İTHALAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ VE BİR UYGULAMA

Transkript

1 T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİM DALI MUHASEBE BİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ İTHALAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ VE BİR UYGULAMA Aslı KESKİN TEZ DANIŞMANI PROF.DR. YÜCEL ERCAN İSTANBUL, 2007

2

3 ÖZ İthalat, bir ülkenin başka ülkelerde üretilmiş malları döviz karşılığında satın almasıdır. Dış ticaret ithalat ve ihracat hareketlerinin toplamından oluşmaktadır. İthalat ve ihracat bir takım prosedürler bütünüdür. Bir takım belgelerin ithalat ve ihracat esnasında gümrüğe ya da diğer yetkili mercilere ibraz edilmesi gerekmektedir. Örnek olarak fatura, konşimento, menşe şehadetnamesi, gümrük beyannamesi, dolaşım belgeleri verilebilir. Ticari terimlerin her ülkede değişik yorumlanması sonucu ortaya çıkan anlaşmazlıkların önüne geçebilmek için "Incoterms" kabul edilmiştir. Böylece teslim ve ödeme şekilleri her ülkede aynı şekilde yorumlanmakta, işletmeler aralarındaki güven çerçevesinde uygun teslimat ve ödeme şekillerini belirlemektedirler. İşletmeler ithalat işlemlerini doğru ve güvenilir olarak kayıt altına almak istemektedirler. Bu nedenle "Dosya Sipariş numaraları" ile her ithalat dosyasını ayrı ayrı takip ederek, Verilen Sipariş Avansları hesabının alt hesaplarında izlemektedirler. İlgili hesaplar daha sonra Stoklara devredilerek Bilançoda yerini almaktadır. ABSTRACT Importation is defined as the act of buying goods produced in other countries by a counrty with foreign exchange.foreign trade consists of all import and export transactions. The terms importation and exportation include certain procedures. Accordingly, certain documents such as invoice, bill of lading, certificate of origin, customs declaration and movement certificates must be presented to the customs or other authorities during these transactions. Incoterms, a set of international commercial terms, have been accepted so as to avoid the misunderstandings resulting from different interpretations of such terms in different countries.thereby, delivery and payment conditions are interpreted in the same manner in every country and they are determined conveniently based on the trust between companies. i

4 It is an undeniable fact that all companies want to record their import transactions safely and accurately. Consequently, by following each import file seperately via File Purchase Numbers, they keep track of them in the sub-accounts of the Advance Orders Delivered.It is vitally important for companies to detect the actual cost of each import file..related accounts, are then included in the Inventories and they are finally shown in the Balance Sheet. ASLI KESKİN İTHALAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ VE BİR UYGULAMA ii

5 ÖNSÖZ Dünya Ekonomisindeki gelişmeler dış ticaretin önem kazanmasına sebep olmuştur.ülkeler, Dünya ticaretinde istedikleri konumda bulubabilmek için dış ticaret stratejileri oluşturmaktadır. Firmalar da bunun bilincine varmışlar ithalat ve ihracat konusunda her gelişmeyi yakından takip etmekte, her türlü formalite ve prosedür hakkında bilgi edinmektedirler.artık sadece üzerinde yaşadıkları coğrafyadaki insanların arzu, istek ve beklentilerini karşılamanın değil, tüm Dünya ya hitabeden ürünler üretmenin planlarını yapmaktadırlar. Bu çalışmamızda Dış Ticaret in iki öğesinden biri olan "İthalat İşlemleri ve Muhasebeleştirilmesi " üzerinde duracağız. İlk bölümde ithalat ve İhracatın ortak konuları olan Dış Ticaretin Temel kavramları, Dış ticarette kullanılan Belgeler, Ödeme ve Teslim Şekilleri ele alınmıştır. İkinci bölümde tezin asıl konusunu oluşturan,ithalatın tanımı, ülkemizdeki tarihsel gelişimi Ödeme Şekillerine göre Muhasebeleştirilmesi örnekler yardımı ile anlatılmıştır.son Bölümde, İthalat İşlemlerinin bir şirkette nasıl uygulandığı gösterilmiştir. Bu çalışmamda benden yardımlarını esirgemeyen tez danışmanım Sayın Prof. Dr. Yücel Ercan a ve benden bilgi ve belgelerini esirgemeyen Jotun Toz Boya San. ve Tic. A.ş deki çalışma arkadaşlarıma teşekkürlerimi sunarım. iii

6 İÇİNDEKİLER Öz-Abstract ii Önsöz iii İçindekiler iv-v-vi-vii-viii Kısaltmalar ix GİRİŞ BÖLÜM 1.DIŞ TİCARET 1.1 -TANIM VE ÇEŞİTLERİ Normal Ticaret Bağlı Ticaret Sınır Ticareti Serbest Bölge Ticareti DIŞ TİCARETTE KULLANILAN TEMEL KAVRAMLAR KONVERTİBİLİTE SERBEST DÖVİZ EFEKTİF DÖVİZ ARBİTRAJ AVAL AVARYA KONTEYNER DEMURAJ ANTREPO KLIRING KUVERTÜR MÜCBİR SEBEP BELGESİ REEXPORT PASAVAN iv

7 KÜRŞAT MEKTUBU NAVLUN ORDİNO CE İŞARETİ DIŞ TİCARETTE KULLANILAN BELGELER TİCARİ BELGELER PROFORMA FATURA TİCARİ FATURA NAVLUN FATURASI KONSOLOSLUK FATURASI SEVK BELGELERİ KONŞİMENTOLAR TAŞIMA SENETLERİ NAKLİYECİ MAKBUZLARI VE FIATA BELGELERİ SİGORTA BELGELERİ Sigorta poliçesi Sigorta Sertifikası FİNANSMAN BELGELERİ DİĞER BELGELER ATR DOLAŞIM BELGESİ EUR-1 DOLAŞIM BELGESİ MANİFESTO PAKET LİSTESİ ÇEKİ LİSTESİ EXPERTİZ RAPORU SAĞLIK RAPORU RADYASYON BELGESİ ATA KARNESİ HELAL BELGESİ v

8 DAHİLDE İŞLEME İZİN BELGESİ DIŞ TİCARETTE TESLİMAT ŞEKİLLERİ EX-WORKS- İŞYERİNDE TESLİM FCA- TAŞIYICIYA MASRAFSIZ TESLİM FAS- GEMİ DOĞRULTUSUNDA TESLİM FOB-GÜVERTEDE TESLİM C&F MAL BEDELİ VE NAVLUN ÖDENMİŞ TESLİM CIF- MAL BEDELİ, SİGORTA,NAVLUN ÖDENMİŞ TESLİM CPT TAŞIMA ÜCRETİ ÖDENMİŞ TESLİM CIP-TAŞIMA VE SİGORTA BEDELİ ÖDENMİŞ TESLİM DAF SINIRDA TESLİM DES-GEMİDE TESLİM DEQ-RIHTIMDA TESLİM DDU-GÜMRÜK RESMİ ÖDENMEKSİZİN TESLİM DDP- GÜMRÜK RESMİ ÖDENMİŞ TESLİM ÖDEME YÖNTEMLERİ PEŞİN ÖDEME MAL MUKABİLİ ÖDEME VESAİK MUKABİLİ ÖDEME KABUL KREDİLİ ÖDEME AÇIK HESP MÜŞTEREK HESAP VE KONSİNYASYON AKREDİTİF ÖDEME BÖLÜM 2. İTHALAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 2.2. İTHALATIN TANIMI,ÇEŞİTLERİ vi

9 2.1.1.İTHALATIN ÇEŞİTLERİ ÜLKEMİZDE TARİHSEL GELİŞİMİ İTHAL İŞLEMLERİNDE MUHASEBE İTHALAT İŞLEMLERİNDE KULLANILAN HESAP PLANI ÖRNEĞİ ÖDEME ŞEKİLLERİNE GÖRE İTHALAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ PEŞİN ÖDEME Mal bedellerinin muhasebeleştirilmesi Banka masraflarının muhasebeleştirilmesi Mal faturasının Kaydı Sigorta Poliçesinin Kaydı Navlun giderlerinin kaydı İthal harcının kaydı İthalat masrafları için bloke çek verilmesi Gümrükçü faturası kaydı Devir Kaydı Defter-i kebir hesaplarının kapatılması MAL MUKABİLİ ÖDEME VESAİK MUKABİLİ KABUL KREDİLİ ÖDEME AKREDİTİF ÖDEME İTHALAT İŞLEMLERİNDE KATMA DEĞER VERGİSİ İTHALAT İSTİSNASINDA K.D.V YATIRIM TEŞVİK BELGESİ BÖLÜM 3.1 ŞİRKET HAKKINDA UYGULAMA ÖRNEKLERİ SONUÇ VE ÖNERİLER vii

10 KAYNAKÇA EKLER İthalat Esnasında Kullanılan Belge Örnekleri - Poforma fatura -Fatura -A.TR ve EUR 1 Dolaşım Sertifikaları -Konşimento - Menşe Şehedatnamesi -Tır karnesi -Analiz Sertifikası -Sigorta Poliçesi -Ekspertiz Raporu -Gümrük Transfer Yazısı -Poliçe ( Kabul Kredili İşlemlerde Kullanılan) -Hamule Senedi -Döviz Alım Belgesi -Gümrükte Ödenen K.d.v ve İthal Harcı Makbuzu Uygulamaların muhasebe Fişleri viii

11 KISALTMALAR AWB B.L CFR CIF CIP CPT CTD CMR DAF DDP DDU DEQ DES D.T.H DAB EXW FAS FCA FIATA FOB G.B G.Ç.B G.G.B KDV KDVK L C VUK : Airway Bill : Bill of Lading : Cost and Freight : Cost, Insurance and Freight : Carriage, Insurance paid to : Carriage Paid to : Combined Transport Document : Consignment Note : Delivered At Frontier : Delivered Duty Paid : Delivered Duty Unpaid : Delivered ex Quay : Delivered Ex ship : Döviz Tevdiat Hesabı : Döviz Alım Belgesi : Ex- works : Free Alongside Ship : Free Carrier : Uluslararası Yük taşımacılığı federasyonu Birliği : Free On Board : Gümrük Beyannamesi : Gümrük Çıkış Beyannamesi : Gümrük Giriş Beyannamesi : Katma Değer vergisi : Katma Değer Vergisi kanunu : Letter Of Credit : Vergi Usul Kanunu ix

12 GİRİŞ Dış ticaret ithalat ve ihracat işlemlerinin bütününden oluşmaktadır. Tezin konusu olan ithalat işlemlerinin Muhasebeleştirilmesi konusuna başlamadan önce, ithalatla ilgili bilinmesi gereken temel kavramlar, teslim ve ödeme şekilleri ayrıntılı olarak incelenmiştir. Daha sonra İthalat işlemlerine değinilmiş, ödeme şekillerine göre muhasebeleştirilirken özellikle örneklerle anlatma yoluna gidilerek konunun daha iyi açıklanması hedeflenmiştir. İşletmenin büyüklüğü, kolay kullanabilme v.b nedenler düşünülerek her işletme kendi hesap planını kendi oluşturmaktadır. Örnek bir hesap planı verilerek daha kolay ve anlaşılır bir hesap planının nasıl oluşturulması gerektiği hakkında bilgi verimiştir. Uygulama bölümünde bir işletmenin önceki bölümlerde belirttiğimiz ithalat işlemlerini nasıl gerçekleştirdiği, nasıl kayıt altına aldığı ekler bölümündeki muhasebe fişleri ve belge örnekleri yardımı ile tam olarak göz önünde canlandırılabilmesi amaçlanmıştır. İşletmenin bu uygulamaları yaparken farklı hesaplar kullanması, bazı eksik ve düşünülmeyen, gözden kaçan konular uygulamanın değerlendirilmesi başlığı altında yer almaktadır. 1

13 1. DIŞ TİCARET: 1.1 TANIM VE ÇEŞİTLERİ: Dış ticaret, bağımsız ülkeler arasında gerçekleştirilen mal ve hizmet ticaretinin tümüdür. Her türlü ticaretin amacı kar elde etmek olduğuna göre ülkeler de bu mal ve hizmet hareketlerinin sonucunda ekonomilerinin olumlu yönde etkilenmesini sağlamak amaç ve çabasındadırlar. Dış ticaret, ithalat ve ihracat hareketlerinin toplamından oluşmaktadır. Daha geniş bir kavram olan uluslararası ekonomik ilişkilerin içerisine giren sermaye ve teknoloji hareketleri dış ticaretin konusuna girmez. 1 Dış ticaretin çeşitleri: Normal ticaret: Bir ülkenin dış ticaret kambiyo rejimleri çerçevesinde ve serbest döviz ile yapılan, mevzuat ile ayrıcalık tanımayan ticarettir Bağlı ticaret: İki ülke arasında yapılan ticari sözleşme gereğince ihracatçı.ülkenin ithalatçı ülkeden ihracat bedeli için döviz dışında bir işlem talep etmesi şeklinde yapılan bir ticarettir. Örnek olarak Türkiye ile SSCB arasında 1984 yılında imzalanan doğalgaz anlaşması ile Türkiye Rusya dan doğalgaz ithal etmektedir. Rusya da bu doğalgaz bedelinin yüzde otuzbeşi kadar Türk mütahitlere ödemede bulunma yükümlülüğü üstlenmiştir Sınır ticareti: Komşu iki ülke arasında özel anlaşmalara dayanılarak yürütülen ve her iki ülkenin sınır ve kıyı bölgelerine yakın yerleşim yerlerini kapsamına alan ticarettir Serbest Bölge Ticareti: 1 M.Vefa Toroslu," Uygulamalı Dış Ticaret İşlemleri ve Muhasebe",Beta,2. Basım,İstanbul,1999,s.1 2

14 Serbest bölgeler bir ülkenin ulusal egemenlik sınırları içinde bulunmakla birlikte gümrük sınırları dışında kalan ülkede geçerli olan mali ve ekonomik mevzuatın kısmen veya tamamen dışında tutulduğu bölgelerdir.örnek:bursa Gemlik Serbest Bölgesi İzmir Ege bölgesi v.b DIŞ TİCARETTE KULLANILAN TEMEL KAVRAMLAR: KONVERTİBİLİTE: Milli paranın diğer paralara veya altına çevrilebilmesine konvertibilite, bu tür paralara ise KONVERTBL döviz adı verilir. Konvertbl olan paralar, milletlerarası ödeme aracı niteliğini taşırlar. Bir ülkenin parasının konvertbl olarak kabul edilebilmesi için ödemeler bilançolarının sürekli denk durumda olması yani, bilanço açıklarının oluşmaması öte yandan ani krizleri karşılayacak büyük bir altın ve döviz rezervlerine sahip olması gerekir SERBEST DÖVİZ: Diğer ülke paralarına serbestçe ve süratle çevrilebilen dövizlere serbest döviz adı verilir EFEKTİF DÖVİZ: T.C Merkez Bankası tarafından alım-satım konusu yapılmak üzere tespit edilen, en yüksek ve en düşük alış ve satış fiyatları ilan edilen kağıt para şeklindeki yabancı ülke paralarına "efektif döviz " adı verilir.bugün yalnızca kağıt para şeklindeki yabancı ülke paralarına efektif döviz adı verilir.bugün yalnızca kağıt para şeklindeki yabancı ülke paralarına efektif döviz denilmekte ise de madeni paraya da efektif döviz adı verilir. 4 2 Yaser Gürsoy, " Dış Ticaret İşlemleri ve Muhasebesi", Ekin Kitabevi, Bursa,2006,s.3 3 Ahmet Kızıl, Macide Soğur, "İhracat-ithalat İşlemleri ve Muhasebe Uygulaması" Yayınları,Istanbul,1997.s:1 4 Ahmet Kızıl, Macide Soğur, a.e,s:3 3

15 1.2.4 ARBITRAJ: Menkul kıymetler, kıymetli madenler, para, kıymetli evrak gibi değerlerin iki piyasa arasındaki fiyat farkından yararlanmak amacıyla fiyatların düşük olduğu piyasadan alınması, yüksek olduğu piyasalarda satılması işlemidir AVAL : Kambiyo senetlerinden doğan bir borcun, asıl borçlusu tarafından ödenmediği hallerde, üçüncü bir kişinin ödemeyi garanti etmesidir AVARYA: Denizcilikte kullanılan bir terimdir.gemide ve yükte oluşan olağanüstü durumları ifade eden bir terimdir. Avarya ikiye ayrılır. Büyük Avarya: Olağanüstü masrafları ve bunların gemi, yük ve navlun arasında paylaştırılmasını kapsar. Küçük Avarya:Yolculuk gereği doğan masrafların tarafların kendilerince ödemesini ifade eder. 5 Avarya doğal afetlerden,çalışanların eylemlerinden, ya da olağandışı hallerden meydana gelir. Alıcı hasarlı olmayan kısmı teslim alacak, hasarlı kısım için ise sigorta şirketine başvuracaktır. Hasar miktarı HASAR LİKİDİTASYON RAPORU adı verilen belge ile tespit edilir. Bu belge ile yurtdışından getirilmesi gerekli olan dövizlerin getirilmemesi ya da terkini için izin alınabilir KONTEYNER: Malların taşınmalarını ve korunmalarını sağlayan standart kaplardır DEMURAJ: Limanlarda geminin yükleme müddetinin boşaltma müddetinden daha uzun sürede yüklenmesi ve boşaltılmasından doğan tazminattır. 5 M.Vefa Toroslu," Uygulamalı Dış Ticaret İşlemleri Ve Muhasebe" Betaş yayınları,istanbul,1999,s:5 4

16 1.2.9 ANTREPO : Türkiye ye deniz, kara, demiryalları ve havayolu ile getirilen ve Türkiye ye girmesi veya Türkiye den transit geçirilmesi yasal olmayan yabancı memleket eşyasınının ; çıkış hükmünde olmak üzere ihrac edilecek milli mahsul veya mamüllerinin, transit veya yeniden ihrac edilmek üzere genel eşyanın konulduğu yerlerdir. Antrepolar genel ve fiktif antrepolar olmak üzere 3 e ayrılır. Genel antrepolar: Özel alınması gereken eşya dışında kalan, antrepo sahibi ile birlikte diğer kişilere ait her çeşit eşya ve maddenin konulduğu yerler genel antrepodur. Özel antrepolar: Parlayıcı, patlayıcı veya birarada bulundukları eşya için tehlikeli olan veya muhafazaları özel tertip isteyen eşya ve maddelerin konulduğu tesislerdir. Özel antrepolara konulacak eşya ve maddeler Gümrük Yönetmeliğinde belirtilmiştir. Fiktif antrepolar: Bakanlıkça uygun görülecek eşyanın, yine Bakanlığın izniyle konulduğu veya temsilcileri tarafından temin ve tesis edilmiş yerler fiktif antrepolardır. Yabancı eşyanın teşhir olduğu fuar ve sergiler de fiktif antrepo sayılır KLİRİNG: Çift taraflı olarak, ithalat ve ihracat işlemlerinin döviz kullanılmadan yapılmasıdır. Kliring, takas şeklinde yapılan ödemelerin daha gelişmiş bir şeklidir. Bunun için ülkeler arasında kliring ticaret ve ödeme anlaşmalarının yapılması gerekmektedir. Kliring Merkez Bankalarında açılan özel hesaplarda izlenir. Taraflar, birikimleri ile yaptıkları işlemleri belirledikleri kur üzerinden, para kullanmadan gerçekleştirir. Fiyatlar taraflar arasında pazarlıkla tespit edilir. İhracatçılar, mal bedelini kendi merkez bankalarından tahsil eder. İthalatçılar ise ödemelerini kendi merkez bankalarına yapar. Hesap dönemi sonunda, merkez bankaları aracılığı ile ülkelerin birbirlerine olan borçları veya alacakları konvertbl dövizlerle kapatılır. 7 6 M.Vefa Toroslu ; a.g.e, s:6 7 Ali Ceylan,"İşletmelerde Finansal Yönetim",Ekin Kitabevi, Bursa, 2001,s:145 5

17 KUVERTÜR: Akreditife dayanarak yapılacak ödemeyi karşılamak üzere, akreditif açan banka tarafından, akreditifin açıldığı ya da tesis edildiği bankaya transfer edilen dövizi ya da bu banka nezdinde oluşturulan alacaklı bir hesabı ifade eder. MÜCBİR SEBEP BELGESİ: İhrac edilen mal bedelinin yasal süre içerisinde getirilememesi halinde ; ihracatçı, dövizleri yurda getirememe nedenini ; bağlı bulunduğu kuruluşa (ihracatçı birlikleri, ticaret odası, sanayi odası) bildirir ve kendisine dövizleri getirilmesi için ek süre verilmesini ister. İhratçının bağlı bulunduğu bu kuruluşlar tarafından onaylanan ve dövizlerin getirilememesini açıklayan belgeye " Mücbir Sebep Belgesi" adı verilir. Mücbir sebep halleri : yangın,deprem,harp,grev v.b. dir REEXPORT: Yabancı menşeli malların ihrac edilmek kaydıyla ülkeye getirilip millileştirilerek tekrar başka bir ülkeye ihrac edilmesi işlemidir PASAVAN : Sınır bölgelerinde oturanlara verilen, sınırdan belirli bir uzaklığa kadar günübirliğine geçmelerini sağlayan, bir nevi pasaport yerine geçen belgedir KÜŞAT MEKTUBU: Amir banka tarafından muhabir bankaya gönderilen akreditif açma mektubudur NAVLUN: Bir limandan başka bir limana taşınmak için gemiye yüklenen malların tümü veya nakliyeci tarafından talep edilen taşıma ücretidir. 6

18 ORDİNO: Gümrükten malları çekmek isteyen kişiler, ellerinde bulunan konşimento veya yük senetlerini geminin kaptan veya acentasına, kara taşımalarında ise taşıyıcı veya bunun mensup olduğu idare veya müesseseye ibraz ederek, malların kendilerine teslim edilmesi için bir belge isterler. Bu belgeye ordino veya tesellüm kağıdı adı verilir.ordinolarda konşimentolarda yer alan tüm bilgiler yer alır. (gümrük yönetmeliği,md.259) CE İŞARETİ: Bir ürünün, Avrupa Topluluğu tarafından hazırlanan ; ortak özellikleri itibari ile sınıflandırılmış ürün gruplarının uyması gereken asgari sağlık,emniyet, çevre ve tüketicinin korunması koşullarını düzenleyen bağlayıcı mevzuata uygunluğunu gösteren işareti ifade eder. 1.3 DIŞ TİCARETTE KULLANILAN BELGELER: Dış Ticarette kullanılan belgeler 5 grupta incelenebilir: 1.T icari Belgeler 2.Sevk Belgeleri 3.Sigorta Belgeler 4.Finansman Belgeleri 5.Diğer Belgeler TİCARİ BELGELER: İthalat ve ihracat işlemlerinde taraflar önce sözleşme yaparlar. Sözleşmelerde yer alan şartların her aşamasında çeşitli belgeler düzenlenir.bu belgeler içinde yer alan ticari belgelerin ithalatın veya ihracatın dosyasında bulunması gerekir.ticari Belgeler dış 8 Ahmet Kızıl, Macide Soğur, a.g.e,s:8 7

19 ticaretin özelliklerine ve muhasebe uygulamalarındaki önemine göre aşağıda açıklanacaktır PROFORMA FATURA: (Proforma invoice) Dış ticarette proforma fatura kısaca, ihracatçı tarafından ithalatçıya gönderilen, satış teklifi niteliğinde kullanılan belgeler olarak tanımlanabilir. Bu fatura ile ihracatçı, ithalatçıya, satacağı malın birim fiyatı, özellikleri ve satış koşulları hakkında bilgi vermektedir. Bir çeşit ön faturadır ve anlaşma safhasında yapılan bir çeşit teklif faturası da diyebiliriz. Proforma fatura ticaretin başlangıcıdır. Satıcının alıcıya gönderdiği, satacağı malın ismi, özelliği, miktarı, fiyatı, teslim şekli, ödeme şekli, sevkiyatın durumunu içeren tekliftir.alıcı teklif üzerinden sipariş verir ve ödeme şekline göre harekete geçerse, o zaman satış gerçekleşmiş, fatura kesinleşmiş ve satış faturası kesilmesi gerekli duruma gelmiş olacaktır TİCARİ FATURA : (Commercial Invoice ) Satışı kesin olarak yapılmış mal için ihracatçı tarafından ithalatçıya gönderilmiş ; malın cinsini, ismini, birim satış fiyatını, teslim şeklini, toplam tutarını gösteren kıymetli evraktır. Gümrük işlemlerinde ve döviz taahütlerinin kapatılmasında bu evrak kullanılır. Ticari Faturada Bulunması Gereken Bilgiler: - Faturanın düzenlenme tarihi,seri ve sıra numarası, - Faturayı düzenleyenin adı, varsa ticaret ünvanı, adresi, vergi dairesi ve vergi numarası, - Alıcının adı, ticaret ünvanı, adresi,vergi dairesi, vergi numarası, - Malın veya işin nev i miktarı, fiyatı ve tutarı, - Satılan malın teslim tutarı ve irsaliye numarası, - Malın teslim ve ödeme şekli dir. 9 Yaser Gürsoy, a.g.e s: 3 10 Zeynep Solak, " Pratik Bilgiler- ihracat II",Pusula dergisi, 2004, Nisan, s:16 8

20 Ticari Faturayı kendi içinde 4 gruba ayırarak iceleyebiliriz, İhracat faturası: Yurt içindeki ihracatçı firmanın, yurt dışındaki ithalatçı firmaya gönderdiği malın cinsini, ismini,miktarını, birim satış fiyatını, teslim şeklini ve toplam tutarını gösteren faturadır. İhracat faturasında katma değer vergisi yer almaz İhrac kaydıyla satış faturası : (İmalatçı Faturası) Yurt içindeki imalatçı firmanın yine yurt içindeki ihracatçı firmaya "ihrac kaydıyla satış" sartıyla gönderdiği belgedir. Bu fatura dış ticarette ; imalatçı faturası adını alır. Bu faturada, KDV Genel Tebliğinin 23.c bendinde yer alan "şerh" in faturada yazması halinde, KDV tutarı satıcı firma tarafından tahsil edilmez. İhrac kaydı ile malı teslim eden firma KDV ödemez İthalat faturası : Yurt dışındaki ihracatçı firmanın, yurt içindeki ithalatçı firmaya gönderdiği kıymetli evraktır. İthalat faturasında KDV yer almaz. İthal edilen ürünün katma değer vergisi ve gümrük vergisi gümrükte ayrıca ödenir Özel Fatura: Türkiye de ikamet etmeyen Türk ve Yabancı uyruklu yolcuların, Türkiye dışına bereberinde götürdükleri mallar için ödedikleri katma değer vergisinin, malın gümrükten çıkışı sırasında iade edilmesini sağlamak amacıyla şekli Maliye bakanlığı tarafından belirlenen ve yetki belgesi verilen satıcı tarafından düzenlenen faturadır. ( KDV Genel Tebliği Seri No:5,43,51,64) 11 Genelde bavul ticareti denilen satışlarda kullanılır. 11 Yaser Gürsoy, a.g.e,s:5 9

21 NAVLUN FATURASI: ( Freight Invoice) Nakliyeci tarafından navlun ile ilgili bilgileri göstermek üzere düzenlenen konşimento ile birlikte ibraz edilmesi gereken faturadır. CF veya CIF satışta navlun satıcı tarafından ödenmektedir. Bu yüzden CF veya CIF satışta düzenlenen konşimentolarda "Navlun ödenmiştir" kaydının bulunması gerekir. Bazen konşimento üzerinde bu ibarenin bulunmaması ve konşimentodan navlunun ödendiğine ilişkin herhangibir anlam çıkartılamaması halinde, ek bir belge olarak nakliyeciye ödenen navlunu gösterir faturanın ilgili mercilere ibrazı gerekmektedir KONSOLOSLUK FATURASI : ( Consular Invoice) Konsolosluk faturası, yabancı ülkeye gönderilen mallar için düzenlenen ve menşeinin belgelenmesini sağlamak için malın gönderileceği ülke konsolosluğuna tasdik ettirilen faturadır SEVK BELGELERİ: ( SHIPPING DOCUMENTS) Sevk belgeleri genel anlamda, ithalat ve ihracat konusu olan malların nakliyeciye teslim edilerek yüklendiğini gösteren ve varış yerine gönderilme esaslarını içeren nakliyeci tarafından düzenlenen belgelerdir. Sevk belgelerinin 3 önemliği mevcuttur: -Sevk belgeleri bir tür sözleşme niteliğindedir ve ispat edici nitelik taşırlar. - Malların nakliyeci tarafından teslim alındığını ve varış yerine kadar götürülmek üzere yola çıkarıldığını gösteren bir belge niteliğindedir. -Sevk belgeleri kıymetli evrak niteliğindedir.çoğu zaman emre yazılı düzenlenmiş olarak karşımıza çıkan bu belgelerin, kıymetli evrak olmalarından dolayı, cirolanabilmeleri ve elden ele dolaşabilmeleri mümkündür. Sevk belgelerinin üstünde taşıyıcının imzası ve tanzim tarihi mutlaka yazılı olmalıdır Ali Dölek, " AB Uyum Süreci Çerçevesinde Uygulamalı İthalat İşlemlerei ve Örnekler", Betaş,1.Baskı, İstanbul, s:102 10

22 Sevk Belgelerini, üzerinde yazan kayıtlara ve bilgilere göre malın sahipliğini temsil eden temsil etmeyen belgeler olarak 2 ye ayırmak mümkündür.konşimentoların tümü malın sahipliğini temsil eden belgelerdir.taşıma senetleri içinde yer alan havayolu konşimentosu, demiryolu hamule senedi, kamyon konşimentosu, nakliyeci makbuzları, posta paket makbuzları, rıhtım makbuzu, ikinci kaptan makbuzu, antrepo makbuzu gibi belgeler ise malın sahipliğini temsil etmeyen sevk belgeleridir KONŞİMENTOLAR: (Bill of lading) i.deniz Konşimentosu: (marine bill of lading) Gemi ile taşınacak mallar için gemi şirketi veya yetkili acentası veya kaptan tarafından düzenlenen belgedir.bu belgede malın teslim alındığını, kararlaştırılan şekilde yükleme limanından boşaltma limanına kadar taşınıp, teslim alındığı haldeki durumuyla varma limanında teslim edileceğini gösteren kayıtlar yer alır. Konşimento, aynı zamanda navlun anlaşması hükmünde olup taşıma sözleşmesi ve malı taşıyan tarafından teslim alındığını gösteren ve malı temsil eden, mal üzerinde mülkiyet hakkı veren bir belge niteliğindedir. Konşimento ile taşıyan,taşıma sözleşmesine konu olan eşyayı boşaltma limanında konşimentonun yasal hamiline teslim edeceğine taahüt etmektedir. 13 Konşimentolar genellikle 3 nüsha halinde düzenlenmektedir. Düzenlenen ve taşıyan tarafından imzalanan konşimento nüshalarının tümüne tam takım konşimento denir. (Full set B/L) Konşimentonun orjinal nüshalarından birinin işlem görmesi halinde diğer nüshalar geçersiz olur. Konşimentoda aşağıdaki bilgiler yer almaktadır. -Taşıyanın adı soyadı, -Kaptanın adı, soyadı, -Geminin adı ve taabiyeti, -Yükletenin adı, soyadı veya ticaret ünvanı, -Yükleme limanı, 13 Ahmet Kızıl, Macide Soğur ; a.g.e s:9 11

23 -Boşaltma Limanı veya buna dair talimat alınacak yer, -Gemiye yüklenen veya taşınmak üzere teslim alınan malların cinsi,ölçüsü,sayısı,ağırlığı,markası ve haricen belli olan özelliği, -Navluna ait şartlar, -Düzenlendiği yer ve gün, -Düzenlenen orjinal nüshaların sayısı. ii. Tek konşimento: (Through B/L) İki liman arası denizden taşımanın uzantısında karayolu ile taşıma da varsa veya karayolundan sonra denizyolu varsa, genellikle ilk taşıyıca tarafından düzenlenen konşimento çeşitidir. iii.konteyner konşimentosu: ( Container B/L ) Konteynır içine mal konularak kapatılan ve gümrükçe mühürlenen, hafif metalden yapılmış, ölçü ve tipleri belirlenmiş olan büyük bir kutudur. Taşıma konteynırlarla yapılıyorsa buna konteynır konşimentosu düzenlenir. Malların gemi şirketince kontrol edilmesi söz konusu olamaz, mala ait ayrıntılar yükletenin beyanına göre yazılır.bu husus Shipper s Load And Count şeklinde belirtilir. 14 Malı dış etkenlere karşı koruyan konteynerlerin içinde taşınacak mallar için gemi şirketleri veya acentalar tarafından düzenlenen konşimentolardır. Bu konşimentolar şartlı konşimento niteliğindedir. iv. Birleşik nakliyeci konşimentosu: (Combined Transport Document CTD) Bu belge malların, teslim alındıkları yerden taslim edilecekleri yere kadar en az 2 değişik taşıma aracının kullanılması suretiyle ve genellikle konteynır içinde taşınması sırasında düzenlenir.bu belgede yükleme limanı yerine malların teslim alındığı yer; boşaltma limanı yerine ise malların teslim edileceği yer yazılır. 14 ( Çevrimiçi), 5 Nisan

24 FIATA- Birleşik Nakliye Konşimentosu ( FIATA- Combined Transport Bill of Lading-FBL) Uluslararası Nakliyeci Birlikleri ve Temsilcilikleri Federasyonu (FIATA) tarafından şekil şartları tespit edilmiş ve Milletlerarası Ticaret Odasınca onaylanmış bir birleşik nakliye vesikasıdır. Bu Belge malın mülkiyetini temsil eder ve emre düzenlenebilir. v. Tesellüm konşimentosu: (Received For Shipment B/L) Malların yüklendiğini değil de yüklenmek için alındığını gösterir. Bu konşimentonun üzerinde "Yüklenmek üzere alınmıştır" ibaresi yer alır. Bankalar nezdinde geçerli değildir. vi.yükleme Konşimentosu: (On board B/L) Bankalar tarafından kabul edilen konşimentolardır. Malların Gemiye yüklendiği kaydını taşır. Sevk tarihi, konşimentonun düzenlendiği tarihtir. vii. Temiz Konşimento: (Clean B/L) Malların veya ambalajların kusurlu olduğunu açıkça gösteren ek ibarenin yer almadığı konşimentodur. Mallar dış görünüş itibari ile iyi durumda teslim alınır veya yüklenirse temiz bir konşime konşimento söz konusudur. Gemiye yüklemeyi müteakip konşinmentoya " Claen On Board" kaydı konulur. Fakat konşimentonun temiz olması için "Clean on Board" kaydının bulunması gerekmez. Konşimentoda malların veya ambalajların kusurlu olduğuna dair ( Örneğin 50 balya birkaçı patlak; 100 çuval 15 tanesi delik; tenekelerin bir kısmı akar vaziyette; karton kutular ıslak v.s ) gibi bir kayıt yoksa bu temiz bir konşimento sayılır. Başka bir deyişle akreditifte "Clean On Board" konşimento istendiği halde sadece "On Board" kaydını taşıyan fakat malların veya ambalajlarının kusurlu olduğuna dair bir kayıt taşımayan konşimento temiz kabul edilir http// 13

25 viii. Kirli Konşimento: ( Dirty B/L) Malların veya ambalajların sağlam olmadığını belirten konşimentodur. Taşıyıcı Konşimentoyu düzenlemeden önce malları kontrol eder ve bulduğu eksiklikleri konşimentoya yazarak sorumluluktan kurtulur. ( Kapalı kaplardaki mallar için ise " Yükletenin beyanı üzerine" gibi ibareler yer alır. Buna klozlu konşimento denir. ix. Şartlı konşimento : ( Claused B /L) Kapalı kaplarda bulunan kontrol edilemeyen mallarda " Yükletenin Beyanına göre" v.b ibareler içeren konşimentolardır. x. Tanker konşimentosu: (Tanker Bill of Lading) Ham petrol, sıvı yakıt ve kimyevi maddelerin nakliyesinde kullanılan tankerler için düzenlenir. Dökme veya sıvı yükün taşınması nedeniyle işin gereğine göre özel ibareler ve şartlar taşır TAŞIMA SENETLERİ: (WAY BILLS/CONSIGMENT NOTES) Taşıma senetleri, malın mülkiyetini temsil etmez, makbuz niteliğindedir, malın taşınmak üzere teslim alındığını bildirirler,ciro yolu ile devredilemezler. i.havayolu Konşimentosu: (Airwaybill/ AWB) Malların uçak ile belirli bir yere taşınmak üzere teslim alındığını gösteren belgedir. Havayolu konşimentosu 12 nüsha halinde düzenlenir.ancak 3 nüshası ticari değer taşır. Bunlardan biri ihracatçıya, biri ithalatçıya verilir, diğeri taşıma şirketinde kalır Ali Dölek, a.g.e, s:

26 ii.hamule senedi : ( Railway Bill) Demiryolu idaresi tarafından malların teslim alındığını ve tren vasıtasıyla varış yerine kadar nakliyenin gerçekleştirileceğini gösteren bir belgedir. iii.karayolu Taşıma senedi: (CMR/ Consigment note) Karayolu kullanılarak malın taşınması durumunda düzenlenen belgedir. Uluslararası nitelikteki CMR ( Convention Marchandias Routiers ) anlaşmasını kabul eden ülkelerde kullanılan bir kara taşıma belgesidir. Bu ülkeler; Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Çekoslavakya, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, Cebelitarık, Yunanistan, Macaristan, İtalya, Lüxemburg, Hollanda, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, İsveç, İspanya, İsviçre, İngiltere, Kuzey İrlanda, Yugoslavya dır. Navlun komisyoncusu ya da taşımacılık şirketi tarafından alıcı adına düzenlenir. CMR 3 Nüsha halinde düzenlenir ve ciro edilemez.nüshalardan biri,yükletene verilir,ikincisi mallara eşlik eder, üçüncüsü de taşımacıda kalır. Yükleten, mallar yolda iken taşımacıya talimat vererek taşımayı durdurma, teslim yerini değiştirme, ismi yazılı alıcıdan başka bir şahsa teslimini isteme hakkına sahiptir. Bu hak belgenin ikinci orjinalinin belgede adı yazan alıcıya teslimi üzerine son bulur. i.v Hause konşimento: ( hause B/L) Taşıma işini kendisi yapmayan bir nakliyeci( forwarder) tarafından düzenlenen bir taşıma belgesidir. Nakliyeci bu belgeyi düzenleyerek yürütene verir ve malı kendi seçeceği bir taşıma aracı ile sevk eder. Ciro edilemez ve malın mülkiyetini temsil etmezler NAKLİYECİ MAKBUZLARI VE FIATA BELGELERİ: i.nakliyeci makbuzları: Malların kamyonla taşınması durumunda gönderilen tarafından nakliyeciye teslim edildiğini gösteren bir makbuzdur.nakliyeci komisyoncuları tarafından düzenlenir ve 15

27 ciro ile devredilemezler. 17 Fiata taşıma Belgeleri nakliyeci makbuzudur.bu belgeye, FIATA( Uluslararası Taşıma Acenteleri Birlikleri Federasyonu) tarafından, kendisine üye olan taşıma acenteleri için standart hale getirilmiş ve sadece karayolu taşımacılığında kullanılan belgelerdir. ii. Fiata Belgeleri: 3 tip Fiata taşıma Belgesi Vardır. - FIATA FCR ( Taşımacının Teslim Alındı Belgesi ) - FIATA-FCT (Nakliyeci Taşıma Belgesi ) -FIATA- FBL ( FIATA Kombine Konşimentosu ) dur. FIATA tarafından standart şekle sokularak kullanılan ve taşınmak üzere teslim alınan mallar karşılığında verilen makbuzlardır. Dolayısıyla içlerinde bir taşıma sözleşmesi yer almaz. Varış mahalinde bu belgelerin ibrazı üzerine mallar belgede adı geçen alıcıya teslim edilir. Nakliye acentaları aynı yöne gidecek malları bira araya toplayıp gruplandırarak kendi seçtikleri taşıma şirketine teslim eder. iii. Paket postası makbuzu : ( Postal Receipts) İthalatçıya posta ile gönderilecek malın bulunduğu kolinin doğrudan ithalatçıya veya ithalatçının bankasına sevk edilmek üzere Posta idaresine verilmesi karşılığında alınan posta makbuzuna paket posta makbuzu denir. Malın mülkiyetini temsil etmezler. Adi posta makbuzu, uçak posta paket makbuzu olmak üzere iki çeşidi vardır. Adi posta makbuzu( Post Parcel Receipt) adi posta yolu ile gönderilen iletilerde malı teslim alan Posta İdaresi tarafından düzenlenir. Uçak Posta Paket makbuzu ise ( AirMail Parcel Receipt) uçak postası yolu ile göndererilen iletilerde teslim alan posta idaresi tarafından düzenlenen makbuzlardır. Paket uçak postası ile varış yerine gönderilir ve o yerin posta gümrük idaresi tarafından gönderilene teslim edilir M. Vefa Toroslu, a.g.e s: M. Vefa Toroslu.,a.e

28 iv. Rıhtım Makbuzu: ( Varrant de Dockt) Rıhtım makbuzu, malların cinsini ve miktarını gösteren ve rıhtıma konulduğunu belirten belgedir. Ciro edilebilir ve konşimento ile değiştirilebilir. v. İkinci kaptan makbuzu : ( Mate s Receipt) İkinci kaptan tarafından veya gemi acentası tarafından tarafından konşimento tanzimine kadar geçerli olan geçici bir belgedir. Malların mülkiyetini temsil etmez, dolayısıyla devir ve ciro edilemez. vi. Tır karnesi 1959 yılında imzalanan Tır sözleşmesi ne (Transit Internatıonal Routier) göre üye ülkeler arasında kullanılan bir belgedir. Tır karnesi uluslararası bir kuruluş olan IRU ( International Routier Union) tarafından dağıtılır. Türkiye de Ticaret Odası tarafından verilmektedir. Tır karnesi sadece uluslararası nakliye yapan araçlarda, uluslararası nakliye yapabilme yetki belgesi (C-2) olan firmalar aracılığı ile kullanılabilir. Tır karnesi 14 sayfadır. Her ülkeye giriş ve çıkışta birer kopyası koparılır. Dipkoçanlar IRU ya gönderilmek üzere ticaret odasına verilir SİGORTA BELGELERİ: ( INSURANCE DOCUMENTS) SİGORTA POLİÇESİ: ( INSURANCE POLICY) Sigorta Belgesi malların sigortalandığını gösteren bir belgedir. Bu belge sigorta şirketi tarafından düzenlenir ve sigorta ettirene verilir, sigorta akdinin yapıldığını gösterir. 19 TOROSLU,M. Vefa; a.e, s: 17 17

29 Sigorta poliçesi, sigorta ettirenin talebi üzerine nama, emre veya hamiline yazılı olarak düzenlenebilir. Emre yazılı olan sigorta poliçeleri ihracatçılar tarafından ciro edilerek bankalara teslim edilir SİGORTA SERTİFİKASI: (INSURANCE CERTIFICATE) Bir ana sigorta poliçesine atıf yaparak, malların sigortalandığını gösteren, sigorta acenteleri tarafından düzenlenen bir belgedir. Ana poliçe hükmünde işlem gördüğü için iş akışını hızlandırır FİNANASMAN BELGELERİ : (FINANCIAL DOCUMENTS) POLİÇE: (BILL OF EXCHANGE/ DRAFT) Poliçe, alacaklı tarafından borçlu üzerine çekilen ve belirli bir paranın belirlenmiş bir süre sonunda veya ibrazında üçüncü bir kişiye veya ermine ödenmesini içeren kayıtsız şartsız bir ödeme emridir. Bir poliçede bulunması gereken unsurlar şunlardır. - Senet metninde poliçe kelimesinin veya senet kelimesinin geçmesi, - Kayıtsız şartsız ödeme ifadesi, - Muhatabın adı, tivaret ünvanı ve adresi, - Vade, - Ödenecek tutar, - Ödeme yeri, - Keşide tarihi ve yeri, - Keşidecinin imzası yer almalıdır. Ödeme vadeleri açısından poliçeler 4 e ayrılır. Görüldüğünde ödemeli poliçeler (At Sight) Görüldükten belirli bir süre sonar ödemeli poliçeler ( At..Days sight) Keşide Tarihinden belirli bir süre sonar ödemeli poliçeler ( At.. Days Date) Belli bir tarihte ödemeli poliçeler (On.) 20 Ahmet Kızıl, Macide Soğur, a.g.e, s: 37 18

30 İthalatçı üzerine keşide edilen poliçenin ithalatçı tarafından kabulüne Müşteri Kabulü( Trade Acceptance), bankalar üzerine keşide edilen poliçenin banka tarafından kabulüne Banka kabulü ( Banker s Acceptance)adı verilir. Bankalar müşteri kabulü olan çeklere aval verebilirler.aval senet veya alonj üzerine yapılır. Avalimdir vb. kelimeler yazılıp imzalanır BONO : ( PROMMISORY NOTE) Bononun dış ticarette poliçe kadar yaygınlığı yoktur. Borçlunun alacaklısına hitaben düzenlediği Finansman belgesidir. Bono ve poliçeden başka rehin Senedi ve Teslim Emri de diğer Finansman belgelerine örnektir DİĞER BELGELER: MENŞE ŞEHEDATNAMESİ : ( CERTIFICATE OF ORGIN) Dış ticaret işlemlerinde bazı durumlarda ithalatçı, satın aldığı malın hangi ülkeye ait olduğunun gösterilmesini talep edebilir. Menşe Şehadetnamesi, ihrac konusu eşyanın hangi ülke menşeli olduğunu veya gördüğü değişiklik ve işlemlerler dolayısı ile hangi ülke malı sayılması gerektiğini bildirir belgedir. Gümrük işlemleri, ülkeler arasında mevcut ticaret anlaşması hükümlerine göre yapılmakta olduğundan, örneğin malın gönderildiği ülkede tercihli Gümrük Rejiminden yararlanması veya konulan kota sınırlamalarının dolup dolmadığının belirlenmesi için Gümrüğe gelen malların menşelerinin belirlenmesi gerekir.ihracatçılar veya kanuni yetkili temsilcileri tarafından düzenlenir; ihracatçı firmanın üyesi bulunduğu Ticaret ve Sanayi Odası ve bazı ülkeler için (genellikle Arap ülkeleri) ayrıca ithalatçı ülkelerin konsoloslukları tarafından onaylanır. Eşyanın başka ülkelerde gördüğü değişiklikler ve işlem dolayısıyla o ülke menşeli sayılabilmesi için, bu değişiklik ve işlemler sonunda kıymetinin yüzde yüz artmış 21,M. Vefa Toroslu, a.g.e s: 21,22 19

31 bulunması,tarife pozisyonlarının değişmiş olması veya o ülkede esaslı değişiklik sayılabilecek önemli bir işçiliğe ve işlemlere tabi tutulması gereklidir. Aramızdaki özel anlaşmalara istinaden A.TR, EUR 1 ve Form A düzenlenen ülkeler dışında kalan ve aramızda ticaret ve ödeme anlaşması bulunan ülkelere sevk edilecek eşya ve ödeme anlaşması bulunan ülkelere sevk edilecek eşya için, bu anlaşmalar gereğince Menşe Şehadetnamesi zorunlu olarak aranmaktadır. Ayrıca, kendileri özel birer menşe ispat belgesi olmalarına karşın A.TR, EUR 1sertifikalarının yanında ithalatçı firmalar tarafından Menşe Şehadetnamesi talep edilmektedir. Menşe Şehadetnamesinde aşağıdaki hususlar yer alır: - Eşyayı gönderenin adı, soyadı veya ticaret ünvanı - Alıcının adı Soyadı veya ticaret ünvanı, - Kapların marka, numara, cins ve sayıları, - Eşyanın cinsi, nev i, daralı ve saf ağırlıkları ile kıymeti, yollama şekli, - Şehadetnameyi veren makamın tasdik şerhi ( tarih, imza, mühür ve kaşesi ) - Belge o ülkede geçirdiği işçilik ve işlemlerden ötürü o memleket menşeli sayılarak verilmiş ise bu hususun etraflı şekilde açıklanması gereklidir A.TR DOLAŞIM BELGESİ : (A. TR MOVEMENT CERTIFICATE) A.TR dolaşım belgesi, Türkiye veya toplulukta serbest dolaşımda bulunan eşyanın katma protokolde öngörülen tercihli rejimden yararlanabilmesini sağlamak üzere ihracatçı ülke resmi kuruluşlarınca düzenlenip gümrük idarelerince vize edilen belgedir. A.TR belgesi vize edildiği tarihten itibaren 4 ay geçerlidir. A.TR belgesinin en önemli avantajı, ithalat esnasında gümrüğe ibraz edildiği takdirde Avrupa topluluğu ile yapılan anlaşma gereğince, ithalat gümrük vergisinin ödenmemesine imkan tanıyor olmasıdır EUR 1 DOLAŞIM BELGESİ : ( EUR 1 MOVEMENT CERTIFICATE) Türkiye ile EFTA ülkeleri ( İsviçre, Norveç, İzlanda, Lintenstein) ve Türkiye ile Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış olan ülkeler ile ticarette aranan belgelerdir. Bu 20

32 belge, TOBB-Türkiye odalar Borsalar Birliğine bağlı ihracatçının üyesi olduğu odalarca tasdiklenmektedir. Ayrıca Türkiye nin Avrupa Birliği ile Demir-Çelik ürünleri ticaretinde (AKÇT ürünleri) parafe ettiği Serbest Ticaret Anlaşmasına göre bu ürünlerin ihracatında EUR 1 belgesinin düzenlenmesi gerekmektedir FORM A : Bazı ülkelerin (özellikle Sanayileşmiş ülkeler) gelişmekte olan ülkelerden sanayi malları ithalatında, bu ülkelerin sanayileşmesine katkı sağlamak amacıyla Genelleştirilmiş Preferanslar Sistemi (GPS) çerçevesinde belirli tavizli gümrük oranlarına konu mallar ile ilgili preferanslar sağlayabilmeleri için gerekli olan bir menşe şehadetnamesi türüdür.gelişmekte olan ülkelere bu anlamda preferans sağlayan ülkeler şunlardır: A.B.D, Japonya, Yeni Zelanda, Norveç, İsviçre, Kanada, Avustralya, Rusya, Polonya, Çek ve Slovak Cumhuriyetleri MANİFESTO : Eşyaların gümrüğe geldiğini gösteren belgedir. Manifesto nakliyeciler tarafından eşya konşimentosuna göre doldurulup gümrüğe verilmektedir PAKET /KOLİ LİSTESİ : ( PACKING LIST) Dış ticarette taşımaya konu olan malların tek tek her kolisinin içinde ne olduğunu ve ağırlıklarının dökümlerini gösteren bir belgedir. Uygulamada koli listesi ve çeki listesi ayrı ayrı düzenlenmemektedir ÇEKİ LİSTESİ: (CERTIFICATE OF WEIGHT) İhracat esnasında gümrüğe ibraz edilen ve ihrac malının ağırlığıyla ilgili ayrıntılı dökümü ihtiva eden bir belgedir.çeki listesi, taşıma esnasında tek tek açılıp 22 ( Çevrimiçi)www. Ihracat dunyası.com./uluslararası _dokumanlar.html. 21

33 sayılamayacak cinsteki mallar için büyük bir kolaylık sağlaması açısından da önemli bir belgedir.ancak özellikle dikkat edilmesi gereken bir husus, çeki listesindeki belgelerin fatura, dolaşım belgesi,konşimento gibi diğer belgelerdeki bilgiler ile tamamen aynı olmasının zorunlu olduğunun unutulmamasıdır EKSPERTİZ VEYA ANALİZ RAPORU ( CERTIFICATE OF QUALITY OR ANALYSIS) Bazı durumlarda ihracatçı veya ithalatçı ya da bunların bulunduğu ülke gümrükleri veya diğer bir yasal merci, dış ticarete konu olan malların bir ekspertiz tarafndan analizini ve tedkikini talep edebilir.bu durumda, malların ilgili eksper tarafından tedkik ettirildiğini ve evsafına uygun olup olmadığını gösteren belgeye ekspertiz veya analiz raporu adı verilir. Örneğin ülkemizden yurtdışına halı ihracatı esnasında Ticaret Odası eksperi kanalı ile bir belge alınması zorunluluğu vardır SAĞLIK RAPORU : (HEALTH CERTIFICATE) Gıda maddeleri, canlı veya kesilmiş hayvan, yaş ve kuru deriler v.b gibi maddelerin temiz ve sağlıklı olduğunu gösteren, veteriner taşkilatları veya veteriner tarafından düzenlenen bir belgedir RADYASYON BELGESİ : (RADIATION CERTIFICATE) Radyosyan belgesi ithal edilecek tarım ürünlerinin radyansonsuz olduğunu veya makul orandan fazla radyasyon içermediğini gösteren ve ihracatçı ülke yetkililerince düzenlenen bir belgedir. 23 DÖLEK, Ali; a.g.e, s: KIZIL, Ahmet, SOĞUR, Macide; a.g.e, s: 36 22

34 ATA KARNESİ : Yurtdışından fuar amacıyla gelen ve geçici olarak ithal edilip yurt içindeki işlevi tamamlandıktan sonra tekrar geldiği yere gönderilecek olan mallar için ihracatçının ülkesindeki ticaret odası tarafından düzenlenen ve malla birlikte gelen bir dış ticaret belgesidir HELAL BELGESİ : (HALAL CERTIFICATE) İslam ülkelerinin et ithalatında talep ettikleri, hayvan kesimlerinin islami kurallara uygun olduğunu ispatlayan belgedir.bubelge ihracatçının bulunduğu il müftülüğü tarafından düzenlenip verilmektedir DAHİLDE İŞLEME İZİN BELGESİ: Gümrük Muafiyetli ithalat/ veya yurtiçi alımlara imkan sağlayan Dış Ticaret Müsteşarlığınca düzenlenen belgedir 27.Firmalar ihraç edilmesi düşünülen malların üretiminde kullanılacak olan hammade, yardımcı madde, yarı mamül, ara malı ve ambalaj malzemelerinin başta çeşitli vergisel yüklerden muaf olmak üzere ve devlete ihracat taahüdünde bulunarak, çeşitli kolaylık ve teşviklerden yaralanmayı sağlar. 1.4 DIŞ TİCARETTE TESLİMAT ŞEKİLLERİ: Ticari terimlerin, her ülkede değişik şekillerde yorumlanmasının( hukuksal anlaşmazlıklar sonucu) hem zaman hem de para kaybına neden olduğu düşüncesinden hareketle ve bu terimlerin standart kurallara bağlanması amacıyla bazı uluslararası çalışmalar yapılmıştır.bunların en önemlisi INCOTERMS tir. Incoterms in amacı, ticari terimlerin her ülkede farklı yorumlanıp, uygulanmasından doğan anlaşmazlık ve güçlüklerin mümkün olduğu ölçüde ortadan kaldırılmasıdır. 25 Ali Dölek, a.g.e, s: İGEME, ihracat Prosedürler, İhracatta Kullanılan Uluslararası Dökümanlar( Çevrimiçi),http.// 5 Nisan Mehmet Maç, Eylem Yavuz, "Dahilde işleme izin Belgesi", Vergi Dünyası, sayı262,haziran 2003,s: 51 23

35 Uluslararası Ticaret Odası (ICC-International Chamber of Commerce) INCOTERMS kitapçığını ilk kez 1936 yılında yayımlamıştır. Kitapçıkta yer alan kurallar sırasıyla 1953,1967,1970,1976 ve 1980 yıllarında revize edilerek günümüz şartlarına uygun hale getirilmiştir. Günümüzde geçerli olan kitapçığın yayın tarihi 01/ 7/1990 dır. Burada terimlerin tanımlanmaları özlü ve açık bir biçimde yeniden düzenlenmiştir. 28 Son olarak 2000 yılında, 1990 yılında son halini alan Incoterms revize edilmiştir. INCOTERMS deklarasyonunda kuralları belirlenmiş 13 çeşit mal teslim şekli yer alır. Bu mal teslim şekillerini satıcının yükümlülüğüne göre 4 ayrı bölüme ayırabiliriz.yukarıdan aşağıya satıcının yükümlülüğü azalmaktadır. GRUP E 1. EXW (İşyerinde teslim; Ex-works) Satıcının bizzat kendi kuruluşunda malları teslime sunmasıdır. GRUP F 1. FCA ( Taşıyıcıya teslim; Free carrier ) 2. FAS ( Geminin Bordrasında Teslim; Free Alongside Ship) 3.FOB (Güvertede Teslim; Free on Board) Ana taşıma bedeli ödenmemiş olarak malların satıcı tarafından taşıyıcıya teslimidir. GRUP C 1.CFR (Mal Bedeli ve Navlun Ödenmiş; Cost And Freight) 2.CIF ( Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun; Cost, FreightAnd Insurance) 3.CPT ( Taşıma ücreti ödenmiş; Freight carriage paid top) 4.CIP ( Taşıma, sigorta bedeli ödenmiş; Freight Carriage and Insurance) Ana taşıma bedeli ödenmiş olarak satıcı tarafından teslimidir. GRUP D 1. DAF ( Sınırda Teslim; Delivered At Frontier) 2.DES (Gemide teslim ; Ex- Ship) 3.DEQ (Rıhtımda teslim; Ex-Quay) 4.DDU (Gümrük Resmi Ödenmeksizin teslim; Delivered Duty Unpaid) 28 AKAT, Ömer; "Uluslarası Pazarlama Karması ve Yönetimi", Ekin Kitabevi,Bursa,2003,4. Baskı, s:204 24

36 5.DDP (Gümrük Ödenmiş olarak teslim; Delivered Duty Paid) Satıcının en çok yükümlülüğü bulunan gruptur.mallar varış yerinde teslim edilir. E Grubu,satıcının bizzat kendi kuruluşunda malları alıcıya teslim etmesi durumudur.f Grubunda satıcıdan malların alıcı tarafından tespit ve tayin edilen taşıyıcıya teslim etmesi istenir. C Grubunda,satıcı, taşıma işlemi için kendi sözleşme yapmasına rağmen,malların yüklenmesi ve yola çıkmasından sonra meydana gelebilecek ek masrafları kendisi üstlenmez. Son olarak D Grubu ise, malların varış ülkesine kadar taşınmasıyla ilgili tüm masrafların ve risklerin satıcıya ait olmasıdır. Dış ticaret işlemleri ile ilgili olarak, bazı sözleşmelerde alıcının, satıcının ülkesindeki ihracat işlemlerini ( EXW, FAS); bazı sözleşmelerde de satıcının, alıcının ülkesindeki ithalat işlemlerini(deq-ddp) yürütmesi gerekebilir. Bu tür durumlarda alıcı ve satıcı ihracatta veya ithalatta konabilecek yasaklardan doğabilecek riskleri de karşılıklı olarak paylaşmak durumundadırlar.öyle durumlar olabilir ki, alıcı, malları EXW çerçevesinde satıcının kuruluşundan, ya da FAS çerçevesinde gemi doğrultusunda teslim almak istediği halde malların ihrac işlemlerinin satıcı tarafından yerine getirilmesini tercih edebilir.eğer durum bu ise, işlemi tanımlayan terime bir de, Çıkış işlemi tamamlanarak ibaresi eklenir. Şimdi yukarıda belirttiğimiz 13 çeşit mal teslim şeklini sırasıyla inceleyelim EX-WORKS( EXW) /İŞYERİNDE( FABRİKADA) TESLİM: Ex- works, satıcının malı, kendi işletmesinde (fabrika, imalathane,antrepo, işyeri v.b) alıcının emrine verilecek hale getirdiği anda teslim yükümlülüğünü yerine getirmiş olduğu anlamına gelir. Özellikle, aksine bir anlaşma olmadığı takdirde, malın alıcının sağladığı bir araca yüklemesinden veya malın çıkışta gümrüklenmesinden satıcı sorumlu değildir.alıcı, malın satıcının işletmesinden kararlaştırılmış olan varış yerine kadar taşınmasına bağlı tüm gider ve rizikoları üstlenir. Böylelikle, bu terim satıcı için en alt düzeyde yükümlülük ifade eder. Bunun yanında, alıcının istemesi durumunda, 25

37 gider ve rizikolar alıcıya ait olmak üzere malın sevk ve menşei memleketince verilen ve malın ihrac veya ithali ( ve gerekiyorsa başka bir devletin topraklarından transit olarak geçmesi) için gerekli belgelerin sağlanmasında da satıcı, alıcıya hertürlü yardımı yapar FREE CARRIER (FCA)/ TAŞIYICIYA (MASRAFSIZ) TESLİM: "Taşıyıcıya Masrafsız" terimi, malların ihracata yönelik gümrük çıkış işlemleri tamamlanmış olarak alıcı tarafından belirtilen taşıyıcıya, onun tarafından belirtilen yerde teslim edilmesi ile birlikte, satıcının mal teslim yükümlülüğünün de yerine getirilmiş olması anlamına gelir. Seçilen teslim yerinin malların bu yerde yüklenmesi veya boşaltılması üzerine etkisi bulunduğuna işaret edilmelidir.eğer teslim satıcının mahalinde gerçekleşirse, satıcı yüklemeden sorumludur. Eğer teslim herhangi başka bir yerde gerçekleşmiş ise o zaman satıcı malların boşaltılmasından sorumlu olmaz. Bu terim, çok vasıtalı olanlar da dahil, herhangibir taşıma işleminde kullanılabilir. "Taşıyıcı" bir taşıma sözleşmesi çerçevesinde malların demiryolu, karayolu, denizyolu, havayolu, nehir ya da bunların bazılarının birarada kullanılması ile taşınması işlemini bizzat üzerine alan ya da bunu sağlama taahüdünde bulunan herhangibir şahsı tanımlar. Eğer alıcı yükü belirli bir şahısa, örneğin kendisi bizzat taşıyıcı olmayan ancak taşıma hizmetleri sağlayan birine teslim edilmesi yönünde satıcıya bir talimatta bulunmuşsa, mallar bu şahsın eline geçtiği andan itibaren satıcı mal teslim yükümlülüğünü yerine getirmiş sayılır FREE ALONGSIDE THE SHIP (FAS)/ GEMİ DOĞRULTUSUNDA TESLİM: Gemi bordrasında teslim, belirlenen yükleme limanında malların gümrük çıkışı yapılmadan gemi doğrultusunda rıhtıma ya da mavnaya yerleştirilmesiyle satıcının teslim yükümlülüklerinin sona ermesini ifade eder. Daha sonraki riskler va masraflar 29 AKAT, Ömer;a.g.e, s: BARLIN, Asım,Gümrük Mevzuatı,, Solmaz Gümrükleme,2004 s:805 26

38 alıcıya aittir. Bu terim sadece su yoluyla yapılan taşımacılıkta kullanılabilir.fas terimi EXW gibi malların ihraç yani gümrük çıkış işlemlerinin alıcı tarafından yapılmasını öngörür.alıcının gerekli gümrük çıkış işlemlerini doğrudan veya dolaylı olarak gerçekleştirme olanağına sahip olmadığı durumlarda kullanılamaz. Ayrıca bu terim, yalnızca deniz ya da nehir taşımacılığı çerçevesinde kullanılabilir FREE ON BOARD( FOB)/GEMİ BORDRASINDA (GÜVERTEDE) TESLİM: Güvertede teslim terimi, malların belirtilen yükleme limanında gemi bordrosuna aktarılmasıyla satıcının teslim yükümlülüğünün yerine getirildiği anlamına gelir.bu durumda, bu andan itibaren mallara ilişkin herhangi bir kayıp ya da hasarın bütün masraf ve riskleri alıcıya aittir. FOB terimi, malların ihrac işlemlerin satıcı tarafından yapılmasını öngörür.bu terim yalnızca deniz ya da içsu taşımacılığında kullanılabilir.eğer taraflarmalların gemi bordrasına aktarılarak teslim edilmesi niyetinde değillerse, bu durumda FCA teriminin kullanılması daha uygun olacaktır. Alıcı malın yükleme yeri, zamanı hakkında zamanında bilgi vermelidir.eğer bu yüzden bir aksaklık meydana gelirse burada oluşacak masrafları da öder. Ayrıca konşimento ile ilgili masrafları ödemek, menşe şehadetnamesi ve konsolosluk belgesi masraflarını tediye etmek yükümlülüğü altındadır COST AND FREIGHT (C&F)/ MAL BEDELİ VE NAVLUN ÖDENMİŞ OLARAK TESLİM: Satıcı, malı gösterilen varış limanına göndermek için gerekli harcamaları ve taşıma ücretini ödemek zorundadır.fakat malın gemi bordrasında tesliminden sonra meydana gelen olaylardan kaynaklanan ek harcamalar rizikosu ve malın uğradığı kayıp veya hasar rizikosu,mal geminin küpeştesini geçtiği andan itibaren satıcıdan alıcıya geçer. 31 KIZIL.Ahmet; SOĞUR Macide, a. G.e. s:

39 FOB a ek olarak satıcı, malı varış limanına götürecek gemiyi sağlamayı ve navlunu ödemeyi kabullenmektedir.satıcının diğer olması gereken temel yükümlülükleri arasında ; malı giderini karşılayarak gemiye yüklemek, gerekli ihracat giderlerini yüklenmek ve alıcıya fatura ile temiz konşimento sunmak vardır. 32 Özetlersek, CFR terimi malların ihrac işlemlerinin satıcı tarafından yapılmasını öngörür. Bu terim yalnızca deniz ya da iç su taşımacılığında kullanılabilir. Eğer taraflar, malların gemi bordrasına aktarılarak teslim edilmesi niyetinde değillerse, bu durumda CPT teriminin kullanılması daha uygun olur COST, INSURANCE AND FREIGHT ( CIF)/ MAL BEDELİ, SİGORTA VE NAVLUN ÖDENMİŞ OLARAK TESLİM: Satıcı mal bedeli ve navlunu üstlenmekte, buna ek olarak çeşitli risklere karşı sigorta yükümlülüğünü de üztlenmektedir. Bununla birlikte malların sözleşmede belirlenen varış noktası veya limanına kadar fiziki olarak sevk edilmesi satıcının sorumluluğunda bulunmaktadır. 33 Satıcı, sigorta şirketiyle bir sözleşme akdederek sigorta primini öder. Alıcı şunu bilmelidir ki, bu terim gereğince satıcı, CIP teriminden farklı olarak sadece asgari koşullarda sigorta yükümlülüğünü üstlenmektedir CARRIAGE PAID TO (CPT)/TAŞIMA ÜCRETİ ÖDENMİŞ OLARAK TESLİM: Satıcının, malı kararlaştırılan varış yerine kadar taşınması için taşıma ücretini ödemesidir Malın uğrayabileceği kayıp veya hasar rizikosu ile taşımacıya teslim edildikten sonra meydana gelebilecek olaylar nedeniyle yapılan ek harcamalar malın taşımacıya tesliminden itibaren satıcıdan alıcıya geçer Ömer, Akat, a.g.e, s: Recep Pekdemir, Dış Ticaret İşlemleriVe Muhasebe- vergi Uygulamaları,Eğitim semineri Ders Notları,Tesmer,İstanbul,1998, s:9 34 AKAT, Ömer, a.g.e, s:

40 Malların belirlenen varış yerine taşınmasında navlunun satıcı tarafından ödendiğini anlatır.bu terim, çok vasıtalı olanlar da dahil her tür taşımacılıkta kullanılabilir CARRIGE AND INSURANCE PAID TO (CIP)/ TAŞIMA VE SİGORTA BEDELİ ÖDENMİŞ OLARAK TESLİM: Taşıma Ve Sigorta Bedeli Ödenmiş Olarak Teslim terimi,satıcının CPT terimi ile aynı yükümlülükleri taşıdığı, ancak bunlara ek olarak, malların taşınması sırasında kayıp ve hasar riskine karşı alıcıya yük sigortası sağlama zorunda olduğu durumu anlatır.satıcı, sigorta sözleşmesini akdeder ve sigorta primini öder. Alıcının dikkate alması gereken husus, CIP teriminde satıcıdan yalnızca asgari düzeyde bir sigorta kapsamı sağlanmasının beklendiğidir. CIP terimi, malların ihraç çıkış işlemlerinin satıcı tarafından yapılmasını öngörür.bu terim, çok vasıtalı olanlar da dahil, her tür taşıma biçiminde kulanılabilir. Alıcı, bazı özel risklerin sigorta kapsamına alınmasını istiyorsa, satıcı ile ona göre anlaşmaya varmalıdır. Sigorta ettirilen değer sözleşme tutarının %10 fazlası olmalıdır DELIVERED AT FRONTIER (DAF) / SINIRDA TESLİM: Bu terim, malların gümrük çıkış işlemleri tamamlanmış olarak sınırda, ancak, bitişik ülkenin gümrük sınırından önceki, belirlenen yerde ve noktada teslime hazır hale getirilmesi ile satıcının yükümlülüklerinin sona ermesi anlamına gelir.burada sınır terimi, ihracatın yapıldığı ülkeninki dahil her tür sınırı tanımlamak için kullanılabilir.dolayısıyla, sözü edilen sınır ın terim içinde atıfta bulunulan yerini ve noktasını mutlaka isim olarak belirterek kesinleştirmek çok büyük önem taşımaktadır. Aslında bu terim özellikle demiryolu ve karayolu taşımacılığı açısından düşünülmüşse de, herhangibir taşıma biçiminde kullanılabilir Ömer Akat, a.g.e, s: Asım Barlın,Solmaz Gümrük Müşavirliği, a.g.e, s:

41 DELIVERED EX SHIP(DES) / GEMİDE TESLİM: Gemide teslim,satıcının, malı sözleşmede gösterilen varma limanında, geminin bordrasında alıcının emrine vermesidir. Satıcı, malın o noktaya kadar taşınması için gerekli gider ve rizikolara katlanmak zorundadır. Bu türde de navlun, C&F ve CPT de olduğu gibi satıcı tarafından karşılanır. Yalnız, bu iki terimden farklı olarak DES te malla ilgili tüm rizikolar ve giderler de, malın varma limanında gemi bordrasında alıcı ermine verilinceye kadar, satıcı tarafından karşılanır. Satıcı, gideri kendisine ait olmak üzere, alıcıya malın teslim edilebilmesi için gerekli belgeleri ( konşimento veya teslim talimatı gibi)göndermek ve geminin saptanan varma tarihini gecikmeksizin alıcıya bildirmek zorundadır.eğer gemi hemen alınıp boşaltılmazsa, meydana gelecek bekleme ücreti satıcı tarafından karşılanır. Eğer gecikme, alıcının, gerekli belgelerin eline geçmesine karşın malı hemen teslim almamasından doğmuşsa, gecikme giderlerini alıcı öder. 37 Bu terim yalnızca deniz ve nehir taşımacılığında kullanılabilir DELIVERED EX QUAY (DEQ)/ RIHTIMDA TESLİM (GÜMRÜK RESMİ ÖDENEREK): Bu terim,satıcının teslim yükümlülüğünün, malları belirlenen varış limanındaki rıhtımda, gümrük giriş işlemleri tamamlanmış olarak alıcıya sunmasıyla sona ermesi anlamına gelir. Malların alıcıya tesliminden önceki vergi, resim ve diğer ödemeler dahil olmak üzere, bu aşamaya kadar risk ve masraflar satıcıya aittir. Satıcının, doğrudan doğruya ya da dolaylı biçimde ithal lisansı alamayacağı durumlarada bu terim kullanılmamalıdır.eğer iki taraf ithal için gümrük işlemlerinin alıcı tarafından tamamlanıp gümrük resminin de yine onun tarafından ödenmesi üzerine anlaşmışsa, bu durumda gümrük resmi ödenmiş olarak eki yerine gümrük resmi 37 Ömer, Akat, a.g.e, s:

42 ödenmeksizin sözcükleri kullanılmalıdır.eğer taraflar, ithal işlemlerinde yapılan bazı ödemeler (örneğin KDV yani VAT) satıcının yükümlülük alanından çıkarılmak istenirse, Konuya açıklık getirecek şu sözcükler kullanılmalıdır: Rıhtımda Tesim, VAT (KDV) ödenmeksizin ( varış limanı.olarak Belirtilmek suretiyle) ". Bu terim yalnızca deniz ve nehir taşımacılığında kullanılabilir DELIVERED DUTY UNPAID (DDU)/ GÜMRÜK RESMİ ÖDENMEKSİZİN TESLİM: Gümrük resmi ödenmeksizin teslim terimi, malların ithalatçı ülkede belirtilen yerde hazır bulundurulmasıyla satıcının teslim yükümlülüğünün yerine getirilmiş olması anlamına gelir. Satıcı, malların bu noktaya getirilmesi ile ilgili olan ( ithalatta alınan resim, vergi ve diğer paylar hariç) bütün risk ve masraflarla birlikte, gümrük giriş formalitelerinden doğan masrafları da karşılamak zorundadır.malların gümrük girişini zamanında yapmamaktan doğan ek masraf ve riskler ise alıcıya aittir. Eğer taraflar, gümrük işlemlerini satıcının tamamlamasını ve bundan doğacak risk ve masrafları da bu tarafın üstlenmeini istiyorlarsa, bu anlamda ekler yapılarak bu durum açıklığa kavuşturulmalıdır. Eğer taraflar ithal işlemlerinde yapılan bazı ödemelerin (örneğin VAT yani KDV) de satıcı tarafından yapılmalarını isterlerse, bu istek konuya açıklık getirecek şu sözlerle sağlanabilir: "Gümrük Resmi Ödenmeksizin Teslim, KDV ödenmek üzere (varış yeri.olarak belirtilmek suretiyle)". Bu terim taşıma biçimi ne olursa olsun kullanılabilir DELIVERED DUTY PAID (DDP)/ GÜMRÜK RESMİ ÖDENMİŞ TESLİM: 38 Asım Barlın- Solmaz Gümrük Müşavirliği, a.g.e, s:

43 Bu terim, malların ithalatçı belirlenen yerde hazır bulundurulmasıyla,satıcının teslim yükümlülüğünün de yerine getirilmiş olacağını anlatır. Burada satıcı, malların gümrük giriş işlemleri tamamlanmış olarak tesliminde, gümrük resmi dahil olmak üzere vergiler ve diğer ödemelerle birlikte bütün risk ve masrafları da üstlenir.exw terimi satıcı açısından minimum yükümlülüğü ifade ederken, DDP terimi, tersine maksimum yükümlülüğü ifade eder. Eğer satıcı doğrudan ya da dolaylı biçimde ithal lisansı alamıyorsa bu durumda bu terim kullanılmamalıdır.taraflar malların gümrük girişinin alıcı tarafından yapılmasını, gümrük resminin de onun tarafından ödenmesini istiyorlarsa bu durumda DDU kullanılmalıdır. Eğer taraflar, ithal işlemlerinde geçerli bazı ödemelerin (örneğin KDV) satıcının yükümlülükleri arasından çıkarılmasını isterlerse, bu istek konuya açıklık getirecek şu ek sözlerle sağlanabilir: "Gümrük Resmi ödenmiş olarak teslim, KDV hariç ( varış yeri )". Bu terim taşıma biçimi ne olursa olsun kullanılabilir DIŞ TİCARETTE ÖDEME YÖNTEMLERİ: Dış ticarette en önemli sorunlardan biri ihracatçı ve ithalatçı arasındaki güven sorunudur. Birbirlerinin mali güvenilirliği hakkında yeterli bilgi sahibi olamayabilirler.her iki tarafında bu konuda ihtiyatlı davranması ve kendilerini güvenceye almaları lehlerinde olacaktır. İthalatçı önce malı teslim almayı, ihracatçı ise sattığı malın bedelini bir an önce tahsil etmeyi isteyecektir. İki uzak ve muhtemelen birbirini iyi tanımayan tarafın aralarındaki güven sorunu, araya bankaların aracılık etmesi ile çözülmektedir. Böylece ihracatçı malı rahatlıkla gönderir ve bedelini tahsil edememek konusunda şüphe duymaz, ithalatçı da mal bedelini gönül rahatlığı ile öder. 39 Ahmet Kızıl, Macide Soğur, a.g.e, s:

44 Milletlerarası Ticaret Odası nın belirlemiş olduğu esaslar çerçevesinde belirlenen ödeme yöntemlerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz: 1) Peşin Ödeme ( Cash in Advance / Cash Before Delivery ) 2) Mal Mukabili Ödeme ( Cash Agains Goods) 3) Vesaik Mukabili Ödeme ( Cash Agains Documents) 4) Kabul Kredili Ödeme ( Acceptance Credit) 5) Akreditifli Ödeme ( Letter of Credit) 6) Açık Hesap ( Open Account) 7) Konsinyasyon ve Müşterek Hesap ( Consingments And Joint Account) PEŞİN ÖDEME (CASH IN ADVANCE/ CASH BEFORE DELIVERY ): İthalatçının ihracat gerçekleşmeden önce mal bedelini ihracatçıya ödemesidir. İhracatçı mal bedelini tahsil ettikten sonra malları sevk eder. Bu ödeme şeklinde ihracatçı malları almadan önce ödeme yaptığı için risk altındadır. İhracatçının hiçbir riski yoktur. 40 İthalatçı firmalar, ihracatçıya çok güvendikleri ve malın gerçekten istedikleri şekilde gönderileceğinden emin olduklarında bu ödeme şeklini kullanmalıdırlar. Peşin ödeme 4 şekilde söz konusu olabilir. -Havale şeklinde -Nakit Ödeme -Prefinansman -Red Klaus lu akreditif 40 Rüstem Hacırüstemoğlu, Galatasaray Üniversitesi Ders Notları, (Çevrimiçi)http// Mart,

45 Havale Şeklinde Ödeme : Bu ödeme şeklinde ithalatçı firma bankasına ihracatçı adına belirli bir tutarı ödemesi için talimat verir ve kendi ülkesindeki para cinsinden mal bedelini öder. Mal bedeli ithalatçının bankası tarafından ihracatçının ülkesindeki bankaya transfer edilir.daha sonra ihracatçı malları ithalatçıya gönderir Nakit Ödeme : İthalatçı, ihracatçının ülkesinde ihracatçının bankasına mal bedelini ödeyebilir ya da mal bedelini doğrudan satıcı işletmeye ödeyebilir. Söz konusu mal bedeli ülkelerin kambiyo mavzuatları doğrultusunda satıcının bankasına yatırılabilir Prefinansman : Prefinansman da bir ön ödemedir.ancak bu ödeme şeklinde ithalatçı ihracatçının bankasından garanti alır. Eğer ihracatçı malı belirlenen zamanda sevk etmez ise ihracatçının adına garanti veren banka faiz ile birlikte yapılan ön ödemeyi ithalatçıya iade eder.garanti veren banka bu ödeme için ihracatçıdan belirli bir komisyon alır Red Klaus Akreditif : Red klaus akreditifte kırmızı renkte yazılmış ve ihrac olunacak malın satın alınması yükleme masraflarının karşılanması amacıyla ihracatçıya, aracı bankanın avans mahiyetinde peşin ödemede bulunma yetkisini veren bir şarttır MAL MUKABİLİ ÖDEME (CASH AGAINS GOODS VEYA CASH ON DELIVERY): İhrac edilen mal bedelinin, bu malın ithalatçı tarafından teslim alınmasından sonra ödenmesi şeklinde yapılan bir ödeme türüdür. İthalatçının gelen malı devralmasıyla bu malın mülkiyeti değil, ancak zilyedliği kendisine geçer.malların mülkiyetinin devri ise 41 Ümit Ataman, Sümer haluk, a.g.e, s: 24 34

46 ancak bu malların devir ve teslimine ilişkin belgelerin ithalatçıya teslim edilmesi ile mümkündür. Mal mukabili ödemede taraflar birbirlerii çok iyi tanırlar ve karşılıklı güvenleri vardır. İhracatçı için en riskli ödeme şeklidir.çünkü mal bedelinin ödenmesi ile ilgili hiçbir güvence yoktur.bir başka ifade ile ihracatçı gönderdiği malın parasını alamama ya da kesintiyle alma gibi risklerle karşı karşıya kalabilir. Ancak ithalatçı için ideal bir ödeme yöntemidir.alıcı ve satıcının uzun zamandan beri birbirleriyle iş yaptıkları ve birbirlerine tam güven duydukları durumlarda uygulanabilen bir yöntemdir. Diyebiliriz ki belirli bir ödeme tarihi taşımamasından dolayı esnek bir uygulamadır İki Firma aralarında sözleşme yaparlar. 2.İhracatçı firma malları gönderir, mallar ithalatçının gümrüğüne gelir. 3.İhracatçı Firma belgeleri kendi bankası aracılığı ile veya doğrudan ithalatçıya gönderir. 4. İthalatçı firma malı gümrükten çeker. 5. ithalatçı firma kendi bankasına mal bedelini öder ve transfer yapar VESAİK MUKABİLİ ÖDEME (CASH AGAINST DOCUMENTS): Bir malın ihraç ülkesinden yola çıkarılmış olduğunu gösteren belgesinin ihrac bedelini ödeyerek bankadan alınması yolu ile yapılan ödeme şeklidir. Bir başka ifade ile bankanın ihrac bedelini tahsil ettikten sonra vesaikleri ithalatçıya teslim ettiği ödeme türüdür.uluslararası ticarette yaygın olarak kullanılır. İhracatçı için risk taşımaktadır. Vesaik mukabili ödemede ithal konusu malın ülkeye gelmiş olması şart değildir.gerek ithalatçının ülkesindeki bankanın ve gerekse 42 Arif Şahin -" İhracat prosedülerini biliyor musunuz?", (Çevrimiçi) http// tr/tur/bolum_x.pdf. 35

47 ihracatçının ülkesindeki bankasının hiçbir ödeme taahüdü bulunmamaktadır. Bankalar sadece ihracatçının kendilerine ilettiği vesaikin ithalatçının ülkesindeki muhabirine gönderilmesini ve tahsil emrindeki direktifler uyarınca alıcıya teslim sorumluluğunu taşımaktadır.vesaik mukabili ödeme şeklinde kullanılan belgelerden biri konşimentodur. Konşimento ithalatçının bankası adına kesilmektedir. Bir başka ifade ile konşimentoda gönderilen (cosignee) bölümünde ithalatçının bankasının isim, ünvan ve adresi yazılır. Bildirim yapılacak kişi (notify) bölümünde ise alıcı firmanın isim, unvan ve adresi yazılır.ithalatçının bankası mal bedelini tahsil edince konşimentoyu ithalatçıya ciro eder. Böylece ithalatçı, bankanın kendisine konşimentoyu ciro etmesi üzerine alıcı sıfatını kazanmış olur. 43 Vesaik Mukabili ödemenin birinci türü görüldüğünde ödemeli poliçeli işlemlerde ( sight bill of exchange) sevk belgeleri banka tarafından ancak ödemeyi yaptığında teslim edilebilir.bir diğer türü ise " ticari kabul" ( commercial acceptance) olup, belgeler alıcı tarafından adına düzenlenen poliçedeki bedeli ödeyeceğine dair poliçeyi imzalayarak kabul edip ibrazı ile verilmektedir.ihracatçının bankası poliçeyi saklar ve süresi gelince tahsil eder. İthalatçı tarafından kabul edilen poliçe açıkça borcun hukuki delilidir.ödenmemesi durumunda Uluslararası piyasada itibar kaybına neden olur. İhracatçı ödememe riskine karşı bir bankanın garanti ( aval) vermesini talep edebilir KABUL KREDİLİ ÖDEME (ACCEPTANCE CREDIT) : Bu ödeme şeklinde mal bedelini ilk anda nakden ödemesi yerine, ihracatçının göndermiş olduğu poliçeyi kabul etmesi söz konusudur.kabul kredi; vesaik mukabili, mal mukabili veya akreditif ile birlikte olabilir. Bu ödeme şeklinde mal bedelinin belirli bir vadede ödenmesini taahüt eden ve bu ödemeye poliçenin araç olduğu ödeme şeklidir. Bu kredi vesaik ile birlikte ibraz edilen poliçenin ithalatçı veya buna ilaveten ithalatçının bankası tarafından kabul edilmesi şartı ile kullanılır. 43 Arif Sahin, ( çevrimiçi), http//www. igeme. org.tr, 2Mart,

48 Kabul kredili ödemeler de taraflara bankalar aracılık ettikleri için komisyon alırlar. Poliçe sadece alıcı tarafından kabul edilmişse " trade acceptance" denilir. Poliçenin banka tarafından kabul edilmesi durumunda ; banka önce poliçeyi kabul eder veya ithalatçının kabulüne aval verebilir. Buna "banker s acceptance "adı verilir. Bu ödeme şeklinde vadeli alım yapmak isteyen ithalatçıya karşı ihracatçı, poliçeye bankanın kabul veya aval vermesiyle kendini garantiye almış olmaktadır AÇIK HESAP ( OPEN ACCOUNT): Açık hesapla yapılan dış ticarete ender olarak rastlanmaktadır, dış ticaretin en basit şeklidir. Burada satıcı önce malları gönderir ve bedelini kararlaştırılan vadelerde olmak üzere daha sonra almayı kabul eder.bu ödeme şeklinde tarafların oldukça iyi bir ilişki içinde olması gerekir. Çünkü özellikle satıcı açısından beğenilmeyip geri gönderilen malların bedelinin tahsilinde aksamalar söz konusu olabilir. Ayrıca açık hesabın finansman yükünü ihracatçı taşır ve kambiyo senedine bağlı bir işlem olmadığından, hukuken ihracatçıyı alacağını ispat konusunda delilsiz bırakmaktadır. Açık hesapta bankaların, rolü sadece bedellerin bir hesaptan diğerine aktarılması ile sınırlıdır. Bu yüzden döviz kontrolleri minimize edimiş ya da kaldırılmış piyasalarda uygundur KONSİNYASYON VE MÜŞTEREK HESAP ((CONSIGNATIONS AND JOINT ACCOUNT) : İleri bir tarihte satılmak üzere dış alıcılara, komisyonculara ya da dış ülkelerdeki şube ve temsilciliklere emaneten mal gönderilmesidir. Satılmak üzere gönderilen malları teslim alan ilgili kişi veya kuruluşlar malı rayiç değerinden satarlar ve komisyon v.b giderleri satış değerinden düşerek kalan tutarı banka aracılığı ie döviz cinsinden ihracatçıya gönderirler.satışta kesinlik yoktur bu yüzden risk satıcıya aittir. Konsinye satışların riskli oluşu uygulamada "müşterek hesap" denilen ve konsinye satışları kısmen garanti altına alan yeni bir satış şekli doğmuştur.bu şekilde yapılan ihracatta, konsinyatör tarafından ihracatçıya asgari bir satış fiyatı garanti edilir ve bu fiyatla satış fiyatı 37

49 arasındaki farkın giderler düşüldükten sonra kalan kısmı ihracatçı ile alıcı arasında paylaşılır. 44 Konsinye ya da müşterek hesap yolu ile yapılan ihracat genellikle bir piyasaya ilk kez giren ve tanıtılmak üzere gönderilen mallar, niteliği itibarı ile satışı uzun süren, çürüyebilir ve bozulabilen malları kapsar AKREDiTiFLi ÖDEME (LETTER OF CREDIT) : Akreditif, ithalatçının talebine dayanarak bir banka tarafından ihracatçıya verilen belirli şartların yerine getirilmesi koşulu ile sattığı mal ve hizmetlerin bedelini ödeyeceğini garanti eden bir taahhüttür. Bu şartlar genellikle malların sevk edildiğini gösteren vesaikin ibrazıdır. Bu ödeme şekli hem ihracatçıyı hem de ithalatçıyı korumaktadır. İhracatçı malları sevk ettiği takdirde mal bedelini tahsil edeceğini, ithalatçı da sevkiyat yapılmadan önce ödeme yapılmayacağını bilir. 45 Akreditif ithalatçı bankasının ihracatçıya hitaben yazdığı kendi taahüdünü kapsayan bir ihbar mektubu şeklinde düzenlenir. Bununla mektubun muhatabı olan ihracatçı, mektupta belirtilen belgeleri ibraz ettiği ve şartları yerine getirdiği takdirde tanımlanan miktara kadar bir parayı bankadan alma yetkisine sahiptir. Akreditif işleminde en az 4 taraf bulunmaktadır. Bunlar akreditif amiri (ithalatçı firma), akreditif lehdarı ( ihracatçı Firma), Amir banka( akreditifi açan banka) ve Aracı banka ( teyid eden banka)dır. Akreditifin alıcı ve satıcılara sağladığı faydaları hukuki açıdan inceleyecek olursak uluslararası ticarette devletlerin hukuk sistemlerindeki ve mahkemelerin uygulamalarındaki farklılıklar, döviz mevzuatları, alıcı ve satıcı arasında rizikolara neden olmakata her iki tarafı korumak amacıyla tüm dünyada uygulalan en yaygın yöntem bankalar tarafından açılan akreditifler olmaktadır. 44 Dilek Seymen, "Dış Ticarette Ödeme Yöntemleri,( Çevrimiçi), http// yontemleri.pdf,s: 23, 4 Nisan Rüstem Hacırüstemoğlu, a.g.e, s: 35,36 38

50 Akreditifler konusunda en önemli hukuki düzenleme ; Milletlerarası Ticaret Odasınca yürürlülüğe sokulan ve 1994 yılından beri uygulanan "500 Sayılı Akreditifle İlgili Yeknesak Kurallar "dır. Akreditif özel bir borç ilişkisi olmasına rağmen,akreditif ile ilgili yasal bir düzenleme yoktur. Bu konuda Milletlerarası anlaşmalar da yapılmamıştır. Sadece Amerka Birleşik Devletleri hukuk siteminde akreditifi düzenleyen kanunlar yer almakta, İtalyan Medeni kanunun da çok eksik olarak bulunmakta, Arap ülkelerinde ise akreditife hiç yer verilmemektedir. Milletlerarası ticarette tüm dünyada uygulanan kurallar Milletlerarası Ticaret Odası nın 500 Sayılı Akreditif le İlgili Yeknesak Kurallardır. Satıcı kural olarak akreditifte belirlenen belgeleri belgeleri ibraz etmekle akreditif bedelini tahsil etme hakkına sahip olmaktadır. Bankalar belgeleri sadece dış görünüşü ile makul bir özenle inceleme yükümlülüğünde bulunduğu için ; belgelerin, örneğin imzalarının sahte olmasından ötürü tüm yükümlülük alıcıya ait olacaktır. Mallar sevkedilmediği halde sahte konşimento düzenlenmiş olsa dahi konşimento dış görünüşü itibarı ile geçerli ise, ithalatçı akreditif bedelini akreditif bankasına ödemek zorunda kalacaktır. Buna karşılık, ertelemeli ödemeli bir akreditif söz konusu ise, alıcının ikazı ile, satıcıya ödeme yapılmayacaktır Akreditif Metninin Analizi: Akreditif metninde yer alabilcek başlıklar ve anlamlarını inceleyecek olursak: -Application Header : İthalatçının bankası, yani akreditifi açan bankadır. Konşimentoda bu banka alıcı gösterilecektir. -Form of Doc. Credit : akreditifin dönülebilir yada Dönülemez olduğunu gösterir. 46 Seza Reisoğlu, "Hukuki Açıdan Akreditif Ve Uygulama Sorunları, "Bankacılık Dergisi,Sayı 52, 2005, s:39 39

51 -Document Credit Number : Bu bölümdeki numara akreditif numarasıdır ve banka işlemlerinin takibini kolaylaştırır. -Date of Issue : Akreditifin açıldığı tarihi belirtir. - Applicant :Akreditifi açan bankanın adı ve adresi yer alır. -Beneficiary: İhracatçının adı ve adresi bulunur. -Amount : Akreditif tutarı yazılıdır. -Avaliable with / by: İhracatçının yani ödemeyi yapacak bankanın bulunduğu bölümdür. -Deffered Paym : Akredifin vadeli olduğunu gösterir v evade tarihi belirtilir. -Partial Shipment : Yüklemenin partiler halinde yapılıp yapılmayacağını belirtir.- Transshipment : İhracata konu olan malın taşınması esnasında aktarma yapılıp yapılmayacağını gösterir. - Loading in Charge : Yüklemenin yapılacağı yeri belirten bölümdür. -For Transport To : Malın nereye gönderileceği ile ilgili bilgileri içerir. -Latest Date Of Shipment :Son yükleme tarihi yer alır. -Confirmation : Teyitle ilgili bilgiler yer alır. -Description of Goods : Mal tanımı ve özellikleri belirtilir. -Documents Required: Bankanın istediği evraklar belirtilir. -Details Of Charges:Akreditiften doğan masrafların kime ait olduğu yazılır. -Presentation Period : Belgelerin bankaya ibraz süresi yer alır. - Additional Conditions: İlave şartlar varsa burada düzenlenir Akreditif Çeşitleri Dönülebilir- Dönülemez akreditif : ( Revocable and Irrevocable L/C): Bu tür akreditiflerde amir banka açtığı krediyi her an kendi isteği ile lehdara haber vererek iptal etme yetkisine sahiptir.dönülemez oldukları açıkça belirtilmeyen akreditifler belirli bir vadesi olsa bile dönülebilir sayılmaktadır. Dönülebilir akreditifte banka ile lehdar arasında hukuken borç doğurucu bir ilişki olmadığı için bu çeşit akreditif güvenli değildir bu yüzden de uygulamada çok kullanılmaz. 40

52 Dönülemez akreditif ise lehdarın izni ve kabulü olmadan iptal olunamaz ve değiştirilemez Teyitli- teyitsiz Akreditif : ( Confirmed and Uncorfirmed L/C) Teyitsiz akreditifte lehdar banka, amir bankanın ödeme taahüdünü teyit etmeksizin, İhbar ettiği akreditifin doğruluğunu kontrol etmek dışında sorumluluğu yoktur.lehine bir akreditif açıldığını ihracatçıya bildirir.akreditif ile ilgili herhangibir taahütte bulunmaz.teyitli akreditifte ise muhabir banka da teyit ederk malın ödeneceği konusunda ek bir teminat vermektedir. Böylece akreditifi açan bankanın taahüdü yerine getireceği konusunda muhabir banka da sorumluluk almış olur Belge İbrazında Ödemeli Akreditif Ertelemeli Ödemeli akreditif (Sight L/C and Deffered Payment Credit ) Gerekli belgelerin görülmesi ile lehdara ödemede bulunulması şartıyla açılan akreditif türü görüldüğünde ödemeli akreditiftir.görüldüğünde ödemeli akreditifte ithalatçı ödemeyi bankası ile olan anlaşmaya göre ya akredifin açıldığı tarihte, ya da ithalatçının malı sevk edip, belgeleri kendi bankasına teslim ettiği tarihte yapar. Vadeli akreditifte ise ihracatçı parasını almak için belirtilen vadeye kadar beklemelidir Kırmızı Şartlı- Yeşil Şartlı akreditif : ( Red Clause-Green Clause ) Kırmızı Şartlı akreditif, ihrac olunacak malın satın alınması ve masrafları için akreditif lehdarına aracı bankanın avans mahiyetinde peşin ödeme yapmasının mümkün olduğu akreditif türüdür. Akreditif lehdarına verilen avans malların sevkinden sonra aracı banka tarafından yapılacak ödemeden mahsup edilir. 41

53 2. İTHALAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞİRİLMESİ: 2.1 İTHALATIN TANIMI, ÇEŞİTLERİ VE ÜLKEMİZDEKİ TARİHSEL GELİŞİMİ: En genel anlamı ile ithalat, Bir ülkenin başka ülkelerde üretilmiş malları döviz karşılığında satın almasıdır diyebiliriz Tarih ve 95/7606 sayılı " İthalar Rejim Kararı" İthalat işlemlerinin ana çerçevesini belirlemektedir." Kararın amacı,ülke ekonomisi yararına ve uluslararası ticaretin gereklerine uygun olarak ithalatın düzenlenmesini sağlamaktır. * İTHALAT ÇEŞİTLERİ: LİBERE İTHALAT: Özel Kanunlarala ithali yasaklanmış olanlar ile ithaline izin verilmeyenler dışında kalan malların serbest olarak ithal edilmesine " libere ithalat " denir İZNE BAĞLI İTHALAT : Yurda getirilmeleri yürürlükteki mevzuat ile kayıt ve şarta bağlanan veya özel izne tabi bulunan malların ithaline izne bağlı ithalat denir ÖZELLİĞİ OLAN İTHALAT: İthalatı kanun ve kararnamelerle belirli kuruluşlara bırakılmış malların ithalinin yapılmasına özelliği olan ithalat denir. i.kamu sektörü İthalatı: Kamu sektöründe yapılacak iş gereği öncelikle ihale açılması gerekmektedir.ithalata yönelik ihalelerde öncelikle ithali söz konusu olan malla ilgili bilgiler Müsteşerlığa sunulmalıdır.müsteşerlığın belirlediği usul ve esaslara uymayan kuruluşların ithalata ilişkin bütün işlemleri Müsteşerlığın ön iznine tabi tutulabilir. * Ahmet Kızıl, Macide Soğur; a.g.e, S:133 42

54 ii. Özel Anlaşamalara Dayanan İthalat : Müsteşarlıkça verilecek talimatlara göre yapılır.nato İthalatı için ilgili kurum ve kuruluşlarınca onaylanmış 3 nüsha "Müracaat Mektubu" ile Gümrük idarelerine başvurulur. iii. Kitap Ve Diğer Yayınlarla, Film Ve Video Kaset İthali: "Yasak yayınlarla ilgili hükümler saklı kalmak kaydıyla kitap ve diğer yayınların ithalatı serbesttir.gazete ve dergilerin ithalatında ödeme bankalarca,gümrük veya PTT idarelerince onaylı faturaya dayanılarak yapılır.bunlar için ithal müsaadesi aranmaz." * Sinema filmleri, video kasetlerin ithalinde bankalarca sadece mal bedeli üzerinden ithal müsaadesi düzenlenir. iv. Kesin ithalat: Geçici Kabul yoluyla ve benzer şekillerde yurda geçici getirilen malların ithaline karar verilmesi Kesin ithalattır.kesin İthalat için proforma Fatura ve malların yurda girişinde düzenlenen gümrük beyannamesi ile müsteşerlığa başvuru yapılır. * BEDELSİZ İTHALAT: Bedelsiz ithalatta mal, bedeli yurtdışına transfer edilmeden yurda sokulmaktadır. Bedelsiz ithalat ;numune, reklam eşyası, deneme amaçlı sanati mamüller v.b ürünlerin ilgili kuruluşlardan izin alınarak ithalidir GEÇİCİ İTHALAT: İhracatçıların, ihrac etmek amacıyla ürettikleri malların üretiminde kullandıkları girdilerin ( Dahilde İşleme Rejimi Kapsamında) Gümrük vergisi, harç ve fonlarının ödenmeksizin ithali ve üretilen malla birlikte ihracına dayanan ithalat geçici ithalattır. Amaç; Gümrük masrafları olmadan daha ucuza ithalata imkan sağlayarak, ihracata teşvik etmektir. * Ahmet Kızıl, Macide Soğur, a.g.e, s: 134 * Ahmet Kızıl, Macide Soğur, a.e, s:

55 2.1.3 İTHALATIN ÜLKEMİZDEKİ TARİHSEL GELİŞİMİ: Bu çalışmanın asıl konusunu oluşturan ithalatta, ülkemizde geçmişten günümüze uygulanan ithalat politikalarına değinecek olursak: yılları henüz Dünyada egemen bir gücün var olmadığı yıllardır. Genç Türkiye Cumhuriyeti, dünya ekonomisi için hammade ihracatçısı, sermaye birikiminin olmadığı, sanayi ürünleri ithalatçısı, dış borçları bulunan, Duyunu Umumiye ile bir süreli imtiyazların verildiği bir iktisadi yapıyı devralmıştır. Dönem içinde iktisat politikalarını etkileyen iki önemli gelişme İzmir iktisat Kongresi Ve Lozan konferansıdır. İzmir İktisat Kongresinde Batının bir takım kurum ve kurallarının örnek alınmasına yönelik kararlar alınmış, ekonomimizin yönü tayin edilmiştir. Lozan anlaşmasında ise iki önemli başarı elde edilmiştir. İlki ekonomimizdeki en önemli sorun olan kapitilasyonların kaldırılması diğeri ise Gümrük tarifelerinin 5 yıl süre ile aynı tutulması kararıdır. Ayrıca Osmanlı hükümetinin borçlarının bir kısmı devralınarak daha başlagıçta borç yüküne girilmiştir. Bu dönemde borçlanmaya sıcak bakılmamış, önce gelir elde edilip sonra harcanması yoluna gidilmiştir. Yine önemli bir gelişme olarak 11 Haziran 1930 da TC Merkez Bankası kurulmuştur yılları devletçilik politikalarının egemen olduğu yıllardır.türkiye ekonomisi dışa kapanarak devlet eli ile sanayileşme çabaları gösterilmiştir Dünya Ekonomik krizinde Dünya ülkeleri krizin yaralarını sarma çabaları ile uğraşırken Türkiye bir şekilde krizin dışında kalmayı başarmış ve sanayileşmede önemli adımlar atmıştır.1929 da Lozan ın sınırlamalarının da son bulması ile ithalatı denetleyen koruma önlemlerine başvurulmuş ve eskiden ithal edilen endüstri ürünleri yerine ithal ikameci yatırımlar yapılmıştır yılları arasında 2. Dünya Savaşının Dünyadaki etkileri ile karşılaşmaktayız. Türkiye savaşa girmemesine rağmen gerekli önlemeleri almış, devlet bütçesinin önemli miktarı savunma giderlerine ayrılmıştır yılında Milli Korunma kanunu çıkartılmıştır. 44

56 1940 yılında kabul edilen kanun ile hükümet, sanayi ve maden kuruluşlarının neleri, ne miktarda üreteceği ve bu hedeflere ulaşmak için işletmelerde yapılması zorunlu değişiklik ve genişletmeleri saptamaya ve bunları kontrol etmeye yetkili kılındı. Hatta söz konusu zorunlu önlemlere uymayan kurumlara devletin bizzat el koyması ve işletmesi benimsendi. İç ve dış ticarette sıkı sınırlamalar getirilerek fiyat kontrolleri ve tespiti için birçok önlem alındı ve çoğu halde devletin bizzat ithalat yapabileceği kabul edildi. Söz konusu önlemelerin değişen şartlara uygun hale getirilmesi için de getirilen yeni kanunlarla Milli Korunma Kanunu nun üzerinde değişiklikler yapıldı yılları arası serbest dış ticaret rejinmine bağlı olarak ithalatta liberal politikalar benimsenmiştir. Savaş sonrasında Tüm Dünyayı etkisi altına tüketim rüzgarları Türkiye yi de etkilemiştir.yerli tüketim kalıplarının değişmesi ile Türkiye Dış pazarlara yönelmeye başladı ve dış yardım ve kredi arayışına girdi. Türkiye yine 1930 öncesi yıllardaki gibi hammade ithalatçısı, mamul ihracatçısı konumunu sürdürdü. Savaş sonrasında yeterli döviz rezervi bulunan hatta dış ticaret fazlası olan Türkiye, dünya ekonomisindeki serbestleşme doktrininin etkisiyle dış yardım arama çabasına girişmiş ve Truman Doktrini, daha sonra da Marshall Planı çerçevesinde dış yardım almıştır. 48 Döviz bağımlılığı giderek belirgin hale gelmeye başlamış, dış ticaret açıkları nedeni ile 1954 yılından itibaren dış ticarette kısıtlamalara gidilmiştir. İthalat rejimi uygulamasının ilk defa 1958 yılında başladığı söylenebilir ve 1980 yılları arasında, ekonomide ithal ikamesine dayalı politikalar uygulanmıştır. Türkiye de, ithal ikamesi kapsamında yürütülen korumacı ve popülist politikalar, ülkeyi üretmeden tüketir hale getirmiş ve bu tüketim yapısı ısrarla sürdürülmeye çalışılmıştır. Bu şekildeki bir yapılanma nedeniyle, özel kesim daha karlı bulduğu iç pazara yönelmiş, ithalata bağımlılık giderek artmış ve ithal ikamesinden beklenen dışarıyla rekabet edebilecek ve ihracata yönelebilecek bir sanayi yapısı kurulamamıştır. Dönem içerisinde, işçi dövizleri, kolay bulunabilen kısa vadeli dış borçlar, söz konusu yapıyı 1979 a kadar taşımıştır. Ancak bu 47 Nadir, Eroğlu, "Türkiye de İktisat Politikalarının Gelişimi s: 3 ( Çevrimiçi) 29/7/ Nadir Eroğlu,a.g.m.S:4 45

57 yıllarda, yeni petrol zamları, vadesi gelen dış borçlar ve siyasal istikrarsızlıklar ülkeyi tam bir çıkmaza sokmuştur yılında Dünya Bankası, IMF gibi Kuruluşaların borç para verme karşılığında bir dizi düzenleme şart koşmalarıyla, " 24 Ocak Kararları "alınmıştır. Bu kararlarla artık ithal ikameci poitikaların yerine ihracat teşvikli politikalar uygulanmaya başlamıştır. İthalat mevzuatımızdaki en önemli değişiklik tarihinde Gümrük Birliğine girmemiz olmuştur.gümrük Birliği ile AB ülkelerinden ithal edilecek sanayi ürünlerinden alınan vergi ve fonlar kaldırılmış, miktar kısıtlamalarına son verilmiştir. Topluluk dışı üçüncü ülkelerden yapılacak ithalatta ise AB ülkelerinin ilgili ülkelere uyguladığı ortak kararlar kabul edilmiştir yılının Aralık ayında niyet mektubu ile başlayan dönemde enflasyon ve reel faizlerin düşürülmesi, büyümenin sağlanması hedeflenmiştir.kasım Şubat 2001 krizlerinden sonra yenilenen stand- by anlaşması ile dalgalı kura geçilmiştir. Şubat 2001 de yaşanan döviz krizinden sonra enflasyonu düşürme programları son bulmuş bu defa mali istikrarı sağlamaya öncellik verilmiştir yılına geldiğimizde yaşanan krizlerinin etkisinden kurtulduğumuzu, enflasyonun tek haneli rakamlara indiğini ve halen Avrupa Birliği üyelik çalışmalarına devam edildiğini söyleyebiliriz. Bu çalışmada ithalatın tanımına ve Cumhuriyetten, günümüze kadar ithalatın tarihsel gelişimine değindik.artık Tezin özünü içeren İthalat İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesine geçiyoruz İTHALAT İŞLEMLERİNDE MUHASEBE: İthalat yönetmeliğinde belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde ve istisnalar haricinde, Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca vergi numarası verilen her gerçek ve tüzel kişi ile 46

58 tüzel kişilik statüsüne sahip olmamakla birlikte yürürlükteki mevzuat hükümlerine istinaden hukuki tassarruf yapma yetkisi tanınan kişiler ve ortaklıklar ithalat işlemlerini yürütebilir. 49 FOB teslim şekli dışındaki ithal başvurularında proforma faturalarda, mal, navlun ve sigorta bedeli ayrı ayrı belirtilir İTHALAT İŞLEMLERİNDE KULLANILAN HESAP PLANI ÖRNEĞİ: 10. HAZIR DEĞERLER 100.KASA Nakit Kasası Yabancı para Kasası USD kasası EUR Kasası 102. BANKALAR A Bankası B Bankası C bankası 15. STOKLAR 150.İLK MADDE MALZEME 151. YARI MAMÜLLER- ÜRETİM 152- MAMÜLLER 153- TİCARİ MALLAR 157- DİĞER STOKLAR 159- VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI Verilen Yurtiçi Sipariş Avansları CN A.Ş /7606 Karar Nolu tarih ve no lu Resmi Gazetede yayınlanan İthalat Rejimi Kararı- Madde 8. 47

59 Verilen Yurtdışı Sipariş Avansları WX GMBH DSM EUROPE CO DOW CO İthalat Sipariş Giderleri İth. Dosya No: 3232 Vesaik Mukabili Sipariş Mal bedeli Mal Bedeli CIF Mal Bedeli FO Sigorta Giderleri Nakliye Giderleri Gümrük Masrafları Gümrük vergisi Damga Vergisi Kaynak Kullanımını destekleme fonu (KKDF) Gümrük Fazla mesai ücreti Demuraj bedeli (Zaman Kaybı) Banka Masrafları Vergi ve Harçlar İthalat kur farkları Gümrük müşaviri faturası giderleri ithalatta Banka Kredi Faiz Giderleri 190-DEVREDEN KDV 191- İNDİRİLECEK KDV alış Kdv Satış İade Kdv 192- DİĞER KDV Teşvikli Yatırım Malları Ertelenen kdv Teciedilebilir Kdv 48

60 25- MADDİ DURAN VARLIKLAR 253-TESİS MAKİNA VE CİHAZLAR 254- TAŞITLAR 255-DEMİRBAŞLAR 259- VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI Yurtiçi Sipariş Avansları Yurtdışı Sipariş avansları 30- MALİ BORÇLAR 300. BANKA KREDİLERİ İthalat Kredisi 320- SATICILAR Yurtiçi Satıcılar Yurtdışı Satıcılar 900- NAZIM HESAPLAR HESAPLARIN İŞLEYİŞİ: İlk madde malzeme, yarı mamül, mamül, ticari mal ve maddi duran varlık ithalatında, ithalatla ilgili yapılan harcamalar varlığın maliyetine ilave edilmektedir. Stok ile ilgili ithalatın maliyetine dahil edilecek mal bedeli ve diğer harcamalar ithalat tamamlanıncaya kadar 159. VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI HESABI nın alt hesaplarında izlenir. Maddi Duran varlık ile ilgili ithalatın maliyetine dahil edilecek mal bedeli ve diğer harcamalar ise 259. VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI HESABI nın alt hesaplarında izlenir. İthalat tamamlanıp dosyalar kapatılırken, 159. VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI hesabının altında biriken tutarlar ilgili stok hesabına (150- ilk madde malzeme, 151- Yarı mamüller- üretim, 152- Mamüller, 153- Ticari mallar ) aktarılır. 49

61 259-VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI hesabının altında biriken tutarlar ise ilgili Maddi Duran Varlık hesabına ( 253-Tesis Makine ve Cihazlar, 254-Taşıtlar, 255- Demirbaşlar ) aktarılır. İthalat Muhasebe kayıtlarında, ithalat mal bedeli için 320- SATICILAR cari hesabına yardımcı hesabı ile birlikte alacak kayıt edilmesi tavsiye edilir. İthalatı izne bağlı İlk Madde Ve Malzemeler ve Ticari Mallar, ilgili kurumlardan yasal izin alındıktan sonra ithalat işlemine başlanır. İzin masrafları, test, kontrol giderleri, labaratuar giderleri v.b ithalatın maliyetine eklenmektedir ÖDEME ŞEKİLLERİNE GÖRE İTHALAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ: PEŞİN ÖDEME ŞEKLİNE GÖRE İTHALAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ: Mal bedelinin peşin ödenmesi halinde aşağıdaki işlemler sırasıyla takip edilmektedir. İhracatçı tarafından gönderilen proforma fatura ile döviz transferi yapılr. Mal bedelini alan ihracatçı malların sevkini gerçekleştirir. Gümrükten malların çekilmesinde kullanılacak evraklar ithalatçıya, mallar ise gümrüğe gelir. Nakliyeci Firma yetkilisi gümrük ambarına gider ve manifesto veya tır karnesi tescil edilir. Nakliyeci firma ordino düzenler ve ithalatçıya verir. Gümrük komisyoncusu gümrük beyannamesi düzenler, belgeleri kontrol eder ve gümrüğe başvuruda bulunur.gümrükte beyannameler incelenir ve rejim kontrolu yapılır. Beyannamenin tescilinin ardından malın fiziki muayenesi yapılır, gerekiyorsa kimyevi muayene için kimyahaneye sevk edilir. Eşya beyannameye uygun ise gümrük beyannamesi kapatılır. 50

62 Mal bedelinin 12 si oranında ithal harcı gümrüğe yatırılır. Katma değer vergisi ödenir, varsa Gümrük vergisi ve Toplu Konut Fonu ödenir.(eğer Dahilde İşleme İzin Belgesi kapsamında ithalat gerçekleştiriliyorsa teminat mektubu verilir.) Faturalara gümrük tarafından kaşe basılır, fiili ithalat tarihi yazılır. Böylece Ithalat işlemi gerçekleşmiş olur. Gümrük komisyoncusu, ithalatın ardından ithalatçı firmaya tasdikli faturayı,gümrük beyannamesinin müşteri nüshasını, navlun faturasını, gümrük vezne makbuzunu, kendi fatura veya makbuzunu, bankadan alınan gümrük yazısını ve diğer harcamaları bildiren belgeleri iletir. Gümrük Komisyoncusu tarafından gönderilen belgeler önce ithalat departmanı tarafından incelenir ve muhasebe departmanına iletilir. " İthalatçı firma, gümrük tasdikli orjinal faturayı, gümrük beyannamesi suretini, gümrük makbuzu fotokopisini, CIF satışta yabancı sigorta şirketi poliçesinin aslını kambiyo taahüdünün kapatılması için fiili ithal tarihinden itibaren 180 gün içinde bankaya verir." Mal Bedelinin Muhasebeleştirilmesi: Yukarıda işlem sırasında da açıklandığı gibi peşin ödemede önce mal bedeli transfer edilir Verien Sipariş Avansları hesabı borçlandırılırken, 102 Bankalar Hesabı alacaklandırılır. 50 Ahmet Kızıl, Macide Soğur, a.g.e, s:

63 // VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI Verilen Yurt Dışı Sipariş Avansları x X firması 102. BANKALAR x A Bankasi ( mal Bedeli döviz x banka satış kuru) İhracatçı Firmaya Ödeme kaydı Peşin ödemede mal bedelinin ödenmesi ; nakit,havale şeklinde, prefinansman olarak veya Red Klaus lu akreditif şeklinde olabilir. Nakit Ödeme, havale şeklinde ödeme şekillerinde ithalat gerçekleşmediği zaman yurtdışına gönderilen mal bedeli 90 gün içinde geri getirilmeli ve kambiyo taahüt hesabı kapatılmalıdır. Prefinansman bir ön ödemedir. İhracatçı malı sevketmezse garanti veren banka bedelini faizi ile ödemeyi garanti etmektedir. Mal ithal edilmediği taktirde ilgili kayıt: // BANKALAR X Bankası X 159. VERLEN SİPARİŞ AVANSLARI Yurtdışı Sipariş avansları Ref No. X 642- FAIZ GELİRLERİ HS Diğer faiz Gelirleri X 52

64 .. Ref No prefinansman ödeme ve faizinin geri alınması Mal bedelinin transfer edildiği tarihle mal bedelinin geri geldiği tarih arasındaki kur farkı kaydı ise aşağıdaki gibidir // BANKALAR A Bankası 159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI Yurtdışı Sipariş avansları Ref No 649. FAALİYETLERLE İLGİLİ DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR Banka masraflarının kaydı: Mal bedelinin transferi sırasında oluşan banka masrafları; 159.Verilen sipariş avansları hesabının alt hesaplarına borç kaydı,102. Bankalar hesabına ise alacak kaydı yapılarak muhasebeleştirilir. 53

65 // VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI İthalat Giderleri x Ref No lu Sipariş Banka Masrafları 102.BANKALAR 1O2.05 B Bankası x Banka Masrafları Kaydı Mal Faturasının Kaydı: Mal bedeli transfer edildikten sonra mallar ve vesaikler ithalatçı firmaya sevk edilir. İthalatçı da gelen vesaikler ile malını gümrükten çeker ve ihracatçının avans hesabını kapatır // VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI İthalat Sipariş Giderleri x Ref No lu sipariş Mal Bedeli 159-VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI Yurt Dışı sipariş avansları x X Firması Mal faturasının kaydı Sigorta Poliçesinin Kaydı: EXW, FCA, FAS, FOB, CFR ve CPT teslim şekillerinde sigorta işlemleri ithalatçı firmanın sorumluluğu altındadır, sigorta bedeli ithalatçı tarafından ödenmektedir. 54

66 159- Verilen Sipariş Avansları hesabına borç kaydı yapılırken, 320-Satıcılar hesabı yada nakit ödeniyorsa 100- Kasa hesabına alacak kaydı yapılmalıdır // VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI Ithalat Sipariş giderleri X Referans No lu Sipariş Sigorta Gideri 320.SATICILAR Yurt İçi Satıcılar RM sigorta Şirketi x (veya) 100.KASA Merkez Kasa Ytl kasası Sigorta Poliçesi kaydı Nakliye sırasında hasar ya da kayıp meydana gelirse, sigorta şirketi hasar bedelini karşılayacaktır. 55

67 // KASA X 659. DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE X Hasar Kayıp Bedeli KARLAR Navlun Giderinin kaydı: -Yurtdışı Navlun: EXW, FCA, FAS VE FOB,CIF, DAF teslim şekillerinde taşıma ücreti ithalatçı tarafından ödenmektedir. "Transit ve Türkiye ile yabancı ülkeler arasında yapılan taşımacılık işlerinde, Bakanlar Kurulu tarafından belirlenecek taşıma işleri vergiden müstesnadır." // VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI HS İthalat Sipariş Giderleri X Referans Nolu Sipariş Navlun Gideri 320.SATICILAR HS Yurtdışı satıcılar WXYR Taşıma Şirketi Yurtdışı navlun X -İç Navlun: Gümrükten çekilen malın firmaya gelinceye kadar olan nakliye bedelidir. * Katma Değer Vergisi Kanunu, Madde : 14 56

68 // VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI HS İthalat Sipariş Giderleri X Referans Nolu Sipariş Navlun Gideri 320. SATICILAR HS. x Yurtiçi Satıucılar Bulut taşımacılık Şirketi İthal Harcının Kaydı: Malları gümrükten çekmek için mal bedelinin 12 si kadar ithal harcı vergi dairesine ya da gümrük veznesine yatırılır. Bu tutarın hesaplanmasında T.C. M. B Döviz satış kuru esas alınmaktadır // VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI H.S İthalat Sipariş giderleri Ref No lu Sipariş İthal Harcı 100. KASA x Merkez Kasa Ytl Kasası İthal Harcının muhasebeleştirilmesi x 57

69 İthalat masrafları için Bloke çek verilmesi: Fiili ithalat aşamasında ödenmesi gereken ardiye ücreti, gümrük vergisi, fonlar, katma değer vergisi ve diğer ithalat masrafları için gümrük idaresine bloke çek verilebilmektedir. Bloke çekler banka garantili çeklerdir. İthalatta Katma Değer Vergisi 191-Indirilecek Kdv Hesabına; ardiye ücreti, gümrük vergisi, fonlar ve diğer ithalat masrafları v.b tutarlar 159. Verilen Sipariş Avansları Hesabının borcuna, karşılığında Gümrük idaresine verilen bloke çek tutarı 103- Verilen Çek Ödeme Emirleri Hesabıın alacağına kaydedilir // VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI H.S x Ithalat Sipariş Giderleri Ardiye Ücreti Gümrük Vergisi Fonlar Diğer İthalat Masrafları 191.İNDİRİLECEK KDV x Haziran Ayı İndirilecek Kdv 103. VERİLEN ÇEK ÖDEME EMİRLERİ x Y Bankası İthalat masraflarının bloke çek ile ödenmesi Bloke çek bankadan ödendiği takdirde; 58

70 // VERİLEN ÇEK ÖDEME EMİRLERİ H.S Y Bankası 102. BANKALAR Y Bankası // Gümrükçü Faturasının kaydı: Gümrük komisyoncusu hizmet faturasını firmaya gönderdiği zaman aşağıda ki kayıt yapılır // VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI H.S x ithalat Sipariş giderleri Ref No lu Sipariş Gümrük Komisyoncusu masrafları 191. İNDİRİLECEK KDV İndirilecek kdv Ocak 320.SATICILAR Yurtiçi Satıcılar Solmaz Gümrük müş. A.ş Gümrük komisyoncusu faturası // x 59

71 Devir kaydı: Fiili İthalat Gerçekleştikten sonra oluşan maliyet bedeli İthal edilen malın cinsine göre 150- İLK MADDE MALZEME hesabına ya da 153-TİCARİ MALLAR hesabına devredilir VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI hesabı alacaklandırılır. Devir işlemi tamamlanmış olur // İLK MADDE MALZEME İlk madde Malzeme Üretim- Stok x X Maddesi (Veya ) 153- TİCARİ MALLAR 159-VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI İthalat Giderleri x Referans No lu sipariş Mal Bedeli Nakliye Gideri Sigorta Gideri Gümrük Vergisi Vergi ve Harçlar Kur Farkı Giderleri Gümrük Müşavirliği Ücreti Devir Kaydı //

72 Defter-i Kebir Hesaplarının Kapatılması: İthalat Süreci Sona erdiğinde 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI hesabının Defter- i kebir Bakiyesi 150- İLK MADDE MALZEME Hesabına ( ya da153- Ticari mallar Hesabına Aktarılır.) 159. VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI 150-İLK MADDE MALZEME X X MAL MUKABİLİ ÖDEME ŞEKLİNE GÖRE İTHALAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ: Mal Mukabili İthalatta Mal bedelinin ödenmesi, fiili ithalat tarihinden sonra yapılır. Mal Mukabili İthalat işlemlerinde mallar sevk edilir ve malla birlikte fatura ve diğer ilgili vesaikler satıcıya gönderilir.mal Faturası fatura tarihindeki döviz satış kuru ile YTL ye çevrilerek muhasebeleştirilir. 61

73 // VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI İthalat Sipariş ve Giderleri x Ref No lu Sipariş Mal Bedeli 320-SATICILAR Yurtdışı satıcılar WEST CO. Mal Faturası kaydı // Transfer kaydı: İthalat gerçekleştikten sonra mal bedeli ihracatçı firmaya transfer edilir SATICILAR hesaba alacak bakiyesi kadar borç kaydı yapılır.fatura tarihindeki döviz satış kuru ile transfer tarihindeki döviz satış kuru arasındaki fark kur farkı olarak kaydedilir. x // SATICILAR Yurt Dışı Satıcılar Satıcılar 159- VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI ithalat Sipariş ve Giderleri ref no lu sipariş kur farkları 102- BANKALAR A Bankası Mal Bedeli transferi //

74 KKDF ( Kaynak Kullanımını destekleme fonu) Ödemesi : Tarih ve sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile TC Merkez Bankası nezdinde kurulmuş olan fona, banka kredileri, yurtdışından sağlanan krediler ve vadeli ithalatın tabi olduğu söylenebilir. Fona ilişkin mevzuat Maliye Bakanlığı tarafından değil, Merkez Bankası bünyesinde hazırlanmaktadır. Bu nedenle,kkdf hakkındaki düzenlemelerde ve fonun genel mantığında belirgin bir farklılık gözlemlenmekte, yapılan çok sayıdaki değişiklik tebliğlere dayandırılmaktadır. Fon tutarı ; bankalar ve finans kuruluşlarınca ytl olarak verilen krediler karşılığında, tahakkuk eden faiz tutarları, döviz kredilerinde ve vadeli ithalatta ise T.C.M.B döviz alış kurları esas alınarak bulunacak anapara ya da tutar üzerinden hesaplanmaktadır. Kabul Kredili, vadeli akreditif ve mal mukabili ödeme şekline göre yapılan ithallatta bu oran % 3 tür.( 22 sayılı tebliğ ile) Fon kesintilerinin yatırılmasından, kredi kullanan, krediyi kullandıran veya kullanılmasına aracılık eden ve vadeli ithalatta tahsilatı yapan bankalar, özel finans kurumları, finansman şirketleri ve gümrük idareleri sorumludur.fon kesintilerinin zamanında yatırılmaması halinde yatırılmayan kısım, fon lehine tahakkuk ettirilecek cezai faiz ile birlikte tahsil edilir. 52 Gümrük idareleri tarafından fon tahsilatları haftalık olarak TC Merkez bankasındaki Kaynak kullanımını Destekleme Fonuna aktarılır, Bankalar ya da özel finans kurumları ise izleyen ayın onbeşinci akşamına kadar matbu cetveller doldurularak kesintiler Fon a yatırılır. KKDF Kayıtları aşağıdaki gibidir: 52 Berk, Dicle; Kaynak Kullanımını Destekleme fonu Kesintisi, Vergi Dünyası, Şubat 2000, S: 222, S: 73 63

75 // VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI Ithalat Sipariş Ve Giderleri Ref No lu Mal Mukabili Transfer K.K.D.F 102- BANKALAR Ytl Hesaplar X Bankası Banka Aracılığı ile KKDF ödenmesi // ÖRNEK : Marmara Şirketi Türkiye de faaliyette bulunan ithalatçı bir firmadır Tarihinde DSV HOLLANDA ihracatçı firmasından İlk Madde Malzeme İthalat Sözleşmesi yapmıştır. Teslim şekli FOB, Ödeme Şekli Mal Mukabili dir. İlgili Muhasebe Kayıtları aşağıdaki gibidir. Mal Bedeli : Tarihinde No lu gümrük Beyannamesi ile ,00 EUR değerinde İlk Madde Malzeme gümrükten çekilmiştir. İŞLEM Günü 1 Eur:

76 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI ithalat Sipariş Ve Giderleri , Dosya 3050 No lu Mal Mukabili ithalat Mal Bedeli X İ.M.M ( ,00x 1,8100) 320- SATICILAR 90, Yurtdışı Satıcılar DSV CO no lu Gümrük beyannamesi Ile İ.M.M İth. Dosya no: // İthalat Öncesi Vergi Ve Harçlar: İthalat Öncesinde 90,00 ytl vergi ve harç ödenmiştir, // VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI 90, ithalat Giderleri Dosya 3050 No lu Mal Mukabili İthalat Vergi ve Harçlar Dosyo No: KASA Vergi ve Harç ödeme YTL Kasası Nakliye Gideri: CAN Nakliyat ltd. Şirketine 2, ytl Karayolu nakliye Gideri 360,00 ytl KDV ödenmiştir. 65

77 // VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI İthalat Sipariş Ve Giderleri 2.000, Dosya No: 3050 no lu Sipariş Nakliye Gideri 191- İNDİRİLEVCEK KDV 360, Ithalat Nakliye Kdv 100- KASA 2.360, Ytl kasası Dosya 3050 Nakliye ödeme kaydı // Sigorta Poliçesi: REN Sigortacılık Şirketine İthalatla İlgili Olarak 100,00 ytl Sigorta Poliçesi bedeli nakit Ödenmiştir // VERİLEN SİPARİŞ AVANSLAR 100, İthalat Sipariş Ve Giderleri Dosya No: 3050 Sipariş- mal Mukabili ithalat Sigorta Giderleri 100- KASA 100,00 Dosya No: YTL kasası //

78 Gümrük masrafı: Dosya No: 3050 ile İlgili 210,00 ytl Gümrük Vergisi, Ytl Katma Değer Vergisi Ödenmiştir. Kayıtlar aşağıdaki gibi olmuştur VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI ithalat Giderleri Dosya No: 3050 Mal Mukabili ithalat Gümrük Vergisi 191-İNDİRİLECEK KDV ithalat alış kdv 100-KASA YTL kasası Dosya No: 3050 Gümrüğe Gümrük vergisi ve KDV ödeme // "Dahilde işleme İzin belgesi alan işletmeler, İthallatta Kdv Tutarını Teminat Mektubu karşılığında ödemezler." * Gümrük Müşaviri Ücreti: Aker Gümrük Müşavirliği Limited Şirketine Dosya No: 3050 için 1, YTL Müşavirlik hizmet bedeli, YTL KDV açık hesap olarak kaydedilmiştir * 27/ 09/ Sayılı Resmi Gazete D.i.R Tebliği İhracat.2002/6 67

79 // VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI H.S Ithalat Sipariş ve giderleri Dosya No: 3050 Mal Mukabili İthalatı Gümrük müşaviri Ücreti 191- İNDİRİLECEK KDV Ithalat- Güm Müş. KDV 1, SATICILAR Yurtiçi Satıcılar Aker Güm. Müş. A:Ş Dosya No: 3050 Gümrük müşavirliği hizmet bedeli kaydı // İthalat transferi kaydı: İthalat bedeli olan 50, EUR mal gümrükten çekildikten sonra 20/04/2007 tarihinde ödenmiştir. İşlem günü 1 EUR= YTL dir. 68

80 /04/ SATICILAR Yurtdışı Satıcılar 90, DSV CO. ( 50, EURO x1.8100) 159-VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI ithalat Sipariş Ve Giderleri 1, Dosya No: 3050 mal mukabili İthalat Kur farkı giderleri 91, BANKALAR Dosya no: Döviz Tevdiat hesabı X hammadesi bedelinin ödenmesi // Banka Masrafı: İthalat transferi sırasında YTL banka masrafı X Bankası Ticari mevduat hesabından ödenmiştir // VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI Ithalat Sipariş ve giderleri Banka masrafları 102- BANKALAR Ticari Mevduat hes. Dosya no:3050 Banka Masrafı ödeme kaydı //

81 İthalat Dosyasının kapatılması: İthalat süreci tamamlandıktan sonra Dosya No: 3050 ile ilgili 159- VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI hesabının alt hesaplarında biriken giderler ve mal bedeli, gümrükten çekilen X Maddesi hammadde olduğu için, 150- İLK MADDE MALZEME hesabına aktarılarak kapatılır // İLK MADDE MALZEME HES. 95, İlk madde malzeme Üretim- Stok X Hammaddesi 159- VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI 95, İthalat Sipariş Ve Giderleri Dosya No: mal mukabili İthalat mal Bedeli Nakliye Gideri Sigorta Gideri Gümrük vergisi Gümrük Masrafları Vergi Ve harçlar Banka Masrafları Kur Farkı Giderleri Gümrük Müşaviri Ücreti Dosya No: 3050 Devir Kaydı //

82 Defter-i Kebir Hesaplarının Devri: 159- VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI hesabının Defter-i Kebir bakiyesi, 150- İLK MADDE MALZEME hesabına akktarıldığında Defter-I Kebir hesapları aşağıdaki şeklini alacaktır: 159-VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI 150-İLK MADDE MALZEME VESAİK MUKABİLİ ÖDEME ŞEKLİNE GÖRE İTHALAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ: Vesaik Mukabili ödemeli ithalat işlemlerinde ihracatçı Firma tarafından mal sevkedilir, mal faturası ve diğer vesaikler bankaya gönderilir.ithalatçı mal bedelini ödedikten sonra ilgili evrakları bankadan alarak ithalatı gerçekleştirmektedir. Mal Bedelinin ödenmesi ile ilgili kayıt aşağıdaki gibidir. 71

83 // VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI Ithalat Ve Sipariş giderleri x Mal Bedeli BANKALAR x Merkez Kasa Ytl kasası KABUL KREDİLİ ÖDEME ŞEKLİNE GÖRE İTHALAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ: Kabul kredili ödeme işlemlerinde ihracatçı tarafından gönderilen poliçenin ithalatçı tarafından kabul edildiğini önceki bölümlerde belirtmiştik. İthalatçı poliçeyi Kabul ederek ilgili evrakları bankadan almaktadır. Sadece ihracatçıya yapılan ödeme kaydında değişiklik bulunmaktadır. Poliçenin kabul edilmesi işletmenin kayıtlarına şu şekilde yansır: // VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI x ithalat Ve Sipariş giderleri ref No lu Dosya- Kabul Kredili Vesaik Mukabili Mal Bedeli 321- BORÇ SENETLERİ Yabanci Para Borç Senetleri x Poliçenin kabulü X Firması Borç Senedi // Poliçenin vadesi geldiğinde, police ödenerek kapatılır. 72

84 Poliçenin Kabul tarihindeki döviz satış kuru ve poliçenin ödendiği tarihteki döviz satış kuru arasındaki fark mal stoklarda ise 159- hesaba borç kaydedilerek malın maliyetine intikal ettirilir, mal satılmış ise 656- kambiyo zararı olarak muhasebeleştirilir. Bunların karşılığında yapılan transfer tutarı kadar 102- hesaba alacak kaydı yapılmalıdır Mal stoklarda ise; // BORÇ SENETLERİ x Yabanci para borç senetleri X Firması senetleri 159-VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI x Kur farkları 102- BANKALAR H BANKASI Mal Stoklarda ise police ödenmesi Mal Satılmış ise; // BORÇ SENETLERİ X Firmasi senetleri 656-KAMBİYO ZARARLARI 102-BANKALAR H bankası Mal satılmış ise Poliçe ödenmesi M. Vefa Toroslu,a.g.e, s:

85 AKREDİTİF ÖDEME ŞEKLİNE GÖRE İTHALAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ: Akreditifli ödeme sırasında izlenecek işlem sırası şöyledir: İthalatçı firma gelen proforma fatura ile, akreditif açtırma teklif mektubunu bankaya verir. Banka muhabir bankaya akreditif teklif mektubuna göre akreditif küşat mektubunu gönderir. Banka ithalatçının hesabından akreditif masrafını alır. ( Küşat mektubu %3 damga vergisine o da %5 Gider Vergisine tabidir.) İthalat Dahilde işleme izin Belgesi kapsamında yapılıyorsa, bu vergilerden muaftır. Banka ve ithalatçı arasındaki anlaşmaya göre akreditif bedeli tamamen ya da kısmen yatırılır.( Vadeli akreditifte vade tarihi konşimento veya nakliyeci makbuzundan itibaren gün sayısıdır. Mesela konşimento tarihinden 90 gün sonra ödemeli) Mal Gümrüğe gelir. İthalatçı firma bankaya başvurur ve ihracatçının gönderdiği belgeleri alır. ( fatura, konşimento, çeki listesi, ATR1, Menşe şehadetnamesi, sigorta poliçesi). İthalatçı bankadan Kaynak Kullanım Destekleme Fonu makbuzunu alır.(vadeli akreditifte) Nakliyeci Firma yetkilisi gümrük ambarına gider, manifesto yada tır karnesi ile tescil yapar. Nakliyeci firma ithalatçı firmadan konşimentoyu alır, ordino düzenler. Gümrükte, ordinonun arkasına malların gümrükte olduğuna dair kayıt düşülür. İthalatçı Firma Bankadan aldığı belgeler ile mal bedelinin 12 si oranında ithal harcını gümrüğe yatırır. Işlem Dahilde işleme izin Belgesi ile yapılıyorsa K.K.D.F ve ithal harcı yatırılmaz. Gümrük komisyoncusu, gümrük beyannamesini düzenler.gümrükte rejim kontrolü yapılır. Gümrükte, manifesto masasında beyanname manifesto ile karşılaştırılır. Beyanname tescil ettirilir ve numaralandırılır. 74

86 Malın fiziki muayenesi yapılır, Gerekiyorsa Kimyevi muayene için kimyahane labaratuarına gönderilir. K.D.V varsa Gümrük vergisi ve Toplu konut fonu gümrük veznesine yatırılır ya da teminata bağlanır. Fiili ithal tarihi gümrükte faturaların arkasına basılır. Gümrük komisyoncusu ithalat sırasında kullandığı ilgili belgeleri ithalat departmanına ulaştırır. İthalat departnmanı belgeleri inceler ve muhasebe departmanına iletir. İthalatçı Firma Gümrük Beyanname suretini, orjinal faturayı, CIF satışta yabancı sigorta şirketi poliçesini kambiyo taahüdünün kapatılması için 180 gün içinde bankaya verir. Vade geldiğinde döviz transferi gerçekleştirilir. İthalat Bedelleri 4 şekilde ödenebilir: i. İthalatçı Firma İthalat Bedelini YTL olarak öder, banka döviz olarak transfer yapar, Döviz satım Belgesi düzenler. ii- İthalat Bedeli Döviz tevdiat hesabından ödenir.banka tarafından Döviz Satım Belgesi düzenlenmez. iii- İthalat Bedeli YTL olarak ödenebilir.bu ödemede banka tarafından Türk Parası Transfer Belgesi düzenlenir. iv- İhracat Bedellerinden mahsuben yapılacak ödemelerde alış kurları üzerinden Fiktif Döviz Alım ve Satım Belgesi düzenlenir. Döviz Satım Belgesi için %1 Kambiyo Gider Vergisi ödenir. 54 İthalat ile ilgili masraflar ve stok hesabına virman kayıtlarında diğer ödeme şekilleri ile aynıdır. İhracatçıya ödemede değişiklik vardır. İthalatçı Firmanın başvurusu ile banka tarafından akreditif açıldığında ilgili kayıt yapılmalıdır. 54 Ahmet Kızıl, Macide Soğur, a.g.e, s:

87 // VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI x Mal Bedeli 320-SATICILAR Açılan akreditifler X Bankası No lu akreditif At Sight ya da Teyitli Akreditifte aracı banka tarafından mal bedeli satıcıya hemen ödenir. Aracı banka yaptığı ödeme tutarı kadar amir bankanın hesabına borç kaydeder. Eğer Vadeli akreditif söz konusu ise mal bedeli vade geldiği zaman ödenmektedir. İthalatçı firma sight akreditifte borcunu aracı bankanın borç kaydı geldiğinde, vadeli akreditifte ise akreditif vadesinde amir bankaya öder. x Mal stoklarda ise; // SATICILAR Açılan akreditifler X X Bankası. Ref No lu Akreditif 159- VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI Kur Farkları 102- BANKALAR YTL hesaplar X bankası Akreditf Bedelinin ödenmesi kaydı Akreditifin açılış tarihindeki döviz satış kuru ile ödeme tarihindeki döviz satış kuru arasındaki fark eğer mal stoklarda ise159- VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI hesabına borç kaydedilerek malın maliyetine eklenir. 76

88 Mal satılmış ise 656-KAMBİYO ZARARLARI hesabına borç kaydedilerek muhasebeleştirilir. Mal satılmış ise; // SATICILAR Açılan akreditifler X X Bankası. Ref No lu Akreditif 656- KAMBİYO ZARARLARI 102- BANKALAR x X Bankası ÖRNEK: Maya A.ş ithalatçı firması, 03/03/ 2006 tarihinde 40, EUR bedelli, ticari mal ithalatı için SUN CO.firması ile sözleşme yapmıştır. İthalat Dosya no: 2315 Teslim şekli : FOB Ödeme Şekli: Vadeli akreditiftir. - Mal Bedeli 06/ 03/2006 tarihinde 40, EUR luk ticari mal ithalatı gerçekleşmiştir. İşlem günü 1 EUR= YTL dir. - İthalat departmanı tarafından sevkiyat öncesi YTL çeşitli vergi ve harç ödenmiştir. - RAN Sigortacılık A.Ş ye ithalat Dosya no 2315 ile ilgili olarak YTL sigorta poliçesi bedeli çek ile ödenmiştir. 77

89 - Gümrükte YTL Gümrük Vergisi ve YTL Gümrük masrafı,9, YTL KDV nakit olarak ödenmiştir. - S Gümrük müşavirliği A.Ş ye 500,00 YTL gümrük müşavirliği hizmet bedeli, YTL KDV ödenmiştir. Vade gelip ithalat bedeli ödeninceye kadar yapılan kayıtlar şöyledir: 78

90 159-VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI İthalat Giderleri İthalat Dosya 2315 no lu akreditif-ith Mal Bedeli Nakliye Gideri Sigorta Gideri Gümrük Vergisi Gümrük Masrafı Vergi Ve Harçlar Gümrük Müşaviri Ücreti 68, , İNDİRİLECEK KDV İthalat Mal Alış Kdv İthalat Güm. Müş. Kdv İth. Nakl. Kdv 9, KASA Merkez ytl Merkez ytl Merkez ytl 103- VERİLEN ÇEK Ö.E 320- SATICILAR S Gümr SUN CO. 9,

91 İthalat Bedelinin Ödenmesi: İthalat Bedeli 31/05/ 2007 tarihinde ödenmiştir. İşlem günü 1 EUR : tir // SATICILAR HES SUN CO. 68, ( x ) 159- VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI Kur Farkı Giderleri 2, BANKALAR G Bankası 70, Dosya no: 2315 d.t.h hesabı Ticari Mal İthalatında D.T.H tan mal bedeli ödenmesi kaydı Banka Masrafı: Mal bedeli transferi sırasında 25,00 ytl transfer masrafı oluşmuştur // VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI Banka masrafı 102- BANKALAR G Bankası Tic. Mev. Hesabı Dosya no:

92 İthalat Dosyasının kapatılması : İthalat süreci tamamlanmış 159- VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI hesabında biriken turtar, 153- TİCARİ MALLAR hesabına aktarılmıştır. 153-TİCARİ MALLAR Ticari Mallar- Stok X malı 31/05/ VER. SİP. AVANS İthalat Giderleri d.2315 vad. Akre Mal Bedeli Nakliye Gideri Sigorta gideri Gümrük Verg Gümrük Masr Vergi harçlar Kur Farkı gid Güm. Müş Ücr Banka masrafı , , , , , Dosya No: 2315 Ticari mal ithalatı Stoklara Devir kaydı 81

93 Defter-i Kebir hesaplarının kapanması: 159-VERİLEN SİP. AVANSLARI 153-TİCARİ MALLAR 68, , , , , , ÖRNEK: Maya A.Ş ve SUN CO. firmaları arasında ekstrüder alımı için ( M.D.V İthalatı) için 20, EUR değerinde Vadeli akreditif ithalat sözleşmesi yapılmıştır. - 01/04/ 2007 tarihinde ithalat işlemi gerçekleşmiştir. - İşlem günü 1 EUR : Nakliyeci Firmaya 2, YTL ödenmiştir. Nakliye KDV YTLdir. -Sigorta Şirketine Sigorta Poliçesi bedeli olarak YTL hesaplarına kaydedilmiştir. -Gümrük Müşavirliği Şirketi adımıza 4, ytl KDV ödemiş, müşavirlik bedeli olarak 400,00 ytl talep etmiştir. Gümrük Müşavirliği faturasındaki Kdv tutarı ytldir. - Ticari mevduat hesabımızdan ,00 ytl akreditif masrafı olarak alınmıştır YTL gümrüğe Vergi ve harç ödenmiştir. -İthalat Bedeli olan 20, EUR 31/ 07/2007 tarihinde transfer edilmiştir. Transfer esnasında oluşan Banka Masrafı ytl dir. 82

94 01/04/ VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI İthalat Giderleri Dosya No: 210 M.D.V ithalatı Mal Bedeli Nakliye Gideri Sigorta Gideri Gümrük masrafları Banka Masrafları Vergi ve harçlar Gümrük müşavirliği ücreti , , , İNDİRİLECEK KDV ithalat Nakl. Kdv İh. Güm.Müş. K.D.V KASA merkez ytl kasa 102-BANKALAR Banka Masrafı 320.SATICILAR X Nak. Şirketi S Güm. Müş Y Sig. Şirk SUN.CO , , ,

95 İthalat Mal Bedeli 31/07/2007 tarihinde Ödenmiştir /07/ VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI İthalat Kur Farkı Giderleri Banka masrafları SATICILAR 36., SUN CO. 102-BANKALAR 36, G Bank d.t.hes. (20,000.00x1.8200) G bank tic. Mev //

96 31/07/ TESİS MAKİNA VE CİHAZLAR Ekstrüder ithalatı VERİLEN SİP. AVANS ith. Sip Giderleri Mal Bedeli nakliye gid Sigorta Gideri Gümrük Masrafları Banka masrafları Vergi ve Harçlar İth. Kur Farkı gid güm. müş. Ücrt , , , Dosya no: 210 Maddi Duran varlık İthalatı Devir kayıtları- vad.akreditif 85

97 Defter-i Kebir Hesaplarının Devri: 259- VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI 253-TESİS MAK. VE CİHAZLAR 36, , ,00 40,00 100, , , , İTHALAT İŞLEMLERİNDE KATMA DEĞER VERGİSİ: Türkiye de yapılan her türlü mal ve hizmet ithalatı KDV ye tabidir. Varış prensibinin uygulanması çerçevesinde ihracat vergiden istisna edilirken, ithalat vergiye tabi tutulmuştur.kim tarafından hangi amaçla yapılmış olursa olsun, İthalat Katma Değer vergisi Kanunu nun 1. maddesinin 2. bendi ile verginin konusun aalınmış olması yanında 16. maddesiyle belirli konumdaki ithalat vergi dışına çıkartılmıştır. 55 İthalatın Kamu sektörü, özel sector veya herhangi bir gerçek ya da tüzel kişi tarafından yapılması vergilendirmeyi etkilememektedir. Bilindiği üzere, Gümrük idaresince alınan KDV nin konusunu ithalat oluşturmaktadır. İthalatta Katma değer Vergisinidoğuran olay, KDVK nun 10/I maddesi uyarınca, gümrük vergisi ödeme mükellefiyetinin başladığı, gümrük vergisine 55 Doğan Şenyüz, Türk vergi Sistemi, Ezgi kitabevi,bursa, 2002, 8. Baskı, s:

98 tabi olmayan işlemlerde de gümrük beyannamesinin tescil edildiği anda başladığından, her iki halde de ithalatta Katma Değer Vergi sini doğuran olay gümrük beyannamesinin tescil tarihinde meydana gelmektedir İTHALAT İSTİSNASI: İthalat İstisnası kapsamına giren yani İthal edilmeleri sırasında vergiden istisna edilen mal ve hizmetler 3 başlık altında incelenebilmektedir KDV Kanunu na göre Yurt içinde Teslim Ve ifaları Vergiden istisna edilen Mal Ve Hizmetler: İthal olunan mal ve hizmetlerle yurt içindeki mal ve hizmetlerin eşit vergi rejimi uygulamasının sağlanması için uygulanamn bir istisnadır. Bir mal veya hizmet yurt içinde vergiye tabi değilse, verginin tarafsızlığının tesisi için ithal edilen aynı nitelikte mal ve hizmetlerinde vergi dışına çıkartılması gerekir. Kanunun 16/1-a maddesiyle; KDV Kanunu na göre teslimleri vergiden istisna edilen mal ve hizmetlerin ithali vergiden istisna edilmiştir. O halde, ithalinde istisna uygulanacak mal ve hizmetler yurt içinde teslim ve ifaları vergiden istisna edilen mal ve hizmetlerdir. Bunlar: - Faaliyetleri kısmen veya tamamen deniz, hava, demiryolu taşıma araçlarının, yüzer tesis araçlarının kiralanması ve çeşitli şekillerde işletilmesi olan mükelleflere bu amaçla bu araçların imal ve inşaası ile ilgili ile ilgili yapılan teslim ve hizmetler ile bunların tadili, onarım ve bakımı şeklinde yapılan hizmetler (KDVK md. 13) - Kanunun 17. maddesinin, Kültür ve eğitim amacı 1. bendinin (a) ve (b) alt bentlerin kapsamındaki teslim ve hizmetlerimn ithali, 56 Cahit Yerci, " Yatırım Belgesi Kapsamında Yapılan Makine Ve Teçhizat İthalatında Katma Değer Vergisi İstisnası" Vergi Dünyası, sayı 267, Kasım, 2003, s:

99 Sosyal amaç taşıyan 2. bendinin (a) ve (b) alt bendlerinin kapsamındaki teslim ve hizmetlerin ithali, Askeri amaç taşıyan 3. bendinin kapsamında kalan teslim ve hizmetlerin ithali, Külçe altın, külçe gümüş, döviz, para, damgapulu,harç pulu, değerli kağıtlar, taşıt pulu, hisse senedi ve tahvil ithali ( K.D.V.K Md. 17/4-g) Boru hattı ile yapılan yabancı petrol, gaz ve bunların ürünlerinin taşınması hizmetinin ithali( KDV K Md. 17/j), Petrol arama faaliyetlerine münhasır olmak üzere bu faaliyetleri üretenlerin mal ve hizmet ithali ( KDVK. Md.13/c), Diplomatik temsilciliklerin, konsoloslukların veya bunların diplomatic haklara sahip mensuplarının gerçekleştirdiği mal ve hizmet ithali(kdvk Md. 15/1-a) Uluslararası kuruluşlar ve bunların mensuplarının mal ve hizmet ithali (KDVK md.15/1-b) Kredi sağlama ve reasürans işlemlerinin yurtdışından temin edilmesi hali ( KDVK md. 17/4-c) Gümrük Vergisinden Muaf Veya İstisna edilen Eşyalar: KDV Kanunu nun 16.maddesinin (1) bendinin (b) alt bendi, Gümrük kanununa atıf yaparak,gümrük kanunu nun 7. maddesinin 3,4,5,6,7 numaralı bentleriyle 8,9,10,12,13,119,ve 132 maddeleri gereğince Gümrük vergisinden muaf ve müstesna olarak ithal edilen eşyaların ki bunlar genellikle gayri ticari niteliktedir- katma değer vergisinden de istisna edilmiştir. Kısaca değinecek olursak ; 7. madde (3.,4.,5.,6.,7,. Bentleri) genel olarak ticari mahiyeti olmayan numunelik eşya, milli abidelere konmak üzere gönderilen çelenk, bayrak v.b eşyalara yöneliktir. 8.madde: Daha çok kamuya ait tüzel kişilere ve gerçek kişiler için 57 Doğan Şenyüz, a.g.e,s:

100 ithal edilecek eşyayı kapsamaktadır. Örneğin kamu kuruluşalarına okunmak üzere gelen veya bağışlanan eşya, kitap mecmua, hediyelik eşyalar) 9. madde karşılıklı olarak diplomatların ithal ettiği eşya, 10. madde bir kısım zati ev eşyalarının ithalini kapsamaktadır.bu eşyaların naklihane sahibi kişilere sahip olması ve her cinsten bir tane olması şarta bağlanmıştır.12. Madde, turizmle ilgili olarak getirilen taşıt ve eşyalar ( avlanmak için ülkemize gelen turistlerin yanlarında getirdikleri av eşyası), 119. madde ise geçici ithal edilen yabancı eşyayı ( örneğin, tamir edilmek, boyanmak, temizlenmek üzere yurda gelecek eşyayı, altı ay içinde tekrar çıkartılmak üzere sergi,panayır ve tören için gelen eşyalar) KDV den istisna etmiştir Yurtdışına Çıktıktan sonra geri gelen eşyalar: Yurt dışına çıkarılan eşyalar, bozulma,, sürenin dolması v.b nedenlerle tekrar yurtiçine sokulabilir. Eğer geri gelen mal KDV iadesinden faydalanmış ise gümrüğe geri gelen mal için gümrükte KDV öder. Katma değer Vergisi iadesinden faydalanmamış vetya iade talebinde bulunmamış ise KDV ödemeksizin malı ithal eder. -ÖZEL REJİMLERİN UYGULANDIĞI MAL VE HİZMETLER: KDVK Md. 16/c bendine göre ; transit gümrük antreposu, sebest bölgeler, geçici depolama yerleri ve gümrük hizmetlerinin verildiği gümrüklü sahalarla ilgili rejimlerin uygulandığı mal ve hizmetler vergiden istisnadır YATIRIM TEŞVİK BELGESİ İLE İTHALATTA KATMA DEĞER VERGİSİ: KDVK nun 13/d maddesi, Yatırım Teşvik belgesi (YTB) sahibi yükümlülere belge kapsamında yapılan makina ve teçhizat teslimlerini KDV den istisna etmiştir. 69 ve 87 Seri numaralı KDV tebliğindeki açıklamalar uyarınca istisna uygulaması için şu koşullar aranmaktadır. 58 Yaser Gürsoy,a.g.e,s:

101 - Makina Ve Teçhizat Mal üretiminde kullanılacaktır. - İthalatı yapılacak mkina ve teçhizat YTB kapsamında olmalıdır. - YTB kapsamındaki makina ve teçhizatın ithali belge sahibince yapılmalıdır. - Belge sahibi kişiler KDV yükümlüsü olmalıdır. - İthalatı yapılacak makina ve teçhizat münhasıran indirim hakkı tanınan işlemlerde kullanılmalıdır. - Mükellefler istisana kapsamında mal ithal etmek isterlerse ilgili Gümrük dairesine başvuracaklar tüm bu şartları ispatlayarak ilgili belgeyi almaya hak kazanacaklardır. YTB nin noter yada Yeminli Müşavir onaylı örneğini Gümrük Müdürlüğüne ibraz edeceklerdir. KDVK nun 13/d maddesinde, yatırım YTB de öngörüldüğü şekilde gerçekleşmezse, zamanında alınmayan vergi vergi ziyaı cezası uygulanarak gecikme faizi ile birlikte alıcıdan tahsil edilir HESAPLARIN İŞLEYİŞİ: Teşvikli yatırım malları ithalinde gümrük idareleri tarafından tarh ve tahakkuk ettirilen ve teminat karşılığı ertelenen KDV tutarı 192-Diğer KDV ( Teşvikli Yatırım ertelenen KDV) hesabına borç; 392- Diğer Kdv ( Teşvikli Yatırım ertelenen KDV) hesabına alacak kaydedilir. Erteleme kaydı yapıldıktan sonra işletmenin vergi dairesine ödediği KDV nin ertelenen KDV tutarına ulaşması beklenir.vergi dairesinden Ödenen Kdv nin tutarını gösteren belge alınır. Bu Belge Gümrük idaresine verilerek Kdv nin terkini sağlanır. Teminat mektupları nazım hesaplarda izleniyorsa, ilgili nazım hesaplar da kapatılmalıdır Cahit Yerci, " Yatırım Belgesi Kapsamında Yapılan Makine Ve Teçhizat İthalatında Katma Değer Vergisi İstisnası" Vergi Dünyası, sayı 267, Kasım, 2003, s: Yaser Gürsoy,a.g.e,s:

102 ÖRNEK: X A.ş Teşvik belgeli makina ithal etmeye karar vermiştir. - İthal edilen makine ithalatında 5, YTL tutarındaki KDV, banka teminat mektubu karşılığında ertelenmiştir // DİĞER KDV Teşvikli yatırım ertelenen kdv 5, DİĞER KDV 5, Teşvikli yatırım ertelenen kdv // Nazım hesaplarda; BORÇLU NAZIM HESAPLAR 5, Teminat Mektubundan borçlar 392- ALACAKLI NAZIM HESAPLAR 5, Teminat mektubundan alacaklılar İşletmenin ödediği KDV tutarı ertelenen KDV tutarına ulaşmıştır. İşletme bunu belgelemiş ve Gümrük idaresine sunmuştur. Ertelenen KDV nin terkini sağlanmıştır. 91

103 // DİĞER KDV 5, Teşvikli Yatırım ertelenen kdv 392- DİĞER KDV 5, Teşvikli Yatırım ertelenen kdv KDV nin terkini Teminat mektubu Vergi Dairesinden geri alınmıştır // ALACAKLI NAZIM HESAPLAR 5, Teminat mektubundan alacaklılar 901-BORÇLU NAZIM HESAPLAR 5, Teminat Mektubundan borçlar //

104 3. BÖLÜM ÖRNEK BİR UYGULAMA JOTUN TOZ BOYA SAN. VE TİC. A.Ş HAKKINDA GENEL BİLGİ: Jotun Grup, Boya sektöründe Dünya nın önde gelen deniz boyaları, endüstri boyaları, inşaat boyaları ve toz boya üreticilerindendir. Norveç te kurulmuş olan Jotun Grup 5 Kıtada 67 Şirket ve 39 Fabrika ile faaliyet göstermektedir. Jotun Grup üyesi olan Jotun Toz Boya A.ş Çerkezköy Organize Sanayi bölgesindeki fabrikasında özellikle beyaz eşya, çelik boru ve mobilya üreticilerine hammadde olarak toz boya üretip satmaktadır. 1, YTL ödenmiş sermaye ( %100 yabancı) sahip olup, ortaklarının hepsi yabancıdır. Üretim için gerekli hammaddelerin % 90 ını yurtdışından ithal etmekte, ürettiklerini iç pazara satmakta hem de ihrac etmektedir. İthalat işlemlerinin çoğunun ödeme şekli vesaik mukabilidir yılı ithalat rakamları: 11,561, EUR 46, GBP ve 5,248, USD 2007 yılı ilk 6 ay ithalat rakamları: 5,689, EUR 34, GBP 2,729, USD Ihracat ile ilgili devlet yardımlarından işletme yararlanmamaktadır. Kredilerini çeşitli bankalardan ancak genel amaçla almaktadır. İşletme Dahilde işleme izin Belgesi kapsamında Avrupa, Uzak Doğu gibi Dünya nın pek çok yerden hammadde ithal etmekte, Makina ve teçhizatlarını Leasing yolu ile almakta, Yatırım Teşvik Belgesi kullanmamaktadır. 93

105 Işletme Muhasebe kayıtlarını ve diğer tüm kayıtlarını Jotun Toz Boya bünyesinde geliştirilen BPMS sistemine kaydetmektedir. ÖRNEK UYGULAMALAR: ÖRNEK 1 Jotun Toz Boya A.Ş firması ve CRAY VALLEY IBERICA S.A (İspanya) Firması arasında 01/01/ 2007 tarihli 699,75 EUR değerinde bir satış sözleşmesi gerçekleştirilmiştir. Ödeme Şekli : FOB Sipariş Dosya No: 3180 Teslim Şekli: CIF Evraklar Vesaik Mukabili anlaşmanın gereği olarak bankaya gönderilmiştir. 08/02/ 2007 günü mallar Solmaz Gümrük Müşavirliği A.ş müşavirlik hizmeti ile Atatürk Hava Limanı Gümrük idaresinden çekilmiştir. - İşlemle İlgili tüm evrak ve muhasebe fişleri EKLER bölümündedir. Mal Bedeli: HSBC Bank d.t.h hesabından 08/ 02/ 2007 günü ödenmiştir. Işlem günü 1 EUR= 1,8204 Mal bedeli gelen fatura ile kayıtlara geçirilmiştir. 94

106 /02/ VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI Hammadde yansıtma hesabı 1, ( 699,75 X ) YURTDIŞI SATICILAR 1, / FC001 Cray valley iberica s.a F.P.O: Transfer kaydı: işlem günü T.C.M.B döviz satış kuru: /02/ VERİLEN SİP. AVANSLARI 1, / FC001 Cray valley iberica s.a (699.75x ) 102- BANKALAR 1, HSBC bank Bankadan yapılan transfer esnasında YTL banka masrafı alınmıştır /02/ FİNANSMAN GİDERLERİ Finansman banka masrafları 102-BANKALAR Banka masrafı HSBC BANK

107 Solmaz Gümrük Müşavirliği A.ş malı çektiği esna da bazı ödemeleri Jotun Toz Boya A.ş adına yapmış ve fatura etmiştir YTL- Ordino bedeli YTL -Ardiye bedeli KDV YTL gümrük müş hizm. Bedeli KDV YTL Damga Vergisi İthalatta ödenen KDV /02/ VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI Hammadde Giriş yansıtma- ordino Hammadde Giriş yansıtma güm.müşavir Hammadde Giriş yansıtma-ardiye Hammadde Giriş yansıtma-damga verg İNDİRİLECEK KDV Indirilecek kdv-( güm müş) indirilecek kdv- ( ardiye) indirilecek kdv ( mal alış) SATICILAR yurtiçi satıcılar /YS0059D SOLMAZ Bilgi mektubu Fpo:3180 gümrük müş. Bilgi mekt kaydı Çekimin olduğu gün Banka ile yapılan anlaşmamız gereği AHL Gümrük Müdürlüğüne verilmek üzere bloke çek düzenlenmiştir. Bloke çek Solmaz Gümrükleme görevlilerine, ilgili Gümrüğe verilmek üzere teslim edilmiştir. 96

108 /02/ SATICILAR /YS0059D Solmaz gümrükleme BANKA KREDİLERİ Gümrük bloke çek kredileri /02/2007 Günü (çekimden 1 gün sonra) banka hesabımızdan kestiğimiz bloke çek tutarını almıştır /02/ BANKA KREDİLERİ Gümrük Bloke çek kredileri Fpo BANKALAR Bloke çek ödemesi Kalan ytl için solmaz Gümrüklemeye iş parası adı altında havale yapılmıştır /02/ SATICILAR /YS0059D solmaz güm.a.ş BANKALAR Garanti bankası Fpo:3081 Solmaz iş parası

109 Bu işlemlerden sonra Dosya kapatılır. Kur farkları: Ay sonunda kur farkı ile ilgili kayıtlar yapılmıştır // YURTDIŞI SATICILAR / FC001 Cray valley iberica s.a Kur farkı gelirleri Ay sonunda maliyetlerin hesaplanması için 159- VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI alt hesaplarında biriken tutarlar 150-İLK MADDE MALZEME hesabına devredilir İLK MADDE MALZEME 1, WF-3200 hammaddesi 159-VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI Hammadde yansıtma hesabı Hammadde Giriş yansıtma- ordino Hammadde Giriş yansıtma güm.müşavir Hammadde Giriş yansıtma-ardiye Hammadde Giriş yansıtma-damga verg Fpo: UYGULAMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ: Mal bedelinin ödendiği gün ödeme 08/02/2007 günü için belirlenen T.C.M.B Döviz alış kuru olan ile; Fatura bedelinin cari hesaba kaydı ise 08/ 02/2007 için 98

110 belirlenen T.C.M.B döviz satış kuru olan ile kayıtlara geçmiş ve bir kur farkının belirmesine neden olmuştur. Denetim Şirketi çalışanları İşletmeyi bu konuda uyarmış ve sistemdeki bu hata, bundan sonraki işlemler için düzeltilmiştir. İkinci olarak transfer sırasında oluşan banka masrafları 159- VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI hesabının alt hesaplarında değil de 780- Finansman giderleri hesabına kaydedilmiştir. Oysaki bu tutar İlk madde malzemenin maliyetine dahildir. ÖRNEK 2- (Foreign Purchase Order ) F.P.O: 3409 Sipariş no lu Dosya Jotun Toz Boya A.ş ve Ciba Specialty Chemicals Co. Firması arasında 5, EUR değerinde bir satış sözleşmesi yapılmıştır. Ödeme şekli : Vesaik Mukabili Teslim Şekli: CIF Gümrülleme tarihi: 20/08/2007 İşletme hammadelerde ödenen bedeller için Hammadde Giriş Yansıtma hesabını kullanıyor. (Gümrük Vergisi ATR belgesi olması nedeniyle yoktur. KDV:2, YTL, ithal harcı bedeli : YTL dir.) Yapılan Vesaik Mukabili sözleşme gereği malın gümrükten çekilmesinde gerekli olan fatura, konşimento v.b evraklar ihracatçı tarafından ithalatçının bankasına gönderilmiştir. Transferin gerçekleşmesinin ardından Jotun Toz Boya A.ş nin verdiği talimatla vesaikler Solmaz Gümrükleme A.ş görevlilerine teslim edilmiştir. Transfer Kaydı: (İşlem günü T.C.M.B Döviz alış kuru: ) 99

111 /08/ YURTDIŞI SATICILAR /FC0002C- Ciba specialty co. 10, ( 5, X ) 102.BANKALAR 10, HSBC Bank F.P.O : 3409 transfer kaydı // Faturanın kaydı: // HAMMADDE GİRİŞ YANSITMA HESABI 10, Mal Bedeli YURTDIŞI SATICILAR 10, / FC0002C Ciba specialty Co. F.P.O: 3409 Fatura Kaydı Solmaz Gümrük Müşavirliği A.ş Bilgi Mektubu adı altında İşletme adına yaptığı masrafları ve kendi müşavirlik faturasını ithalat departmanına göndermiştir. İthalat departmanı gönderilen belgeleri incelemiş, onaylamış muhasebe departmanına iletmiştir. Gümrük Müşavirliği Şirketine İthal harcı ve Kdv için Bloke çek verilmiştir. - İthal Harcı olarak YTL - KDV tutarı: 2, YTL Gümrükleme Şirketi - Ardiye ücreti: Ytl - Ordino: Ytl+( Ordino Bedeli KDV) 100

112 Ordino Bedeli: /08/ VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI HES HAMMADDE GİRİŞ YANSITMA indirilecek kdv /YS0059D Solmaz Güm. Müş A.ş (Bilgi Mektubu Hesabı) F.P.O : // Ardiye Bedeli: // VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI HAMMADDE GİRİŞ YANSITMA HES YURTİÇİ SATICILAR /YS0059D Solmaz gümrük müş. A.ş F.P.O: Gümrüğe ödenecek kdv+ ithal harcı için düzenlenen "Bloke çek" Gümrük Müşavirliği Görevlilerine teslim edilmiştir /08/ İNDİRİLECEK KDV 2, HAMMADDE GİRİŞ YANSITMA HES YURTİÇİ SATICILAR /YS0059D Solmaz A.ş Bloke Çek kesimi

113 Bloke çek tutarı Bankadaki Ticari mevduat hesabımızdan ertesi gün alınmıştır /08/ YURTİÇİ SATICILAR 2, /YS0059D Solmaz Gümrük Müş.A.ş 300. BANKA KREDİLERİ Gümrük Bloke çek kredileri // BANKA KREDİLERİ 2, Gümrük Bloke çek kredileri 102- BANKALAR 2, HSBC YTL HES Mal Gümrükten çekilmiş ve Dosya kapatılmıştır /08/ İLK MADDE MALZEME 10, VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI Hammadde Giriş yans. Hes Hamadde Giriş Yans.hes Hammadde Giriş yans. Hes Hamadde Giriş Yans.hes Hamadde Giriş Yans.hes

114 Mal Bedeli transferi sırasında oluşan ytl muhasebeleştirilmiştir /08/ FİNANSMAN GİDERLERİ Banka Masrafları 102- BANKALAR HSBC Bank Defter- i Kebir hesapları kapatılmıştır. 159.VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI 150. İLK MADDE MALZEME 10, , , ÖRNEK 3- Jotun Toz Boya A.ş ve Sumitomo Shoji Chemicals Co.( Japonya) Firması arasında 71, USD değerinde Satış sözleşmesi düzenlenmiştir. Sipariş No: 3153 (Foreign Purchase Order) Ödeme Şekli : Kabul Kredili Vesaik Mukabili 103

115 Teslim Şekli :CIF Mal Önce Ambarlı Gümrük Müdürlüğüne gelmiş sonra işletmenin isteği üzerine Çerkezköy Gümrük Müdürlüğüne aktarılmıştır. Sumitomo Co. anlaşma gereği poliçeyi ithalatçının bankasına göndermiş, police işletme tarafından imzalanarak kabul edilmiş,bankaya teslim edilmiş ve vesaikler teslim alınmıştır. Normalde Malın kilogramı fazla olduğu zaman 2 parti halinde çekim yapılmaktadır. Bu işlem police kabullü oloduğu için 10, kg malın tamamı birden çekilmiştir. Çekimin yapıldığı gün police bedeli ödenmiştir /08/ YURTDIŞI SATICILAR 91, / FS0015M 102.BANKALAR-Y.P 91, TEB USD hesap Police ödemesi , USD x ( T.C.M.B Döviz alış kuru) Mal fiktif depoda bir süre bekletilmiş, ondan sonra çekim yapılmıştır.mal bir süre beklediği için önceden oluşan masraflar İTHALAT MASRAFLARI YANSITMA hesapta toplanmıştır. -Gümrükten Gümrüğe aktarma bedeli olarak = YTL -DEMURAJ ( Liman Masrafı) = YTL -yurtiçi nakliye = YTL -Damga Pulu= Ardiye için Ödenen Bedel YTL (Solmaz adımıza)+ Barsan Firmasına bizim ödediğimiz ardiye= ytl -Fiktif Depoya Giriş komisyonu= YTL 104

116 -Malın çekildikten sonra fabrikaya getirilmesi için ytl Asbaş nakliye firmasına ödenmiştir. Fiktif Depoya giriş kayıtları aşağıdaki gibi olmuştur: // İTHALAT MASRAFLARI YANSITMA YURTİÇİ SATICILAR 1, / YS0059D solmaz Gümrük Müş. Dosya /08/ İTHALAT MASRAFLARI YANSITMA İTHALAT MASRAFLARI YANSITMA H.S YURTİÇİ SATICILAR /YS0031 Barsan depolama bedeli / YS0032 Asbaş Nakliye Firması Çekezköy Gümrüğüne 6, YTL Gümrük Vergisi, 17, YTL Ithalde Alınan KDV, YTL ithal harcı ödenmiştir. Firma öncelikle bu tutarları Gümrük Müşavirliği cari hesabına girmiştir. Sonra İlgili tutar için Bloke çek düzenlenip Gümrükleme şirketine teslim edilmiştir. - Dosya başına Müşavirlik hizmet bedeli= YTL, YTL KDV Fatura edilmiştir. 105

117 // VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI Hammadde Giriş Yansıtma-mal bedeli 91, Hammadde Giriş yansıtma-müşavirlik hizm Hammadde Giriş yansıtma-damga vergisi Hammadde Giriş yansıtma- ithal harcı Hammmadde Giriş yansıtma 1, İndirilecek kdv 17, indirilecek kdv İthal masrafları Yansıtma hs. 1, SATICILAR / YS0059D solmaz Gümrükleme / FS0015 Sumitomo co. 91, Devir Kaydı: // İLK MADDE MALZEME HES X hammmaddesi Hammadde Giriş Yansıtma-mal bedeli 91, Hammadde Giriş yansıtma-müşavirlik hizm Hammadde Giriş yansıtma-damga vergisi Hammadde Giriş yansıtma- ithal harcı Hammmadde Giriş yansıtma 1,

118 Bloke çek ödenmesi: /08/ YURTİÇİ SATICILAR / YS0059D Solmaz Gümrük müşavirliği BANKA KREDİLERİ Gümrük Bloke çek kredileri 23, Bir Sonraki gün hesabımızdan bloke çek bedeli alınmıştır /08/ BANKA KREDİLERİ Gümrük Bloke çek kredileri 23, BANKALAR HSBC-YTL hesap UYGULAMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ: İşlem Kabul Kredili Vesaik mukabili ödeme şekline göre yapılmasına ve poliçenin kabul edilip bankaya gönderilmesine rağmen, 321-BORÇ SENETLERİ hesabı kullanılmamıştır. Yine diğer vesaik mukabili işlemlerde olduğu gibi satıcının cari hesabına alacak kaydı yapılmıştır. Bu durum poliçelerin takibini zorlaştıracaktır. İşletme Sipariş Dosyalarını ayrı dosyalar şeklinde değilde Hammadde Giriş yansıtma ve Fiktif antrepoya girişlerde İthalat masrafları yansıtma hesaplarını kullanarak yapmaktadır.bu da yine karışıklıklara neden olabilecek bir durumdur.siparişlerin ayrı hesaplarda takibi daha anlaşılır ve sağlıklı olmaktadır. 107

119 ÖRNEK 4 _ Jotun Toz Boya San. Ve Tic. Aş Firması ve Shanghai Quıyang İmpert & Export Co.ltd. Firması (Çin) arasında USD değerinde satış sözleşmesi yapılmıştır. Dosya no: 3294 Teslim Şekli : CIF Ödeme şekli: Kabul kredili Vesaik Mukabili 27/ 06/ 2007 günü malın çekimi yapılmıştır. İhracatçı firma Görüldüğünde ödemeli poliçeyi ithalatçının bankasına göndermiştir. Poliçe Kabul edilmiş, Mal Bedeli 06/06/2007 günü ödenmiştir.poliçe bankaya ibraz edilerek vesaikler teslim alınmıştır /06/ YURTDIŞI SATICILAR 6, /FI0016 Shanghai Quiyang Co.ltd BANKALAR TEB usd hesap , x ( t.c.m.b döviz alış kuru) Mal 27/ 06/ 07 günü çekilmiştir. İşlem günü 1 USD: ytl dir. - Gümrük müşavirliği şirketi ytl Ordino bedeli, ytl ardiye ücretini adımıza ödemiş ve fatura etmiştir ,74 YTL Gümrük vergisi, 1, YTL İthalde alınan KDV ve 28,30 YTL ithal harcı için bloke çek düzenlenmiş ve Gümrükleme şirketine verilmiştir. -Dosya için 249,75 YTL Müşavirlik ücreti+ 89,96 YTL KDV ödenmiştir. - Fabrikaya malın taşınması için Nakliyeci şirkete YTL ödenmiştir. 108

120 /06/ İTHALAT MASRAFLARI YANSITMA-taşıma YURTİÇİ SATICILAR / YS0032 Asbaş nakliye Dosya no: /06/ VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI Hammadde Giriş Masraf yansıtma- mal bedeli Hammadde Giriş masraf Yansıtma- -gümrük müş Hammadde Giriş Masraf Yansıtma- Gümrük verg Hammadde Giriş masraf Yansıtma- ithal harcı Hammadde Giriş masraf Yansıtma - ardiye Hammadde Giriş masraf Yansıtma- Ordino 1, Hammadde Giriş Masraf yansıtma-nakliye İndirilecek kdv-güm. Kom.ft İndirilecek kdv- İthalde alınan kdv İndirilecek kdv-güm. Kom.ft. -ordino İthalat Masrafları yansıtma SATICILAR /YS0059D Solmaz Güm.Müş.A.ş /FI0016 Shanghaı Quıyang Co

121 // İLK MADDE MALZEME y hammaddesi 159- VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI Hammadde Giriş Masraf yansıtma- mal bedeli Hammadde Giriş masraf Yansıtma- -gümrük müş Hammadde Giriş Masraf Yansıtma- Gümrük verg Hammadde Giriş masraf Yansıtma- ithal harcı Hammadde Giriş masraf Yansıtma - ardiye Hammadde Giriş masraf Yansıtma- Ordino 1, Hammadde Giriş Masraf yansıtma-nakliye Kur farkı: // YURTDIŞI SATICILAR /FI0016 Shanghai Quiyang Co.ltd KUR FARKI GELİRLERİ UYGULAMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ: İşletme police bedelini yine 321- Borç Senetleri hesabı altında takip etmemiştir. Kur farklarını malın maliyetine dahil etmemektedir.bu olası bir durumdur. Ancak Kur farkı gelirlerinde 646- KUR FARKI GELİRLERİ hesabını kullanmakta ancak olumsuz 110

122 kur farkları 656- KUR FARKI ZARARLARI hesabına borç kaydedilmemekte 780- FİNANSMAN GİDERLERİ hesabı kullanılmaktadır. 111

123 SONUÇ VE ÖNERİLER Dış ticaret ithalat ve ihracat olmak üzere iki öğeden oluşmaktadır.ikisini birbirinden bağımsız olarak düşünmek neredeyse imkansızdır. Ancak çok kapsamlı konular oldukları için ithalat işlemleri ve muhasebeleştirilmesi konusuna değindik. Dış ticaret işlemlerinin sağlıklı bir şekilde yürütülmesi, ilgili kanun, yönetmelik ve tebliğlerin doğru uygulanması ile mümkündür.bu yüzden işletmelerin ithalat depertmanında çalışan kişilerin bu konuda bilinçli ve bilgili olması şarttır. Yine aynı şekilde Muhasebe uygulamalarının doğru yapılması, ithal edilen malın maliyetinin düzenli ve doğru oluşturulması, kontrollerin zamanında yapılması, işletmelerin karar mekanizmalarını etkileyecektir. Muhasebe departmanı çalışanlarına, SMMM ve YMMM meslek mensuplarına bu konuda önemli işler düşmektedir. Bu tezin hazırlanmasındaki amaç öncelikle ithalat kavramlarını, prosedürlerini anlatmak ve ithalat işlemlerinin muhasebeleştirilmesi hakkında bilgi vermektir. Tezin son kısmında ithalat işlemlerinin bir şirkette nasıl muhasebeleştirildiği, prosedürlerin nasıl takip edildiği gösterilmiştir.ekler bölümünde yer alan belge örnekleri, tezde anlatılan olayların gözümüzde daha kolay canlanmasını sağlayacaktır. 112

124 KAYNAKÇA Akat, Ömer :Uluslararası Pazarlama Karması ve Yöntemleri, Ekin kitabevi 4. bs, Bursa, 2004 Ataman Ümit, S; Haluk:Dış ticaret işlemleri Muhasebesi,Süryay sürekli yayınları, İstanbul, 1998 Boyar, Ender : Dış Ticaret Muhasebesi, ( Çevrimiçi) Barlın,Asım : Gümrük Mevzuatı,Solmaz Gümrükleme A.ş yayınları,9.bs İstanbul,2004 Ceylan, Ali İşletmelerde Finansal Yönetim, Ekin kitabevi, 7.bs,Bursa, 2001 Dölek, Ali : AB Uyum Süreci ÇerçevesindeUygulamalı İthalat İşlemleri Ve Örnekler, Betaş, 1.bs, İstanbul, 2000 Eroğlu, Nadir : "Türkiye de İktisat Politikalarının Gelişimi" (Çevrimiçi) http// Temmuz 2007 Gürsoy, Yaser :Dış Ticaret İşlemleri ve Muhasebeleştirilmesi,Ekin Kitabevi, 2.bs, Bursa,2006 Hacırüstemoğlu; Rüstem:Galatasaray Ünivrsitesi ders notları,( Çevrimiçi) http// mart,2007 Kızıl, Ahmet, M,Soğur: İhracat- İthalat İşlemleri Ve Muhasebe Uygulaması, Der yayınları, 3,bsk, Mayıs, İstanbul, 1997 Maç,Mehmet, E.Yavuz: "Dahilde İşleme İzin Belgesi" Vergi Dünyası,sayı 261,Haziran 2003,s: Pekdemir, Recep : Dış Ticaret işlemleri ve Vergi uygulamaları-eğitim-seminer Notları, Tesmer,Istanbul, 1998 Reisoğlu Seza : "Hukuki Açıdan Akreditif ve Uygulama Sorunları", Bankacılık Dergisi,sayı 251,

125 Seymen, Dilek :" Dış Ticarette Ödeme Yöntemleri" ( Çevrimiçi) http// yontemleri.pdf,4 Nisan 2007 Solak, Zeynep : "Pratik Bilgiler-İhracat II, Pusula Dergisi, Nisan,2004, s:16 Şahin Arif : "İhracat Prosedürlerini Biliyor musunuz?"(çevrimiçi) http// pdf, 3,Şubat,2007 Toroslu;M.Vefa :Uygulamalı Dış ticaret işlemleri Ve Muhasebe, Betaş, 2.bs, Istanbul,1999 Şenyüz, Doğan :Türk Vergi Sistemi, Ezgi kitabevi, 8.bs, Bursa, Ağustos,2002 Yerci Cahit : "Yatırım Belgesi Kapsamında Yapılan makina Ve Teçhizat İthalatında Katma Değer Vergisi İstisnası" Vergi Dünyası, Sayı 267, Kasım 2003, s: ( Çevrimiçi ) (Çevrimiçi )

126 EKLER İthalat Esnasında Kullanılan Belge Örnekleri: - Poforma Fatura -Fatura -A.TR ve EUR 1 Dolaşım Sertifikaları -Konşimentolar - Menşe Şehedatnamesi -Tır karnesi -Analiz Sertifikası -Sigorta Poliçesi -Ekspertiz Raporu -Gümrük Transfer Yazısı -Poliçe ( Kabul Kredili İşlemlerde Kullanılan) -Hamule Senedi -Döviz Alım Belgesi -Gümrükte Ödenen K.d.v ve İthal Harcı Makbuzu Uygulamaların Muhasebe Fişleri 115

127 116

128 117

129 118

130 119

131 120

132 121

133 122

134 123

135 124

136 125

137 126

138 127

139 128

140 129

141 130

142 131

143 132

144 133

145 134

146 135

147 136

148 137

149 138

150 139

151 140

152 141

153 142