FASİKÜL Kuvvetin Etkileri

Transkript

1 3. FAİKÜL Kuvvetin Etkileri Kuvvetin Cisimler Üzerindeki Etkileri Mıknatısların Uyguladığı Kuvvet 4. ınıf Fen Bilimleri 1

2 Kuvvetin Cisimler Üzerindeki Etkileri Etkinlik Aşağıdaki resimlerde hareketli ve hareketsiz varlıklar verilmiştir. Varlıkların bu durumlarını göz önünde bulundurarak kuvvet uygulandığında bu varlıkların yapabilecekleri hareket çeşidini, uygun kutulara işareti koyarak belirtelim. (Birden fazla kutu işaretlenebilir.) Harekete başlayabilir. Harekete başlayabilir. Harekete başlayabilir. önü değişebilir. önü değişebilir. önü değişebilir. urabilir. urabilir. urabilir. avaşlayabilir. avaşlayabilir. avaşlayabilir. Hızı artabilir. Hızı artabilir. Hızı artabilir. Harekete başlayabilir. Harekete başlayabilir. Harekete başlayabilir. önü değişebilir. önü değişebilir. önü değişebilir. urabilir. urabilir. urabilir. avaşlayabilir. avaşlayabilir. avaşlayabilir. Hızı artabilir. Hızı artabilir. Hızı artabilir. 4. ınıf Fen Bilimleri 3

3 Kuvvetin Cisimler Üzerindeki Etkileri Etkinlik 1. Tabloda verilen olaylardan kuvvetin cisim üzerine yaptığı etkiyi belirleyerek uygun kutucuğu işaretleyelim. Şekil eğiştirici Etkisi ön eğiştirici Etkisi Hızlandırıcı Etkisi avaşlatıcı Etkisi Aylin, kaydıraktan aşağıya kaydı. Annem, elindeki süngeri sıktı. Alper, oyun hamuru ile kardan adam yaptı. Ali, kendisine doğru gelen topu arkadaşına attı. Babam, arabadan çıkarken arabanın kapısını kapattı. Rüzgâr kendisine gelen misketi tuttu. 2. Aşağıdaki şekillerle ilgili olarak verilen ifadelerden hangileri doğrudur? İşaretleyelim. hareket yönü Arabaya mor ok yönünde kuvvet uygulanırsa araba hızlanır. Arabaya turuncu ok yönünde kuvvet uygulanırsa araba anında durur. Arabaya yeşil ok yönünde kuvvet uygulanırsa arabanın şekli değişir. eniz, yaya germe kuvveti uygulamaktadır. eniz, uyguladığı kuvveti ortadan kaldırırsa yayın şekli eski hâline döner. eniz in uyguladığı kuvvetin yön değiştirici etkisi vardır. 4 Bilfen ayıncılık

4 Kuvvetin Cisimler Üzerindeki Etkileri Etkinlik Aşağıda görselleri verilen cisimlerin şekilleri kuvvet uygulandığında değişmektedir. Cismin şeklinin değişmesi için cisme hangi tür kuvvetin uygulanması gerektiğini yazalım. Oyun hamuru Bakır tel ıkma eramik hamuru ay Bükme Kütük ıkma Germe Taş Vurma emir çubuk Vurma apan Bükme Germe 4. ınıf Fen Bilimleri 5

5 Kuvvetin Cisimler Üzerindeki Etkileri Etkinlik Aşağıdaki cisimlerden hangilerinin şekli uygulanan kuvvet ortadan kalktığında tekrar eski haline döner? İşaretleyelim. 6 Bilfen ayıncılık

6 Mıknatısların Çekim Kuvveti Etkinlik 1. Aşağıda mıknatısla ilgili verilen ifadeler doğru () ya da yanlış () olarak değerlendirildiğinde hangi sembole ulaşılır? emir, nikel, bakır ve kobalt gibi maddeleri çeker. Zıt kutuplar birbirine çekme kuvveti uygular. Çubuk, at nalı, U gibi değişik şekillerde olabilir. Mıknatıslık özelliğinin en yoğun olduğu yer, uç bölgelerdir. Kuzey ve güney olmak üzere iki kutbu vardır. Bazı elektronik eşyaları olumsuz etkiler. Birçok alet ve eşyanın yapımında kullanılır. Ulaşılan embol: 2. Aşağıda verilen varlıklardan hangileri mıknatısla çekilebilir? İşaretleyelim. Çivi ilgi Madeni Para Toplu Makas iğne Kitap Ataş Kalem Raptiye emir ünger Tozu 4. ınıf Fen Bilimleri 7

7 Mıknatısların Çekim Kuvveti Etkinlik 1. Aşağıda I numaralı mıknatıslar sabit iken diğerleri serbest bırakılıyor. Mıknatısların serbest bırakıldıklarındaki hareket yönünü ok çizerek gösterelim. I I I I 2. Aşağıda, birbirine yaklaştırılan mıknatısların birbirini itme ve çekme durumları oklarla gösterilmiştir. Buna göre mıknatısların kutupları nasıl olabilir? 8 Bilfen ayıncılık

8 Mıknatısların Çekim Kuvveti Etkinlik 1. Mıknatıs, aşağıda resmi verilen eşyalardan hangilerini olumsuz etkiler? İşaretleyelim. 2. Ceren Mıknatıslar, günlük yaşantımızda birçok alet ve eşyanın yapımında kullanılır. Bazı elektronik eşyalar ise mıknatıslardan olumsuz etkilenir. Uras Ceren ve Uras mıknatıslar hakkında bazı bilgiler vermişlerdir. Ceren ve Uras ın verdiği bilgileri destekleyen üçer örnek yazalım. 1. Pusula 2. Buzdolabı kapakları 3. Hoparlör Cep telefonu Bankamatik kartları 3. isket ve cd 4. ınıf Fen Bilimleri 9

9 Mıknatısların Çekim Kuvveti Etkinlik Aşağıdaki ifadelere karşılık gelen kavramları bulmacada uygun yerlere yazalım. 1. Kuvvetin etkisi ortadan kalktıktan sonra eski şekline dönen maddelere verilen isimdir. 2. Varlıkların hareket etmesini, durmasını ve şekil değiştirmesini sağlayan etkiye denir. 3. Bir cisme hareketiyle aynı yönde kuvvet uygulandığında cismin yaptığı harekettir. 4. emir, nikel, kobalt gibi maddeleri çeken eşyadır. 5. Bir cisme hareketiyle zıt yönde kuvvet uygulandığında cismin yaptığı harekettir. 6. Çiğ köfteye şekil vermek için uygulanan kuvvet biçimidir. 7. ayın şeklini değiştirmek için uygulanan kuvvet biçimidir. 8. Mıknatısın kutuplarından biridir. 1 2 K U V V E T 3 H 6 E 4 M I K A T I K M Z L I K 5 A V A Ş L A A M 8 A A 7 G E R M E Ü E 10 Bilfen ayıncılık

10 Kavrama oruları Kelime sandığında yer alan kelimeleri kullanarak cümlelerde boş bırakılan yerleri tamamlayalım. Varlıkların hareket etmesini, şekil değiştirmesini, durmasını sağlayan etkiye... kuvvet denir. Buzdolabı kapağını... çekme kuvvetiyle açabiliriz. zıt mıknatıs sıkma Mıknatısların... zıt kutupları birbirine çekme kuvveti uygular. yavaşlayan emir, nikel, kobalttan yapılan maddelere çekme kuvveti uygulayan cisme... mıknatıs denir. Uygulanan kuvvet cisme dairesel hareket yaptırıyorsa cisim... dönme hareketi yapar. güney dönme kuvvet Varlıkların hareketine zıt yönde kuvvet uygulandığında cisim... yavaşlayan hareket yapar. Cevizin şeklini değiştirebilmek için cevize uygulanan kuvvet biçimi... vurma dır. hızlanan çekme kuzey Varlıklara hareketiyle aynı yönde kuvvet uygulandığında cisim... hızlanan hareket yapar. vurma Hamura biçim vermek istediğimizde uyguladığımız kuvvet biçimi... sıkma dır. aynı Mıknatısın... kuzey ve... güney olmak üzere iki ayrı kutbu vardır. Mıknatısların... aynı kutupları birbirine itme kuvveti uygular. 4. ınıf Fen Bilimleri 11

11 Kavrama oruları Aşağıda verilen kavram haritasını uygun sözcüklerle tamamlayalım. mıknatıs vurma hareket bükme güney durdurma itme çekme germe kuzey sıkma yön değiştirme şekil değişikliği Vurma Bükme İtme ıkma Çekme Germe Hareket urdurma ön değişitrme Şekil değiştirme ebep olabilir. uygulama biçimidir. KUVVET temas gerektirmez. Mıknatıs kutuplarıdır. Kuzey Güney 12 Bilfen ayıncılık

12 Kavrama oruları 1. Cisimler üzerinde şekil değişikliği meydana getirmek için neler yapılmalıdır? Vurma - Bükme - İtme- ıkma- Çekme - Germe 2. Kuvvetin etkisi ortadan kalktığında ilk hâline dönen cisimlerin ortak özelliği nedir? Bu özelliğe sahip cisimlere örnek verelim. Bu cisimlerin ortak özelliği esnek maddeler olmalarıdır. ünger, lastik, balon esnek cisimlerdir. 3. Hareket hâlindeki bir varlığa itme ve çekme kuvveti uygulandığında hangi değişiklikleri gözlemleriz? Açıklayalım. Hareket hâlindeki bir varlığa itme kuvveti uygulandığından cisim hızlanan hareket yaparken hareket hâlindeki bir varlığa çekme kuvveti uygulandığından cisim yavaşlayan hareket yapacaktır. 4. Mıknatıs nedir? Mıknatısın çektiği maddelere üç örnek verelim. emir, nikel, kobaltan yapılan maddeler çekme kuvveti uygulayan cisme mıknatıs denir. Çivi, toplu iğne, demir tozu mıknatıs tarafından çekilen maddelere örnektir. 4. ınıf Fen Bilimleri 13

13 Kavrama oruları 5. Aşağıdaki mıknatıslar, serbest bırakıldığında ok yönünde hareket etmektedir. Buna göre, mıknatısların sembollerle belirtilen kutupları nasıl olabilir? 6. Günlük yaşantımızda mıknatısları nerelerde kullanmaktayız? Örnek vererek açıklayalım. Günlük yaşantımızdaki mıknatısların çok değişik kullanım alanları vardır. Pusulada, buzdolabı kapaklarında, buzdolabı süslerinde, hoparlör, mikrofon, kapı zili gibi birçok alanda mıknatıs kullanılmaktadır. 7. Mıknatıslar günümüzdeki kullanım alanları dışında başka nerelerde kullanılabilir? Açıklayalım. Mıknatıslar günümüzdeki kullanım alanları dışında alarm düzenekleri, elektrikle çalışan tüm otomatik açılır kapanır düzenekler, C yazıcıları, merdiven otomatikleri gibi alanlarda da kullanılabilir. 8. Aşağıdaki şemalarda, mıknatıstan olumsuz etkilenen eşyaların bulunduğu alanı boyayalım. Bilye V ünger Tükenmez kalem Cep telefonu Müzik seti Kredi kartı C 14 Bilfen ayıncılık

14 KARMA TET 1. Öykü, odasında ders çalışırken üşüdüğünü fark etti. olabının çekmecesini açtı, hırkasını aldı ve çekmeceyi kapattı. ukarıdaki durumda Öykü nün yaptığı hareketlerde kuvvetin uygulanış biçimi, sırasıyla seçeneklerin hangisinde verilmiştir? A) Çekme - Çekme - İtme B) İtme - Çekme - İtme C) Çekme - İtme - Çekme ) İtme - İtme - Çekme 1. İtme ve çekme kuvvetine birer örnek verelim. İtme kuvvetine örnek: Bebek arabası sürmek Çekme kuvvetine örnek: Alışveriş arabasını çekmek 2. Aşağıda yönünde hareket eden otobüse, yönünde bir kuvvet uygulanıyor. Otobüse uygulanan kuvvet Otobüsün hareket yönü 2. andaki soruda, gözlenmeyen durumun gerçekleşebilmesi için otobüse hangi yönde kuvvet uygulanmalıdır? Otobüsün yönünde daha hızlı hareket edebilmesi için otobüse aynı yönde yönünde kuvvet uygulanmalıdır. Bu durumda otobüste, aşağıdaki durumlardan hangisi gözlemlenemez? A) Otobüs, yönünde daha hızlı hareket eder. B) Otobüs yavaşlar. C) Otobüs durabilir. ) Otobüs önce yavaşlar, sonra yönünde hareket eder. 4. ınıf Fen Bilimleri 15

15 KARMA TET 3. evil ve Berke bebek karşılıklı oturmuş birbirlerine top atıyorlardı. evil in topu, Berke nin topuna çarptıktan sonra Bu cümleyi aşağıdakilerden hangisiyle tamamlarsak doğru bir çıkarımda bulunmuş oluruz? 3. Kuvvetin cisimlerin şekil değiştirmesine neden olduğunu anlatan üç örnek yazalım. 1. üngerin sıkışması 2. Camın kırılması 3. Kâğıdın buruşması A) şekil değiştirdi. B) durdu. C) yön değiştirdi. ) sallandı. 4. Aşağıdaki seçeneklerde verilen durumlardan hangisi, bir kuvvet etkisiyle gerçekleşmemiştir? A) uran bir aracın hareket etmesi B) Viraja giren aracın yaptığı hareket C) Hareket hâlindeki bisikletin durması ) Gece lambasından gelen ışık 4. Kuvvet etkisiyle gerçekleşen hareketlerin türünü açıklayalım. Kuvvet cisimlere etki ederek onların hareketini; Hızlandırır. avaşlatır. urdurur. önünü değiştirir. öndürür. 5. Aşağıdaki cisimlerin hareket yönleri kırmızı oklarla belirtilmiştir. 5. Cisimlerin hızlanması için cisme uygulanan kuvvetin hangi yönde olması gerekir? Cisimlerin hızlanması için cisme uygulanan kuvvetle cisimn hareket yönünün aynı olması gerekir. Bu cisimlere mavi ok yönünde kuvvet uygulandığında cisimlerden hangileri hızlanan hareket yapar? A) ve B) ve C) ve ), ve 16 Bilfen ayıncılık

16 KARMA TET 6. Aşağıdaki çiçeğin yapraklarında yazılı maddeler mıknatısla çekiliyorsa bu maddelerin yazılı olduğu yapraklar maviye boyanacaktır. tahta çivi silgi raptiye 6. Bir maddenin mıknatısla çekilip çekilmemesi neye bağlıdır? Açıklayalım. emir, nikel, kobaltan yapılan maddelere çekme kuvveti uygulayan cisme mıknatıs denir. Öyleyse bir maddenin mıknatısla çekilip çekilmemesi yapıldığı maddenin cinsine bağlıdır. emir, nikel, kobalt bulunduruyorsa mıknatıs tarafından çekilecektir. Buna göre, çiçeğin son görünümü nasıl olur? A) B) C) ) 7. Mıknatısların günlük yaşantımıza olumlu ve olumsuz etkileri vardır. Buna göre mıknatıs, aşağıdaki eşyalardan hangisini olumsuz etkiler? A) B) C) ) 7. Mıknatısların günlük yaşantımızdaki olumlu etkilerine örnek yazalım. 1. enizciler pusula ile yönlerini bulunurlar. 2. Buzdolabı kapaklarında, buzdolabı süslerinde, bazı çanta kapaklarında kullanılır. Kapanma işlevinin daha sağlıklı olmasını sağlar. 3. Radyo, televizyon, bilgisayar gibi elektronik cihazların yapımında kullanılır. Hoparlör ve mikrofonlarda da mıknatıs kullanılmaktadır. 4. ınıf Fen Bilimleri 17

17 KARMA TET Mıknatısların çekme kuvveti uygulayabilmesi için gerekli şartlar nelerdir? ukarıdaki mıknatıs, seçeneklerdeki maddelerden hangisine kesinlikle çekme kuvveti uygulamaz? A) B) Mıknatısların çekme kuvveti uygulayabilmesi için çekilecek maddenin demir, nikel veya kobaltan yapılması gerekir. Eğer bir mıknatısın farklı bir mıknatısın çekmesi istenirse zıt kutuplarının birbirine yaklaştırılması şarttır. C) ) ince yay kalın yay çok ince yay andaki düzenekte ile belirtilen mıknatıs, serbest bırakıldığında ok yönünde hareket etmektedir. Buna göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? 9. ile belirtilen mıknatısın ok yönünün tersine hareket edebilmesi için ne yapılmalıdır? Açıklayalım. ile belirtilen mıknatısın ok yönünün tersine hareket edebilmesi için kutuplarının yer değiştirmesi gerekir. I A) I ile belirtilen kutup kutbudur. B) aya uygulanan kuvvet artmıştır. C) ukarıdaki mıknatıs, mıknatısına itme kuvveti uygulamıştır. ) ukarıdaki mıknatısa, mıknatısı yerine ataş yaklaştırılsaydı bu mıknatısın uyguladığı kuvvet türü değişmezdi. 18 Bilfen ayıncılık