program geliştirme kpss 68 soru yakaladık ÖSYM tarzına en yakın özgün sorular ve açıklamaları 2014 kpss de

Transkript

1 kpss 2015 konu anlatımlı ayrıntılı çözümlü örnekler uyarılar pratik bilgiler çıkmış sorular ve açıklamaları ÖSYM tarzına en yakın özgün sorular ve açıklamaları program geliştirme 2014 kpss de 68 soru yakaladık

2 Komisyon KPSS PROGRAM GELİŞTİRME SINIF YÖNETİMİ ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır. 5. Baskı: Eylül 2014, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Demet Tamer Türkçe Redaksiyon: Nuray Karaca Dizgi-Grafik Tasarım: Şermin Demirhan Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş. Bahçekapı Mahallesi Sokak No: 7 Şaşmaz/ANKARA ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: www. pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net

3 SUNU Değerli Öğretmen Adayları; Elinizdeki kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Eğitim Bilimleri Testinde önemli bir yer tutan Program Geliştirme, Sınıf Yönetimi ve Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı kapsamındaki yaklaşık 12 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır. Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmiş olup; Program Geliştirme: Eğitim İle İlgili Temel Kavramlar, Türk Eğitim Sistemi, Eğitimde Program Kavramı ve Program Türleri, Program Geliştirme ve Program Geliştirmenin Kuramsal Temelleri, Program Geliştirme Yaklaşım, Model ve Tasarımları, Program Tasarısının Hazırlanması, Programın Denenmesi Değerlendirilmesi Programa Süreklilik Kazandırılması, Program Geliştirmede Yeni Anlayışlar ve Yönelimler ve Eğitim Öğretimde Planlama bölümlerinden oluşmaktadır. Sınıf Yönetimi: Sınıf Yönetimi Nedir? Sınıfın Fiziksel Düzenlemesi, Sınıfın Yapısal Özellikleri Zaman Yönetimi ve Plan Program Etkinliklerinin Düzenlenmesi Sınıf Yönetiminde İlişki Yönetimi Sınıf Yönetiminde Davranış Yönetimi bölümlerinden oluşmaktadır. Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı: Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı Araç Gereçlerin Eğitimdeki Yeri Materyal Tasarımı ve Öğretim Modelleri Öğretim Materyallerini Değerlendirme bölümlerinden oluşmaktadır. Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alınmasına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim ve şekillerle somutlaştırılmasına ve tablolarla akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir. Her ünitenin sonunda; bulmaca, doğru-yanlış testi, boşluk doldurma,

4 çözümlü test, cevaplı test ve çıkmış sorulara; yer verilmiştir. Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarımıza, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerine teşekkürü bir borç biliriz. Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle aracılığıyla paylaşınız. Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS de ve meslek hayatınızda başarılar. Komisyon

5 İÇİNDEKİLER PROGRAM GELİŞTİRME 1. BÖLÜM Eğitimle İlgili Temel Kavramlar 3. BÖLÜM Eğitimde Program Kavramı ve Program Türleri EĞİTİM... 4 Eğitim Türleri...5 EĞİTİM-KÜLTÜR İLİŞKİSİ... 8 BİR SİSTEM OLARAK EĞİTİM... 9 EĞİTİMİN İŞLEVLERİ BULMACA...12 DOĞRU - YANLIŞ TESTİ...13 BOŞLUK DOLDURMA...14 ÇÖZÜMLÜ TEST...15 ÇÖZÜMLER...17 CEVAPLI TEST...18 ÇIKMIŞ SORULAR...21 ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ...22 PROGRAM POSNER IN PROGRAM TANIMLAMALARI EĞİTİM PROGRAMI ÖGELERİ İYİ BİR EĞİTİM PROGRAMININ ÖZELLİKLERİ EĞİTİM PROGRAMININ YARARLARI BULMACA DOĞRU - YANLIŞ TESTİ BOŞLUK DOLDURMA ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER CEVAPLI TEST ÇIKMIŞ SORULAR ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ BÖLÜM Türk Eğitim Sistemi TÜRK MİLLİ EĞİTİM SİSTEMİNİN GENEL YAPISI...26 TALİM VE TERBİYE KURULUNUN GÖREVLERİ MİLLİ EĞİTİM ŞÛRALARI...26 TEVHİD-İ TEDRİSAT KANUNU (ÖĞRETİM BİRLİĞİ YASASI) SAYILI TÜRK MİLLİ EĞİTİM TEMEL KANUNU...27 BULMACA...29 DOĞRU - YANLIŞ TESTİ...30 BOŞLUK DOLDURMA...31 ÇÖZÜMLÜ TEST...32 ÇÖZÜMLER...35 CEVAPLI TEST...37 ÇIKMIŞ SORULAR...40 ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ BÖLÜM Program Geliştirme ve Program Geliştirmenin Kuramsal Temelleri PROGRAM GELİŞTİRME PROGRAM GELİŞTİRMENİN TEMEL ÖZELLİKLERİ PROGRAM GELİŞTİRMENİN KURAMSAL TEMELLERİ BULMACA DOĞRU - YANLIŞ TESTİ BOŞLUK DOLDURMA ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER CEVAPLI TEST ÇIKMIŞ SORULAR ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ... 95

6 vi 5. BÖLÜM Program Geliştirme Yaklaşım, Model ve Tasarımları PROGRAM GELİŞTİRME MODELLERİ PROGRAM TASARLAMA YAKLAŞIMLARI BULMACA DOĞRU - YANLIŞ TESTİ BOŞLUK DOLDURMA ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER CEVAPLI TEST ÇIKMIŞ SORULAR ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ BÖLÜM Program Tasarısının Hazırlanması PROGRAM GELİŞTİRME ÇALIŞMA GRUPLARININ OLUŞTURULMASI PROGRAM GELİŞTİRME SÜRECİNİN PLANLANMASI PROGRAM TASARISININ HAZIRLANMASI EĞİTİM İHTİYAÇLARININ SAPTANMASI PROGRAM HEDEFLERİNİN (KAZANIMLARININ) YAZILMASI İÇERİĞİN (KAPSAMIN) SEÇİMİ VE DÜZENLENMESİ EĞİTİM DURUMLARININ (ÖĞRENME-ÖĞRETME YAŞANTILARININ) DÜZENLENMESİ BULMACA DOĞRU - YANLIŞ TESTİ DOĞRU - YANLIŞ TESTİ BOŞLUK DOLDURMA ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER CEVAPLI TEST CEVAPLI TEST ÇIKMIŞ SORULAR ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ BÖLÜM Programın Denenmesi Değerlendirilmesi Programa Süreklilik Kazandırılması PROGRAMIN DENENMESİ (UYGULANMASI) PROGRAMIN DEĞERLENDİRİLMESİ PROGRAMLARA SÜREKLİLİK KAZANDIRILMASI BULMACA DOĞRU - YANLIŞ TESTİ BOŞLUK DOLDURMA ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER CEVAPLI TEST ÇIKMIŞ SORULAR ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ BÖLÜM Program Geliştirmede Yeni Anlayışlar ve Yönelimler PROGRAM GELİŞTİRMEDE YENİ ANLAYIŞLAR VE YÖNELİMLER YILINDA YENİLENEN PROGRAMLARIN ÖZELLİKLERİ BULMACA DOĞRU - YANLIŞ TESTİ BOŞLUK DOLDURMA ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER CEVAPLI TEST ÇIKMIŞ SORULAR ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ BÖLÜM Eğitim Öğretimde Planlama EĞİTİM ÖĞRETİMDE PLANLAMA BULMACA DOĞRU - YANLIŞ TESTİ BOŞLUK DOLDURMA ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER CEVAPLI TEST ÇIKMIŞ SORULAR ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ BULMACA CEVAPLARI DOĞRU - YANLIŞ TESTİ CEVAPLARI BOŞLUK DOLDURMA CEVAPLARI KAYNAKÇA

7 vii SINIF YÖNETİMİ 1. BÖLÜM Sınıf Yönetimi Nedir? SINIF YÖNETİMİ NEDİR? Etkili Sınıf Öğretiminin 12 Öğrenim İlkesi SINIF YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN UNSURLAR Sınıf Yöneticisi Olarak Öğretmen Öğretmen Tipleri Etkili Bir Öğretmende Bulunması Öngörülen Özellikler Öğretmenlerin Sınıf Yönetimi Biçimleri Öğrenci Tipleri Öğrenciyi Güdüleme GÜDÜLENME KURAMLARI SINIF YÖNETİMİ MODELLERİ Sınıf Yönetiminin Boyutları BÖLÜM Sınıfın Fiziksel Düzenlemesi, Sınıfın Yapısal Özellikleri SINIFIN FİZİKSEL DÜZENLENMESİ Sınıf Yönetiminin Fiziksel Değişkenleri SINIFIN YAPISAL ÖZELLİKLERİ BÖLÜM Zaman Yönetimi ve Plan - Program ram Etkinliklerinin Düzenlenmesi ZAMAN YÖNETİMİ Etkili Bir Zaman Yönetimi İçin Öğretmene Düşen Görevler PLAN- PROGRAM ETKİNLİKLERİNİN DÜZENLENMESİ BÖLÜM Sınıf Yönetiminde İlişki Yönetimi SINIF YÖNETİMİNDE İLİŞKİ YÖNETİMİ İletişim Türleri Sınıfta İletişim Sürecinin İşleyişi İletişimi Engelleyen Faktörler İletişim Sürecinde Öğretmenlere Öneriler Sınıf İçi İletişimde Uygun Olmayan Rol Modelleri Sınıf Kurallarının Belirlenmesi BÖLÜM Sınıf Yönetiminde Davranış Yönetimi SINIF YÖNETİMİNDE DAVRANIŞ YÖNETİMİ Sınıfta Disiplini Sağlama Disiplin Yaklaşımları Disiplin Modelleri İlk Ders Stratejileri Sınıfta İstenmeyen Davranışlar ve Bu Davranışların Önlenmesi Cezanın Etkisi Ceza Vermede Uyulması Gereken İlkeler BULMACA DOĞRU - YANLIŞ TESTİ BOŞLUK DOLDURMA ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLÜ TEST - 1 ÇÖZÜMLERİ ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLÜ TEST - 2 ÇÖZÜMLERİ CEVAPLI TEST ÇIKMIŞ SORULAR ÇIKMIŞ SORU ÇÖZÜMLERİ BULMACA CEVAPLARI DOĞRU - YANLIŞ TESTİ CEVAPLARI BOŞLUK DOLDURMA CEVAPLARI KAYNAKÇA

8 viii ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARIMI 1. BÖLÜM Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı Temel Kavramlar ve Yaşantı Konisi Temel Kavramlar Öğretim Teknolojisi ve İletişim İletişim Süreci ve Yaşantı Alanı Yaşantı Konisi (Edgar Dale) BULMACA DOĞRU - YANLIŞ TESTİ BOŞLUK DOLDURMA ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER CEVAPLI TEST BÖLÜM Araç Gereçlerin Eğitimdeki Yeri Materyal Tasarımı ve Öğretim Modelleri 3. BÖLÜM Öğretim Materyallerini Değerlendirme Öğretim Materyallerinin Değerlendirilmesi Öğretim Materyallerinin Değerinin Belirlenmesi KAYNAKÇA BULMACA DOĞRU - YANLIŞ TESTİ BOŞLUK DOLDURMA ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER CEVAPLI TEST BULMACA CEVAPLARI DOĞRU-YANLIŞ CEVAPLARI BOŞLUK DOLDURMA CEVAPLARI Araç Gereçlerin Eğitimdeki Yeri ve Materyal Tasarımı Eğitim Araç Gereçlerinin Sınıflandırılması Öğretim Materyallerinin Tasarlanması ve Önemi..359 Görsel Tasarım Görsel Tasarım İlkeleri Sınıf Ortamının Düzenlenmesi Eğitimde Kullanılan Araç Gereçler Gösteri Tahtaları BULMACA DOĞRU - YANLIŞ TESTİ BOŞLUK DOLDURMA ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER CEVAPLI TEST...395

9 1 PEGEM AKADEMİ EĞİTİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR EĞİTİMLE İLGİLİ KRİTİK KAVRAMLAR EĞİTİM TÜRLERİ EĞİTİM-KÜLTÜR İLİŞKİSİ BİR SİSTEM OLARAK EĞİTİM EĞİTİMİN İŞLEVLERİ İnsan deneyimi okuldan öğrendikleri ile yaşamdan öğrendiklerinin toplamıdır.

10 KAVRAM HARİTASI Eğitim Birey Yaşantı Davranış Kasıtlı İstendik Süreç Eğitim Türleri Formal Eğitim Örgün Eğitim İnformal Eğitim Yaygın Eğitim Eğitim - Kültür İlişkisi Kültür Kültürleme Kasıtlı Kültürleme Kültürlenme Kültürleşme Gelişigüzel Kültürleme Zoraki Kültürleme Bir Sistem Olarak Eğitim Açık Sistem Girdi İşlem Yarı Açık Sistem Çıktı Kapalı Sistem Dönüt Eğitimin İşlevleri Toplusal İşlevler Bireysel İşlevler Siyasal İşlevler Ekonomik İşlevler Felsefi İşlevler Psikolojik İşlevler Gizil İşlevler

11 1. BÖLÜM EĞİTİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Bölüm Öncesi Bu bölümde eğitim ve program geliştirme ile ilgili temel kavramlar üzerinde durulacaktır. Eğitimle ilgili temel kavramlar açıklanacak ve bunların eğitim programı ile ilişkisi tartışılacaktır. Eğitimin tanımındaki birey, yaşantı, kasıtlı, istendik gibi kritik kavramlar ele alınacak, eğitim türleri, eğitim-kültür, eğitim-iletişim, eğitim sistem ilişkileri üzerinde durulacaktır. Temel kavramların iyi anlaşılması diğer bölümlerin anlaşılmasını kolaylaştırıcı olması yanında hemen hemen her yıl bir soru potansiyeli taşıdığı da unutulmamalıdır. YAŞAMDAN Akıllı kadınlar, nitelikli eğitim görmüş, eğitimle birlikte yüksek kültür edinmiş, uygarlığın koşullarına ayak uydurabilen erkeklerle evlenmeyi yeğlerler. Erkeklerin seçimi de genellikle aynı yöndedir. Akıllı anne babalar da kendilerine iyi eğitim görmüş, düşünebilen, seçebilen, üretebilen, sonuçta kendilerini anlayabilen ve anlaşabilecekleri gelinler ve damatlar almaktan yanadır. Eğitim görmek öncelikle, insan olmayı sağlayan eylemdir; eğitim, kişiyi insan yapan süreçtir. Eğitim, bireyin ailesinin ve resmi eğitim kurumlarının birlikte yürüttüğü ortak bir çalışmadır ve zor bir iştir. Zor olduğu için de ürünü çok değerlidir. Birey, toplum içinde nasıl davranacağını, kimlerle hangi ilişkilere gireceğini, toplumsal rolünü ve amaçlarını hem ailesinden hem de okuldan aldığı bilgilerle öğrenirken bir yandan da öğrendiklerini uygular. Eğitimle İnsan Olmak yazısından (

12 4 EĞİTİM Eğitim; bireyin davranışlarında kendi yaşantıları yoluyla, kasıtlı olarak istendik davranış değişikliği meydana getirme sürecidir (Ertürk, 1977). Tanımda geçen kritik kavramlar Eğitim; Yaşam boyu devam eden bir süreçtir. Davranışlarda değişiklik meydana getirir. Davranış değişiklikleri yaşantı yoluyla gerçekleşmektedir. Not Eğitimin tanımında altı çizilecek kavramlar; kendi yaşantıları yoluyla, kasıtlı olarak, istendik davranış değişikliği ve süreç tir. Kendi yaşantısı yoluyla: Öğrenci merkezliliğe ve yaparak yaşayarak öğrenmeye işaret eden bir kavramdır. Kasıtlı olarak: Eğitim-öğretim etkinliklerinin planlı ve programlı yapılması gerekliliğine işaret eder. İstendik: Eğitimin bireyin, toplumun ve konu alanının ve hatta doğanın beklenti, ihtiyaç ve özelliklerine uygun hedeflere yönelik olmasına işaret eder. Eğitim programları eğitimi kasıtlı, planlı ve düzenli hâle getirir. Bu değişikliklerin istendik (beklentilere ve hedeflere uygun) olması istenir ve beklenir. Ancak istenmedik davranışlarda oluşabilir. Eğitim kasıtlı (planlı ve programlı) olabileceği gibi gelişigüzel de olabilir. Kasıtlı olarak yapılan eğitime formal, gelişigüzel gerçekleşen eğitime informal eğitim denilir. Eğitim bireyi kültürleme sürecidir. Okullardaki öğrenmelerle sınırlı değildir. Birey KPSS Çıkmış Soru Eğitim, bireyin davranışında yaşantıları yoluyla istendik değişmeler oluşturma sürecidir. Bu tanımda, istendik sözcüğü ile anlatılmak istenen temel koşul aşağıdakilerden hangisidir? A) Eğitimin hedefleriyle ilgili olma B) Bireyin hedefleriyle ilgili olma C) Güncel gereksinimleri karşılama D) Bireye ekonomik güç kazandırma E) Toplumda dayanışmayı artırma Cevaba ulaştıran anahtar kelimeler: istendik değişim, eğitim hedefleri Çözüm: İstendik değişmeler den kasıt eğitimin hedefleri ile ilgilidir. Eğitim hedefleri, bireylere kazandırılacak istendik nitelikteki bilgi, beceri, tutum ve alışkanlıkları tanımlar. Cevap A Süreç

13 5 Eğitim Türleri Formal Eğitim (Kasıtlı Eğitim) Okullarda ya da kurumlarda belli bir plan ve program çerçevesinde gerçekleştirilen eğitimdir. Amaçlıdır. Önceden hazırlanan bir program çerçevesinde planlı olarak yapılır. Öğretim yoluyla gerçekleştirilir. Eğitim süreci öğretmen tarafından planlanır, uygulanır ve izlenir. Özel ve kontrollü bir çevrede ya da ortamda yürütülür. Yapılandırılmış ve sınırlandırılmış zaman dilimlerinde (bir ders saati, bir öğretim dönemi, öğrenim süresi gibi) yapılır. Sürecin belli aşamalarında ve sonunda değerlendirilir. Formal eğitim, örgün ve yaygın eğitim kurumlarında yapılır. Amaçlı, İstendik sonuçlara dönük Plan/program, Öğretim Özel öğrenme ortamı Yapılandırılmış Örgün ve yaygın iki biçimde Örgün Eğitim Bireylerin yaşama atılmadan, iş ve meslek kollarında çalışmadan önce okul ya da okul niteliği taşıyan yerlerde, genel ve özel bilgi, beceriler bakımından yetişmelerini sağlamak amacıyla belirli yasalara göre düzenlenen eğitimdir. Belli yaş gruplarına göre düzenlenir. Öğrenci grubu, yaş ve hazır oluş bakımından aşağı yukarı homojen yapıdadır. Belli eğitim programları çerçevesinde yürütülür. Aşamalı ve kademelidir. Örgün eğitim kurumları arası geçişler bir önceki örgün eğitim kurumundaki öğrenim süresini başarıyla tamamlamaya bağlıdır. Örgün eğitim kurumları okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim kurumları olarak yapılandırılmıştır. Her örgün eğitim kurumunun temel görevi bireyleri hayata ve bir üst örgün eğitim kurumuna hazırlamaktır. Bazı örgün eğitim kurumları temel bilgi ve becerilerin kazanılmasına ve gelişimin desteklenmesine odaklanırken (okul öncesi ve ilkokul, ortaokul kurumları gibi), bazıları da iş ve meslek kollarında çalışmadan önce gerekli mesleki becerileri kazandırıcı hizmet öncesi eğitim vermektedir. anahtar kelimeler

14 6 Yaygın Eğitim Örgün eğitim dışında kalan ve yanında düzenlenen planlı ve programlı eğitim faaliyetleridir. Örgün eğitim olanaklarından hiç yararlanmamış olanlara, gittikleri okullardan erken ayrılanlara ya da örgün eğitim kurumlarında okumakta olanlara ve meslek dallarında daha yeterli duruma gelmek isteyenlere uygulanan eğitimdir. Örgün eğitime hiç gitmeden, örgün eğitim devam ederken ya da örgün eğitim süreçleri tamamlandıktan sonra yaygın eğitimden yararlanılabilir. Yaş sınırlaması, aşamalılık ve ön koşulluk ilişkisi taşımaz. Yaygın eğitim süreçlerine katılanlar yaş ve hazır oluş düzeyleri bakımından heterojenlik gösterir. Yaygın eğitim halk eğitimi, çeşitli kurslar, hizmet içi eğitim ve işbaşında eğitim şeklinde yapılan eğitimdir. Okuma-yazma ve temel bilgiler kazandırmadan, mesleki bilgi ve beceri kazandırma, kişisel gelişmeyi sağlama ve toplumsallaşmayı sağlama, örgün eğitimi destekleme ve tamamlama yanında, yaşam boyu öğrenmeyi destekleme ve geliştirmeye kadar uzanan geniş bir amaç yelpazesi vardır. Yaygın Eğitim Türleri Çeşitli kurslar yoluyla (bu kurslar resmî ve özel olabilir) okuma-yazma ve temel Halk bilgiler kazandırma, mesleki bilgi ve Eğitimi beceri kazandırma kişisel gelişmeyi ve toplumsallaşmayı sağlama amacıyla yapılan eğitimdir. Bir bireyin hizmet öncesi eğitimi bitirip bir hizmete girmesi ve hizmet vermeye başlaması eğitimin bittiği anlamına gelmez. Bireyin hizmette bulunduğu süre içerisinde gördüğü eğitime hizmet içi eğitim denir. Hizmet içi eğitim, bireyler alanları dışında istihdam edildiklerinde, bu alanda yeterli hâle gelmeleri, hizmet öncesi dönemde aldıkları bilgilerin hizmet için yetmemesi, değişmesi ya da yeni gelişmelerin olması durumlarında gereken bir eğitimdir. Eğitim bireylerin istihdam edildikleri kurum tarafından verilmekte ya da sağlanmaktadır. Hizmet İşbaşında eğitim İçi Eğitim Hizmet içi eğitimin türlerinden biridir. Bu eğitim türünde, eğitimin, bireylerin işi bırakıp belli bir eğitim merkezine alınmaları ya da işi ile ilgili eğitimin model, maket ya da benzetişim üzerinde verilmesi gerekmez. Bu eğitimde bireyler çalışma ortamında, ofiste, atölyede, makine başında eğitilirler. Özellikle beceri gerektiren işlerde çalışacak ya da çalışmakta olan personeli işin getirdiği nitelikte yetiştirmek amacıyla en yaygın bir biçimde kullanılmaktadır. Örneğin mesleğe yeni atanan aday öğretmenlerin eğitim denetmenlerince çalıştıkları okulda ve sınıfta yetiştirilmeleri. Uzaktan Eğitim Temel eğitim kapsamındaki açık okullar, açık öğretim lisesi, mesleki teknik açık öğretim okulu, açık öğretim fakülteleri de, özellikleri incelendiğinde yaygın eğitim mantığına daha yakındır. Ancak bu eğitim türünün aşamalılık, uzun sürelilik, diplomaya dönüklük özellikleri onun örgün eğitime benzeyen yönleridir.

15 7 Okul sistemi içinde yapılır. Yaş gruplarına göre düzenlenir. Aşamalı ve ön koşulludur. Diplomaya dönüktür. Örgün ve Yaygın Eğitim Karşılaştırması Bay Kurgu Her ikisi de; Formal, Planlı programlı, Kasıtlı, İstendik öğrenmelere dönüktür. Örgün eğitim dışında her türlü planlı eğitimdir. Yaş grupları heterojen olabilir. Sertifikaya dönük türdür. Daha kısa sürelidir. Aşamalı ve ön koşullu değildir. Mete bir Anadolu lisesinde son sınıf öğrencisidir. Üniversite giriş sınavlarına hazırlanmaktadır. Hafta sonları dershanede üniversite hazırlık kursuna gitmektedir. Ayda bir kez de Rehberlik ve Araştırma Merkezinden sınava hazırlık süreci ile ilgili rehberlik hizmeti almaktadır. Rehberlik Araştırma Merkezinde yaptığı son görüşmede, merkezdeki psikolojik danışman Mete nin babası ile görüşmek istemiştir. Ancak Mete babasının il dışında çalıştığı şirketin bir eğitimine katıldığını iki hafta sonra döneceğini söylemiştir. Örnek incelendiğinde Mete nin lise son sınıf öğrencisi olması örgün eğitim süreci içinde olduğunu, üniversite hazırlık kursuna gitmesi ve Rehberlik ve Araştırma Merkezinden de destek alması aynı zamanda yaygın eğitim sürecinde de olduğunu göstermektedir. Bu örnek örgün ve yaygın eğitimin birbirini tamamlayıcı ve destekleyici olduğunu da göstermektedir. Öte yandan Mete nin babasının da bir hizmet içi eğitim sürecinde olduğu ve yaygın eğitim kapsamına giren bir eğitim aldığı anlaşılmaktadır. Eğitim kişi iş ve meslek yaşamına girmeden hizmet öncesi eğitim biçiminde yapılabileceği gibi hizmet içinde de devam etmektedir. Ancak hizmet sonrasında da devam etmelidir. Hizmet sonrasında da emekliliğe uyum, ilgi ve hobi eğitimleri yoluyla eğitim devam etmelidir. İnformal Eğitim (Gelişigüzel, Doğal Eğitim) Belli bir kasıt ya da hedefe yönelik olmayan, planlı ve programlı olmadan, sokakta, evde, işyerlerinde, televizyonda kısacası yaşamın içerisinde gelişigüzel gerçekleşen bir süreçtir. Bunun yanında okullarda da öğretmenler derslerin yanında farkına varmadan kendi düşünüş biçimlerini, değerlerini ve davranışlarını öğrencilere geçirebilirler. Amaçlı ve planlı olmayan bu eğitime doğal eğitim de denmektedir. Bu eğitim türünde gözlem ve taklit iki önemli öğrenme yoludur. Bu öğrenme yolunda öğrenmeler illaki istendik ve olumlu olacak diye bir şey yoktur. İstenmeyen olumsuz, kötü ve zararlı alışkanlıklar da öğrenilebilir. Doğal eğitim, Gelişigüzel Doğal ortamda kendiliğinden, Etkileşim, taklit ve model alma yoluyla anahtar kelimeler KPSS Çıkmış Soru Aşağıdakilerden hangisi, çocuğun akranlarıyla oynarken ya da arkadaş grupları içinde edindiği informal öğrenmenin özelliklerinden biri değildir? A) Doğal ortamda kendiliğinden oluşur. B) Olumlu ya da olumsuz olarak gerçekleşebilir. C) Yer, mekân ve ortam değişebilir. D) Planlı ve programlıdır. E) Kazanılan beceriler kişiye göre değişiklik gösterir Cevaba ulaştıran anahtar kelimeler: İnformal eğitim planlı ve programlı değildir. Çözüm: İnformal öğrenme, doğal, gelişigüzel, belli bir mekâna bağlı olmayan eğitimdir. Informal eğitim planlı, kasıtlı ve programlı değildir. Cevap D

16 8 EĞİTİM-KÜLTÜR İLİŞKİSİ Kültürlenme KÜLTÜR KÜLTÜRLEME Formal ya da informal eğitim ya da etkileşimlerle bireyin içerisinde yaşadığı ya da etkileştiği kültürün özelliklerini kazanması sürecidir. Belli bir yaşa kadar köyde büyümüş olan bir bireyin köy ya da kırsal kültür ögeleri ile kültürlendikten sonra, öğrenim, iş ya da askerlik nedeniyle şehre gelmesi ve şehir kültürü ile de kültürlenip köy ve şehir kültürünün özelliklerini kendi bünyesinde bütünleştirmesi. Kaynak: (Duman, 2008:10 (yeni gelişmelere göre uyarlanmıştır.)) Kültür Doğanın yarattıklarına karşılık insan oğlunun ortaya koyduğu maddi ve manevi her şeydir. Kültürleme Kültürel değerlerin ve ürünlerin bireye kazandırılması ya da aktarılması sürecidir. Toplumun bireylerini kendi yaşam biçimleri, istek ve beklentilerine göre etkilemesi ve değiştirmesidir. Kültürleşme Başka kültürlere sahip birey, grup ya da kurumların karşılıklı etkileşmeleri sonucu her iki birey, grup ya da kurumun değişmesi ve birbirlerinin kültürel özellikleri ile kültürlenmeleridir. Almanya nın bir kentinde Türk restorantında döner ve kebap servisi yapılması, Türkiye de de hamburger tüketiminin artması Türk ve Almanların Kültürleşme yoluyla değişime uğraması. Bay Kurgu Oya İstanbul da büyümüş ve hizmet öncesi hemşirelik eğitimini de İstanbul da almış bir hemşiredir. KPSS sınavını kazanarak okulunu bitirdiği yıl bir Anadolu kasabasına atanmıştır. Atandığı sağlık merkezi lojmanında yer olmadığı için kasabada yalnız yaşayan Saadet Hanım ın evinin avlusundaki bir evi kiralamıştır. Saadet Hanım güzel yemekler yapan, örgü işleri ile de uğraşan kasaba kadınlarının çok sevdiği bir kadındır. Oya Hemşire de yemek ve örgü konularına ilgilidir. Kasaba kadınları sık sık Saadet Hanım ın bahçesinde toplanıp sohbetler etmektedir. Mesai ve hafta sonlarında Oya Hemşire de bu sohbetlere katılmaktadır. Bu sohbetler sırasında Oya Hemşire kasaba kadınlarından yöresel yemek tarif lerini, bu kasaba kadınları da Oya Hemşireden İstanbul Türkçesi ile konuşmayı ve bazı değişik örgü biçimlerini öğrenmişlerdir. Oya Hemşire ile kasaba kadınlarının karşılıklı etkileşimlerle birbirlerinden birşeyler öğrenmeleri kültürleşme sürecine güzel bir örnektir.

17 9 KÜLTÜR A KASITLI KÜLTÜR B KPSS Çıkmış Soru Eğitim ile kültür arasındaki ilişkiyi konu alan aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Eğitim hem kültürü etkiler hem de kültürden etkilenir. B) Eğitim ve kültür, değişmeye karşı aynı ölçüde dirençlidir. C) Okul, işlevini yerine getirirken kültürel olanaklardan yararlanır. D) Eğitim uygulamalarında, kültürel değerlerin izleri vardır. E) Okul, kültürün aktarılmasında önemli bir görev yapar. Cevaba Ulaştıran Anahtar Kelimeler: Eğitimle kültür arasındaki çift yönlü ilişki, kültürün eğitime göre değişime daha fazla dirençli olması Çözüm: Eğitimle kültür arasında çift yönlü bir ilişki vardır. Kültürden etkilenir, kültürü etkiler. Okul, işlevini yerine getirirken kültürel olanaklardan yararlanır. Eğitim ve okulun en önemli görevlerinden biri kültürü aktarmaktır. Ancak eğitim ve kültür değişimden aynı oranda etkilenmez. Kültür eğitime göre değişime daha fazla dirençlidir. Cevap B Kaynak: (Demirel, 2006, 9) BİR SİSTEM OLARAK EĞİTİM KÜLTÜR KÜLTÜRLEME KÜLTÜRLENME KÜLTÜRLEŞME Kaynak: (Duman, 2008: 12) ÜRÜN SÜREÇ SENTEZLEME KARŞILIKLI ETKİLEŞİM VE DEĞİŞİM Sistem, mantıkî bir bütünlüğü ve tutarlılığı olan fikir ve prensipler topluluğu, karşılıklı ilişki ve etkileşim içerisinde bulunan parçaların meydana getirdiği bir bütün veya belirli kurallara göre işleyen bir mekanizmadır. Not Eğitim sisteminin üç temel ögesi bulunmaktadır. Bu açıdan bakıldığında program en temel eğitim sistemi ögelerinden biridir. KPSS Çıkmış Soru Türk erkeğiyle evli olan yabancı bir kadın eve girerken ayakkabılarını çıkarmayı, büyüklerin elini öpmeyi ve misafirperverliği öğrenir. Türk erkeği ise eşinden pizza yapmayı ve değişik dans figürleri öğrenir. Çevre (diğer sosyal sistemler) Bu durum aşağıdakilerden hangisine örnek olarak verilebilir? Diğer sistemlerden girdi alır. Diğer sistemlere çıktı verir. A) Kültürleşme B) Örgütleme C) Kültürlenme D) Bireyselleştirme E) Zoraki kültürleme Girdi İşlem Çıktı Cevaba Ulaştıran Anahtar Kelimeler: Birinden öğrenme, etkileşim, her iki bireyde de davranış değişikliği olması Çözüm: Yabancı kadın ile evli olduğu Türk erkeği arasında etkileşime dayalı karşılıklı alışveriş ve öğrenme vardır. İki birey ve iki kültürün etkileşimleri sonucu her ikisinde birden meydana gelen değişimler kültürleşme ile açıklanır. Cevap A Dönüt Eğitim sistemi

18 10 Eğitim Sistemi Ögeleri Girdiler (Kaynaklar) İşlemler (Süreçler) Çıktılar (Sonuçlar, Çıktılar) Öğretmen Öğrenci Öğretim programı Eğitim felsefesi Eğitim amaçları Bilgi ve kültürel birikim Bina, tesis, donanım, sınıf ortamı fiziksel özellikler Maliyet Personel Öğretim yöntem, teknik ve etkinlikleri Öğrenme-öğretme yaşantılar Eğitim durumu değişkenleri (pekiştireç, ipucu, dönüt-düzeltme, etkin katılım) İstenilen davranış değişiklikleri (bilişsel, duyuşsal, devinişsel öğrenme ürünleri) Uzmanlık Yeterlilik Mezunlar (mezunların ürettiği hizmetler) Sınav sonuçları (SBS, YGS-LYS, PISSA vb.) Girdilerin özellik ve yeterliklerini belirleyen Tanıma Yerleştirme Amaçlı değerlendirmeler Süreçlerin eksiklik ve aksaklıklarını belirleme amaçlı Biçimlendirme Yetiştirmeye dönük değerlendirmeler Sonuçlara ve ürünlere değer biçme amaçlı Düzey Belirleme amaçlı değerlendirmeler Dönüt Ölçme ve değerlendirme Sistem Türleri Açık Sistem Kapalı Sistem Girdi İşlem Çıktı X İşlem Çıktı Dönüt Dönüt yok Yarı Açık Sistem Girdi İşlem X Girdi İşlem Çıktı Dönüt yok Dönüt az ya da yetersiz

19 11 EĞİTİMİN İŞLEVLERİ Eğitimin Toplumsal (Sosyal) İşlevleri Eğitimin bu işlevi, toplumun eğitimden beklentilerini karşılama ve ihtiyaçlarına cevap verme ile ilgilidir. Eğitimin bu işlevi yerine getirmesi eğitimin toplumsal temeli ve paydaş memnuniyeti ile de ilgilidir. Toplum devamlılığı, toplumsal değişim ve gelişim eğitimin bu işlevini yerine getirmesine bağlıdır. Bu işlevler: Bireyin toplumla uyumlu hâle getirilmesi (sosyalleştirilmesi) Toplumsal kültürün bireylere aktarılması (kültürleme) Toplumun insan gücü gereksinimlerinin karşılanması Toplumsal gelişime ve değişime hizmet Eğitimin Bireysel İşlevleri Eğitimin bu işlevi, eğitimin, bireylerin ilgi, istek, beklenti ve gereksinimlerinin karşılaması ile ilgilidir. Eğitimin bu işlevi yerine getirmesi, eğitimin bireysel temeli ve birey memnuniyeti ile ilgilidir. Bireyin gelişmesi ve kendini gerçekleştirmesi bu işleve bağlıdır. Bu işlevler: Bireyin bir bütün olarak (fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal) geliştirilmesi Yaşam için temel becerilerin kazandırılması Meslek yaşamı için temel becerilerin kazandırılması Kendini gerçekleştirmesine yardımcı olunması Sağlıklı benlik ve kişilik gelişimine yardımcı olunması Öğrenme, düşünme ve problem çözme becerilerin kazandırlması Eğitimin Siyasal İşlevleri Eğitim kurumlarında, yürütülen dersler ve yapılan etkinliklerle öğrencilerin toplumun kabul ettiği millî sembolleri (bayrak, istiklal marşı vb.) ve değerleri kazanmaları ve böylece kabul edilen politik ideolojinin benimsenmesi sağlanır. Eğitim mevcut politik ideolojiyi ya da politik düzeni koruyan bireyler yetiştirmekle birlikte toplumun politik yapısını değiştirecek bireyler de yetiştirmektedir. Bu işlevler: Eğitimin Ekonomik İşlevleri Eğitimin bu işlevi üretim, tüketim, iş gücü, verimlilik ve kalkınma kavramları ile ilişkilidir. Bu işlev eğitimin ekonomik temeli ile ilgilidir. Bu işlevler: Bilinçli üretici ve tüketicilerin yetiştirilmesi Nitelikli insan gücünün yetiştirilmesi Ekonomik seçenekleri görebilen ve doğru kullanabilen bireylerin yetiştirilmesi Eğitimin Gizil İşlevleri Eğitimin bu işlevleri, doğrudan amaçlanmaz, kendiliğinden gelişir ve ortaya çıkar. Bu işlevlerin önemli bir bölümü ileride açıklanacak program türlerinden biri olan örtük program kapsamında gelişir. Bu işlevler: Eş seçme Tanıdık sağlama Statü kazandırma Çocuk bakıcılığı İşsizliği önleme Çocuğun ekonomik açıdan sömürülmesini önleme Sosyal kontrol KPSS Çıkmış Soru Aşağıdakilerden hangisi, okulun örtük amaçlarıyla en az ilgilidir? A) Bireyleri sorumluluk almaya yönlendirmek B) Okulda düzenli bir ortam oluşturmak C) Öğrencilerin ihtiyaç duydukları bilgileri öğretmek D) Sosyal ortamın oluşmasını desteklemek E) Öğrencileri toplumsal hayata hazırlamak Çözüm: Bu soru sınıf yönetimi kapsamında sorulmakla birlikte daha çok program geliştirme ile ilgilidir. Örtük program okul ortamından, öğretmenlerin davranışlarından büyük ölçüde etkilenir. Bireyleri sorumluluk almaya yönlendirmek, okulda düzenli bir ortam oluşturmak, sosyal ortamın oluşmasını desteklemek, öğrencileri toplumsal hayata hazırlamak okulların örtük amaçlarıyla doğrudan ilgilidir. Ancak öğrencilerin ihtiyaç duydukları bilgileri öğretmek örtük amaçlarla daha az ilgilidir. Çünkü ihtiyaç duyulan bilgileri öğretmek ya da öğretim, eğitimin formal boyutu ile ve resmî program türü ile ilgilidir. Cevap C Anayasal ve demokratik düzeni kabul eden bireylerin yetiştirilmesi Vatandaşlık görevlerinin benimsetilmesi, bilinçli seçmen yetiştirilmesi Lider, siyaset ve devlet adamlarının yetiştirilmesi