Hukuk Devrimi ATATÜRK ÜN DÜNYASI. Cengiz Önal

Transkript

1 ATATÜRK ÜN DÜNYASI Cengiz Önal Devrim yasalar, eldeki bütün yasalar n üstündedir. Bizi öldürmedikçe, bizim kafalar m zdaki ak m bo mad kça, bafllad m z devrim ve yenilik bir an bile durmayacakt r. Bizden sonraki dönemlerde de böyle olacakt r. Gazi Mustafa Kemâl Atatürk Hukuk Devrimi (Ça dafl Hukuk un Benimsenmesi) 29 ESK HUKUK DÜZEN Türkler Müslüman olmalar ndan itibaren, yaklafl k as rdan beri slam Hukuku çerçevesinde iliflkilerini yürütüyorlard. slam Hukuku nun temel ilkeleri de; a rl kl olarak dini kurallara dayan yordu. Dolay s yla Devletin uygulayaca hukukun bu kurallara ayk r olmas mümkün de ildi. Düflünülemezdi bile... Zamanla mezheplerin a rl k kazanmas, günlük olaylara uygulanacak kurallar aç s ndan farkl l klar yaratt. Osmanl Devleti nin halk çeflitli din, mezhep ve etnik kökene mensup insanlardan olufluyordu. Halk n önemli bir k sm Müslüman de ildi. Müslüman olmayan halk n kendi dini kurallar uygulan yordu. H ristiyanlar, mez- Devrimlerin ve ça dafl hukukun kurucusu M. Kemal Atatürk heplerine göre kendi kiliselerinde, Museviler de havralar nda do um, 49

2 BD MAYIS 2012 M. Kemal Atatürk ün Meclisteki Hukuk Devrimi konuflmas ölüm, evlenme, boflanma ve miras ifllerini çözümlüyorlard. Görülebilece i üzere, Müslüman olmayan kesim aras nda da bir hukuk birli i yoktu. fieriat n cevap vermedi i konularda, hükümdar kanun koymak suretiyle bu bofllu u dolduruyordu. Bunlara Örfi Kanunlar deniyordu. Bunlar n da fleriata uygun olmalar gerekliydi. Aksi mümkün de ildi Özetle Osmanl Devleti nde bir hukuk birli i söz konusu de ildi. Ancak, buna karfl n günlük hayat devam ediyordu. Oluflan bofllu u bir flekilde doldurmak gerekiyordu. Bu boflluk, Tanzimat Dönemi nde Bat kaynakl yasalarla doldurulmaya çal fl ld. 50 Birkaç örnek vermek gerekirse; hemen tamam Frans zlardan al nmak kayd yla, 1850 de Ticaret Kanunu, 1858 de Ceza Kanunu, 1861 de Ticaret Usul Kanunu, 1863 de Deniz Ticaret Kanunu ve 1879 da Hukuk ve Ceza Muhakemeleri Kanunlar tercüme edilerek uygulamaya konuldu. Bir yandan Bat dan al nan yasalara göre çal flan Nizamiye Mahkemeleri kuruldu. Haliyle fleriat mahkemeleri de faaliyetlerine devam ediyordu. Geliflmeler böylesi bir seyir izlerken; özel hukuk alan nda düzenlemeler gündeme geldi. ki görüfl ileri sürüldü. Ali Pafla ya göre Frans z Medeni Kanunu nun örnek al nmas, Cevdet Pafla ya göre ise, Osmanl Devleti nin slami bir devlet olmas sebebiyle, medeni hukukun slam hukukuna dayanmas gerekiyordu. Sonunda Cevdet Pafla n n haz rlad medeni kanun hükmündeki Mecelle kabul edilerek, 1876 y l nda yürürlü e konuldu. Sonuç olarak devlette iki türlü hukuk ve iki türlü mahkeme faaliyet halindeydi. Ayr ca yabanc lar kapitülasyonlar gere i, özel mahkemelerde yarg lan yordu. Müslüman olmayan kesim ise, kendi dini kurallar na göre ifllem görüyordu. BATI HUKUKUNUN ALINMASI Ülkede hukuk birli inin olmamas,

3 görev ve yetki çat flmalar na, adaletin gecikmesine ve devlet etkisinin azalmas na yol aç yordu. slam hukukunun da; fleriata dayanmas ve ça n ihtiyaçlar karfl s nda yetersiz kalmas nedeniyle, Cumhuriyet daresi yle ba daflmas mümkün de ildi. Dolay - s yla Gazi Mustafa Kemal bu konuya daha Ulusal Savafl m döneminde dikkat ve titizlikle e ildi. Türkiye Büyük Millet Meclisi nin, 1 Mart 1922 tarihinde üçüncü toplant y l n açarken yapt konuflmas nda, adliye alan nda uygulanacak siyasetin amac n özetle;...gaye, ilk önce halk yormaks z n, süratle, isabetle, güven içinde adaleti tevzi etmektir. kinci olarak toplumumuzun bütün dünya ile iliflkisi do al ve zorunludur. Bunun için adalet düzeyimizi bütün medeni toplumlar n adaleti düzeyinde bulundurmak mecburiyetindeyiz... Dünyada mevcut bütün medeni devletlerin medeni kanunlar hemen birbirinin pek yak n d r... Dolay s yla bizim hukuki mevzuat m z n bütün medeni devletlerin kanuni mevzuat ndan eksik olmas caiz de ildir. sözleriyle aç klad. Ayn konuflmada, "tam ba ms zl k" deyimine "adli ba- ms zl n" da dâhil oldu unu belirterek, adaleti düzenleme görevine, d flar dan bir müdahalenin asla kabul edilemeyece ini belirtti ve mahkemeleri nitelikli hâkimlerle donatmak için bir Hukuk Fakültesi aç laca n ifade etti. Gazi, 1 Mart 1924 deki Meclis aç fl konuflmas nda da, Türk Ulusu nun, Cumhuriyeti her türlü sald r dan sonsuza kadar koruyacak tedbirlerin al nmas n istedi ini, BD MAYIS 2012 hükümetin modern ve ça dafl idarenin bütün gereklerini basit ve çabuk bir flekilde gerçeklefltirmesi gerekti ini özellikle vurgulad. Adli mevzuat konusunda ise, adli kanunlar n ve teflkilat n ça n gereklerine uymayan kay tlardan kurtar laca n, medeni hukukta takip edilecek yolun ancak medeniyet yolu oldu una, hukukta idare-i maslahat ve hurafeli e ba l kalman n milletleri uyanmaktan al koyan en a r bir kâbus oldu unu belirtti ve sözünü, Türk Ulusu, üzerinde kâbus bulunduramaz ifadesiyle noktalad. Lozan Bar fl Antlaflmas n n imzalanm fl olmas, dolays yla kapitülasyonlar n kald r lm fl ve Türk adliyesinin tam ba ms zl sa lanm fl olmas itibariyle, adliye mevzuat n n da en k sa sürede modernize edilmesi düflünülüyordu. Adalet Bakanl hemen harekete geçerek, yürürlükte olan kanunlar n elden geçirilmesi ve de ifltirilmesi için bir kaç komisyon kurdu. Komisyonlar birçok çal flmalarda bulundular ama çal flmalar n doyurucu bulunmamas üzerine, Adalet Bakan Mahmut Esat (Bozkurt) Bey, 1925 te komisyonlar n görevine; Türk Devrimleri nin karar, Bat medeniyetini kay ts z flarts z kendisine mal etmek, benimsemektir. Bu karar o kadar kesin bir azme dayanmaktad r ki, önüne ç kacaklar, demirle, ateflte yok edilmeye mahkûmdurlar. Bu ilke nedeniyle, kanunlar m z oldu u gibi, Bat dan almak zorunday z. sözleriyle son verdi. Ayn y l 5 Kas m da Hukuk Mektebi aç ld. Bu Mektebin 51

4 BD MAYIS 2012 Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi en önde gelen amac, yeni hukukun gerektirdi i elemanlar yetifltirmekti. Gazi Mustafa Kemal, Mektebi; Tamamen yeni kanunlar meydana getirerek eski hukuk esaslar n kökünden kald rmak teflebbüsündeyiz. Yeni Hukuk esaslar n alfabesinden tahsile bafllayacak bir yeni hukuk neslini yetifltirmek için bu müesseseleri aç yoruz. sözleri ile açt. Sonra da; Cumhuriyetin teminat olacak bu büyük müessesenin aç l fl nda hissetti i mutlulu u hiç bir teflebbüste duymad n dile getirdi. Dolays yla Mustafa Kemal in amaç edindi i ça dafl medeniyet düzeyine ulaflmak, Türk Devrimleri nin hukuki dayana n oluflturmak, ülkede hukuk birli ini ve bütünlü ünü sa lamak, kayna n fleriat yerine Ulusal Egemenlikten alan yasalar ç karmak amac yla Bat Hukuku benimsendi. BATI HUKUKUNUN SA LADIK- LARI Medeni Kanun Bat dan aktar l rken sviçre Medeni Kanunu tercih edildi. 52 Bu tercihte, ad geçen yasan n aç k bir dille yaz lmas, pratik ve yeni tarihli olmas, hâkime genifl takdir yetkisi vermesi tercih sebebi oldu. Yasa 17 fiubat 1926 da Meclis te kabul edildi, 6 Nisan da yay mland ve 4 Ekim de yürürlü e girdi. Medeni Kanunun yan s ra; 1926 da Türk Ceza Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu, de Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu, 1929 da Ceza Muhakemeleri Kanunu, 1929 da Deniz Ticareti Kanunu ve 1932 de cra flas Kanunu yürürlü e konuldu. Yeni mahkemeler ve barolar oluflturuldu. Böylece eski hukukun dayand kaynak ve ilkeler terk edilmifl, Bat hukuku sistem olarak temel ilkeleriyle ve hukuk anlay - fl yla benimsenmifl, gücünü Ulusal Egemenlikten alan laik ve demokratik hukuk yürürlü e girmiflti. Büyük Önder Hukuk Devrimi ile Türk Toplumu nun yaflay fl n, ça dafl dünyada olmas gerekti i flekilde, yeniden düzenlemek ve hukuk yoluyla topluma ça dafl gelenekler kazand rmak istedi. Nitekim Medeni Kanun Türk Toplumu nun yaflay fl n temelinden de ifltirdi. Buna göre: Çok kad nla evlili in

5 yerini, tek kad nla evlilik ald. Evlenme, boflanma, miras, velayet gibi konularda kad n erkek eflitli i sa land. Bu yasa ile ailenin oluflmas ve bozulmas devletin onay na ba land. Medeni Kanun, Türk Kad n na sosyal, ekonomik ve kültürel hayata büyük ölçüde kat l m sa lama ve etken olmak yolunu açt. Müslüman n Müslüman olmayanla evlenmesi, reflit olan herkesin dinini serbestçe seçme hakk n kazanmas, Laiklik alan nda önemli bir geliflme idi. Mustafa Kemal in Hukuk Devrimi nin di er bir sonucu da, önceden H ristiyan az nl klara tan nm fl olan hukuki ayr - cal klar n, Lozan Bar fl Antlaflmas gere ince kald r lmas yd. Uygulaman n hemen ard ndan Müslüman olmayan cemaatler, hükümete baflvurarak, yeni kanun hükümlerine tabi olmak istediklerini bildirdiler. Bu suretle BD MAYIS 2012 Medeni Kanun, Türk Kad n na sosyal, ekonomik ve kültürel hayata büyük ölçüde kat l m sa lama ve etken olma yolunu açt. Türkiye Cumhuriyeti nde, yurttafllar aras iliflkilerde din ve mezhep kaidelerinin yerini laik kanunlar ald. Art k yabanc devletlerin, H ristiyan az nl klar n haklar n korumak bahanesi ile yüzy llardan beri yapt klar iç ifllerimize müdahalelerinin de kap lar kapanm fl oldu. Ayr ca, Türk Hukuku laik bir temele oturdu. Bu suretle Türk Ulusu nun ak lc, ça dafl, dinamik ve birlefltirici bir yola girmesi dinin, dünya ve devlet ifllerinden ayr lmas sa land. Mustafa Kemal bu Devrimle, Türk Ulusu nun bin y ll k tarihi gidiflinin yönünü, Bat ya, yani ça dafl dünyaya do ru yönlendirdi. cengizonal@butundunya.com.tr Gelecek Ay: Gazi Mustafa Kemal e Suikast Giriflimi Adliye politikamizda takip edilecek gaye, evvela halk yormaks z n süratle, isabetle, emniyetle adaleti da tmakt r. kinci olarak toplumumuzun bütün dünya ile temas do al ve zorunludur; bunun için adaletimizin seviyesini bütün medeni toplumlar n derecesinde bulundurmak mecburiyetindeyiz. Bu hususlar sa lamak için mevcut kanun ve usûllerimizi bu bak fl aç lar na göre yenilemekteyiz ve yenileyece iz" Herhalde alemde bir hak vard r ve hak kuvvetin üstündedir. 53