekansa sahip şehir şebeke geriliminden yararlanılır. Bu gerilim amdalga doğrulmaç devreleri yardımıyla doğrululur. Doğrulmaç çıkışından alınan gerilim ideal bir DC gerilim olmakan uzakır. Çeşili darbeler barındırır ve 1Hz lik bir frekansa sahipir. Bu durum şekil 3.17 de ayrınılı olarak göserilmişir. 121

12 Tamdalga Doğrulmaç Devresi Filre Devresi Şekil3.17 Doğrulmaç Devrelerinde Filre işlemi Doğrulmaç çıkışından alınan gerilim, büyük bir dalgalanmaya sahipir ve am bir DC gerilimden uzakır. Filre çıkışında ise dalgalanma oranı oldukça azalılmışır. Elde edilen işare DC gerilime çok yakındır. Filre çıkışında küçük de olsa bir akım dalgalanmalar vardır. Bu dalgalanma Rıpıl olarak adlandırılır. Kalieli bir doğrulmaç devresinde rıpıl fakörünün minimum değere düşürülmesi gerekmekedir. KAPASİTİF FİLTRE Doğrulmaç devrelerinde filrelemenin önemi ve işlevi hakkında yeerli bilgiye ulaşık. Filreleme işlemi için genellikle kondansaör veya bobin gibi pasif devre elemanlarından faydalanılır. Doğrulmaç devrelerinde, filreleme işlemi için en çok kullanılan yönem kapasiif filre devresidir. Bu filre işleminde kondansaörlerden yararlanılır. Kapasiif filre işleminin nasıl gerçekleşirildiği bir yarım dalga doğrulmaç devresi üzerinde şekil3.18 yardımıyla ayrınılı olarak incelenmişir. Kondansaör ile gerçekleşirilen filre işlemi şekil3.18 de ayrınılı olarak göserilmişir. Siseme enerji verildiğinde önce poziif alernansın geldiğini varsayalım. Bu anda diyo doğru polarmalandığı için ilekendir. Üzerinden akım akmasına izin verir. Poziif alernansın ilk yarısı yük üzerinde oluşur. Devredeki kondansaörde aynı anda poziif alernansın ilk yarı değerine şarj olmuşur. Bu durum şekil3.18.a üzerinde göserilmişir. (giriş) giriş c (giriş).7 Şekil3.18.a Poziif alernansa diyo ileken, kondansaör belirilen yönde şarj oluyor 122

13 giriş c 1 Şekil3.18.b Negaif alernansında diyo yalıkan, kondansaör yükü üzerine deşarj oluyor. 1 2 giriş c 1 2 Şekil3.18.c Yük üzerinde görülen çıkış işareinin dalga biçimi Poziif alernansın ikinci yarısı oluşmaya başladığında diyo yalıımdadır. Diyo un kaodu anaduna nazaran daha poziifir. Çünkü kondansaör giriş geriliminin epe değerine şarj olmuşur. Kondansaör şarj gerilimini şekil3.18.b de belirildiği gibi yük üzerine boşalır. Şebekeden negaif alernans geldiğinde ise diyo ers polarma olduğu için yalıımdadır. Kondansaörün deşarjı şehir şebekesinin negaif alernansı boyunca devam eder. Şebekenin poziif alernansı ekrar geldiğinde bir önceki adımda anlaılan işlemler devam eder. Sonuça çıkış yükü üzerinde oluşan işare DC ye oldukça yakındır. Çıkış işareindeki dalgalanmaya rıpıl denildiğini belirmişik. DC güç kaynaklarında rıpıl fakörünün minimum düzeyde olması isenir. Bu amaçla filreleme işlemi iyi yapılmalıdır. Kondansaörle yapılan filrreleme işleminde kondansaörün kapasiesi büyük önem aşır. Şekil3.19 de filreleme kondansaörünün çıkış işareine ekisi ayrınılı olarak göserilmişir. 123

14 Büyük kapasieli C Küçük kapasieli C Şekil3.19 Filre kondansaörü değerlerinin çıkış işarei üzerinde ekileri Filreleme işleminin amdalga doğrulmaç devresinde daha ideal sonuçlar vereceği açıkır. Şekil3.2 de ise amdalga doğrulmaç devresinde gerçekleşirilen kapasiif filreleme işlemi sonunda elde edilen çıkış işareinin dalga biçimi verilmişir. rıpıl rıpıl Şekil3.2 Tamdalga doğrulmaç devresinde kapasiif filreleme işlemi ve rıpıl ekileri Filreleme işlemi sonunda elde edilen çıkış işareinin dalga biçimi bir mikar dalgalanma içermekedir. Bu dalgalanmaya rıpıl adı verildiğini daha önce belirmişik. Filrelemenin kaliesini ise rıpıl fakörürp belirlemekedir. Rıpıl fakörü yüzde olarak ifade edilir. Rıpıl fakörünün hesaplanmasında için şekil3.21 den yararlanılacakır. } r() Şekil3.21 Tamdalga doğrulmaça rıpıl fakörünün bulunması Rııpı Fakörü rp r(ekin) DC Örnek: Çıkış gerilimi DC 11 olan bir doğrulmaç çıkışında epeden epeye dalgalanma mevcuur. Doğrulmaç devresinin Rıpıl Fakörünü bulunuz. rp r(ekin) DC rıpıl fakörü %.32 olarak bulunur

15 LC FİLTRE Doğrulmaç devrelerinde rıpıl fakörünü minimuma indirmek için bir diğer alernaif bobin ve kondansaörden oluşan LC filre devresi kullanmakır. Şekil3.22 de LC filre devresi görülmekedir. Bu filre devresinde bobinin endükif reakansı (XL) ve kondansaörün kapasiif reakansından (XC) yararlanılarak filre işlemi gerçekleşirilir. AC Giriş Tamdalga Doğrulmaç L LC Filre C Şekil3.22 Tamdalga doğrulmaç devresinde LC filre Π E T TİPİ FİLTRE LC ipi filre devreleri gelişirilerek çok daha kalieli filre devreleri oluşurulmuşur. Π ve T ipi filreler bu uygulamalara iyi bir örnekir. Rıpıl fakörünün minimuma indirilmesi gereken çok kalieli doğrulmaç çıkışlarında bu ip filreler kullanılabilir. Şekil3.23 de Π ve T ipi filre devreleri verilmişir. giriş C1 L C2 çıkış giriş L1 C1 L2 çıkış U ipi filre T ipi filre GERİLİM REGÜLASYONU Şekil3.23 π ve T ipi filre devreleri Doğrulmaç devrelerinden elde edilen çıkış geriliminin her koşulda sabi olması ve dış ekenlerden bağımsız olması isenir. 125