Sporlar ve Spor Yaralanmaları

Transkript

1 Sporlar ve Spor Yaralanmaları

2 Sporların sınıflandırılması TEMAS SPORLARI TEMAS SPORLARI TEMAS SPORU OLMAYANLAR Temas / Çarpışma Sınırlı Temas / Çarpışma Ağır Şiddetli Orta Şiddetli Şiddetli olmayan Boks Basketbol Aerobik dans Badminton Okçuluk Çim hokeyi Voleybol Eskrim Masa tenisi Golf Amerikan futbolu Hentbol Atletizm (disk,cirit, gülle atma) Atıcılık Buz hokeyi Güreş Savaş oyunları Rodeo Futbol Lacrosse Dalma Atletizm (yüksek atlama ve sırıkla yüksek atlama) Cimnastik Binicilik Paten (buz ve tekerlekli) Kayak (tur-slalom ve su) Softball Squash Beysbol Bisiklet

3 Nedenlerine göre spor yaralanmaları Sportif yarışmaya bağlı olan Primer Sekonder Direkt olarak sporun oluşturduğu strese bağlı olmayan faktörler Ekstrinsik Erken Genel fiziksel ve psikolojik uygunluk Alet-araç gerece bağlı Ani zorlanma Aşırı kullanım Taşıt kazaları Çevresel İntrinsik (akut ve kronik) Geç Spora olan yapısal uygunluk Yaralanma anındaki çevresel faktörler Yaş ve cinsiyet Genel beslenme durumu

4 Sporda yaralanma tipleri 1. Yumuşak doku yaralanmaları a) Kas yaralanmaları b) Tendon yaralanmaları c) Ligament yaralanmaları d) Bursa ve sinoviyal doku yaralanmaları 2. Kemik doku yaralanmaları 3. Eklem yaralanmaları 4. Damar yaralanmaları 5. Sinir yaralanmaları 6. Cilt yaralanmaları 7. Kafa travmaları

5 YUMUŞAK DOKUDA EN SIK GÖRÜLEN YARALANMA ŞEKİLLERİ a. Kas yaralanmaları

6 Kas yaralanmalarının sınıflandırılması Kısmi kas yırtılması (Kas stainleri) Komple kas yırtığı veya kopma 1 0 strain= Kas çekmesi 2 0 strain = Kısmi kas yırtılması 3 0 strain = Kopma Kas hernileri Kas krampları Kas Nodülleri Myogelozis Sekonder myositis ossifikans

7 1 O kas straini (kas çekmesi) Kasın ani eksentrik aktivitesiyle oluşur Kas liflerinin bütünlüğü ve devamlılığı bozulmamıştır En sık kas-tendon kavşağında meydana gelir Hareketin ani bir blokajla karşılaşması sonucu veya Karmaşık hareketin koordinasyonundaki yetersizlik sonucu sinerjist kaslarda oluşabilir

8 1 O kas straini semptomları Ani ağrı Aktif harekette ağrı ve hassasiyet Şişlik yoktur

9 2 O kas straini (Kısmi kas yırtılması) Hazırlayan Faktörler; Soğuk ve bozulmuş kan dolaşımı Lokal ve genel aşırı yorgunluk Yetersiz antrenman Enfeksiyon odağının varlığı

10 2 O kas straini (Kısmi kas yırtılması) Direkt darbe sonucu deri, subkuteneal doku veya kas fasiyasında oluşan yüzeyel yaralanma ve kas ezikleri olarak tanımlanır, Deride siyah-mavi renkte ekimoz görülür Quadriceps femoris, gastrocnemius ve biceps brachii kasları en sık yaralanan kaslardandır Kas dokusunda hematom oluşur

11 2 O kas straini tipleri 1. İntertisyal yırtılmalar 2. İntramuskuler yırtılmalar 3. Miks tip

12 İntertisyal yırtılma Kasla birlikte konnektif dokusu kan damarları ve fasial tabakası da harap olmuştur Hematom oluşur Eksuda doku aralarına sızar Deride ekimoz oluşur Ağrı nadirdir 1-2 haftada iyileşir

13 İntramuskuler yırtılma Oluşan hematom ve onun eksudası kas içinde kalmıştır İntramuskuler basınç artmıştır Çok şiddetli ağrı olur Kas hareketine izin verilirse yaralanma şiddeti artar Kas spazmı görülür 2 8 hafta iyileşme süresi vardır

14 Miks tip yırtılma Hem intertisyal hem de intramuskuler hematom oluşmuştur En sık görülen şekildir İyileşme süresi 2-8 hafta kadardır

15 3 O kas straini (Kas yırtığı/kopması) 1. Distraksiyon kopmaları; Aşırı germe veya aşırı yüklenme sonucu oluşurlar Sıklıkla kasın superfisial kısmında veya origo - insersio kısımlarına yakın kopmalar oluşur Bu tip kopmalar sporcunun kendi kasında oluşturduğu intrinsik kuvvet sonucudur 2. Kompresyon kopmaları; direkt travmaya bağlı oluşan kopmalardır

16 Kas rüptürlerini hazırlayan faktörler Yetersiz antrenman veya ısınma Önceki yaralanmaların eksik rehabilitasyonu Eski yaralanmalardan kalan skar dokusu Kas yorgunluğu, aşırı yüklenme Kastaki hassasiyet, spazm Kasların uzun süre soğuğa maruz kalması Kas rüptürlerinin iyileşme süresi 3 16 hafta kadardır

17 Strain bulguları

18 Kas hernileri Kas kılıfının veya eklemin derin fasiasının yırtılması sonucu kasın bu yırtıktan dışarı doğru çıkmasıdır Kas yırtılmasının tersine istirahatta görülür Kas kontraksiyonuyla tekrar fasia içine girerek kaybolur En sık uylukta meydana gelir

19 Kas krampları Kas krampı, kasta aniden ve şiddetli ağrı eşliğinde oluşan akut spazmdır, nedenleri Fazla kullanma Yetersiz ısınmayla aşırı germe uygulanması

20 Kas kramplarının nedenleri Fazla kullanma Yetersiz ısınmayla aşırı germe uygulanması Aşırı aktivite sonucu sıvı ve elektrolit kaybı Ani ısı değişiklikleri Beslenme eksikliği Lokal kan dolaşımının bozulması Aşırı yorgunluk

21 Kas nodülleri (Myogelosus) Aşırı yüklenme sonucu kasın aşırı yorulması sonucu, kas içinde laktik asit ve benzeri yorgunluk maddelerinin birikmesidir Kas tamamen gevşek pozisyondayken palpasyon yoluyla tespit edilir

22 Kas nodüllerinin nedenleri Aşırı yüklenme Yetersiz antrenman Kötü yaşam koşulları Aşırı alkol kullanımı Sigara kullanımı Metabolik hastalıklar

23 Sekonder myositis ossifikans Kas içi yaralanmaların geç komplikasyonudur Kas yaralanmalarının alevlenme dönemlerinde gelişir İyileşmemiş kısmi kas yırtığının üzerine yeni bir yaralanmanın olması, iyileşme fazında ajanların lokal kullanımı skar doku formasyonunu geciktirir Yaralanmış kastaki konnektif doku hücrelerinin karakter değiştirerek osteoblastlara dönüşmeleri olarak tanımlanmakla birlikte esas sebep henüz kesinleştirilmemiştir Taze yırtık üzerine yapılan masaj SMO ya sebep olabilir Kemikten bağımsız kas dokusu içinde oluşan kalsifikasyonlardır Komşu eklemlerde ağrı semptomu oluştururlar Tekrar etme ve büyüme olasılığı vardır Quadriceps femoris ve kalça adduktörleri en sık etkilenen kaslardır

24 Kas yaralanmalarının dağılımı

25 Kas Yaralanmalarının Komplikasyonları Kist formasyonu Hematomun enfekte olması Heterotrofik kemik formasyonu Taklit tümör

26 TENDON YARALANMALARI Tendonlar kuvvetleri kaslardan kemiklere aktaran organlardır. Kasların kasılmasıyla doğan kuvvet tendonların gerilmesine neden olur. Tendonlar genelde yüke karşı çok dayanıklıdırlar. Damarlanması seyrek, düşük metabolik aktiviteye ve yüksek gerilim kuvvetine sahip yapılardır Tendonlar temel olarak kollajen içerirler. 30 yaşından sonra dejeneratif değişikliklerle tendon elastikiyetini kaybetmeye başlar.

27 TENDON YARALANMALARI Sportif aktivitelerde direk travma sonucu tendon yaralanması sık değildir Genelde intrinsik faktörlere bağlı ve aşırı kullanım yaralanması biçiminde

28 Tendon Yaralanmalarını Hazırlayıcı Faktörler Isınma yapılmadan veya yetersiz ısınma sonucunda gerilim ani uygulanırsa Gerilim oblik uygulanırsa Tendon travmadan önce gerginse Bağlı olduğu kas maksimum inerve ve kasılmışsa Kas grubu eksternal kuvvet tarafından gerilmişse Tendon kasa göre daha zayıfsa Tekrarlayıcı mikrotravma söz konusuysa Kronik aşırı zorlama varsa İyileşmemiş major bir travma Uygun olmayan antrenman koşulları Fokal enfeksiyon

29 Tendon Yaralanmalarında Genel Semptomlar Eforla ağrı, sonradan istirahat ve gece ağrısı Limitasyon Fonksiyonel kuvvette zayıflık Komşu yapılarda ağrı

30 Tendon Yaralanmaları - Rüptürler Tam tendon rüptürü Kısmi tendon rüptürü Fokal dejenerasyon

31 Tendon Yaralanmaları - Enflamasyonlar Tendinitler; Tendonun ödem ve eflamasyonu Tendon zedelenmeleri kan akımının zayıf olduğu yerlerde oluşmaktadır Örneğin aşil tendonunda, tendonun kalkaneusa yapışma yerinin 2-5 cm proksimalinde Supraspinatus tendonunda humerusa yapışma yerinin 1-2 cm proksimalinde görülür. Akut tendinitlerde ağrı, şişlik, kızarıklık ve lokal ısı artışı nedeniyle tanı koymak kolay iken Aşırı kullanım nedeniyle gelişen kronik tendinitlerde tanı koymak daha zordur. İstirahat halinde görülen ağrı, ısınma ile kaybolur.

32 Tendon Yaralanmaları - Enflamasyonlar Tendinitler (Devam); Sporcu antrenmanına devam eder. Antrenman bitiminde soğumayla ağrı tekrar ortaya çıkar. İlerlemiş vakalarda ısınmayla kaybolan ağrı, antrenmanın sonlarına doğru tekrar ortaya çıkar ve aktivitenin devamını engeller. Zamanında tanısı konulup, tedavisi yapılmaz ise sporcunun performansı her geçen gün azalır ve sonunda antrenmanlara katılamaz hale gelir.

33 Tenoperiostit; Tendon Yaralanmaları - Enflamasyonlar Kas ve tendonun kemiğe bağlanma yerinin inflamasyonudur. Kemik tendon bölgesinin kanlanması buradaki fibrokartilaj dokunun bariyer oluşturması nedeniyle iyi değildir. Bu nedenle bu bölgede gelişen zedelenmelerin iyileşmesi uzun sürmekte ve sıklıkla kronikleşmektedir. Tekrarlayan mikrotravmalar kısmi yırtıklara ve kanamalara neden olur. Bu bölgede irritasyon ve inflamasyon oluşur. Büyüme çağındaki kişilerde tenoperiostit daha nadir görülmektedir. Tenoperiostit sıklıkla, dirsek bölgesinde (tenisçi dirseği, golfçü dirseği), kasıkta adduktor longusun yapışma yerinde, dizde patellar tendonun proksimal ve distal bağlantı bölgelerinde, aşil tendonunun kalkaneusa bağlanma yerinde ve plantar fasianın kalkaneusa bağlanma yerinde (plantar fassiit) oluşabilmektedir.

34 Tendovaginitis; Tendon Yaralanmaları - Enflamasyonlar Genellikle tendon kılıfının stenozis ve fibrozisi ile birlikte kronik enflamasyonu Tendon kılıfı içerisinde zor hareket eder

35 Tenosinovitis; Tendon Yaralanmaları - Enflamasyonlar Romatizma ve travmatik hastalıklarda aşırı kullanmaya bağlı Birçok örnekte tendonun sinoviasında enflamasyon vardır ve sekresyonu artmıştır Tendon şiş, hassas ve krepitasyon mevcut Harekette oldukça ağrılı

36 LİGAMENT YARALANMALARI Eklemin normal hareketinden daha fazla harekete zorlanması sonucu Ligamentteki burkulma daha çok ligamentin kemiğe yapıştığı yerde yani son kısımda orta kısma göre daha çok

37 LİGAMENT YARALANMALARI Sınıflandırma Birinci derece: yaralanma olduğu anda ya da 24 saat içinde orta şiddette ağrı, lokal hassasiyet. Eklem instabilitesi yok İkinci derece: aktivitede ağrı, genelde aktivite bırakılır. Ağrı ve hassasiyet orta dereceden şiddetliye doğru değişir. Eklem instabilitesi yok. Üçüncü derece: Tam veya tama yakın kopma veya ayrılma. Şiddetli ağrı veya fonksiyon kaybı. Stres uygulandığında ligament kopabilir. Palpasyonla defekt tanımlanabilir. İnstabilite var.

38 BURSA YARALANMALARI Bursalar; kemik-tendon, tendon-tendon ve ciltkemik arasında bulunan, sürtünmeyi azaltma ve yük stresini dağıtma görevleri olan keseciklerdir. Bursalarla ilgili problemleri direkt ya da indirekt travmalar sonucu görülen hemobursa ve inflamatuvar reaksiyonlar sonucu oluşan bursitler olarak iki şekilde inceleyebiliriz. Bursitler; friksiyonel bursit, septik bursit ve kimyasal bursit olarak üçe ayrılmaktadır. Aşırı kullanım tipi yaralanmalar içinde Friksiyonel (sürtünmeye bağlı) bursit en sık görülenidir.

39 BURSA YARALANMALARI Omuz (subakromial bursit, subdeltoid bursit), Dirsek (olekranon bursiti) Kalça (ischial, iliopectineal ve trochanteric bursitler) Diz (suprapatellar ve popliteal bursit) Topuk (calcaneal bursit) Sporcularda fluktuasyon veren şişlik, lokal hassasiyet, kızarıklık ve ısı artışı şikayeti vardır. Tedavisinde ağrı tamamen kayboluncaya kadar istirahat, soğuk uygulama, kompresyon bandajı ve elevasyon uygulanır. Şişlik yaygın ve ağrı şiddetli ise 24 saat sonra aspirasyon ve kompresyon uygulanır. Şişlik tekrar ederse lokal steroid injeksiyonu uygulanır. İnatçı vakalarda cerrahi olarak bursa çıkartılır.

40 SİNOVİAL YARALANMALAR Sinovial herinia (Ganglion) Küçük farkedilen bazen oldukça sert bir nodül halinde tendon veya eklem kapsülü üzerinde bulunur Fibröz kılıfın altındaki sinovia tabakasının bu kılıftan yaptığı fıtıklaşma Özellikle bilekte Kullanım ağrısı

41 KEMİK DOKU YARALANMALARI Kırık Basit kırık Birleşik kırık Komplike kırık Yeşilağaç kırığı Kopma kırığı Stres kırığı Ezik

42 EKLEM YARALANMALARI Egzersiz esnasında hareket limitlerinin sürekli olarak zorlanması eklemlerde aşırı kullanıma bağlı yaralanmanın oluşmasına neden olmaktadır. Eklem sakatlıklarının oluşmasında kas atrofisi ve güçsüzlüğü, tendon kuvvetsizliği ve ligament zayıflığı predispozan faktör olarak rol oynamaktadır. Aşırı kullanıma bağlı ligament yaralanmaları en sık; ayakbileğinde talofibularis ve deltoid ligamentte, dizde medial ve lateral collateral ligamentlerde, dirsekte ulnar ve radial ligamentlerde, omuzda glenoid ve acromioklavikular ligamentlerde görülür. Aşırı kullanmaya bağlı eklem yaralanmalarında sporcu ağrı, lokal hassasiyet, harekette sınırlılık ve lokal şişlik şikayetleri ile başvurur. Beraberinde bağ yırtığı da mevcutsa deri üzerinde ekimoz alanları görülür.

43 EKLEM YARALANMALARI Dislokasyon: Kemiğin normal eklem pozisyonundan tümüyle ayrılması Subluksasyon: Kemiğin eklemde kısmi yer değiştirmesi

44 DAMAR YARALANMALARI Arteral trombozis Anevrizma Arteriovenöz fistula Venöz trombozis

45 SİNİR YARALANMALARI En sık nöropraksia, direk travmaya bağlı Temas sporlarında alışılmadık şiddete bağlı sinir sıkışabilir, ezilebilir, komprese olabilir Daha ciddi yaralanmalarda sinir kopabilir Aşırı kullanıma bağlı tuzak nöropatiler

46 CİLT YARALANMALARI Aşınma Laserasyon Su toplaması Kallus teşekkülü Tahriş Deri enfeksiyonları Fungus enfeksiyonu