PROGRAM GELİŞTİRME. KPSS soruda 65 SORU VİDEO DESTEKLİ KONU ANLATIMLI EĞİTİM BİLİMLERİ

Transkript

1 KPSS soruda 65 SORU VİDEO DESTEKLİ EĞİTİM BİLİMLERİ PROGRAM GELİŞTİRME SINIF YÖNETİMİ ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI KONU ANLATIMLI PRATİK BİLGİLER SINAVLARA EN YAKIN ÖZGÜN SORULAR VE AÇIKLAMALARI

2 Komisyon KPSS PROGRAM GELİŞTİRME SINIF YÖNETİMİ ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır. 29. Baskı: 2018, Ankara Yayın-Proje: Ümit Dilaver Dizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Koza Yayın Dağıtım A.Ş. Cevat Dündar Cad. No. 139 Ostim/ANKARA Tel: Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: www. pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net

3 ÖN SÖZ Değerli Öğretmen Adayları; Elinizdeki kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Eğitim Bilimleri Testinde önemli bir yer tutan Program Geliştirme, Sınıf Yönetimi ve Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı kapsamındaki yaklaşık 14 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır. Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS de ve meslek hayatınızda başarılar. Komisyon Uygulamanızı mağazalarından Pegem Kampüs yazarak indirebilirsiniz. Uygulama İndirme Üyelik Üyelik ekranını eksiksiz doldurduktan sonra uygulamayı kullanmaya başlayabilirsiniz. Üye girişi yaptıktan sonra açılan pencerede sağ altta bulunan aktivasyon menüsünden kitabınızın aktivasyon işlemini yapabilirsiniz. Aktivasyon Aktif Kitaplar Aktivasyonunu yapmış olduğunuz kitap veya kitaplarınızı Aktif Kitaplar sekmesinden görüntüleyebilir ve videolarınızı izlemeye başlayabilirsiniz. QR kodları uygulamamızda bulunan kamera simgesini kullanarak kolaylıkla okutabilirsiniz. Set kapağında bulunan QR kodu okutarak setin içeriğindeki kitaplara, kitap kapağında bulunan QR kodu okutarak kitap içeriğindeki ünitelere, ünite başlarında bulunan QR kodları okutarak ünite ile ilgili videolara ulaşabilirsiniz. QR Kod Okutma Aktivasyon Kodu ile aktif ettiğiniz video dersler 31 Temmuz 2019 tarihine kadar geçerlidir.

4 Her ünitenin sonunda; A çözümlü test ve A cevaplı teste yer verilmiştir. Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarımıza, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerine teşekkürü bir borç biliriz. Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili sorularınızı pegem@pegem.net adresine e-posta yoluyla ya da numarasına WhatsApp üzerinden iletmeniz yeterli olacaktır. Sorunuz en kısa sürede yazarlarımız tarafından cevaplandırılacaktır. Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS de ve meslek hayatınızda başarılar. Komisyon Play Store ve Apple Store den Pegem Kampüs uygulamasını indiriniz. Mail adresiniz ve şifreniz ile üyelik alınız. Uygulama içerisinde yer alan aktivasyon seçeneği ile kitabınızda bulunan aktivasyon kodunu girerek üyeliğinizi aktif ediniz. Kitabınızın içerisinde (solda) ve bölüm başlarında bulunan QR kodunu okutarak video dersleri izleyebilirsiniz. İlk girişinizden sonra kitabınızla ilgili tüm videolara kitap olmadan da uygulamadaki kitaplık bölümünden ulaşabilirsiniz.

5 İÇİNDEKİLER PROGRAM GELİŞTİRME 1. BÖLÜM Eğitimle İlgili Temel Kavramlar EĞİTİM 1 Eğitim Türleri 2 EĞİTİM-KÜLTÜR İLİŞKİSİ 5 BİR SİSTEM OLARAK EĞİTİM 6 EĞİTİMİN İŞLEVLERİ 7 ÇÖZÜMLÜ TEST 9 ÇÖZÜMLER 11 CEVAPLI TEST BÖLÜM Türk Eğitim Sistemi TÜRK MİLLÎ EĞİTİM SİSTEMİNİN GENEL YAPISI 15 TALİM VE TERBİYE KURULUNUN GÖREVLERİ 15 MİLLÎ EĞİTİM ŞÛRALARI 15 TEVHİD-İ TEDRİSAT KANUNU (ÖĞRETİM BİRLİĞİ YASASI) SAYILI TÜRK MİLLÎ EĞİTİM TEMEL KANUNU 16 ÇÖZÜMLÜ TEST 18 ÇÖZÜMLER 21 CEVAPLI TEST BÖLÜM Eğitimde Program Kavramı ve Program Türleri PROGRAM 26 POSNER IN PROGRAM TANIMLAMALARI 27 EĞİTİM PROGRAMI ÖGELERİ 30 İYİ BİR EĞİTİM PROGRAMININ ÖZELLİKLERİ 31 ÇÖZÜMLÜ TEST 34 ÇÖZÜMLER 37 CEVAPLI TEST BÖLÜM Program Geliştirme ve Program Geliştirmenin Kuramsal Temelleri PROGRAM GELİŞTİRME 42 PROGRAM GELİŞTİRMENİN TEMEL ÖZELLİKLERİ 42 PROGRAM GELİŞTİRMENİN KURAMSAL TEMELLERİ 43 ÇÖZÜMLÜ TEST 52 ÇÖZÜMLER 55 CEVAPLI TEST BÖLÜM Program Geliştirme Yaklaşım, Model ve Tasarımları PROGRAM GELİŞTİRME MODELLERİ 60 PROGRAM TASARLAMA YAKLAŞIMLARI 63 ÇÖZÜMLÜ TEST 70 ÇÖZÜMLER 73 CEVAPLI TEST BÖLÜM Program Tasarısının Hazırlanması PROGRAM GELİŞTİRME ÇALIŞMA GRUPLARININ OLUŞTURULMASI 77 PROGRAM GELİŞTİRME SÜRECİNİN PLANLANMASI 78 PROGRAM TASARISININ HAZIRLANMASI 80 EĞİTİM İHTİYAÇLARININ SAPTANMASI 80 PROGRAM HEDEFLERİNİN (KAZANIMLARININ) YAZILMASI 86 İÇERİĞİN (KAPSAMIN) SEÇİMİ VE DÜZENLENMESİ 97 EĞİTİM DURUMLARININ (ÖĞRENME-ÖĞRETME YAŞANTILARININ) DÜZENLENMESİ 105 ÇÖZÜMLÜ TEST 109 ÇÖZÜMLER 114 CEVAPLI TEST CEVAPLI TEST v

6 İÇİNDEKİLER 7. BÖLÜM Programın Denenmesi Değerlendirilmesi Programa Süreklilik Kazandırılması PROGRAMIN DENENMESİ (UYGULANMASI) 123 PROGRAMIN DEĞERLENDİRİLMESİ 125 PROGRAMLARA SÜREKLİLİK KAZANDIRILMASI 129 ÇÖZÜMLÜ TEST 131 ÇÖZÜMLER 134 CEVAPLI TEST BÖLÜM Program Geliştirmede Yeni Anlayışlar ve Yönelimler PROGRAM GELİŞTİRMEDE YENİ ANLAYIŞLAR VE YÖNELİMLER YILINDA YENİLENEN PROGRAMLARIN ÖZELLİKLERİ YILINDA YENİLENEN ÖĞRETİM PROGRAMLARININ TEMEL ÖZELLİKLERİ 142 ÇÖZÜMLÜ TEST 143 ÇÖZÜMLER 145 CEVAPLI TEST BÖLÜM Eğitim Öğretimde Planlama EĞİTİM ÖĞRETİMDE PLANLAMA 148 ÇÖZÜMLÜ TEST 151 ÇÖZÜMLER 153 CEVAPLI TEST 155 KAYNAKÇA 157 vi

7 İÇİNDEKİLER SINIF YÖNETİMİ SINIF YÖNETİMİNİN AMAÇLARI SINIF YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Sınıf Dışı Faktörler Sınıf İçi Faktörler ÖĞRETMEN TİPLERİ ÖĞRETMEN DAVRANIŞLARI DİSİPLİN YAKLAŞIMLARI DİSİPLİN MODELLERİ SINIF YÖNETİMİNİN BOYUTLARI Plan ve Program Boyutu Fiziksel Boyut Davranış Boyutu İlişki ve İletişim Boyutu Zaman Boyutu ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLÜ TEST - 1 ÇÖZÜMLERİ ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLÜ TEST - 2 ÇÖZÜMLERİ CEVAPLI TEST SINIF YÖNETİMİNİN YAPISAL ÖZELLİKLERİ SINIF YÖNETİCİSİ OLARAK ÖĞRETMEN ÖZELLİKLERİ Kişisel Özellikler Mesleki Özellikler SINIF İÇİ İLETİŞİMİ OLUMSUZ YÖNDE ETKİLEYEN ÖĞRETMEN DAVRANIŞLARI İSTENDİK YÖNDEKİ ÖĞRENCİ DAVRANIŞLARININ YÖNETİLMESİ İSTENMEYEN ÖĞRENCİ DAVRANIŞLARINI ORTAYA ÇIKMADAN ÖNLEME UYGULAMALARI SINIF KURALLARININ OLUŞTURULMASI VE ÖĞRETİLMESİ Sınıf Kurallarının Oluşturulması Sınıf Kurallarının Öğretilmesi ÖĞRENCİLERİN SERGİLEDİKLERİ İSTENMEYEN DAVRANIŞLARA MÜDAHALE YOLLARI GÜDÜLEME KURAMLARI Davranışçı Bilişsel Sosyal İnsancıl SINIF YÖNETİMİ MODELLERİ ÖĞRENCİ TİPLERİ ve ÖZELLİKLERİ vii

8 İÇİNDEKİLER ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI TEMEL KAVRAMLAR, HEDEFLERİN AŞAMALI Venn şeması SINIFLANDIRILMASI, YAŞANTI KONİSİ Kavram haritası Temel Kavramlar GRAFİK TÜRLERİ Hedeflerin Aşamalı Sınıflandırılması Resimli Grafikler Yaşantı Konisi Pasta Grafikler ÖĞRETİM ARAÇ-GEREÇLERİNİN Çizgi Grafikler SINIFLANDIRILMASI Sütun Grafikler ÖĞRETİM ARAÇLARININ SEÇİMİNİ ve Çubuk Grafikler HAZIRLANMASINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER YAZILI MATERYAL HAZIRLAMA İLKELERİ ÖĞRETİM MATERYALİNDE BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER YANSI SUNUMU HAZIRLAMA İLKELERİ MATERYAL TASARLAMA SÜRECİNDEKİ ÖĞRETİM MATERYALLERİNİN İŞLEM BASAMAKLARI DEĞERLENDİRİLMESİ...1 MATERYAL TASARIM İLKELERİ ve Materyalde Süreç Değerlendirmesi...1 ÖZELLİKLERİ Materyalde Ürün Değerlendirmesi...1 Bütünlük Materyalde Süreç ve Ürün Denge Değerlendirmesinin Karşılaştırılması...1 Vurgu BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM MATERYALLERİ Hizalama DERS KİTAPLARI Yakınlık Ders Kitaplarında Bulunması Zıtlık Gereken Özellikler Oran-orantı Ders Kitapların Faydaları Vurgu İlkesi İçin Uygulama Örnekleri ÇÖZÜMLÜ TEST GÖRSEL TASARIM ÖGELERİ ve ÖZELLİKLERİ. 192 ÇÖZÜMLER Çizgi CEVAPLI TEST Şekil CEVAPLI TEST Alan Doku Renk GÖRSEL TASARIM TÜRLERİ ve ÖRNEKLERİ Gerçekçi Görseller SINIF YÖNETİMİ KAYNAKÇA ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIM KAYNAKÇA Benzeşik Görseller Şematik görseller Örgüt şeması Zihin haritası Akış şeması Puko döngüsü viii

9 1. Eğitimle İlgili Temel Kavramlar YILLARA GÖRE ÇIKMIŞ SORU ANALİZLERİ 2005 / / / / / / / / / / / / / / / - EĞİTİM Eğitim; bireyin davranışlarında kendi yaşantıları yoluyla, kasıtlı olarak istendik davranış değişikliği meydana getirme sürecidir (Ertürk, 1977). Tanımda geçen kritik kavramlar Eğitim; Yaşam boyu devam eden bir süreçtir. Davranışlarda değişiklik meydana getirir. Davranış değişiklikleri yaşantı yoluyla gerçekleşmektedir. Bu değişikliklerin istendik (beklentilere ve hedeflere uygun) olması istenir ve beklenir; ancak istenmedik davranışlar da oluşabilir. Eğitim kasıtlı (planlı ve programlı) olabileceği gibi gelişigüzel de olabilir. Kasıtlı olarak yapılan eğitime formal, gelişigüzel gerçekleşen eğitime informal eğitim denilir. KPSS de Çıkmış Soru Eğitim, bireyin davranışında yaşantıları yoluyla istendik değişmeler oluşturma sürecidir. Bu tanımda, istendik sözcüğü ile anlatılmak istenen temel koşul aşağıdakilerden hangisidir? A) Eğitimin hedefleriyle ilgili olma B) Bireyin hedefleriyle ilgili olma C) Güncel gereksinimleri karşılama D) Bireye ekonomik güç kazandırma E) Toplumda dayanışmayı artırma Cevaba ulaştıran anahtar kelimeler: istendik değişim, eğitim hedefleri Çözüm: İstendik değişmeler den kasıt eğitimin hedefleri ile ilgilidir. Eğitim hedefleri, bireylere kazandırılacak istendik nitelikteki bilgi, beceri, tutum ve alışkanlıkları tanımlar. Cevap A Eğitim, bireyi kültürleme sürecidir. Okullardaki öğrenmelerle sınırlı değildir. SÖZÜN ÖZÜ Eğitimin tanımında altı çizilecek kavramlar; kendi yaşantıları yoluyla, kasıtlı olarak, istendik davranış değişikliği ve süreç tir. Kendi yaşantısı yoluyla: Öğrenci merkezliliğe ve yaparak yaşayarak öğrenmeye işaret eden bir kavramdır. Kasıtlı olarak: Eğitim-öğretim etkinliklerinin planlı ve programlı yapılması gerekliliğine işaret eder. İstendik: Eğitimin bireyin, toplumun ve konu alanının ve hatta doğanın beklenti, ihtiyaç ve özelliklerine uygun hedeflere yönelik olmasına işaret eder. Eğitim programları eğitimi kasıtlı, planlı ve düzenli hâle getirir. 1

10 Eğitimle İlgili Temel Kavramlar Eğitim Türleri EĞİTİM FORMAL EĞİTİM (Planlı ve programlı) İNFORMAL EĞİTİM (Kendiliğinden gelişigüzel, plansız ve programsız) ÖRGÜN EĞİTİM Belli yaş gruplarına göre, aşamalı ve kademeli olarak okullarda yapılır. YAYGIN EĞİTİM Yaş sınırlaması, aşamalı ve kademeli olmaksızın ilgi ve gereksinimlere uygun olarak yapılır. OKUL ÖNCESİ HALK EĞİTİMİ ZORUNLU TEMEL EĞİTİM İlkokul 4 yıl Ortaokul 4 yıl Lise 4 yıl YÜKSEK ÖĞRETİM HİZMET İÇİ EĞİTİM İŞ BAŞINDA EĞİTİM KURSLAR Formal Eğitim (Kasıtlı Eğitim) Okullarda ya da kurumlarda belli bir plan ve program çerçevesinde gerçekleştirilen eğitimdir. Amaçlıdır. Önceden hazırlanan bir program çerçevesinde planlı olarak yapılır. Öğretim yoluyla gerçekleştirilir. Eğitim süreci öğretmen tarafından planlanır, uygulanır ve izlenir. Özel ve kontrollü bir çevrede ya da ortamda yürütülür. Yapılandırılmış ve sınırlandırılmış zaman dilimlerinde (bir ders saati, bir öğretim dönemi, öğrenim süresi gibi) yapılır. Sürecin belli aşamalarında ve sonunda değerlendirilir. Formal eğitim, örgün ve yaygın eğitim kurumlarında yapılır. Amaçlı, İstendik sonuçlara dönük Plan/program, Öğretim Özel öğrenme ortamı Yapılandırılmış Örgün ve yaygın iki biçimde ANAHTAR KAVRAMLAR Örgün Eğitim Bireylerin yaşama atılmadan, iş ve meslek kollarında çalışmadan önce okul ya da okul niteliği taşıyan yerlerde, genel ve özel bilgi, beceriler bakımından yetişmelerini sağlamak amacıyla belirli yasalara göre düzenlenen eğitimdir. Belli yaş gruplarına göre düzenlenir. Öğrenci grubu, yaş ve hazır oluş bakımından aşağı yukarı homojen yapıdadır. Belli eğitim programları çerçevesinde yürütülür. Aşamalı ve kademelidir. Örgün eğitim kurumları arası geçişler bir önceki örgün eğitim kurumundaki öğrenim süresini başarıyla tamamlamaya bağlıdır. Örgün eğitim kurumları okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim kurumları olarak yapılandırılmıştır. Her örgün eğitim kurumunun temel görevi bireyleri hayata ve bir üst örgün eğitim kurumuna hazırlamaktır. Bazı örgün eğitim kurumları temel bilgi ve becerilerin kazanılmasına ve gelişimin desteklenmesine odaklanırken (okul öncesi ve ilkokul, ortaokul kurumları gibi), bazıları da iş ve meslek kollarında çalışmadan önce gerekli mesleki becerileri kazandırıcı hizmet öncesi eğitim vermektedir. 2

11 Eğitimle İlgili Temel Kavramlar Yaygın Eğitim Örgün eğitim dışında kalan ve yanında düzenlenen planlı ve programlı eğitim faaliyetleridir. Örgün eğitim olanaklarından hiç yararlanmamış olanlara, gittikleri okullardan erken ayrılanlara ya da örgün eğitim kurumlarında okumakta olanlara ve meslek dallarında daha yeterli duruma gelmek isteyenlere uygulanan eğitimdir. Örgün eğitime hiç gitmeden, örgün eğitim devam ederken ya da örgün eğitim süreçleri tamamlandıktan sonra yaygın eğitimden yararlanılabilir. Yaş sınırlaması, aşamalılık ve ön koşulluk ilişkisi taşımaz. Yaygın eğitim süreçlerine katılanlar yaş ve hazır oluş düzeyleri bakımından heterojenlik gösterir. Yaygın eğitim halk eğitimi, çeşitli kurslar, hizmet içi eğitim ve işbaşında eğitim şeklinde yapılan eğitimdir. Okuma-yazma ve temel bilgiler kazandırmadan, mesleki bilgi ve beceri kazandırma, kişisel gelişmeyi sağlama ve toplumsallaşmayı sağlama, örgün eğitimi destekleme ve tamamlama yanında, yaşam boyu öğrenmeyi destekleme ve geliştirmeye kadar uzanan geniş bir amaç yelpazesi vardır. Yaygın Eğitim Türleri Çeşitli kurslar yoluyla (bu kurslar resmî ve özel olabilir) okuma-yazma ve temel Halk bilgiler kazandırma, mesleki bilgi ve Eğitimi beceri kazandırma kişisel gelişmeyi ve toplumsallaşmayı sağlama amacıyla yapılan eğitimdir. Bir bireyin hizmet öncesi eğitimi bitirip bir hizmete girmesi ve hizmet vermeye başlaması eğitimin bittiği anlamına gelmez. Bireyin hizmette bulunduğu süre içerisinde gördüğü eğitime hizmet içi eğitim denir. Hizmet içi eğitim, bireyler alanları dışında istihdam edildiklerinde, bu alanda yeterli hâle gelmeleri, hizmet öncesi dönemde aldıkları bilgilerin hizmet için yetmemesi, değişmesi ya da yeni gelişmelerin olması durumlarında gereken bir eğitimdir. Eğitim bireylerin istihdam edildikleri kurum tarafından verilmekte ya da sağlanmaktadır. Hizmet İşbaşında eğitim İçi Eğitim Hizmet içi eğitimin türlerinden biridir. Bu eğitim türünde, eğitimin, bireylerin işi bırakıp belli bir eğitim merkezine alınmaları ya da işi ile ilgili eğitimin model, maket ya da benzetişim üzerinde verilmesi gerekmez. Bu eğitimde bireyler çalışma ortamında, ofiste, atölyede, makine başında eğitilirler. Özellikle beceri gerektiren işlerde çalışacak ya da çalışmakta olan personeli işin getirdiği nitelikte yetiştirmek amacıyla en yaygın bir biçimde kullanılmaktadır. Örneğin mesleğe yeni atanan aday öğretmenlerin eğitim denetmenlerince çalıştıkları okulda ve sınıfta yetiştirilmeleri. Uzaktan Eğitim Temel eğitim kapsamındaki açık okullar, açık öğretim lisesi, mesleki teknik açık öğretim okulu, açık öğretim fakülteleri de, özellikleri incelendiğinde yaygın eğitim mantığına daha yakındır; ancak bu eğitim türünün aşamalılık, uzun sürelilik, diplomaya dönüklük özellikleri onun örgün eğitime benzeyen yönleridir. 3

12 Eğitimle İlgili Temel Kavramlar Okul sistemi içinde yapılır. Yaş gruplarına göre düzenlenir. Aşamalı ve ön koşulludur. Diplomaya dönüktür. Örgün ve Yaygın Eğitim Karşılaştırması Her ikisi de; Formal, Planlı programlı, Kasıtlı, İstendik öğrenmelere dönüktür. Kurgusal Örnek Örgün eğitim dışında her türlü planlı eğitimdir. Yaş grupları heterojen olabilir. Sertifikaya dönük türdür. Daha kısa sürelidir. Aşamalı ve ön koşullu değildir. Mete bir anadolu lisesinde son sınıf öğrencisidir. Üniversite giriş sınavlarına hazırlanmaktadır. Hafta sonları dershanede üniversite hazırlık kursuna gitmektedir. Ayda bir kez de Rehberlik ve Araştırma Merkezi nden sınava hazırlık süreci ile ilgili rehberlik hizmeti almaktadır. Rehberlik Araştırma Merkezi nde yaptığı son görüşmede, merkezdeki psikolojik danışman Mete nin babası ile görüşmek istemiştir; ancak Mete babasının il dışında çalıştığı şirketin bir eğitimine katıldığını iki hafta sonra döneceğini söylemiştir. Örnek incelendiğinde Mete nin lise son sınıf öğrencisi olması örgün eğitim süreci içinde olduğunu, üniversite hazırlık kursuna gitmesi ve Rehberlik ve Araştırma Merkezi nden de destek alması aynı zamanda yaygın eğitim sürecinde de olduğunu göstermektedir. Bu örnek örgün ve yaygın eğitimin birbirini tamamlayıcı ve destekleyici olduğunu da göstermektedir. Öte yandan Mete nin babasının da bir hizmet içi eğitim sürecinde olduğu ve yaygın eğitim kapsamına giren bir eğitim aldığı anlaşılmaktadır. Eğitim kişi iş ve meslek yaşamına girmeden hizmet öncesi eğitim biçiminde yapılabileceği gibi hizmet içinde de devam etmektedir; ancak hizmet sonrasında da devam etmelidir. Hizmet sonrasında da emekliliğe uyum, ilgi ve hobi eğitimleri yoluyla eğitim devam etmelidir. İnformal Eğitim (Gelişigüzel, Doğal Eğitim) Belli bir kasıt ya da hedefe yönelik olmayan, planlı ve programlı olmadan, sokakta, evde, işyerlerinde, televizyonda kısacası yaşamın içerisinde gelişigüzel gerçekleşen bir süreçtir. Bunun yanında okullarda da öğretmenler derslerin yanında farkına varmadan kendi düşünüş biçimlerini, değerlerini ve davranışlarını öğrencilere geçirebilirler. Amaçlı ve planlı olmayan bu eğitime doğal eğitim de denmektedir. Bu eğitim türünde gözlem ve taklit iki önemli öğrenme yoludur. Bu öğrenme yolunda öğrenmeler illaki istendik ve olumlu olacak diye bir şey yoktur. İstenmeyen olumsuz, kötü ve zararlı alışkanlıklar da öğrenilebilir. ANAHTAR KAVRAMLAR Doğal eğitim, Gelişigüzel Doğal ortamda kendiliğinden, Etkileşim, taklit ve model alma yoluyla KPSS de Çıkmış Soru Aşağıdakilerden hangisi, çocuğun akranlarıyla oynarken ya da arkadaş grupları içinde edindiği informal öğrenmenin özelliklerinden biri değildir? A) Doğal ortamda kendiliğinden oluşur. B) Olumlu ya da olumsuz olarak gerçekleşebilir. C) Yer, mekân ve ortam değişebilir. D) Planlı ve programlıdır. E) Kazanılan beceriler kişiye göre değişiklik gösterir Cevaba ulaştıran anahtar kelimeler: İnformal eğitim planlı ve programlı değildir. Çözüm: İnformal öğrenme, doğal, gelişigüzel, belli bir mekâna bağlı olmayan eğitimdir. Informal eğitim planlı, kasıtlı ve programlı değildir. Cevap D 4

13 Eğitimle İlgili Temel Kavramlar EĞİTİM-KÜLTÜR İLİŞKİSİ Kültürlenme KÜLTÜR Formal ya da informal eğitim ya da etkileşimlerle bireyin içerisinde yaşadığı ya da etkileştiği kültürün özelliklerini kazanması sürecidir. KÜLTÜRLEME Kasıtlı Kültürleme Gelişigüzel Kültürleme FORMAL EĞİTİM (Planlı ve programlı) EĞİTİM İNFORMAL EĞİTİM (Kendiliğinden gelişigüzel, plansız ve programsız) Örnek Belli bir yaşa kadar köyde büyümüş olan bir bireyin köy ya da kırsal kültür ögeleri ile kültürlendikten sonra, öğrenim, iş ya da askerlik nedeniyle şehre gelmesi ve şehir kültürü ile de kültürlenip köy ve şehir kültürünün özelliklerini kendi bünyesinde bütünleştirmesi. ÖRGÜN EĞİTİM Belli yaş gruplarına göre, aşamalı ve kademeli olarak okullarda yapılır. Okul Öncesi Zorunlu Temel Eğitim İlkokul 4 yıl Ortaokul 4 yıl Lise 4 yıl Yüksek Öğretim YAYGIN EĞİTİM Yaş sınırlaması, aşamalı ve kademeli olmaksızın ilgi ve gereksinimlere uygun olarak yapılır. Halk Eğitimi Zorunlu Temel Eğitim İş Başında Eğitim Kurslar Kültürleşme Başka kültürlere sahip birey, grup ya da kurumların karşılıklı etkileşmeleri sonucu her iki birey, grup ya da kurumun değişmesi ve birbirlerinin kültürel özellikleri ile kültürlenmeleridir. Kaynak: (Duman, 2008:10 (yeni gelişmelere göre uyarlanmıştır.)) Kültür İnsanlığın tarihsel süreç içinde ürettiği ve kuşaktan kuşağa aktardığı her türlü maddi ve manevi ürünlerin toplamıdır. Kültürleme Kültürel değerlerin ve ürünlerin bireye kazandırılması ya da aktarılması sürecidir. Örnek Aynı mahallede oturan farklı etnik kökenden gelen toplulukların zamanla birbirini etkilemesi, birbirlerinden öğrenmeleri, Farklı ülkelerin çeşitli ekonomik, siyasi birlikler oluşturarak birbirleri ile kültürel etkileşime girmeleri, Son dönemde yaygınlaşan öğrenci ve öğretim elemanı değişimi gibi programların temel hedefi kültürleşmeyi sağlamaktır. Toplumun bireylerini kendi yaşam biçimleri, istek ve beklentilerine göre etkilemesi ve değiştirmesidir. 5

14 Eğitimle İlgili Temel Kavramlar KÜLTÜR A KÜLTÜRLEME ZORAKİ KASITLI GELİŞİGÜZEL KÜLTÜRLEŞME KÜLTÜR B KÜLTÜRLENME Kaynak: (Demirel, 2006, 9) KPSS de Çıkmış Soru Eğitim ile kültür arasındaki ilişkiyi konu alan aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Eğitim hem kültürü etkiler hem de kültürden etkilenir. B) Eğitim ve kültür, değişmeye karşı aynı ölçüde dirençlidir. C) Okul, işlevini yerine getirirken kültürel olanaklardan yararlanır. D) Eğitim uygulamalarında, kültürel değerlerin izleri vardır. E) Okul, kültürün aktarılmasında önemli bir görev yapar. Cevaba Ulaştıran Anahtar Kelimeler: Eğitimle kültür arasındaki çift yönlü ilişki, kültürün eğitime göre değişime daha fazla dirençli olması Çözüm: Eğitimle kültür arasında çift yönlü bir ilişki vardır. Kültürden etkilenir, kültürü etkiler. Okul, işlevini yerine getirirken kültürel olanaklardan yararlanır. Eğitim ve okulun en önemli görevlerinden biri kültürü aktarmaktır; ancak eğitim ve kültür değişimden aynı oranda etkilenmez. Kültür eğitime göre değişime daha fazla dirençlidir. Cevap B KÜLTÜR ÜRÜN BİR SİSTEM OLARAK EĞİTİM KÜLTÜRLEME KÜLTÜRLENME KÜLTÜRLEŞME Kaynak: (Duman, 2008: 12) SÜREÇ SENTEZLEME KARŞILIKLI ETKİLEŞİM VE DEĞİŞİM KPSS de Çıkmış Soru Türk erkeğiyle evli olan yabancı bir kadın eve girerken ayakkabılarını çıkarmayı, büyüklerin elini öpmeyi ve misafirperverliği öğrenir. Türk erkeği ise eşinden pizza yapmayı ve değişik dans figürleri öğrenir. Bu durum aşağıdakilerden hangisine örnek olarak verilebilir? A) Kültürleşme B) Örgütleme C) Kültürlenme D) Bireyselleştirme E) Zoraki kültürleme Sistem, mantıki bir bütünlüğü ve tutarlılığı olan fikir ve prensipler topluluğu, karşılıklı ilişki ve etkileşim içerisinde bulunan parçaların meydana getirdiği bir bütün veya belirli kurallara göre işleyen bir mekanizmadır. NOT Eğitim sisteminin öğrenci, öğretmen ve program olmak üzere üç temel ögesi bulunmaktadır. Bu açıdan bakıldığında program en temel eğitim sistemi ögelerinden biridir. Eğitim çevresi ile çift yönlü bir etkileşime sahip olan açık bir sistemdir. Çevre (diğer sosyal sistemler) Diğer sistemlerden girdi alır. Diğer sistemlere çıktı verir. Cevaba Ulaştıran Anahtar Kelimeler: Birinden öğrenme, etkileşim, her iki bireyde de davranış değişikliği olması Girdi İşlem Çıktı Çözüm: Yabancı kadın ile evli olduğu Türk erkeği arasında etkileşime dayalı karşılıklı alışveriş ve öğrenme vardır. İki birey ve iki kültürün etkileşimleri sonucu her ikisinde birden meydana gelen değişimler kültürleşme ile açıklanır. Cevap A Dönüt Açık bir sistem olan eğitim sistemi şeması 6

15 Eğitimle İlgili Temel Kavramlar Eğitim Sistemi Ögeleri Girdiler (Kaynaklar) İşlemler (Süreçler) Çıktılar (Sonuçlar, Çıktılar) Öğretmen Öğrenci Öğretim programı Eğitim felsefesi Eğitim amaçları Bilgi ve kültürel birikim Bina, tesis, donanım, sınıf ortamı fiziksel özellikler Maliyet Personel Öğretim yöntem, teknik ve etkinlikleri Öğrenme-öğretme yaşantılar Eğitim durumu değişkenleri (pekiştireç, ipucu, dönüt-düzeltme, etkin katılım) İstenilen davranış değişiklikleri (bilişsel, duyuşsal, devinişsel öğrenme ürünleri) Uzmanlık Yeterlilik Mezunlar (mezunların ürettiği hizmetler) Sınav sonuçları (SBS, YGS-LYS, PISSA vb.) Girdilerin özellik ve yeterliklerini belirleyen Tanıma Yerleştirme Amaçlı değerlendirmeler Süreçlerin eksiklik ve aksaklıklarını belirleme amaçlı Biçimlendirme Yetiştirmeye dönük değerlendirmeler Sonuçlara ve ürünlere değer biçme amaçlı Düzey Belirleme amaçlı değerlendirmeler Dönüt Ölçme ve değerlendirme EĞİTİMİN İŞLEVLERİ Eğitimin Toplumsal (Sosyal) İşlevleri Eğitimin bu işlevi, toplumun eğitimden beklentilerini karşılama ve ihtiyaçlarına cevap verme ile ilgilidir. Eğitimin bu işlevi yerine getirmesi eğitimin toplumsal temeli ve paydaş memnuniyeti ile de ilgilidir. Toplum devamlılığı, toplumsal değişim ve gelişim eğitimin bu işlevini yerine getirmesine bağlıdır. Bu işlevler: Bireyin toplumla uyumlu hâle getirilmesi (sosyalleştirilmesi) Toplumsal kültürün bireylere aktarılması (kültürleme) Toplumun insan gücü gereksinimlerinin karşılanması Toplumsal gelişime ve değişime hizmet Eğitimin Bireysel İşlevleri Eğitimin bu işlevi, eğitimin, bireylerin ilgi, istek, beklenti ve gereksinimlerini karşılaması ile ilgilidir. Eğitimin bu işlevi yerine getirmesi, eğitimin bireysel temeli ve birey memnuniyeti ile ilgilidir. Bireyin gelişmesi ve kendini gerçekleştirmesi bu işleve bağlıdır. Bu işlevler: Bireyin bir bütün olarak (fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal) geliştirilmesi Yaşam için temel becerilerin kazandırılması Meslek yaşamı için temel becerilerin kazandırılması Kendini gerçekleştirmesine yardımcı olunması Sağlıklı benlik ve kişilik gelişimine yardımcı olunması Öğrenme, düşünme ve problem çözme becerilerinin kazandırılması 7