21. Yüzyıl Becerileri

Transkript

1 Eğitimde ve Endüstride 21. Yüzyıl Becerileri Editörler: Doç. Dr. Ayşe Dilek ÖĞRETİR ÖZÇELİK Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Nur TUĞLUK

2 Editörler: Doç. Dr. Ayşe Dilek ÖĞRETİR ÖZÇELİK - Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Nur TUĞLUK Eğitimde ve Endüstride 21. YÜZYIL BECERİLERİ ISBN DOI / Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2018, PEGEM AKADEMİ Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten uluslararası akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca tanınan yükseköğretim kurumlarının kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevrimiçi kamu erişim kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye de kurulan Turcademy.com ve Pegemindeks.net tarafından yayınları taranmaktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı yazarlara ait 1000 in üzerinde yayını bulunmaktadır. Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere adresinden ulaşılabilmektedir. 1. Baskı: Ekim 2018, Ankara Yayın-Proje: I. Tual Şekercigil Dizgi-Grafik Tasarım: Gönül Aslan Kapak Tasarım: Pegem Akademi Baskı: Sage Yayıncılık Reklam Matbacılık San Tic. Ltd.Şti. Kazımkarabekir Cad. No:97/24 İskitler - Ankara Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: iletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net

3 ÖN SÖZ Bu kitabın yazım aşamasında başta editörler olmak üzere tüm bilim insanları, günümüz çocuklar ve ergenlerini gelecekte ne beklediği sorusuna odaklanmaya karar verdiler. Bu kitap gelecekteki yetişkinleri iş ve yaşamları konusunda günümüzde en iyi şekilde hazırlamayı amaçlayarak kaleme alınmıştır. Bugünün çocukları ve gençleri birbirleriyle akıllı telefonlar, masa ve dizüstü bilgisayarlar ve tablet PC ler kullanarak bağlanmaktadırlar. Müzik, spor, bilgi, eğlence ve öğrenme süreçleri daha önce hayal edemediğimiz şekilde Endüstri 4.0 a uygun hale geldi. Bilim insanları, politika yapıcıları ve hatta anne-baba olarak şu soruları kendimize sormalıyız: Her geçen saniye hızla değişen dünyada 15 yada 18 yaşında olan ergenler neyi bilmeli, öğrenmeli ve yapabilmeli?, 21nci yüzyıl yeterlilikleri nelerdir?, Öğrencileri ve öğretmenleri 21nci yüzyıla nasıl hazırlamalıyız?, Bu çalışmada amacımız yukarıdaki sorulara tatmin edici cevaplar verebilmektir. 21nci yüzyılda insanoğlu, bilgi patlaması yaşamaktadır. Öğretmenler eğitim sisteminin en önemli unsurlarıdır. Öğretmen yeterlilik, beceri ve yeteneklerinin geliştirilmesi konusunda hala bilim dünyası ve politik alanda oydaşma bulunmamaktadır. Öğretmen yeterlilikleri ulusal ve uluslararası eğitim grubunun gündeminde en ön sıradadır. Gelişmiş, gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerin bu konuda farklı sorunları ve çözüm yolları olsa da ortak noktalarda ülkelerin tecrübelerinden yararlanması yerinde olacaktır. Elinizdeki bu çalışma, 21nci yüzyıl öğrenci ve öğretmen becerileri ve yeterlilikleri konusunda özellikle Batı toplumlarının yaklaşımları, araştırmaları, uygulamaları ve politikalarını ortaya koymayı hedeflemektedir. Ayrıca bu kitapta TEDx konuşmaları ve ölçekler gibi uygulama ve araştırmaya yardımcı olacak öğeler her bölüme eklenmeye çalışılmıştır. 21nci yüzyılda okulları ve eğitim kurumlarını dinamik küresel pazarda rekabet edebilir öğrenciler yetiştirmeye hazırlamak gerekmektedir. 21nci yüzyılın küresel sınıflarında öğretmenlerin pedagojik becerilerinin inovatif stratejilerle dönüştürülmesi amaçlamalıdır. Öğretmen ve öğrenciler, dijital teknolojiler ve dijital öğrenme ortamlarını kullanması ve buna uygun müfredat geliştirilmelidir. Küresel düşün Yerel davran yerine Hem küresel hem yerel düşün ve davran yeni slogan olmalıdır. Öğrenme becerileri (eleştirel düşünme, yaratıcılık, işbirliği ve iletişim), okuma yazma becerileri (bilgi, medya ve teknoloji) ve yaşam becerileri (esneklik, girişkenlik, liderlik ve sosyal beceriler), kültürler-arası beceriler gibi 21nci yüzyıl becerilerini öğrenmek ve öğretmek bu çalışmayı kaleme alan bilim insanlarının temel amacıdır.

4 iv 21. Yüzyıl Becerileri Bu çalışmanın hazırlanmasında başta bilim insanı Gülden Altın olmak üzere emeği geçen tüm akademisyen arkadaşlarımıza teşekkür eder ve bu eserin 2023 ve 2071 hedefleri olan Türkiye deki politikacılar, akademisyenler, öğretmenler ve öğrencilere yararlı olmasını dilediğimizi belirtmek isteriz. Doç. Dr. Ayşe Dilek ÖĞRETİR ÖZÇELİK Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Nur TUĞLUK Ankara,

5 Bölümler ve Yazarları Editörler: Doç. Dr. Ayşe Dilek ÖĞRETİR ÖZÇELİK Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Nur TUĞLUK 1. Bölüm: İnovasyon, Yaratıcılık ve Yenilenme Doç. Dr. Ayşe Dilek ÖĞRETİR ÖZÇELİK Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi 2. Bölüm: İletişim ve İş Birliği Dr. Öğr. Üyesi Duygu YALMAN İstanbul Kültür Üniversitesi, Eğitim Fakültesi 3. Bölüm: Bilgi Okuryazarlığı Dr. Öğr. Üyesi Nurhak Cem DEDEBALİ Sinop Üniversitesi, Eğitim Fakültesi 4. Bölüm: Medya Okuryazarlığı Dr. Öğr. Üyesi Banu ÖZKAN Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, Eğitim Fakültesi 5. Bölüm: Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT) Okuryazarlığı Doç. Dr. Remziye CEYLAN Yıldız Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Arş. Gör. Beyza AKÇAY Yıldız Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi 6. Bölüm: 21. Yüzyıl Becerileri ve STEM Prof. Dr. Mustafa Sami TOPÇU Yıldız Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Arş. Gör. Ayşe ÇİFTÇİ Muş Alparslan Üniversitesi, Eğitim Fakültesi 7. Bölüm: Girişimcilik ve Benlik Yönelimi Dr. Öğr. Üyesi Serdar YENER Sinop Üniversitesi, Boyabat İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi 8. Bölüm: Sosyal ve Kültürlerarası Beceriler Doç. Dr. Ayşe Dilek ÖĞRETİR ÖZÇELİK Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi Arş. Gör. Kübra EKE Gazi Üniversitesi, Eğitim Fakültesi

6 vi 21. Yüzyıl Becerileri 9. Bölüm: Üretkenlik ve Hesap Verebilirlik Arş. Gör. Serap BÜYÜKKIDIK Sinop Üniversitesi, Eğitim Fakültesi 10. Bölüm: Liderlik ve Sorumluluk Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Nur TUĞLUK Yıldız Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Arş. Gör. Gülden ALTIN Bursa Uludağ Üniversitesi, Eğitim Fakültesi 11. Bölüm: Öğretme ve Mesleki Beceriler Dr. Öğr. Üyesi Adnan TAŞGIN Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi 12. Bölüm: 21. Yüzyıl Öğretmenlerinde Sosyal Beceriler Doç. Dr. Ayşe Dilek ÖĞRETİR ÖZÇELİK Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi Arş. Gör. Kübra EKE Gazi Üniversitesi, Eğitim Fakültesi 13. Bölüm: Bilgi ve İletişim Teknolojileri Okuryazarlığı Dr. Öğr. Üyesi Devrim GÜNAY İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dr. Öğr. Üyesi Burak ŞİŞMAN İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi 14. Bölüm: Ekonomik Açıdan 21. Yüzyıl Becerileri Dr. Öğr. Üyesi Davut HOTAMAN Yıldız Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi 15. Bölüm: Sanayi Toplumu ve Eğitimi Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Nur TUĞLUK Yıldız Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Arş. Gör. Feride GÖK ÇOLAK Yıldız Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi

7 İÇİNDEKİLER Ön Söz... iii Bölümler ve Yazarlar... v 1. BÖLÜM İNOVASYON, YARATICILIK VE YENİLENME 1.1. Giriş Tanımlar Yaratıcılık Beceri ve Yeterlilik nci Yüzyıl Becerileri ve Yeterlilikleri İnovasyon ve Yenilenme Becerileri Yaratıcılık Becerileri Öğrenci Becerilerini Ölçme ve Değerlendirme Araştırmalar ve Sonuçları TED Konuşmaları Başarı Öyküleri ve İyi Uygulama Örnekleri Ölçekler...23 Özet...24 Kaynakça BÖLÜM İLETİŞİM VE İŞ BİRLİĞİ Yüzyıl Becerilerinin İçerisinde İletişim ve İş Birliğinin Yeri Teknolojinin İletişim Üzerindeki Rolü ve Etkileri İletişimle İlgili Tanımlar Okulda Etkili İletişim İş birliği Kavramına Çeşitli Bakış Açıları İş Birliğine Dayalı Öğrenme Ortamının Sunduğu İmkanlar İş Birlikçi Öğrenme İçin İnternet Araçları Ölçekler...45 Bir Ted Konuşması Örneği: İşbirliği Aracılığıyla Eğitimde İnovasyon...47 Özet...47 Kaynakça...49

8 viii 21. Yüzyıl Becerileri 3. BÖLÜM BİLGİ OKURYAZARLIĞI Tanımlar Bilgi Okuryazarlığı Bilgi Okuryazarı Bireyin Özellikleri Eğitimde Bilgi Okuryazarlığı ve Öğretmen Bilgi Okuryazarlığı Modelleri Yüzyılda Bilgi Okuryazarlığı Eğitiminin Önemi Ölçekler...64 Zaman Makinesi İle Bilginin İnşası Nasıldır?...65 Özet...66 Kaynakça...67 Görsel Kaynakça BÖLÜM MEDYA OKURYAZARLIĞI 4.1. Medya Nedir? Sosyal Medya Medya Okuryazarlığı Türkiye de Medya Okuryazarlığı Farklı Ülkelerdeki Medya Okuryazarlığı Uygulamaları Medyanın Çocuk Gelişimine Etkileri Bilişsel Gelişim Sosyal-Duygusal Gelişim Psikomotor Gelişim Ölçekler...80 Clay Shirky: Sosyal medya nasıl tarihin akışını değiştirebilir?...81 Özet...81 Kaynakça BÖLÜM BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ (BİT) OKURYAZARLIĞI 5.1. Tanımlar Giriş...85

9 İçindekiler ix 5.3. Bilgi ve İletişim Teknolojileri Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT) Araçları Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin (BİT) Kullanım Alanları Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT) Okuryazarlığı ve Önemi Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT) Okuryazarlığı Becerileri Eğitim, Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT) ve BİT Okuryazarlığı Ölçekler...94 Teknoloji ile Öğrenme ve Öğretme Sürecini Yeniden Tanımlama...97 Özet...98 Kaynakça...99 Görsel Kaynakça BÖLÜM 21. YÜZYIL BECERİLERİ VE STEM Tanımlar Yüzyılda Eğitim Paradigmalarındaki Değişim Öğrencileri Geleceğe Hazırlayan Beceriler: 21. Yüzyıl Becerileri Yüzyıl Becerilerine İhtiyaç Duyulmasının Nedenleri Yüzyıl Becerilerinin Gelişimine Yönelik Öğrenme Ortamları Yüzyıl Öğrenme Yaklaşımı: STEM Yüzyıl Becerileri ve STEM Meslekleri Yüzyıl Becerilerinin Değerlendirilmesi STEM Eğitimi: 21. Yüzyıl Problem Çözücüleri Yetiştirme Ölçekler Özet Kaynakça BÖLÜM GİRİŞİMCİLİK VE BENLİK YÖNELİMİ 7.1. Giriş Literatür Taraması Girişimcilik Özyönelim Karar Verme Süreci...138

10 x 21. Yüzyıl Becerileri 7.3. Sonuç Ölçekler Öz Yönelim ve Diğer Yönelim Ölçeği Bireysel Girişimcilik Algısı Ölçeği Yönelim ve Güven Özet Kaynakça BÖLÜM SOSYAL VE KÜLTÜRLERARASI BECERİLER 8.1. Giriş Tanımlar Yüzyıl Gelişmeleri Sosyal Beceriler Kültürlerarası Beceriler TED Konuşmaları: Kültürlerarası İletişim Sosyal ve Kültürlerarası Becerilerle İlgili Ölçekler Özet Kaynakça BÖLÜM ÜRETKENLİK VE HESAP VEREBİLİRLİK 9.1. Giriş Tanımlar Üretkenlik Hesap Verebilirlik Üretkenlik ve Hesap Verebilirlik Üretkenlik Karşıtı Davranışlar Hesap Verebilirliği Oluşturan Etmenler Hesap Verebilirlik Çeşitleri Eğitimde Hesap Verebilirlik Türkiye de Hesap Verebilirlik Etkin Hesap Verilebilirlik İlkeleri Hesap Verebilirlik Araştırmaları...189

11 İçindekiler xi 9.3. Üretkenlik ve Hesap Verebilirliğin Ölçülmesi Hesap Verebilirlik Modelleri- Aktüel Bağlantı Özet Kaynakça BÖLÜM LİDERLİK VE SORUMLULUK Giriş Liderlik Yaklaşımları Büyük Adam Teorisi Özellikler Yaklaşımı Davranışsal Yaklaşımlar Ohio Devlet Üniversitesi Liderlik Çalışmaları Michigan Üniversitesi Liderlik Çalışmaları Blake ve Mouton un Yönetsel Diagram Modeli McGregor un X ve Y Teorileri Likert in Sistem 4 Modeli Durumsal Liderlik Yaklaşımları Fiedler Etkin Liderlik Modeli Hersey ve Blanchard Durumsallık Teorisi Vroom ve Yetton Normatif Kuramı Yol-Amaç Teorisi Reddin in Üç Boyutlu Liderlik Kuramı Modern Liderlik Yaklaşımları ve Liderlik Türleri Karizmatik Liderlik Etkileşimci Liderlik Dönüşümcü Liderlik Stratejik Liderlik Hizmetkar Liderlik Otokratik Liderlik Tam Serbesti Tanıyan Liderlik Katılımcı / Demokratik Liderlik Otantik Liderlik Etik Liderlik Sorumluluk...210

12 xii 21. Yüzyıl Becerileri Ölçekler Büyük liderler bir harekete nasıl ilham verirler? Özet Kaynakça BÖLÜM ÖĞRETME VE MESLEKİ BECERİLER Giriş Etkili Öğretimin Bileşenleri Dersin anlaşılırlığı Öğretimsel çeşitlilik Öğretmenin göreve uyumu Öğrenme sürecinde yer alma Öğrenci başarı oranı Öğretme ve Mesleki Beceriler Program ve İçerik Bilgisi Mesleki Değerleri Bilme Güdülenme (Öğrenmeyi Teşvik Etme) Mesleki Gelişime Ayak Uydurma Dersi Yapılandırma ve Katılım Sağlama Değişime Açık Olma Öğretim Modellerini Bilme ve Uygulama Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri Araştırma Sonuçları Konuya İlişkin Geliştirilen veya Uyarlanan Ölçekler TED Talk- Konuşma Örnekleri Öğretmek için öğretelim, sınav sonuçları için değil Öğretmenlere büyü nasıl yaratılır ı öğretmek Öğrenmeyi ateşlemek için 3 kural Özet Kaynakça...240

13 İçindekiler xiii 12. BÖLÜM 21. YÜZYIL ÖĞRETMENLERİNDE SOSYAL BECERİLER Giriş Tanımlar Yüzyılda Eğitim, Öğretim ve Öğretmen Sosyal Bir Rol Model Olarak Öğretmen Öğretmen ve Okul-Aile-Toplum İşbirliği Yüzyılda Sosyal Beceriler Öğrenimi Anne-Babaların Sosyal Beceri Öğretimindeki Rolü TED Konuşmaları: Dünya Barış Oyunu ile Öğretim Öğretmenlerin Sosyal Becerileri ile İlgili Ölçekler Özet Kaynakça BÖLÜM BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ OKURYAZARLIĞI Bilgi Çağı ve Bireyin Değişen Gereksinimleri Yüzyıl Becerileri: Tanımı ve Öncelikleri Bilgi ve İletişim Teknolojileri Okuryazarlığını Oluşturan Beceriler Dünyada BİT Okuryazarlığı Eğitimi ne Bakış Türkiye de BİT Okuryazarlığı Eğitimi ne Bakış Makinelerle Yarış Gelişmenin Anahtarı mı? Ölçekler Özet: Bilgi Toplumu ve Bilgi Ekonomisi Açısından BİT Okuryazarlığı Kaynakça BÖLÜM EKONOMİK AÇIDAN 21. YÜZYIL BECERİLERİ Yetkinlikler Eleştirel Düşünme (Critical Thinking) Problem Çözme (Problem Solving) Yaratıcılık (Creativity) Girişimcilik (Entrepreneurship)...298

14 xiv 21. Yüzyıl Becerileri İletişim (Communication) İşbirlikcilik (Cooperation) Karakter Özellikleri Merak (Curiosity) Atılganlık (Assertiveness) Uyumluluk (Harmony) Liderlik (lidership) Yaşam Boyu Öğrenme (Lifelong Learning) Sosyal ve Kültürel Farkındalık (social and cultural mindfulness) Ölçekler Özet Kaynakça BÖLÜM SANAYİ TOPLUMU VE EĞİTİMİ Geçmişten Günümüze Sanayi ve Eğitim Sanayi 1.0 (Sanayi Devrimi) İkinci Sanayi Devrimi (Sanayi 2.0) Üçüncü Sanayi Devrimi (Sanayi 3.0) Sanayi 4.0 Nedir? Sanayi Devrimlerinin Eğitime Yansımaları Tarım Toplumunda Eğitim Sanayi Toplumunda Eğitim Küreselleşen Toplumda Eğitim Bilgi Toplumunda Eğitim Yeni Bir Kavram: Toplum 5.0 (Süper Akıllı Toplum) Eğitim 4.0 : Öğrenmenin Geleceği Eğitimde Kullanılan Güncel Yöntem ve Teknikler Ölçekler Sanal Çocuk Milo Özet Kaynakça Görsel Kaynakça YAZARLAR HAKKINDA...355

15 1. BÖLÜM İNOVASYON, YARATICILIK VE YENILENME 1.1. Giriş Çocuklar, gençler ve yetişkinler, kısacası eğitimin her safhasında yer alan insanların, 21nci yüzyılda kendilerine yer bulabilecekleri eğitim sisteminin nasıl olacağı sorusuna cevap aranmaktadır. Değişim ve yenilik hızının baş döndürücü olduğu günümüzde 21nci yüzyılda sahip olunması gereken öğrenme ve yenilenme becerileri sıralamak önemlidir. Öğrenenleri şu anda sorun olup olmadığını bilmediğimiz konularda çözüm bulacakları mevcut olmayan iş ve teknolojilere hazırlıyoruz. Son yıllarda başta Avrupa olmak üzere dünya üzerinde ekonomik ve işgücü konusunda oluşturulan politikalar, yüksek öğretimin önemine vurgu yapmakta ve yüksek düzeyde işgücünün oluşturulması için ülkelerin inovasyon ve yaratıcılık becerilerine gerekliliğine vurgu yapılmaktadır. İki önemli alana öncelik verilmektedir: Eğitim, araştırma ve inovasyon üçgeninde girişimcilik yeterliliğinin yüksek öğretim müfredatıyla bütünleşmesi ve sosyal cinsiyet alanında kadınların nitelikli işgücüne katılımını arttırmak. İnovasyon ve yaratıcılık, ekonomik gelişme, bireysel ve sosyal refah ve sürdürülebilir kalkınmaya yaşadığımız dünyada artan şekilde katkı sağlamaktadır. Eğitim, inovasyon ve yaratıcılığı gelişmesini sağlayacak temel alanlardan biri olarak görülmektedir. Öğrencilerde inovasyon ve yaratıcılığın teşvik edilmesinin farklı nedenleri bulunmaktadır. (1) Öğrenciler artık günlük hayatlarında yeni medya, bilişim, teknoloji ve iletişim araçlarını daha fazla kullanmaktadırlar; (2) Yaygın, örgün ve sargın eğitimde daha fazla Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT) ile yaratıcılık ve inovasyon arasında bütünleşmenin sağlanması; (3) Öğrenmenin daha fazla sanal ve dijital ortamda olduğu günümüzde öğrencilere değişik medya araçları tanıtılması ve bunun için eğitmenler ve öğretmenlerin öğrencilerin dikkatini çekecek yenilikçi yaklaşımlar, metotlar ve pratik çözümler benimsemesine ön ayak olmaktadır. Eğitim ve öğretim sadece müfredattaki bilgileri aktarmak olmaktan çıkmıştır. Eğitim ortamının öğrencilerin yaratıcılık ve inovasyon ihtiyaçlarına cevap vermesi beklenmektedir. Bunun için öğrencilerin eleştirel ve yaratıcı olmasını sağlayacak