TEST 1-1 KONU FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ. Çözümlerİ ÇÖZÜMLERİ. 6. Özkütle =

Transkript

1

2

3 OU 1 BM GRŞ Çözümler TST 1-1 ÇÖÜMR 6. Özkütle = formülü ile hesaplanır. ütle Hacim ütle = ( U zunluk) 3 1. Gemilerin suda yüzmesi kaldırma kuvveti ile ilgili bir konu olup mekaniğin alanına girer. MR cihazı (manyetik rezonans) vücuttaki hidrojen atomlarının protonları ile gönderilen ışınların manyetik rezonansa girmesi sonucu çalışır. tom fiziğinin ilgi alanına girer. Radar cihazı, cihazdan yayılan elektromanyetik dalgalar sonucu çalışır. lektromanyetik dalgalar ise yüklerin ivmeli hareketi sonucu oluşur. Bu ise atom fiziği ve dalgalar konusunun alanına girer. 7. = m a Uzunluk ani kuvvet; ütle ( aman) ile hesaplanır. metre vme birimi dir. ( saniye).. veri elektrostatik çekim kuvvetini anlatırken Coulomb yasas d r. tomun yap s na ilişkin herhangi bir yasa yoktur. Teoriler vardır.. veri gezegenler arası kütle çekim yasasıdır. 8. Bilimsel yasalar deney ve gözlemlerle uyumlu olmal d r. Bilimsel bilgiler yeni bilgilerle birlikte de iştirilebilir bilgilerdir. er çekiminin sayısal değeri bir teori değil, yasadır. 3. Bu olayda model arabanın hızının değişmesidir. Hedef, ışığın hızının azalmasından dolayı doğrultusunun değiştiğini kavratmaktır. Modelleme ise ışığın hızının azalmasından dolayı doğrultusunun değişmesi ve bunun arabalar ile anlatılmasıdır. 9. Bilimsel bilgiler kişiye göre değişmemelidir. Öznel değil, nesnel olmalıdır. Bilimsel bilgi olmadan teknoloji var olabilir. Örneğin tekerleğin icadından önce tekerlekle ilgili bilimsel çalışma ve bilgi yoktur. Bilim eden? sorusunu sorar. Teknoloji ise nasıl yapılacağını araştırır. GS SORU BS 4. olun geniş olması arabaların çarpışma olasılıklarını azaltır bu durum kesiti büyük olan tellerde elektronların çarpışma olasılığının azalmasına benzetilebilir. esit arttıkça telin direnci azalır. ilkesini açıklamak için verilmiş bir örnektir. 5. Uzunluk ve kütle temel büyüklüktür. Hacim ise uzunluktan türetilmiş bir büyüklüktür. 10. Teknolojik gelişmeler bilimsel bilgi olmadan da var olabilir. Bilimsel bilgiler her zaman önceden tasarlanarak bulunmayabilir. Bazen rastlantılar sayesinde de bu bilgilere ulaşılır. Örneğin Röntgen in X ışınlarını bulması tamamen tesadüftür. Bilimsel bilgiye ulaşmanın standart bir yolu yoktur. Bazen rastlantılar bazen yöntem farklılıkları bilimsel bilginin elde edilmesinde etkili olabilir. ewton un yöntemleri ile instein ın yöntemleri arasında bir ilişki kurulamaz.

4 11. Sürat alınan yolun zamana oranıdır. Hız ise yer değiştirmenin zamana oranıdır. Sürat skaler bir büyüklük, hız ise vektörel bir büyüklüktür. 6. kıl yürütme yolu ile bir sonuca ulaşmaya çıkarım denir. 7. Bilimsel bir problemin geçici çözüm yolu hipotez kurmaktır. 1. Burada öğretmen, bir telin direncinin oluşum şeklini yani elektronların telin içindeki hareketini yün keçe içerisinde hareket eden zeytinyağının hareketine benzetmiştir. Hedef iletken telin elektriksel direncidir. TST 1- ÇÖÜMR 8. Bilimsel çalışmalarda mutlak bir yöntem yoktur. Bazen sadece gözlem veya deney veya matematiksel modelleme yöntemleri aynı anda ya da bağımsız olarak kullanılabilir. Bu ise bilimsel bilgiye ulaşmanın birden fazla yöntemi olduğunu gösterir. 1. a = ms / m = t s = s Uzunluk ( aman) = vme 9. vrensel çekim kanunu, kütle çekimi yasası, klasik mekaniğin önemli bir yasasıdır. nerjinin korunumu yasası, izole bir sistemdeki toplam enerjinin değişmeyeceğini ifade eder. tomun yapısı bilimsel teoridir.. ütle fiziksel büyüklüktür. 0 ölçü sayısıdır. Gram ise ölçü birimidir. 10. alton ve Rutherford atomun yapısı hakkında teori ileri sürmektedir. ewton un bu konuda bir teorisi yoktur. 3. Bilim insanı bilimsel bir araştırma yaparken her üç metodu da takip edebilir. 11. Gezegenleri ve yıldızları gözlemlemek için teleskop kullanılır. Mikroskop çok küçük cisimleri gözlemlemek için kullanılır. ürbün ise belirli bir kilometreye kadar uzaklıktaki cisimleri görmek için kullanılır. 4. Matematiksel modelleme grafik çiziminde fiziksel büyüklükler arasındaki ilişkiyi açıklamakta kullanılır.. seçenekte matematiksel modelleme kullanılmıştır. 5. Uzunluk skaler büyüklük, yer değiştirme vektörel büyüklüktür. ve B seçeneğindekilerin ikisi de vektörel büyüklüktür. C ve seçeneğindekilerin ikisi de skaler büyüklüktür. 1. icel gözlemler ölçüm aletleri ile yapılan gözlemlerdir. itel gözlemler ise duyu organları ile yapılır. Her üç gözlem de nicelik belirtildiği için nicel gözlemdir. 13. Buzun yapısı katı hâl fiziğinin alanıdır. lektrikli ısıtıcı elektriğin alanına girer. Bundan dolayı bu ikisi de yanlıştır. tom bombasının yapılması nükleer fiziğin alanındadır. 3 GS SORU BS

5 TST 1-3 ÇÖÜMR 1. ütle ve uzunluk temel büyüklüktür, direnç türetilmiş büyüklüktür. 8. Bağımsız değişken deneyde değiştirdiğimiz değişkendir. Bağımlı değişken ise bağımsız değişkene göre değişen değişkendir. ontrollü değişken ise sabit tutulan değişkendir. üzey alanı değiştirilerek basınç ölçülür. üzey alanı arttıkça basınç azalır.. Mekanik cisimlerin nasıl hareket ettiğini yer çekiminin nedenlerini ve sonuçlarını inceler. şığın havadan suya geçerken kırılmasını optik inceler. 9. Hipotez bir olayı açıklamak için önerilen geçici çözüm yoludur.. önerme sorudan ibaret olup çözüm yoktur. ise durum tespitidir. Sıcaklığı azalan gazlar yoğunlaşır. hipotez cümlesidir. 3. Çekirdekteki protonları bir arada tutan kuvvet, güçlü nükleer kuvvettir. Proton ile elektron arasındaki kuvvet, elektromanyetik kuvvettir. Gezegenler ile yıldızlar arasındaki kuvvet, kütle çekim kuvvetidir. 10. Sıvıların konulması için kap, sıvı özkütlesine bağlı olduğunu kanıtlamak için iki farklı sıvı ve basınç ölçer kullanılmalıdır. ereceli silindiri kullanmasına gerek yoktur. 4. Uzunluk, zaman ve kütle temel büyüklüktür. iğerleri türetilmiştir (uvvet ve ivme). 5. Buzdolabının çalışması, termodinamiğin; kaldıraç, mekaniğin; mikroskop, optiğin; pusula, manyetizmanın alanına girer. Televizyon ise elektiriğin ve manyetizmanın alanına girer. 11. Sıvının cinsi değiştiği için sıcaklık artışının sıvının cinsine bağlı olduğu ifadesi hipotez cümlesidir. Sıvının cinsi değiştirilen değişkendir. Sıcaklık artışı değiştirdiğimiz değişkene bağlı değişkendir. iğerleri ise kontrollü değişkendir. 4 GS SORU BS 6. uyu organları ile yapılan gözlem, nitel gözlemdir. Ölçme aletleri kullanılarak yapılan gözlem, nicel gözlemdir. izik bilimi madde ile enerji arasındaki ilişkiyi inceler. 7. Hipotez olayı açıklamak için geçici bir çözüm yoludur. ntifriz suyun donma noktasını düşürür. cümlesi, hipotez cümlesidir. 1. Su kütlesi bağımsız değişken, suyun sıcaklık artışı bağımlı değişken, ısıtıcının gücü ve çalışma süresi kontrollü değişkendir. 13. Termodinamik, madde-ısı ilişkisini inceler. Bundan dolayı buzdolabının çalışması, kalorifer peteğinin ısınması termodinamiğin alanıdır. antilatörün çalışması, mekanik ve elektriğin alanıdır.

6 TST 1-4 ÇÖÜMR 1.. izik madde ve enerji arasındaki ilişkiyi inceleyen bilim dalıdır bu yüzden doğrudur.. Termodinamik ısı enerjisiyle ilgilenir, bu yüzden doğrudur. 8. S birimi sistemine göre sıcaklık birimi elvin dir. 9. Bir bilim insanı problemi belirler geçmiş veri araştırması yapar. Hipotez kurar, deney yapar ve gözlemleri bir sonuca bağlar.. lektronların iletken teldeki hareketini elektrik inceler. Bu yüzden yanlıştır.. ütle, ışık şiddeti, sıcaklık, akım, madde miktarı, uzunluk ve zaman temel büyüklük olup bunların dışında kalanlar türetilmiş büyüklüktür. 10. rabanın gösterilen parçaları fizik alanı ile ilgilidir. Örneğin far, optik ışık bilgisini ister. lima ısının transferi o yüzden termodinamik. kü bir doğru akım kaynağıdır ve elektrik ile ilgilidir. nten radyo dalgalarını yakalar. algalar ile ilgilidir. Tekerlek daha çok sürtünme, hareket, durma olduğu için mekanik ile ilgilidir. 3. Büyüklükler vektörel ve skaler olarak ikiye ayrılır. ektörel büyüklük için yön doğrultu ve büyüklük, skaler için büyüklük ve birim yeterlidir. Buna göre; skaler, vektörel, M skaler, skaler, P skalerdir Gözlemlerle deney ve çevre anlamlanarak bilimsel bilgiye ulaşılabilir. ani doğrudur.. kıl yürütme ile bilimsel bilgiye ulaşılabilir.. Tüm teoriler zamanla yasaya dönüşmez. 1. Bilimsel hipotezlerde temel kriter bilimsel veri içermesidir. Öznel düşünceler bilimsel hipotez olamaz. 4. izik bilimi kimyasal değişim dışındakileri inceler. emirin paslanması kimyasal değişimidir.. yargı öznel bir düşünce olup yanlış bir temel üzerine oturtulmuştur. 5. icel gözlemler bir ölçüm aleti aracılığıyla yapılır. Buna göre. ve. yargı nitel gözlemdir.. yargı nicel bir gözlemdir Bu yargıda havaya atılan her nesnenin sonuçta atıldıktan sonra yere düşeceğini söyleyerek bir çıkarım yapılmıştır.. Belli bir hızla yatay atılan cisimlerin bir süre sonra durduğu, bu durdurma eylemini yapan kuvvet ortadan kaldırılırsa cismin aynı hızla gideceği çıkarımına ulaşılmıştır. 6. Şekildeki termometrede her 1 derecelik değişim, 4 bölmeye karşılık geliyor. lk ortadaki bölme 39,5 dereceye karşılık gelirken tekrar ortadan bölünmesi, 39,5 derece okunmasını sağlar. 7. Bilimsel çalışma yapan bir bilim insanı problemi belirler, hipotez kurar, geçmiş verileri araştırır. eney yapar, gözlemlerle bir sonuç çıkarır.. Termometre, oda sıcaklığını direkt gösteriyor, bu çıkarım değildir. 14. Ölçme hataları çevreye, kişiye, ölçüm aletine bağlı olarak hata verir. 5 GS SORU BS

7 OU M ÖR Çözümler TST -1 ÇÖÜMR 7. d 1. arışımın yoğunluğu, hacmi büyük olan sıvının yoğunluğuna daha yakındır. d d = 3d d > d 1 > d 3. = 10 cm 3 olursa m = 0 g olur, bu durumda 40 g ağırlaşma olmaz. = 0 cm 3 olursa m = 40 g olur, dışarı sıvı taşmaz. 40 g ağırlaşma olur. = 5 cm 3 olursa m = 50 g olur, dışarı 5 cm 3 su taşar 45 gram ağırlaşma olur. 3. üpteki suyun hacmi 8a 3 = 4a 3 tür. 6 adet küpün hacmi 6a 3 olup kaptaki boşluk 4a 3 olduğundan taşan sıvı hacmi a 3 olur. 3d d = d 7d = d kg = 1000 g ve 1 m 3 = 10 6 cm 3 tür kg 500Œ10 g 3 = 6 3 m 10 cm d =,5 g/cm = 160 cm 3 olması gereken hacim 140 cm 3 olduğuna göre, kum tanecikleri arasında 0 cm 3 boşluk bulunmaktadır. d = m = 180 = 3 g/cm t = 0 anında her iki musluk açılmış olabilir. t t arası d karışım arttığına göre, musluğu kapatılmıştır. t anında özkütle azaldığına göre kapatılıp açılmıştır. 5. aptaki suyun hacmi = taban alanı x yükseklik = S h Hacim değişmiyor.. kaptaki hacim yine aynı oluyor. 10. ğırlaşma miktarı = tılan kütleden taşan sıvının ağırlığının çıkarılmasıdır.. kaptaki ağırlaşma miktarı 3d d = d = m. kaptaki ağırlaşma miktarı 3d d = d = m 6 GS SORU BS Buna göre Sh = Sh h ı = h 6. oğunluğun en küçük olması için d özkütleli sıvıdan hacimce en çok d özkütleli sıvıdan hacimce en az alınmalıdır. den den. bardak. bardak 11. 6vd 6vd = 4vd 3. kaptaki alınan sıvı kütlesi d = d 1 ise 1 =. kaptan alınan sıvı kütlesi d = 3d = 3 1 = 3

8 1. Taşan sıvının hacmi, cismin hacmine eşittir. ani cisim = 0 cm 3 d = M 400 = 0 gcm / kaptaki kütle artışı m cisim m taşan sıvıdır. m cisim = 3d m taşan sıvı = d dir. 5 bilye atıldığına göre, 5(3d) 5(d) = m 10d = m dir. 1 bilyenin kütlesi 3d = 3m TST - ÇÖÜMR m= d m= d > 1 oldu una göre d 1 > d dir. S v lar kar ştırıldığında karışımın yoğunluğu hacmi büyük olana yakın olur. ani d ye yakındır. h ton = 10 3 kg 10, ton = 10,Œ10 3 kilogram = > M olduğuna göre her üçü de olabilir. 16. X = T X T > dir. T > dir. X > dir. h abın hacmine diyelim. t sürede ve, hacmini doldurduğu için her bir musluk t sürede dolduruyor. 3t sürede ve den toplam 3 kadar sıvı akar. Bu durumda kap tamamen dolduğuna göre, M musluğu t 3t arasında yani t sürede hacminde sıvıyı boşaltmıştır. t süre M t süre ise debileri aynıdır. 17. inamometrenin gösterdiği değer değişir. Çünkü ağırlık yer çekimi ile doğru orantılıdır. şit kollu terazide her iki kola aynı ivme etki ettiğinden bir değişiklik olmaz. Termometre sıvının genleşme prensibine göre çalıştığı için değişmez. 18. = M M > M > ve yorumlanamaz. 3. Bir kapta taşma olmuyor ise ağırlaşma miktarı cismin ağırlığı kadardır. ve te ağırlaşmalar eşittir.. kapta ise ağırlaşma cisim ağırlığı taşan sıvı ağırlığıdır. = > dir. 7 GS SORU BS

9 4. d x 3 7. Grafikteki eğim t anında artmaya başladığına göre, t anında musluğu açılmıştır. aptaki kütlenin azalması için iki musluk birden kapatılıp M açılmalıdır. d 3 (Tek musluk kapatılırsa kütle değişmez.) ütle 3m m = m 3m m d özkütleli sıvının kütlesi d = m 1 m 3m = 9 m 3 m 0 t t 3t aman d = m 3 d 9 x m 3 = d = d x 9 d x = 9d = 100 d x = d su 00 = d x d X = g/cm 3 1 = 3 1 = 100 olduğuna göre, 3 = 150 g 1 = 100 = 100 abın toplam hacmi 4 dir. şit hacimde, konulduğunda 9. aplardaki toplam kütle 7d 8d = 15d 8 GS SORU BS 4 ( 3 4) = 1 = 100 g 3 = 1, kg dır. 6. d X = d 3 d = d = 4d d k = 3d m = 4d d 4d x X y 3 X 3 = X 4 c x = m = d X y 1 X 1 = ise m m 1 = 8 15d 3 = 5d (her kapta olması gereken kütle). kaptan alınan d,. kaptan alınan 3d dir. m 1 m = tür d X > d dir. X = ise m X = X d X m = d m X > m dir. X > ise X d X > d > X ise X d X ile d kıyaslanamaz.

10 11. abın hacmine diyelim. 14. Silindirlerdeki sıvı hacimleri d su = m r h = 1 4r h = dir. 3 = = 3 3 d 4 d = d 5 1 = ise = 4 dir. d = 9 d = 1,8d 5 d d 3 5 su 3 = 7m 5 7 d d 3 su = d 3 5d 3 su 7 = e o d 3 su 5d = d 1 su d = = 1,9 g/cm grafik yanlıştır. ütle sıfır iken hacim sıfırdan farklı olamaz.. grafik yanlıştır. Hacim sıfır iken özkütle bir değer alamaz.. grafik doğrudur. ütlenin sıfır olduğu yerden başlamamış. 1. X ile sıvılarından sırasıyla 40 gram kütle ile 10 ve 30 cm 3 hacminde sıvı alınıyor. arışımın öz kütlesi m m x y d = x y d = = 80 = gcm / aplardaki sıvıların hacimleri > X > dir. Sıvı kütleleri aynı olduğuna göre, d > d X > d dir. m X ürenin tüm hacmi (r) 3 4 = 3 8 r 3 = 3r boşluğun hacmi 4 r 3 = 4r 3 3 ürenin net hacmi 3r 3 4r 3 = 8r 3 tür. r = 5 cm ise 8 15 = 3500 cm 3 m = d = 3500 = 7000 g = 7 kg 17. loresan lamba, mum alevi, yıldızlar plazma örnekleridir. Öğretmen, her üç kavramdan söz etmiş olabilir. 9 GS SORU BS

11 18. Musluğun debisi sabit olduğuna göre, eşit zaman diliminde eşit kütlede sıvı akar. ütle 3. dezyon kuvveti katı ile sıvı molekülleri arasındaki yapışma olup kohezyon kuvveti ise aynı sıvı moleküllerinin birbirini tutması olayıdır. aman Özkütle sabit olduğundan 4. üzey gerilimi sıvının cinsine, sıcaklığına ve yoğunluğa bağlıdır. Özkütle aman ap genişlediği için yükselme hızı azalır. 5. üzey gerilimi sıvı molekülleri arasındaki kohezyon kuvvetinin etkisiyle sıvıların serbest yüzeylerinin sıvı bir zar oluşturmasıdır. aprakların yüzeyde kalması, havuza atlayan kişinin vücudunun acıması örnektir. Süngerin suyu çekmesi kılcallığa örnektir. ükseklik aman 6. dezyon, farklı moleküllerin birbirine yapışması; kohezyon, aynı moleküllerin birbirini tutmasıdır. Buna göre adezyon kuvveti büyük olunca sıvı cama yapışır. 19. Cisim kabın tabanına çöker. Hacmi kadar sıvı taşırır. Taşan sıvının kütlesi taşan sıvının hacmi ile özkütlesinin çarpımı kadardır. 7. ılcallıkta kesit alanı daraldıkça sıvı yüksekliği artar. Bundan dolayı h 3 > h > h 1 şeklinde yükseklik ilişkisi olur. m = v d = 800 1,5 = 100 g Cevap : 8. dezyon farklı moleküllerin birbirine yapışmasıdır. Buna göre boyanın duvara ve çay tabağı ile bardağın su aracılığıyla yapışması, adezyon örneği; boyanın su üzerinde kalması, yüzey gerilimi örneğidir. TST -3 ÇÖÜMR 10 GS SORU BS 1. ılcallık adezyon kuvvetinin kohezyon kuvvetinden büyük olması nedeni ile sıvının yükselmesidir. Gaz yağının fitilde yükselmesi, bitkilerde suyun köklerden yapraklara kadar taşınması, peçetenin suyu çekmesi kılcallık örneğidir. Cevap. ılcallık olayında, sıvının cinsi, kesit alanı, adezyon kuvvetine bağlı olarak sıvının boruda yükselmesi değişir. 9. üzey gerilimi kohezyon kuvvetinin etkisiyle oluşur. Bu kuvvet arttıkça sıvı molekülleri daha bir arada kalıp yüzeye yapışmaz. Bundan dolayı, ve X şeklinde sıralanır. 10. eney boyunca sabit olan değişken kontrollü değişkendir. Bundan dolayı su ve sıcaklığı deney boyunca aynı olduğundan kontrollü değişkendir. Pipet kalınlığı değiştirildiğinden bağımsız değişken, sıvı yüksekliği ise bağımlı değişkendir.

12 11. üzey gerilimi sıvı moleküllerinin birbirini tutmasıdır. Tutma kuvveti azalırsa yüzey gerilimi azdır. Sıcaklık artışı ve deterjan gerilimi azaltır.. 10 cm cm 3 60 cm 3 X 0 cm 3 1. üzey gerilimini, sıcaklık ve deterjan etkiler. Çamaşır ve bulaşık makineleri hem suyun sıcaklığını artırır hem de deterjan kullanarak yüzey gerilimini azaltır. ükselen hacim ve taşan hacim toplam 80 cm 3 dür. Bu da cismin hacmine eşittir. 3. su = 0 cm ohezyon = tutma dezyon = yapışma noktasında su kapağa yapışmış durumda, B noktasında ise sular birbirini tutmaktadır. 40 cm 3 v beklenen = 50 cm 3 oluşan = 40 cm 3 30 cm üzey gerilimi, kohezyon kuvvetinden dolayı sıvı yüzeyinde sıvı bir zar oluşturmasıdır. Böceklerin yürümesi buna örnektir. beklenen oluşan = 10 cm 3 = boşluk = 0 cm 3 kumun 4. iziksel değişimde madde değişmiyor. Tekrar eski hâline dönebiliyor. Buna yağın donması örnektir. 15. dezyon kuvveti yapışma olduğu için ve buna örnektir dezyon kuvveti farklı moleküllerin yani sıvı ve katının birbirini tutmasıdır. O yüzden hepsi örnektir. TST kg = 1000 g ) = 1300 g B) = 1050 g C) = 750 g ) = 800 g ) 650 g elde edilemiyor. ÇÖÜMR su 45 cm 3 30 cm 3 beklenen = 60 cm 3 oluşan = 45 cm 3 boşluk = = 15 cm 3 30 cm 3 ün 15 cm 3 ü boşluk 100 ün cm 3 x x = %50 11 GS SORU BS

13 yırt edici özellik o maddeye ait olan değerdir. Bu yüzden özkütle, çözünürlük ve öz ısı ayırt edici özelliktir. 4 4 küp = a 3 ise küp = 4 3 = 64 cm 3 7. lk hacim = son hacim taban alan x yükseklik = hacim h. S = 4S h ı h ı = h 1. X sıvısına ait kütle hacim verildiğine göre X sıvısından hiç hacim yok iken kütle 50 gram kabın kütlesidir. 13. Plazmanın özellikleri, iyonize olmuş gaz atomlarından oluşur. ve iyonlarından oluştuğu için elektriği iyi iletir, toplam yük bakımından nötrdür. 8. Hâl değişimi, fiziksel değişim olduğundan naftalin süblimleşmesi buna örnektir. 14. Plazma örnekleri kutup ışıkları ve mum alevidir h 15. Plazma: Sıcak ve soğuk plazma olmak üzere ikiye ayrılır. ıldızlar sıcak, neon lambası soğuk plazmaya örnektir. 4 6 Hacim = Taban alanı x yükseklik 4 = 4 6 x h h = 1 cm 16. ebula, yıldırım ve floresan lamba plazmaya örnektir. 17. utup ışıkları soğuk plazmadır Terazi için 1 GS SORU BS m x = m y m z m > m x y m x > m z. Terazi için m x m y = m z m x m y = m z m y m z m y = m z m y = m z m z > m y m x > m z > m y TST -5 ÇÖÜMR 1. imyasal değişimde madde yeni bir maddeye dönüşür, yanma kimyasal değişimdir. Paslanma yavaş yanmadır, yine kimyasal değişime örnektir.. iziksel değişimde maddenin iç yapısı değişmez. Hâl değişimi buna örnektir ve bir önceki hâline dönebilir.

14 3. ütle, değişmeyen madde miktarıdır kilo = mili = 10 3 demektir. 1 kg = 1000 g doğru diğerleri yanlıştır. 10. ılcallık farklı moleküllerin birbirine yapışıp ince borularda yükselmesidir. ırçanın içine boyanın çekilmesi, ispirto ocağında fitilin üstünde ispirtonun yükselmesi ve yapraklara kadar suyun yükselmesi örnek olarak verilebilir. 11. Süngerin ve kâğıt havlunun suyu çekmesi kılcallık için örnektir. eterjan kullanılması yüzey geriliminin azaltılması içindir = rr 3 4 = 3 3 ( ) 3 3 = cm tür esit alanı azaldıkça yükselme artar. S < S 3 < S cm 3 = 1 litre demektir. 13. dezyon, farklı moleküllerin birbirine yapışması kohezyon ise aynı moleküllerin birbirini tutmasıdır. Sıvının boruda yükselmemesinin nedeni kohezyon kuvvetinin büyük olmasıdır. 7. 0,5 lt = 500 cm 3 demek tas = 00 cm 3 su atılınca = 700 cm endi ağırlığı ük endi ağırlığı = 4 16 = Sıvı boruda yükseldiği durumda, sıvı ile cam boru arasında çekim kuvvetinin etkin olduğu söylenebilir. Borunun kesiti arttığı durumda, sıvı daha az yükseldiği için yükselme miktarı kesitle ters orantılıdır. Sıvı molekülleri arasında çekim kuvveti daha baskın olduğunda, sıvı boruda alçaldığına göre cıvadaki durum bunu açıklar. 9. ayanıklılık α Buna göre = 1 h = 1 = 1 h esitalan Hacim 15. Halil Mutlu en dayanıklıdır. endi ağırlığı dâhil 4 kat ağırlık taşımaktadır. Mehmet ılmaz kendi ağırlığının yaklaşık 3,47 katına, Bünyamin Sudas ise yaklaşık 3 katına dayanmaktadır. 16. α esitlanı 1 = 1 = Hacim h h ilk durum son durum 17. plerde kesit alanı ile orantılıdır. S Æ G 3S 3G G1 1 = G 3 13 GS SORU BS

15 OU 3 BSÇ Çözümler TST 3-1 ÇÖÜMR 6. Bıçaklardan birinin peyniri kesmesi yüzey alanının küçük olması ile ilgilidir. iğeri ise yüzey alanı büyük olduğu için peyniri kesememektedir Ördeklerin bataklıkta batmaması ayaklarının perdeli oluşu ile ilgili olup yüzey alanının artışı sonucu basıncın azalmasıdır. - ğacın yapraklarına suyun taşınması kılcallık ile ilgilidir. - Bıçağın ucunun sivri yapılması yüzey alanın azalması sonucu basıncın artmasıdır. 7. at larda bas nç a rl n n yüzey alan na oranıdır. Bas nç kuvveti ise cismin a rl kadard r. P = S G olup S arttığı için P azalır. = G dir. (eğişmez.) G. Basınç P = s olduğundan yere uygulanan basınçlar eşittir. Basınç kuvveti ağırlık kadar olduğundan 8. > 1 = 3 tür. ile ün özkütleleri kesinlikle farklıdır. 3. Her üç sonuç da çıkarılabilir. P = G S mg dg.. hdgs... = = = S S S P = hdg. Buradan basıncın özkütle ya da ağırlığa bağlı olduğu sonucuna ulaşabiliriz. apların tabanına etki eden sıvı basınç kuvvetleri, taralı bölgedeki sıvı ağırlıkları kadardır. Bu durum 1 < G < G 3 > G olması anlamına gelir. 1 ve kıyaslanamaz. 3 en büyük olmalıdır. 3 > > 1 14 GS SORU BS 4. Traktörlerin arka tekerlekleri traktörün çamura batmasını engellemek için geniş yapılır. ğır iş makinelerinin paletlerinin ve kar ayakkabıların geniş tabanlı yapılması batmayı engellemek içindir. 5. Basküller a rl k ölçer. Bir cismin a rl ölçülürken cismin temas yüzeyinin önemi yoktur. atıların kuvveti iletirken nasıl konulduğu (temas yüzeyi) önemli değildir. 9. atılarda basınç kuvveti ağırlık kadar olduğundan nin değişmesi aynı zeminde olanaksızdır. Cisim ters çevrildiğinde yüzey alanına göre basınç artabilir, azalabilir. 10. P X = S G X P = G X G 4s X in basıncının azalması için kesiti büyük olan taraf nin üzerine konulmalı, nin artması için nin kesitinin küçük olduğu taraf zemine gelmelidir. Bu sadece. seçenekte mevcuttur.

16 Taralı bölgenin tamamı çıkarılsa idi P değişmezdi. (P = hdg) Tamamı çıkmadığına göre basınç artmıştır. ütle azaldığı için azalır. aptaki sıvı yüksekliği h h arası olur. Basınç P P arası olur. 1. Cisimlerin yere yaptıkları basınçlar eşitse taban alanları ile toplam ağırlıklar doğru orantılı olmalıdır. Buna göre 17. P X P = P P > P X P PX = P < P dir. S 13. üzgün kaplarda, sıvı = G sıvı dır. P = G S iken G S = 4P olur. sıvı değişmez. Havanın hacmi değişmediğinden basıncı da değişmez. 18. üzgün kaplarda basınç kuvveti = G sıvı dır. P = s olduğundan, 14. P = ( h h ) d g 1 P = h d g 3 3 h h 1 = h 3h = h 1 h m g 1 P s m s = P m g = m s s ve doğru cevaptır h = h P = h d X g P = h d g d X = 4 tür. d 19. üzgün kaplarda sıvı basıncı G den bulunabilir. s. kaptaki sıvı ağırlığı G ise. kaptaki G dir. Bu sıvılar. kaba boşaltılırsa toplam ağırlık 3G olur. 3G = P olur. 3S GS SORU BS

17 TST 3- ÇÖÜMR 5. h boş h 1. = G 1 < G > G 3 olup G > G 1 > G 3 tür. Sıvı kütleleri farklıdır. ve. yargı için kesin bir yanıt bulunamaz. h h P = 3h dp 3hdg = P P = 3h dp P ı = hdg P ı = P 3. ap düzgün ise tabandaki basınç s olur, değişmez. M kabında karışımın özkütlesi alkole daha yakındır. 6. ve. kaplar düzgün olup düzgün kaplarda sıvı basınç kuvveti sıvının ağırlığı kadardır. alnız kabında ise karışımın özkütlesi suya daha yakındır. M de azalır, de artar. ve de değişmez. 7. P= h d su g dir. aplar sıvı ile doldurulup karıştırılırsa, d 1 = 1,5 g/cm 3 d > 1,5 g/cm 3 3. h h h h d d d 3 = 1,5 g/cm 3 d 4 < 1,5 g/cm 3 olur. P = h 1 g iken. kapta yükseklik h, yoğunluk 1,5 ten büyük olduğu için basınç 3P den büyük olur. 16 GS SORU BS S v bas nc s v özkütlesi ve yüksekli e ba l oldu undan P = h d g P = h d g h d g P 1 = tür. P 4 4. Sıvılar karışınca yoğun olan sıvı kabın yukarısına çıkar, deki basınç artar, deki de artar. (ap düzgün olsa idi deki değişmezdi.) 8.. kaptaki sıvı basınç kuvveti sıvıların ağırlığı kadar olduğundan 1 değişmez. de d karışım, d ye yakın hdgs azalır. te d karışım, d ye yakın hd g S artar. 9. üzgün katı cisimlerde basınç hd g olduğundan cisimlerin yükseklikleri farklı ise özkütleleri de farklıdır. h X > h ise d > d X olmalıdır.

18 10. üzgün kapta tabandaki basınç değişmez. Tabanın üstündeki bütün noktalarda sıvı karıştırılınca basınç artar.,, M doğrudur. 15. Sıvı pistona yapılan basıncı balona iletir. Balonun üzerindeki dış basınç arttığı için balon küçülür. Bu durumda balona etki eden kaldırma kuvveti küçülür, balon aşağı doğru hareket eder. 11. Musluk h h h S S 16. eliklerden fışkıran suyun farklı hızda akması deliğin üzerindeki sıvı basıncının farklı olması anlamına gelir. Hem kabın üzerine hem de deliğe açık hava basıncı etkidiğinden akış hızını etkilemez. t anına kadar muslukta hacminde sıvı akmaktadır. Böylece S tabanlı h yükseklikte yeri dolduruluyor. aha sonra t sürelik değişimde basınç P oluyor. Bu yüzden t anında musluğun debisi iki katına çıkmıştır. 17. ip 1. S su X Suyun. durumdaki yüksekliği. durumdakinden fazladır. Bu durumda ikisi de artar. Piston X kadar hareket ederse sıvının üst seviyesi kadar hareket etmiş olur. > X olduğuna göre, piston üzerindeki basınç kuvveti artar. Sistem yeniden dengeye geldiğinde, = T = sıvı olur. T artar. 13. Balonun içindeki basınç açık hava basıncı kadar olup değişmez. Sıcaklık artarsa P = n RT den artar. 14. Bardak suyun dışında iken içinde hava vardır. Bardağı suya ters olarak batırdığımızda bardaktaki hava sıkışır ve basıncı artar. ve. yargıya ulaşmak olanaklıdır. P artar. 18. Sıvılar basıncı her tarafa aynen ilettiği için basınç değişimleri aynıdır. 17 GS SORU BS

19 TST 3-3 ÇÖÜMR 1.. kaptaki suyun yükseklikteki değişim hızı sabittir.. kapta ise yükselme hızı önce azalır sonra artar. t anında kaptaki sıvıların yüksekliği eşittir. apların toplam hacimleri aynı olduğundan t anında ikisi de tamamen dolmuştur P = h 1 dg P P = h dg P X h > h 1 ve P > P X ise P ve P kıyaslanamaz. - nolu musluk açılırsa X ve gazları karışır. P azalır, P artar. - Her iki musluk açıldığında nin üzerindeki sıvı yüksekliği azalır, gazın basıncı da artar. Bunu yorumlayamayız.. Sıvılar basınç ilettiğinden pistonlar aynı seviyede ise basınçlar eşittir. üçük fil = G 1 6. X Büyük fil = G olsun. G S G = dir. S S > S 1 ise G > G 1 dir. 1 P 0 h ve doğrudur. çizgisinde basınçlar eşittir. 3. mg = hd g dir. s nolu sistem mg mg s = hdg s mg = hdg (doğru) s nolu sistem mg s = hdg (doğru). Şekil ile aynıdır. ükseklik farkı h olmalıdır. 7. P 0 = P X hdg = P hdg dir. P 0 > P X = P d h X M h h h d 1 18 GS SORU BS 4. s = = olduğundan s 4s s = = dir. s 4s = 10 ve 3 = 0 dur. X ve deki basınçlar eşittir. d 1 > d olduğuna göre, P h d g = P M h d 1 g Ø Ø P > P > P M

20 8. ve nolu kolların tabanlarının aynılaşması yani sıvı geçişinin olması için açılmalıdır. Üzerindeki gazların basınçlarını bilmediğimiz için onların da aynı basınca sahip olması için M de açılmalıdır. Bu durumda tabandaki toplam basınçları eşitlemek için sıvı den ye doğru hareket eder. 1. çteki silindirin hacmi kadar dıştaki silindire dolan suyun hacmi 3 kadardır. Sıvı yüksekliği h kadar olduğunda sıvı kaba dolmaya başlar. Bu durumda 3t süresince sıvı yüksekliği değişmez. abın yarısının dolması için geçen süre 4t ise tamamının dolması için geçen süre 8t dir. 9. m 1 g m g hdg = s s m m 1 hd = s s m 1 m = olamaz. Bu durumda h sıfır olurdu. 13. X gazının basıncı azaldığına göre kaptan dışarı sıvı akışı olmuştur, h yüksekliği azalmıştır. P k = P sıvı P gaz olduğundan deki toplam basınç azalır. P x > P o olduğundan sıvı akışı olmuştur. 14. Musluk açıldığında dışarı sıvı çıkışı olur. deki sıvı basıncı azalır. Gazın hacmi artar P gaz azalır ve yi ip tuttuğuna göre bu pistonların sıvıya yaptığı basınç M pistonunun yaptığı basınçtan azdır. T T 1 M s = s = s T 1 > T olduğundan pistonun yaptığı basınç. bölmede 1 hacim sıvı vardır. Musluklar açılınca önce muslukların altındaki bölmeler dolar, daha sonra sıvı seviyesi sağdaki musluk seviyesine gelince birlikte yükselir. pistonunun yaptığı basınçtan küçüktür. pler kesildiğinde en yukarıda, M en aşağıda bulunur. ırmızı ile taranmış bölge yeni denge durumudur. P 1 = hdg = P P = 5hdg = 5P P 3 = hdg = P 16. Piston yukarı çekilince gazın basıncı azalır. Gaz sıvıya daha az basınç uygular ve balonun üzerindeki basınç azalacağı için balon şişer, sıvı yüksekliği artar. P artar. b artar. 11. musluğu açıldığında açık koldaki sıvı seviyesi bu musluk hizasına kadar iner ve X teki sıvı basıncı 4hdg olur. açıldığında ise açık koldaki sıvı seviyesi musluğunun olduğu yere kadar iner. X teki sıvı basıncı 3hdg olur. P 4 = tür. P 3 X e etki eden kaldırma kuvveti = G dir. eğişmez. 17. Hidrolik fren sistemleri sıvıların basıncı iletmesi sayesinde tekerleklere daha büyük bir kuvvet uygulanması ile çalışır. Sıvılı kaldıraç sistemlerinde pistonun kesit oranı arttırılarak basınç kuvveti arttırılır. Burda da yine sıvıların basıncı iletmesi prensibi vardır. Magdeburg küreleri ise havası alınmış küresel kapağın açık hava basıncı sayesinde birbirine yapışmasıdır. 19 GS SORU BS

21 TST 3-4 ÇÖÜMR 6. Sifonların birbirinden ayrılmama nedeni, açık hava basıncıdır. Bu deneyle açık hava basıncının varlığı ve ne kadar büyük olduğu anlatılmaktadır. 1. Piston itildi inde sıvı yüksekliği artar, deki sıvı basıncı artar, gaz sıkışır. P gaz artar. 7. Suyun akmasının nedeni açık hava basıncıdır. çık hava basıncı olmasa idi su akışı olmazdı. Hortumun uçları aynı yatay seviyede olursa yine akış olmaz.. Balonun sıkılması gazın basıncının artması anlamına gelir. Hava kabarcıkları su yüzeyine doğru çıkarken üzerindeki basınç azalır, hacmi artar. k artar ve kabarcıklar hızlanarak yukarı çıkar., ve doğrudur. Suyun akışı yüksek basınçtan düşük basınca olmuştur. M P o h P o kabı P = P o hdg 3. Bilye sıvıya düşünce sıvı yüksekliği artar. P k artar. Sıvı ve bilyenin hacmi sabit olduğundan gazın da hacmi sabit kalır. P gaz değişmez. kabı Hortumdaki hava emilirse su akışı den ye doğru (yüksek basınçtan düşük basınca) olur Öğrenci havayı üfleyerek pipet üzerindeki hava basıncının nasıl değiştiğini gözlemektedir. Bu basınç farkının sıvı hareketine neden olup olmayacağı sorusunun da yanıtını aramaktadır. ve doğrudur. 8. nolu musluk açıldığında gazının bulunduğu yerdeki basınç açık hava basıncı kadar olur. ve ün sıvı yükseklikleri eşit olur. Bu durumda. kolun bulunduğu yerdeki toplam basınç artar. ve aynı tabana sahip olduğundan deki toplam basınç da artar. X gazı sıkışır. h 1 h artar, h 3 azalır. GS SORU BS 5. ar esnek olduğundan zarın iki tarafındaki basınç birbirine eşit olur. Bu durumda P 1 = P = P 3 olur. 9. Sıvı taşma çizgisinde olduğu için h sıvı değişmez. P k değişmez. Gaz sıkışır. P gaz artar. P T = P k P gaz olduğundan P T artar.

22 10. Buz erirken hacmi küçülür, d buz < d su dur. Bundan dolayı her üç kapta da erime sırasında hacim azalır, gazın hacmi artar, basıncı azalır. 14. umurtanın dışarı çıkması için fanusun içindeki hava basıncının artırılması gerekir. Bunun için içeriye hava üflenerek yumurtanın dışarı çıkması kolaylaştırılır. 11. h P o 15. ve ün tabanlarındaki toplam basınçlar eşit olduğundan yalnız nin açılması sonucu etkilemez. X açılırsa ve teki sıvı seviyeleri eşitlenir. ün tabanındaki P T artar, P artar. P 0 = P > P 4 tür. P o Başlangıçta pipetin üzerindeki havanın basıncı açık havanın basıncı kadardır. Bir miktar su dökülünce havanın hacmi artıyor, basıncı P o dan küçük oluyor. Bu durumda P hava hdg = P o olunca akış duruyor. Bu olayda üç ilke de gerçekleşmiştir. 16. akıt alınacak deponun ağzı açık olduğu sürece aç k hava yakıta basınç uygular. Hortumun ucundaki hava emilirse açık hava basıncı sayesinde depodaki yakıt hortum yardımıyla diğer aracın deposuna aktarılır. Bu durumda depoya üflemek veya deponun ağzını kapatmak gerekmez. 1. kabının yukarı doğru hareket etmesi borudaki sıvı yüksekliğinin artmasını sağlar bu da sıvı basıncının derinliğe bağlı olduğu sonucunu doğurur. Sıvı bu basıncı ilettiği için pistonda yukarı doğru hareket etmiştir.. ilke yanlıştır. atılar basınç iletmez, kuvveti uygulama doğrultusunda iletir. 17. Buz erirken hacmi küçülür, gazın basıncı azalır. ap düzgün olduğu için hem katı, hem sıvı basıncı G G s den bulunabilir. ( s sabit) Toplam basınç, s G Pgaz olduğundan P T azalır Tenekeden yağ dökülmemesi açık hava basıncı ile ilgilidir. Üstten delik açılarak her iki tarafa P o ın etki etmesi sağlanmıştır. P o P o P o de dökülmez. de sıvı dökülür. TST 3-5 ÇÖÜMR 1. ollara tuz atılması erime noktasının maddenin saflığına bağlı ilişkisine ilişkindir. raba tekerleklerinin karın üzerinden geçince karın erimesi basıncın hâl değişimine etkisidir. ntifiriz ise saflığın hâl değişimine etkisine örnektir. GS SORU BS

23 . ükseklere çıkıldıkça basınç azalır kaynama noktası düşer. apalı bir kapta gaz basıncı arttıkça madde hâl değiştirir. ltımetre ile yükseklik ölçülür. 3. Bernoulli ilkesi akışkanlar basıncı ile ilgilidir. Musluktan akan suyun yanındaki hava hızlanır mumun diğer tarafındaki basınç fazla olduğu için mum alevi suya yaklaşır. raba hareket hâlindeyken etrafındaki hava hızlanır içerideki hava durgun olduğu için basıncı daha büyük olur. uman arabadan dışarı hareket eder. 7. P 0 P 0 X sıvısı sıvısı P x = P y = çık hava basıncı P z = P o hd g P z > P x = P X h h X sıvısı sıvısı d d s s P k = hdg hdg P k = 3hdg G s x Gy = s Sıvı 5. h. durum h h h Sıvı piston itiliyor 1. durum 9. Gx 1 = Gy d Sıvı s h 1. durum 3P = 3hdg = hdgs şeklinde ifade edilir.. durumda P ı = hdg P ı = P GS SORU BS 6. 3h 3 hd g = hd g y x d 3 = d x y X h Basınçlar eşit 10. P 1 Uçak kanat P Hava Uçak hızlandıkça kanadın üstündeki hava daha hızlı hareket eder. Bu yüzden P basıncı P 1 den büyük olur.

24 11. Bileşik kaplarda sıvı yüksekliği boruların şeklinden ve kesit alanından bağımsızdır. Bu yüzden sıvı seviyeleri eşittir. 16. h h 3h M 1. M hd g = hd g = 3hd M g Gaz d = d = 3d M h 1 P 0 h P 0 P 0 h 3 d > d > d M Cıva P o = h 1 d cıva Cıva Cıva TST 3-6 ÇÖÜMR P o = h d cıva P o = h 3 d cıva P gaz 1. Basınç birim yüzeye dik etki eden kuvvete denir. Skaler bir büyüklük olup birimi Pascaldır. h 1 = h > h 3. Basınç = uvvet üzey lanı 13. s s üzey alanı arttıkça basınç azalır. Traktörlerin arka tekerleklerinin genişliği artırılarak basınç azaltılır. iğer örneklerin hepsinde yüzey alanı küçültülüp basınç arttırılıyor. h musluk hs= 3 Sh h h = = h = h atılara uygulanan basınç ile bazı kristallerde potansiyel fark oluşur. Bu olaya piezo elektrik denir ve bu özellik kantarlarda kullanılır. Bu yüzden h > h 1 = h 4. Pascal, tm, cm/hg gibi birimler basınç birimidir. 14. eneyde kontrollü değişken sudur. Bağımsız değişken ise yüksekliktir. Buna bağlı olarak basıncın değişmesine bakılıyor. Bunun için en iyi düzenek ve olmaktadır. 15. Muayene istasyonlarında dolu kompresörler ve damperlerin kaldırılmasında pistonların içindeki hidrolik yağ yani sıvı basıncı kullanılır. ewton kuvvet birimidir. 5. Tuğlalar özdeş olduğu için hepsinin ağırlığı aynıdır. Her birinin ağırlığına G dersek G G P = P = P = S S SG 1 3 ve temas alanları aynı, lerin temas alanı daha küçüktür. Buna göre P = P < P dir. 3 GS SORU BS

25 6. Özdeş tuğla olduklarından P X = S G P = P P X = G S 1 dir. 9. Sıvı basıncı P = hdg P = yükseklik x yoğunluk x yer çekimi ivmesi P = hdg P = 3h d g= hdg 3 P = hdg P = P > P 7. M r P = P = P M G G G M = = 4S S 9S pr = S r 3r 10. kışkanların hızı arttıkça yüzeye yaptığı basınç azalır. Hava basıncından faydalanarak deniz düzeyinden yüksekliğini ölçebilen alete altimetre denir. Termometreler sıcaklığı ölçer. 4pr = 4S 9 pr = 9S G M > G > G Sıvı basıncı kabın şeklinden bağımsızdır. P = yükseklik x özkütle x yer çekimi ivmesi Buna göre 5h 4 GS SORU BS Basınç P = hdg 4h 3h M atay zemin aynı maddelerden yapıldıkları için özkütleleri aynıdır. P = 4 hdg P = 3hdg P M = 5hdg P M > P > P h h = h > h M Sıvı M h M, ve M noktalarının üzerindeki sıvı yükseklikleri arasındaki ilişkidir. P = P > P M h

26 1. Hareket eden akışkanların hızı arttıkça basınçları azalır. kışkanlar basıncın büyük olduğu yerden küçük olduğu yere doğru hareket eder. esit alanı azaldıkça akışkanın hızı artar slak elbiselerin rüzgârlı havada daha rahat kurumasının nedeni, elbiselerin etrafındaki basıncın azalmasıyla buharlaşmanın daha kolay olmasıdır. ki kâğıdın arasına üflenince iki kâğıdın arasındaki basınç azalırken diğer taraftaki basınç büyük olacağı için kâğıtlar birbirine doğru hareket eder. atılar kuvveti aynen iletir. Bu, katı basıncı ile ilgilidir. Hız x kesit alanı = sabit 1 > > Uçak kanatlarının biçimi akışkanların basıncına iyi bir örnektir. Sıvı yüzeyinin üstündeki her noktada basınç aynı ve açık hava basıncına eşittir. Hava Havanın hızı artıyor aha yavaş Borunun tam üstündeki hava hızlanınca basıncı azalır. Borunun dışındaki sıvının üzerindeki basınç ise açık hava basıncı olduğu için borunun içindekinden daha büyük bir basınç oluşur. Bu yüzden borunun içinde sıvı yükselir. ve aynı yatay seviyede olduğu için o noktalardaki toplam basınçlar eşittir. Basınç artar ış lastiklerinin daha pürüzlü olması sürtünme ile ilgilidir. Bıçakların sivri olması katı basıncı ile ilgilidir. 14. Üç örnek, sıvıların sıkıştırılmaması ilkesinden yola çıkarak kesit alanının daralması ile hızın artmasına örnektir. Borunun ağzı daralınca sıvı hızlanarak hareket eder. 5 GS SORU BS

27 OU 4 SR RM UT Çözümler TST 4-1 ÇÖÜMR 1. Sıvılar karıştığında karışımın yoğunluğu d 1 den büyük olur. biraz yukarı çıkarak yüzmeye devam eder, ise yüzer. Her iki cismin kaldırma kuvveti ağırlıkları kadar olduğundan değişmez. M cismi ise dipte kalmaya devam ederse b d S den dolayı artar. ğer M yüzeye çıkarsa = G olur. Oysa kabın tabanında iken < G idi. ani yine artmış olur. alnız M doğrudur. 5. cismi X sıvısında yüzerken sıvısında dibe battığından, X sıvısının özkütlesi sıvısının özkütlesinden büyüktür. X sıvısı daha yoğun olduğundan X sıvısı aşağıda, sıvısı yukarıda olur. cismine her iki sıvıda kaldırma kuvveti uygulayacağından X sıvısına batan hacim ilk duruma göre azalır. Toplam kaldırma kuvveti değişmeyeceği için cisim, C seçeneğindeki gibi dengede kalır.. S v içinde yüzen ya da ask da kalan cisimlere a rl klar kadar kald rma kuvveti uygulan r. d S = m (Şekil - ) 4 d S = m m dir. (Şekil - ) m = 3 d s dir. m 1 m = tür nin hacmine dersek, kutunun hacmi 4 olur.. şekilde batan hacim 4 dir. Toplam ağırlık toplam kaldırma kuvvetine eşitlenirse 4 d S = m m kutu. şekilde ise d S = m kutu olayısıyla m = 3m kutu dur. mkutu m 3m d = d 4 = = d 1 = d 1 kutu 3. nin yarısı batmış olup özkütlesi d kadardır. ise d özkütleli sıvıda askıda olduğundan özkütlesi d dir. Cisimlerin hacimleri ise 1. kaptan d,. kaptan d sıvıları taşmıştır. ani taşan sıvı kütleleri aynıdır. Taşan sıvı hacimleri farklıdır. Cisimlerin özkütlesi eşit olup d kadardır G d ı d G d G GS SORU BS 4. Her üç cisme etki eden kaldırma kuvveti ağırlıkları kadardır. = b d S g olduğundan batan hacimler eşittir. Özkütleler farklı olduğu için hacimler de farklıdır. Cisimlerin özkütlesi kıyaslanırken batma oranına bakmak yeterlidir. Batma oranı büyük olanın özkütlesi de büyüktür. (d M > d ve d M > d dir.) cismi d 1 özkütleli sıvıda yüzdüğünden d k < d 1, d özkütleli sıvıda askıda kaldığından d = d k, d 3 özkütleli sıvıda battığından d k > d 3 tür. d 1 > d > d 3 tür. ışarı sıvı taşmadığı sürece ağırlaşma sadece kabın içine konulan cismin ağırlığı kadardır. Her üç durumda da aynıdır.

28 G T 3d T X Cisim dengede olup cisme etki eden bileşke kuvvet sıfırdır. T G = T = G T = 3d g d g T = dg G = d g olduğundan T = G dir. T = G G Sistem dengede olduğundan bileşke kuvvet sıfırdır. temas gerektiren T gerilmesi temas gerektiren G ise temas gerektirmeyen kuvvettir. ve doğrudur. 9. Su X 1. Bağımsız değişken (değiştirilen değişken) cisimlerin kütlesi, bağımlı değişken (bağımsız değişkene bağlı olarak değişen) batan hacim olduğundan dolayı araştırmacı cisimlerin kütleleri ile batan hacimleri arasındaki bir ilişkiyi araştırmaktadır. Bundan dolayı hipotez cümlesi, cisimlerin batan hacmi kütlelerine bağlıdır biçiminde olmalıdır. G X cisminin içi dolu yani boşluk olmadığı için suyun özkütlesi cismin özkütlesine eşittir. Sistem dengede olduğuna göre aldırma kuvveti, camın ağırlığına eşittir. 13. Cisimler yapışık olduğu için nin özkütlesi sıvınınkinden büyük, ninki ise sıvınınkinden küçük olabilir. ve aynı özkütleli olabilir. olayısıyla kütleleri de eşit olabilir. Bu durumda her üç önerme de doğru olabilir Cismin ağırlığı mg kadar, kaldırma kuvveti ise b - d S g olduğundan cisim kutuplara götürüldüğünde kutuplar daha basık olduğu için g artar, dolayısıyla kaldırma kuvveti ve ağırlık da artar. d g = d g C C b S er çekimi ivmesi sadeleşir b değişmez. Bu durumda sadece azlıcan yanlış yorum yapmıştır. 14. p serbest bırakıldığında balon yukarı doğru hareket eder. Üzerindeki basınç azalacağından hacmi artar, dışarıya su taşar. Taşan suyun hacmi hakkında yorum yapılamaz. Çünkü balonun ne kadar şişeceğini bilemeyiz. GS SORU BS

29 15. aldırma kuvveti, batan hacim ve sıvı özkütlesi ile doğru orantılıdır. Cisimlerin batan hacmi bilinmediği için kaldırma kuvvetleri bilinemez. olayısıyla ağırlıklar da karşılaştırılamaz. nin birazı nin tamamı battığı için nin özkütlesi nin özkütlesinden büyüktür. TST 4- ÇÖÜMR 1. Cisim kutudan çıkarılınca sıvıya bırakıldığında dibe çöküyor ise cismin özkütlesi sıvının özkütlesinden büyüktür. iğer sonuç bu deneyden çıkarılamaz. Bir cisim s v ya temas etti i sürece cisme kald rma kuvveti uygulan r. Cismin dibe batmas bu durumu de iştirmez.. T 16. üzden cisimler ağırlıkları kadar, batan cisimler ise ağırlıklarından daha az sıvı taşırır. üzen cisimlerde = G dir, batan cisimlerde ise < G dir. X ve ağırlığı kadar ise ağırlığından daha az sıvı taşırır. Taşan sıvı kütlesi m ile 3m arasıdır. P d Cisim dengede olduğundan cisme etki eden bileşke kuvvet sıfırdır. T = P dir. 17. T = P T = 4 3d g d g T = 10dg P = 1dg ise 1 P T = P dir nin batan hacmi nin batan hacminden büyüktür. Bu durumda m > m dir. Batma oranları farklı olduğundan özkütleleri farklıdır. 8 GS SORU BS ye etki eden kuvvetler: G = T 6 aldırma uvveti X teki delik açılırsa sıvı yüksekliği azalır. Balonun üzerindeki basınç azalır, balon şişer ve balona etki eden kaldırma kuvveti artar. ay daha çok açılır ve yaydaki gerilme (T) artar. G = T 8 Sabit zal 5 ır 6 Sabit rtar 5 4. d 1 = d y d = d x tir. Sıvılar karıştırılırsa karışımın yoğunluğu nin yoğunluğundan küçük, X in yoğunluğundan büyük olur. Bu durumda dibe çöker. < G olur. X yüzmeye devam eder. yine G kadar olur.

30 5. bardağının dışarda kalan hacmi batan hacminden daha fazladır. nin batan hacmi 1, dışarda kalan hacmi ise 1 d S = m ( 1 ) d S = m m olduğundan nin kütlesi daha büyüktür. Hacimleri aynı olduğundan nin özkütlesi nin özkütlesinden büyüktür. Sisteme etki eden kaldırma kuvveti ilk durumdakinin katından daha büyüktür. 6. plerde gerilme olduğuna göre, X in özkütlesi d den küçük, ninki d den büyüktür. nin özkütlesi ise d ye eşit olabilir. d den küçük veya büyük olabilir. 11. ynı madde oldukları için X ve nin özkütlelerine eşittir. dibe battığından sıvının özkütlesinden de büyük olduğunu gösterir. X ise askıda kaldığına göre içinde boşluk olduğunu belirtir. 1. Toplam ağırlık değişmediği için batan hacim değişmez. Bu durumda göletteki su yüksekliği aynı kalır. nin üzerindeki ağırlık azaldığından nin üzerindeki ağırlık artar. nin batan hacmi azalır, nin batan hacmi artar. 7.. şekilde batan hacim daha fazla olduğundan X ten daha ağırdır. X ve nin ağırlıkları hakkında yorum yapılamaz. üplerin boyutları aynı olduğundan ağırlık hakkındaki yargılar özkütle için de geçerlidir. 8. aptan su taşmıyor. Buna göre hangi cismi atarsak atalım kapta ağırlaşma olur. Bu yüzden X, ve cisimleri kapta ağırlaşmaya neden olur m 3 = 10 6 cm 3 tür. Cismin batan hacmi yarısı olduğundan 6 10 batan d sıvı g = $ 1 $ g dir. = g kuvvettir. ani 500 kg kuvvettir. Bu ise 5000 ewtondur. 14. d 1 = d d = d d 1 = d d > d dir. 9. cisminin özkütlesi d 1 e eşit olduğundan askıda kalmak ister, T 1 ipinde gerilme oluşmaz. ve M nin özkütlesi d 1 den büyük olduğundan dibe çökmek ister. ve 3 nolu ip gerilir. d 1 > d olduğuna göre,. kap üzerinden soruyu çözebiliriz. d 1 > d karışım olur. biraz daha batar, dibe çöker k = b d s g olduğundan k yeri değişen sıvı ağırlığıdır. Cisimlerin batan hacim kadar sıvı taşırması için kabın ağzına kadar sıvı dolu olması gerekir. Bu kesin değil. d C > d S G > k dir. yeri değişen sıvı ağırlığı 15. cismine etki eden kaldırma kuvveti ağırlığı kadardır. Sıvı seviyesi artınca ye etki eden artar. = T 1 G olduğundan T 1 artar. T = G M olduğundan artar T azalır. GS SORU BS

31 16. Her ikisi de dengede olduğundan dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedir denir. Cisimlerin kütlesi veya batan hacimleri bilinmediği için kaldırma kuvvetleri yorumlanamaz. 4. P T 17. d X > d > d dir. X ve sıvıları karıştırılırsa karışımın yoğunluğu X ve sıvılarının yoğunlukları arasında olur. d X > d karışım > d dir. cismi X teki durumuna göre daha fazla batar. ve olabilir, olamaz. = P T cismin hacmi ise d g = P dir. = 4d g = dg = P dir. T = P T = P P = P dir. TST 4-3 ÇÖÜMR 1.. kaptaki cisim dipte kalmaya devam eder. Batan hacmi değişmez. = b. d s. g olduğundan ve sıvının özkütlesi azalacağından. kaptaki cisme etki eden kaldırma kuvveti kesinlikle azalır.. kapta nin ağırlığı kadardır. Sıvı karışınca dibe çöker, < G olur. küçülür.. kapta M cismi batabilir de yüzebilir de. esin yanlış olan yalnız dir. 5. Bağımlı değişken, bağımsız değişkenden dolayı oluşan değişkendir. inamometrenin gösterdiği değer bağımlı değişkendir. 30. Cisimler yüzdüklerinden = G dir. Batan hacimler bx = bz > by dir. Bu durumda kx = kz > ky m = m X > m dir. 6. Cisimlerin batan hacimleri M > > dir. olayısı ile kütleler M > > dir., veya M nin üzerine konursa tamamını batıramaz., M nin üzerine konursa da M nin tamamı batmaz. GS SORU BS 3. Balon aşağı doğru çekilirken üzerindeki basınç artar, balonun hacmi küçülür. Balona etki eden kaldırma kuvveti küçülür. Balon hacmi küçüldüğünden sıvı yüksekliği azalır, gazın hacmi artar, basıncı azalır. deki sıvı basıncı azalır. Balon sabit hızlı olacak şekilde çekiliyor ise G = dir. azalır, azalır. 7. Cisimlerin hacmi bilinmediğinden kütleleri bilinemez. plerde gerilme kuvveti oluşuyor ise d < d Sıvı ve d M > d sıvı dır. ve M nin özkütleleri aynı olamaz, nin özkütlesi M nin özkütlesinden büyük olamaz.

32 8. nin hacmi olsun. d X = m = d d = m m Balon d X > d dır. X ve sıvılarının özkütleleri aynı olsa idi m = m olurdu. akat X ve sıvılarının özkütleleri bilinmemektedir. nin hacmi bilinmediğinden özkütlesi de bilinemez. G 1 G T T 1 den delik açılırsa sıvı yüksekliği azalır. Balon üzerindeki dış basınç azalır ve balonun hacmi artar. Balona etki eden kaldırma kuvveti ( 1 ) artar. 1 = G 1 T olduğundan T artar. X cisminin hacmi değişmez. 9. sıvısının birazı boşaltılırsa bu sıvının uyguladığı azalır. cismi X sıvısına biraz daha batar. X artar, azalır. T G T 1 X cismine etki eden kuvvetler yukarıda gösterilmiştir. T = G T 1 olduğundan T arttığı için T 1 de artar. 1. ye etki eden kuvvetler: 10. T G = ye etki eden kuvvetler: T G = su su nin batan hacmi nin batan hacminden büyük olduğundan > dir. () M () Bu durumda G > G dir. Cisimlerin kütleleri farklıdır. Batan hacimleri farklı olduğu için kaldırma kuvvetleri de farklıdır. Cisimlerin kütleleri farklı, hacimleri aynı olduğundan özkütleleri de farklıdır. 31 su () ve. kaplarda cismin taşırdığı sıvı hacmi cismin hacmi kadardır.. kapta ise cismin hacminden daha az sıvı taşar ya da taşmayabilir. ğırlaşma cismin ağırlığı ile taşan sıvı ağırlığı arasında fark olduğu için G 3 > G 1 = G olur. 13. p kesildiğinde tenis topu sıvıda yüzer, sıvı yüksekliği ve deki sıvı basıncı azalır. aptaki suyun ve topun hacmi değişmediği için gazın hacmi ve basıncı değişmez. GS SORU BS

33 14. ye etki eden kuvvetler: T T ky = G y T ky T 1 G y kx T 1 X G x X e etki eden kuvvetler: T 1 kx = G x Musluk açılıp yeteri kadar beklenirse cismine etki eden kaldırma kuvveti yok olur. T ky = Gy T 1 Sadece bu denklemle soruyu çözemeyiz. X üzerinden düşünürsek T = G kx 1 X Sabit Sabit Sabit T ky = Gy T1 olur rtar Sfr ıı Sabit olur. Bu deneyde, ) d C > d S iken cismin batacağı anlaşılır. B) d C = d S iken cisim askıda kalır sonucu çıkarılır. C) Cismin ve taşan sıvının ağırlığının eşit olduğu tartım yapılarak bulunur. ) skıda kalan cismin hacmi ile taşan sıvının hacmi karşılaştırılarak bulunur. ) aldırma kuvvetinin ağırlığa eşit olması her kapta gerçekleşen bir durum değildir. Örneğin. kapta G > dır GS SORU BS 15. Cisimlerin her bir hacmi ise 1. şekilde kaldırma kuvveti d g dir. Bu durumda ve nin kütleleri toplamı 4d olmalıdır. nin özkütlesi d olduğuna göre, nin özkütlesi 3d dir.. şekilde ve M ye etki eden kaldırma kuvveti 4d g dir. Bu durumda kütleler toplamı 8d olmalıdır. nin kütlesi 3d olduğundan M ninki 5d olmalıdır. Buna göre özkütlesi 5d dir. aba bir miktar sıvı eklenirse balonun üzerindeki basınç artar, balonun hacmi ( 1 ) küçülür ve balona etki eden kaldırma kuvveti azalır. 1 azalınca denge durumu bozulur. 1 = G 1 G ise 1 azaldığından G 1 G > 1 olur. Sistem aşağı doğru hareket eder. ayın boyu kısalır.

34 TST T 1 k 1 = G 1 T k = G ÇÖÜMR Cisimlerin hacimleri eşit ise d su > d alkol olduğundan d S den dolayı k 1 > k olur. T 1 = T (aynı ip) ise G 1 > G dir. 5. Cisimlerin hacimleri olsun. 6.. kaptan hacminde. kaptan hacminde sıvı taşar.. önerme kesin yanlıştır.. kaptan d 1,. kaptan d kütlesinde sıvı taşar, d 1 ve d bilinmediğinden yorum yapılamaz. Sıvıların özkütlesini bilemeyiz çünkü cisimlerin özkütleleri bilinmemektedir.. aldırma kuvveti basınç kuvvetlerinin bileşkesidir. Cisim dengede olup dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedir. Basınç kuvvetlerinin bileşkesi sıfır değil, k kadardır. Cisim askıda olduğundan kaldırma kuvveti cismin ağırlığı kadardır. ( 3 > 1 ) d 1 d özkütleli sıvı boşaltıldığında cisim şekildeki konuma gelir. k = G olduğunda cisim dibe çökmediği sürece k = G değişmez. ışarı d 1 özkütleli sıvıdan da çıkar. Çünkü cismin d 1 e batan hacmi artıyor. 3. Musluktan gelen su ile su yüksekliği artar. Balon üzerindeki dış basınç artar ve balonun hacmi küçülür. X cismine etki eden kuvvetler: 7. T k T G X k = T GX 6 5 zalır zalır cismine etki eden k = G ( nin batan hacmi değişmez.) eğişmez ap taşırma kabı ise ağırlaşma olmaz. aptan sıvı taşmıyor ise G T yani k kadar ağırlaşma olur aldırma kuvveti ve sıvı basınç kuvveti temas gerektiren bir kuvvettir. er çekimi kuvveti temas gerektirmeyen kuvvettir. 8. X cisminin özkütlesi d 1 in yarısı olsun. cisminin özkütlesi d özkütleli sıvınınkine eşittir. Hangi sıvının daha yoğun olduğunu bilmiyoruz. olayısı ile aşağıda kalacak sıvının hangisi olduğu bilinmez. (Soruyu üzerinden düşünürseniz daha rahat çözersiniz.), d özkütleli sıvıda askıda olmalıdır. iki sıvı arasında dengede kalamaz. Her üç durum olanaklı değildir. GS SORU BS

35 9. ler eşit ise ve nin batan hacimleri eşittir. > dir. pte gerilme yok ise d = d S dir. Gerilme var ise d > d S dir. d < d S dir. Özkütleler farklıdır. ye etki eden kuvvetler T G ye etki eden kuvvetler T G 1. Hacimleri eşit ise b d S = ler eşittir. T G = T G 4 G T = G > G dir. T G = T G G = T ütle ve özkütle farklıdır. T = G G > G dir. d > d S ve d < d S olduğundan özkütleler farklıdır. ve d > d dır. pteki gerilmenin değeri mevcut verilerle yorumlanamaz. 10. Cisimler birbirinden ayrıldığında X in özkütlesi sıvının özkütlesinden büyük ise dibe çöker. de biraz yukarı çıkar. olabilir, daha az batmalıdır. olamaz. yüzmelidir. ğer X dibe çökmüyor ise X ile dengede olduğundan batan hacimlerinin toplamı ilk durumdaki gibi olmalıdır. teki durum bu şekildedir. olamaz, nin batanı azalmalıdır. ve olamaz. 13. Cisimlerin her bir bölmesine dersek d S = m X d S = m X m 3 d S = m X m olduğundan m X = m < m 11. apışık olmadıklarına göre, d 1 = d ve d = d olabilir ya da 14. üzen ve askıda kalan cisimlere ağırlığı kadar, batan cisimlere ise ağırlığından daha az kaldırma kuvveti uygulanır. 34 GS SORU BS d > d 1 ve d < d olabilir. Cisimlerin hacimleri eşit olduğundan kaldırma kuvvetleri kesin farklıdır. d 1 d Özkütleler aynı olabilir. ütleler m = d m = d dir. d ile d eşit olabilir. Bu durumda m = m olabilir. 15. Cisimlerin her birinin hacmine dersek kaldırma kuvveti 3dg dir. Bu durumda cisimlerin ağırlıkları toplamı 3dg olmalıdır. Cisimlerin özkütleleri toplamı 3d olacak şekilde bütün seçenekler mümkündür.

36 16. emirin hacmi kurşunun hacminden fazla olduğu için demire etki eden kaldırma kuvveti daha fazladır. Sistem dengede olduğuna göre demirin kütlesi, kurşunun kütlesinden büyüktür. Cisimler sudan çıkarıldığında demir tarafı ağır basar. Cisimler alkol dolu kaba konursa alkol suya göre daha az kaldırma kuvveti uygular. emirin hacmi büyük olduğundan demire etki eden kaldırma kuvveti daha çok azalır, demir tarafı ağır basar. Cisimler sudan daha yoğun bir sıvı içine konursa demire etki eden kaldırma kuvveti daha çok artar, kurşun tarafı ağır basar. ve doğrudur Cismin ağırlığıdır. Cismin ağırlığı - kaldırma kuvvetidir. 3 Taşan sıvı ağırlığıdır. Taşan sıvı ağırlığı kaldırma kuvvetidir. 1 3 = dir.. Havadaki ağırlığı sıvıdaki ağırlığından büyük olmalıdır. Çünkü havanın uygulayacağı kaldırma kuvveti daha küçük olur. 3. Bu durumda d x = d k X sıvısı oğunluğu (özkütle) daha küçük sıvı ile sıvısı karışırsa yoğunluk azalır. X cismi dibe batar. X e uygulanan kaldırma kuvveti azdır. Çünkü cisim dibe çöküyor. Batan hacim değişmez çünkü cismin tamamı hâlâ sıvının içinde. Buradan 1 > 3 1 > sonuçları çıkarılır. ile 3 arasında her türlü büyüklük ilişkisi olabilir. = 3 4. Topu suyun içine doğru batırdıkça topa uygulanan kuvvet artar. limizin uygulandığı noktanın tam tersi yönünde etki eder. < 3 > 3 olabilir. 1 = olamaz. anıt dir. 5. Cismin havadaki ağırlığı G dir. Cisim sıvıya daldırıldığında sıvı cisme kaldırma kuvveti uygular. Bu kaldırma kuvveti cismin ağırlığına eşit ya da cismin ağırlığından küçük olacaktır. TST 4-5 ÇÖÜMR 1. Musluktan akan sıvı ile kaptaki sıvı karışınca karışımın özkütlesinin yoğunluğu artar. Bu yüzden yine cismin özkütlesinden daha büyük sıvı özkütlesi elde edilir. Cismin batan hacmi azalır cisme uygulanan kaldırma kuvveti değişmez çünkü yine cismin ağırlığı kadardır. Bu yüzden dinamometrede okunan değer sıvının özkütlesi ile cisim özkütlesi eşit ise sıfır, diğer durumda ise G den küçük olur. 6. Sıvıdaki ağırlığı kaldırma kuvvetinden dolayı daha küçük olur. Sıvıdan çıkınca dinomometrenin gösterdiği değer artar. 35 GS SORU BS

37 7. Cisim M sıvısında battığına göre d C > d M dir. sıvısında askıda kaldığına göre d C = d C dir. sıvısında yüzdüğüne göre d C < d dir. Bu durumda d > d > d M dir. 11. Şekil de dinamometre havadaki ağırlığını ölçer. Şekil de dinamometre sıvıdaki ağırlığını ölçer. ki dinamometre arasındaki fark kaldırma kuvvetidir. 8. = = M cisim hacimleri aldırma kuvveti = Cismin hacmi x sıvının özkütlesi x yer çekimi ivmesi Buna göre ve M nin tamamı sıvının içinde, nin bir kısmı sıvının içinde, bu yüzden batan hacim ilişkisi = M > (Batan hacim) = M > olur. 1. T 1 T T 3 G ynı özdeş cisim olduğu için ağırlık ve kaldırma kuvvetleri aynıdır bundan dolayı ip gerilmeleri eşit olur. G G 9. Su d su = 1 g/cm 3 d buz = 0,9 g/cm 3 Buz kütlesi 9 m olsun. 9m = 10 0,9 Su hâline gelince yine 9m = 91 1 hacim 9 olur. Bu yüzden su seviyesi değişmez. G G G M Sıvı G = = d sıvı g = G = G M Batan hacimleri aynı olduğundan kaldırma kuvvetleri eşittir GS SORU BS 10. Tahta emir emir tahtayı suyun içine ittirmektedir. emir suyun içine atılınca dibe çöker ve ağırlığından daha az sıvı yükseltir. Buna göre kaptaki sıvı yüksekliği azalır. Su h G Sıvı G = G = batan d sıvı g G = 1 G (Batan hacimleri aynı olan aynı sıvı içerisindeki cisimlere etki eden kaldırma kuvvetleri eşit büyüklüktedir.) G

38 sıvısı X X sıvısı Sıvının içinde X cismi hacmi kadar sıvı taşırır. aldırma kuvveti cismin ağırlığından küçük olduğu için cisim dibe batmıştır. Şekildeki gibi dengede kaldığında d x > d cisim > d y ilişkisi olur. 16. kütlesi M = d sıvı ve X in kütlesi: M M X = d sıvı = M x = d sıvı ve nin kütlesi: 4. Cisim sıvıda yüzdüğü için 4d g = d cisim sıvı g 4d x = d sıvı d d X sv 1 = olur. M M y = d sıvı = M y = d sıvı M x = 1 M y 5. Şekil de TST 4-6 ÇÖÜMR G x = d sıvı g Şeki- de G x G y = 3 d sıvı g 1. d sıvı g G y = 3 d sıvı g X G y = d sıvı g Sıvı G x = dir. G y Sıvının içinde askıda kalan cisimlerin özkütleleri sıvının özkütlesine eşittir. erinde veya yukarıda olması özkütlesini değiştirmez. d x = d y = d z = d sıvı. aptan sıvı taşmıyorsa kabın içine ne atılırsa atılsın kap ağırlaşır. üzmesi, askıda kalması ya da batması önemli değildir. 6. Cismin ağırlığı = Sıvının kaldırma kuvveti G x = d 1 g G x = 3v d g d d 1 = 3 37 GS SORU BS

39 X X sıvısı X sıvısı M G X G Şekildeki denge durumuna göre yoğunluğu en fazla olan dipte olduğundan d M = d = d > d X = d dir. ğırlıkları eşit olduğu için cisimlere etki eden kaldırma kuvvetleri eşittir. nin tamamı sıvı içinde olduğu ve X yüzdüğü için özkütleleri d > d X dir. G x = G y x d x g = y d y g x > y 8. T ı T T = 40 T ı = 40 Havadaki ağırlık 30 = 40 = 10 : aldırma kuvveti 11. k = b d s g aldırma kuvveti = Batan hacim x sıvının özkütlesi x yer çekimi ivmesi k = 0,05 x 100 x 10 = k = GS SORU BS 9. aldırma kuvveti cismin sıvı içerisindeki batan hacmi ile doğru orantılıdır. Batan hacim arttıkça kaldırma kuvveti de artar. Sıvının özkütlesi de kaldırma kuvveti ile doğru orantılıdır. uvvet olması için yer çekimi ivmesi olmalıdır.

40 1. Cismin özkütlesi, sıvının özkütlesinden büyük olursa cisim dibe batar. 15. ğırlıkları aynı olduğu için aldırma kuvveti = Cismin ağırlığı x = G y = G z = G x = y = z 13. T 1 = 4 Cismin ağırlığı = 4 G T = 7,4 8 T k = 8 7,4 k = 8 k = 0,6 16. Cisim askıda kalması için sıvının özkütlesi cismin özkütlesine eşit olmalıdır. ma cismin özktülesi sıvınınkinden büyüktür. Cismin özkütlesinin sıvının özkütlesinden küçük olması için içinde boşluk olmalıdır. engede olduğu içinde kaldırma kuvveti cismin ağırlığına eşittir. T 3 = 0,6 T 3 1, = 1 T 3 = 10,8 = 0, aldırma kuvveti = Cismin batan hacmi x Sıvının özkütlesi x yer çekimi ivmesi k = s d s g 39 GS SORU BS

41 OU 5 S SC Çözümler TST 5-1 ÇÖÜMR 1. enge sıcaklığı iki madde arasında oluşurken daima ısı sığası büyük olana yakındır. m x C x t x = m y C y t y. orumlanamaz.. nin ısı sığası büyük olduğundan nin sıcaklığına yakındır.. ütle bilinmeden yorumlanamaz. alnız doğru 6. Potansiyel enerji ısı alan bir madde hâl değiştirirken artar. Hâl değiştirme anlarında sıcaklık değişmez. ve 7. ütle iki katına çıktığında sıcaklığı 10 C den 0 C ye çıkana kadar aldığı ısı ve erirken aldığı ısı katına çıkar. rime sıcaklığı değişmez. Sıcaklık ( C) 0. 5 dakikada ısıtıcı suya 400 x 5 = 000 joule ısı verir. trafa 50 Œ 5 = 50 enerji yayılır. Çaydanlıktaki iç enerji değişimi 1750 joule olur. 10 t 6t aman (0 10) = Q = 100 kalori 10 1 (100 10) = 6300 kalori 1 dakikada 100 kalori enerji ise 6300 kalori 63 dakikada verilir. 8. Madde t - t aralığında erirken 3t - 4t aralığında kaynamaktadır. rirken ve kaynarken alınan ısılar eşit ise Q = m e ve Q = m b ve e ile b aynıdır. Grafikteki sıcaklık değerleri bilinmediğinden ve yorumlanamaz. 40 GS SORU BS 4. apılan iş = x = fs x w = 10 = 0 joule ısı enerjisi oluşur. 0 4 = 16 joule iç enerjide değişim olur C ya da 0 mutlak sıfır noktasıdır. Bu sıcaklık değerinden daha düşük sıcaklıklar olamayacağı için X ve nin iç enerjisi azalamaz. 9. Buz erir suyun sıcaklığı düşer. Su kütlesi artar. Buzun tamamının eriyip erimeyeceği bilinemez. Su ısı vereceği için sıcaklığı azalır. ve kesin doğru. 10. Bu olayda kesiti küçük olan tel kullanıldığı için basınç artışı fazla olmaktadır. Basınç arttıkça erime noktası düşer, buz erir, daha sonra su tekrar buza dönüşür. ve doğru.

42 11. alorifer peteği kızılötesi ışın yayar. Bu, ışıma yolu ile ısı transferidir. yrıca peteğe çarpan hava moleküllerinin sıcaklığı azalır ve oda içinde yükselir. Soğuk hava ile yer değiştirerek ısı transferi olur. Bu da konveksiyondur. Peteğin odayı ısıtmasında iletim çok sınırlıdır., ve doğru. 1. lüminyum folyo yansıtıcı bir özelliğe sahiptir. Bu deneyde ışıma yoluyla ısı transferinin olup olmadığı sorusuna yanıt aranmaktadır. 17. arpuz kesilip güneşe bırakıldığında buharlaşma olur. Buharlaşan madde çevresinden ısı alır ve karpuz soğur. Toprak testilerde gözeneklerden su sızar ve bu su Güneşten gelen ısı sayesinde buharlaşır ve testiden ısı alır. Termoslarda ise ışıma sayesinde ısı transferi engellenmiştir, ayrıca termosun iç yüzeyi ile dış yüzeyi arasındaki boşlukta hava bulunmaktadır. Bu da iletimi ve konveksiyonu engeller. ve doğru. 13. Tercih edilmesi gereken uzunlukları ve kesitleri aynı farklı cins metaller kullanılmasıdır. Gümüş çubuğun kesiti S yapılırsa gümüş ve bakır çubukların kesiti ile uzunlukları aynı olur. Bakır çubuğun kesiti S olarak seçilirse bakır ve gümüş çubuklar karşılaştırılabilir. veya doğru. TST 5- ÇÖÜMR 1. Bir madde ısı aldığında sıcaklığı artabilir ya da hâl değiştiriyor ise sıcaklığı değişmeyebilir. Sıcaklığı artan bir maddenin de aldığı ısı enerjisi artmış olmalıdır. kesinlikle olanaksızdır. 14. ünya da atmosferin bulunması, y da bulunmaması ısının tutulması açısından birinci etkendir. kinci etken ise ünya nın /3 ünün su ile kaplı olmasıdır. Suyun ısı kapasitesi yüksek olduğu için soğumayı engeller. eniz kenarına yakın yerlerin ç nadolu ya göre geceleri daha ılık olmasının nedenlerinden biri de budur.. ki madde birbirleri arasında ısı alışverişi yaparken mutlaka denge sıcaklığına ulaşır. Bundan dolayı - - olamaz. 15. Sera etkisi Güneş ten ünya ya ışınların yansıyarak tekrar atmosferde tutulması sonucu oluşur. ünya nın kendi ekseni etrafında dönmesi sera etkisine yol açan bir sebep değildir. 16. Buz erirken sıcaklığı 0 C dir. Her üç kaptaki buzlar eridiğine göre sıcaklıkları eşit ve 0 C dir. 3. Sıcaklık-ısı grafiğinde eğim, t 1 tana = = Q mc olup açının büyük olması ısı sığasının küçük olması anlamına gelir. nin ısı sığası X in ısı sığasından büyüktür. yrıca şöyle de düşünülebilir. enge sıcaklığı iki madde arasındaki alışverişte daima ısı sığası büyük olanın sıcaklığına yakın olur. X ve nin mc leri aynı fakat m leri ve c leri tek tek bilinemez. alnız doğru. 41 GS SORU BS

43 4.. inetik enerji kelvin cinsinden bir ifade olduğundan bu ifade yanlıştır.. sı: Sıcaklık farkından dolayı bir maddeden başka bir maddeye transfer olan enerji miktarıdır.. Sıcaklık: Madde molekülleri değişik kinetik enerji ile titreşir. Bunların ortalaması, sıcaklık diye tanımlanır. alnız doğru, ve yanlıştır. 9. Hava ısıtılarak, yoğunluğu azaltılarak yükselmesi sağlanıyor. Bacanın kesiti dar olduğu için kesit daraldıkça akışkanın hızı artmaktadır. Havanın ısınması sonucu mekanik enerji oluşturulmuştur. - - doğru. 10. Bir maddenin sıcaklığı mutlak sıfır noktası olan -73 C yani 0 den daha düşük olamaz. 5.. avanozu salladığımızda hareket enerjisi ısı enerjisine dönüşür.. rabanın fren yapmasıyla sürtünmeden dolayı ısı enerjisi açığa çıkar.. lektrikli ısıtıcıda, elektrik enerjisi ısı enerjisine dönüşmüştür. ve doğru. 11. Çift cam uygulamasında camlar arasında hava vardır. Hava iyi bir yalıtkan olduğu için ısı transferini zorlaştırır. Strafor araya hava alarak ısı yalıtkanlığı yaratmıştır. 6. Sıvı miktarı aynı, cinsi farklı olduğu için sadece sıcaklık artışının maddenin cinsine bağlı olduğuna dair bir sonuç çıkarılır. ve e ulaşılamaz. 1. Sıvıların kaynama sıcaklıkları farklı olduğundan X ve farklı sıvılardır. X ve nin ısınma ısısı (c) bilinmeden kütle yorumlanamaz. Genleşme katsayısına dair herhangi bir bilgi mevcut değildir. alnız doğru. 4 GS SORU BS 7. Bağımsız değişken su kütleleri olduğu için eşit ısı değişimi olan aynı cins maddelerden kütlesi büyük olanın sıcaklık artışı küçük olur cümlesi, doğru bir hipotez cümlesi olur. 8. Buz ısı alır, su ise ısı verir. 0 C deki su ısı verince donar. Buzun sıcaklığı artar. ve 13.. bölgede sıvı sıcaklığı azaldığına göre hacim küçülmektedir. oğunluk artmaktadır.. bölgede madde hâl değiştiriyor. Sıcaklık ve özkütle sabittir.. bölgede madde katı hâlde olup soğumaktadır. 14. Q lınan = Q erilen m c y 4T = m c x T c x c = 8 dir. y

44 15. Her üç durumda da boşluklara hava dolması sağlanarak havanın ısı yalıtkanlığı ile ilişkilendirilebilir., ve doğrudur. TST 5-3 ÇÖÜMR 16. atı hâlde; m c k 3T = Q m c s T = Q c k < c s rime sıcaklığı T dir. aynama sıcaklığı bilinemez. ve doğrudur. 1. ışınların tamamını soğurur. kırmızıyı yansıtır, diğerlerini soğurur (turuncu, sarı, yeşil, mavi, mor). M moru yansıtır, diğerlerini soğurur (kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi). en çok ısınandır. ise yüksek enerjili ışınları soğurduğundan t > t > t M dir.. Buzun yarısı eridiğine göre kapta su-buz karışımı kalmıştır. Son sıcaklık 0 C dir. Başlangıçtaki su kütlesi ile buz kütlesi kıyaslanamaz., ve olabilir Maddenin iç enerjisi, kütle - ısınma ısısı ve sıcaklığa bağlıdır. m 3 > m 1 ve sıcaklıklar aynı olduğundan. yargı doğrudur. 3. m buz - Ortalama kinetik enerji sıcaklık olarak tanımlandığı için. yargı da doğrudur. - sı, sıcaklık farkından dolayı aktarılan enerjidir.. yargıda iç enerji ile ısı tanımları karıştırılmıştır. 0 aman ve doğrudur.. bölgede suyun sıcaklığı 0 C nin üstünde buzun sıcaklığı 0 C nin altındadır.. bölgede suyun sıcaklığı azalmaktadır.. bölgede buz eriyor, suyun sıcaklığı düşmeye devam ediyor.. bölgede kapta su-buz karışımı dengeye gelmiştir ynı ortamda bulunan bütün maddelerin sıcaklığı aynıdır. Bu durumda sıcaklık zaman grafiğinde 0 C oluncaya kadar düşmelidir. 0 Sıcaklık ( C) aman GS SORU BS

45 4. Sıcaklık ( C) t m C su t 0 m 80 aman Suyun verdiği ısı, m c (t 0) m = Q m t 40m = Buzun aldığı ısı mt 40m = m 0,5 t ı t 40 = t l 9. t - t zaman aralığında buz eriyor. Her aralıkta Q enerjisi verildiğini düşünelim. Q = m t arası alınan ısı Q = 80m = m 0,5(0 t 1 ) t 1 = -160 C t - 3t arasında alınan ısı - m 1 (t 0) = 80m t = 80 C dir. Cevap - t 40 = t ı t ı < -40 C olmalıdır. 5. Suyun birazı donduğuna göre suyun verdiği ısı, donan su kütlesi ile donma ısısının çarpımına eşittir. Metalin aldığı ısı enerjisi suyun donarken verdiği ısıya eşittir. onan suyun kütlesinin bilinmesi yeterlidir. 6. sının iletim hızı kesitle doğru orantılı, uzunlukla ters orantılıdır. > X > dir. 10. aptaki su donmuş olduğuna göre, buzun ilk sıcaklığı 0 C nin altındadır. aptaki ilk su kütlesi bilinemez. Son durumda kapta sıcaklığı 0 C nin altında buzda kalmış olabilir. alnız doğru 11.. bölgede hâl değişimi yok X kabı olabilir.. bölgede buz eriyor buz kütlesi azalacak. kabı olabilir.. bölgede hâl değişimi sona ermiştir. apta su kalmamış olabilir () ya da su ve buzun son sıcaklığı 0 C () olabilir. 7. Buz kütlesi değişmediğine göre su ve buzun sıcaklıkları 0 C olabilir. a da su 0 C nin üstünde, buz 0 C nin altında sıcaklığa sahip olabilir t arası Q GS SORU BS 8. Buzun erimesi için sudan ısı alması gerekir. Bundan dolayı suyun sıcaklığı 0 C nin üstünde olmalıdır. apta su-buz karışımı kaldığına göre son sıcaklık 0 C dir. Buzun ilk sıcaklığı bilinmeden buzun aldığı ısı miktarı tanımlanamaz. Cevap ve t - 3t arası Q ısı alınmıştır. Q = m e Q = m 80 Q = m C b t Q = m 0,5 t = 40m t = 80 olup t = -80 C

46 13. Q = m () kabındaki buzun sıcaklığı 0 C olabilir, bu bilinemez. akat kabına Q ısı verildiğinde daha fazla buz eritmesi gerekirdi. olayısı ile bu kaptaki buzun ilk sıcaklığı kesinlikle 0 C nin altındadır. M ve aynı durumda kaplardır. 18. Sıvı kütlesi iki kez azaldığına göre iki kez hâl değişimi vardır. Bu da kapta birden fazla sıvı olduğu anlamına gelir.. bölgede hâl değişimi yoktur. Sıcaklık artmaktadır.. bölgede kalan sıvı hâl değiştiriyor, bu esnada sıcaklık sabit kalıp özkütle değişmiyor. ve doğru bölgede buzun sıcaklığı 0 C nin altında, suyun sıcaklığı 0 C nin üstündedir.. bölgede buz eriyor; buzun sıcaklığı 0 C, suyun sıcaklığı 0 C nin üstündedir.. bölgede her ikisinin sıcaklığı 0 C dir. Sadece. bölgede her ikisinin sıcaklığı 0 C den farklıdır. 19. Termometre ortamın sıcaklığını 68 olarak gösteriyor. 3 C 0 = ise C = C = 100 C = 0 C 15. ar ısı yalıtkanı olduğundan karın kalınlığının fazla olması ısı alışverişini zayıflatır. TST 5-4 ÇÖÜMR 16. Metal tokmağın ısı iletkenliği camın ısı iletkenliğinden daha büyük olduğu için ısı transferi metalde çok hızlı gerçekleşir. Bu durumda metal tokmak daha soğuk hissedilir. 1. Bunun iki nedeni olabilir: 1) şınlar bir noktada yoğunlaşır. ) Mercek saydam olduğundan ışığı az soğurur kâğıt ise daha çok soğurur nsan vücudunun iç sıcaklığı damarlardaki kanın dolaşması sayesinde olur (nedenlerden biridir). ani ısı akışkan sayesinde transfer olmaktadır. Bu olay konveksiyondur... bölgede buz eriyor ise t buz = 0 C ve t su > 0 C. bölgede ise t buz < 0 ve t su > 0 C dir.. bölgede her ikisi de sıfırdır. GS SORU BS

47 3. Metalin ısı iletkenliği fazla olduğundan metal çaydan ısıyı daha hızlı alır ve fincandaki çay ilk durumuna göre daha soğuk olur. 7. Sıcaklık t m C su t m e 0 sı değişimi t ı 4. rime sıcaklığı (t ) değişmez. Q 1 = m c (t t 1 ) ütle artarsa Q 1 artar. Q Q 1 = m e ütle artarsa Q de artar. aptaki su. bölgede donduğuna göre. bölgede buzun sıcaklığı 0 C nin altında, suyun sıcaklığı 0 C dir.. bölgede ise suyun sıcaklığı 0 C nin üstündedir. Su sıcaklığını önce sıfıra indirmek için m c su t ve donarken de m e kadar ısı verir. m 1 t m 80 = m 0,5 t ı suyun ilk sıcaklığı 80 C olursa 80m 80m = 0,5 m t ı t ı = 30 C olması gerekir. Bu olanaksızdır. ( 73 C den küçük olamaz).. bölgede su donuyor buzun sıcaklığı 0 C olamaz. 0 C nin altındadır.. bölgede her ikisinin s cakl 0 C olabilir. 5. Sistem ısıl dengede (0 C) olduğundan X cisminin verdiği ısı, buzun erimesini sağlamıştır. Q = m e riyen buzun kütlesi ve buzun erime ısısı bilinirse X cisminin verdiği ısı bulunur. 8.. bölgede t su > 0 C t buz < 0 C. bölgede buz eridiğine göre t buz = 0 C t su > 0 C. bölgede kapta buz kalmamış olabilir ya da su ve buzun sıcaklıkları 0 C olmuş olabilir. alnız doğru. 46 GS SORU BS 6.. kapta su donuyor. Suyun donması için buzun sudan ısı alması gerekir. Bundan dolayı buzun sıcaklığı 0 C den küçük olmalıdır.. kapta buz eriyor. Buzun sıcaklığı 0 C dir.. kapta buz kütlesi önce sabit kalıyor, sonra artıyor. Buzun ilk sıcaklığı 0 C nin altında, suyun sıcaklığı 0 C nin üzerindedir. 9.. bölgede su donduğuna göre suyun sıcaklığı 0 C, buzun sıcaklığı 0 C nin altındadır.. bölgede su kalmamış olabilir ya da su ve buzun sıcaklıkları 0 C olmuş olabilir. alnız doğru.

48 10. Bu deneyde su ısıyı iyi iletse idi üstteki su kaynayana kadar alttaki buz erirdi. Bu olayın olmaması, suyun ısıyı iyi iletmemesi ile ilgilidir. 14. Buzun erimesi ısı alması ile olanaklıdır. ambanın yaydığı enerji bunu sağlamıştır. ambadan hem ısı hem de ışık enerjisi yayılır. şığında bir enerji türü olduğu bu olayda ortaya çıkmıştır. 11. Boş şişenin ısıtılmasının nedeni, içerisindeki havanın ısınması sonucu ağırlığının değişip değişmediğini gözlemlemektir. 15. pin ıslatılması, buz ile daha kolay etkileşime girmesini sağlamaktır. Tuzun dökülmesi ise erime noktasını düşürür. Buz erir, ip buzun yarattığı boşlukta konumlanır. riyen buz tekrar donarak buzun ipe yapışmasını sağlar. ve doğru. 1. Boruların etrafının yün keçe ile kaplanması, keçenin iyi bir ısı yalıtkanı olması ile ilgilidir. ntifriz donma noktasını düşürür, tuz ise erime noktasını düşürür. Çatıların izocamla kaplanması (keçe) aynı ilkeyle açıklanır. 16. Suyun yoğunluğunun en büyük olduğu sıcaklık 4 C dir. Su seviyesi ısıtıldığı hâlde alçalıyor ise hacmi küçülüyor olmalıdır. Bundan dolayı sıcaklık 4 C den küçük olmalıdır. 13. lüminyum folyo Güneş ışınlarını çok yansıtan, siyah karton Güneş ışınlarını yutan, beyaz karton ise kısmen yansıtan maddelerdir. n çok buz. kapta erir, en az buz. kapta erir. alan buz kütleleri: > > tür. Ø Ø Ø M 47 GS SORU BS

49 OU 6 GŞM Çözümler TST 6-1 ÇÖÜMR 1. nin den daha çok uzaması gerekir. Bundan dolayı nin sıcaklık değişimi ninkinden büyüktür. lınan ısıları yorumlamak için ısıtıcıların özdeş olup olmadığını ve ne kadar süre ısıtıldığını bilmek gerekiyor. sı sığası ise kesitler dolayısı ile kütleler bilinmeden yorumlanamaz. 5. Sıcaklık artınca X ve metallerinin boyutları: x ı alnız ipi kopar. ip aynen yukarı hareket eder. M ipi ise gevşer, yukarı toplanır. M y. Bir madde serbest genleşiyor ise ve homojen ise resmin fotokopide büyütülmesi gibi bütün uzunluklarda artış olur. X ve artar. 6. Suların kütleleri, ilk sıcaklıkları ve son sıcaklıkları aynı olduğundan Q = m c t ifadesine göre suların verdiği ısı enerjileri aynıdır. Sulardan ısıyı alan ve cisimleri olduğu için ve nin aldığı ısı enerjileri eşittir. 3. Sıcaklık artışı ile birlikte hacimce büyüme gerçekleşiyor. Bundan dolayı da metal çerçevenin boyutları artar. an duvar 7. m y x x ı y ı z z ı emin Şekilden de anlaşılacağı üzerine artar, X artar, azalır. evhalar ısıtılınca şekildeki konuma gelmiş olmalıdır. Metallerin genleşme katsayıları l > k > m olur. 48 GS SORU BS 4. THT Sıcaklık artınca cetvelin aralıkları genişler, cetvel daha kısa ölçer. Sıcaklık azalınca aralıklar birbirine yaklaşır, cetvel daha uzun ölçer. t 1 < t < t 3 tür. 8. d X d mesafesinin değişmemesinin nedeni her ikisinin de uzama miktarlarının aynı olmasıdır. lk boylarına göre aynı miktar uzaması genleşme özelliklerinin farklı olduğunu belirtir. O yüzden aynı madde değildirler.

50 9. Genleşme hep dışarı ve büyüme şeklinde olur. lk durum 13.. şekildeki bilye ok yönünde döndüğüne göre den daha çok uzamıştır.. şekilde ise M, den daha çok uzamıştır. x r λ M > λ > λ x r 1 r 1, r ve X artar. Son durum 14. X 10.. kap düzgün olduğu için tabandaki sıvı basınç kuvveti sıvının ağırlığı kadardır. s = P olduğundan. kaptaki P değişmez.. kapta. kap gibi düzgün düşünüp sonra kabı. şekildeki gibi açarsak P azalır.. kabı ise düz düşünüp daraltırsak P artar. Sıcaklık artınca X, ve genleşir. n fazla en az uzamıştır. 11. Bir madde serbest genleşince kütle merkezinin konumu değişmez. 15. x M r rı O α x x ı kapta sıvı genleşince sıvının ağırlığının bir kısmı x bölmesi üzerine gelir ve nin taşıdığı ağırlık azalacağı için P azalır. 1. sıtılınca x ve r artar, a değişmez.. kapta taralı bölge olmasa idi P değişmezdi. (Çünkü = G) Taralı bölgenin genleşen sıvıları da yukarı çıkacağı için P artar.. kapta sıvı = G olup sv ı ı S = P değişmez. 49 Sıcaklık artınca metal genleşiyor. Bu yüzden, ve M ipleri kopar. M 16. teli X telinden daha çok genleşmiştir. teli X telinden daha çok genleşmiştir. λ > λ X λ > λ X ve yi kıyaslamak olanaklı değildir. GS SORU BS

51 17. ynı maddeden yapıldığına göre eşit sıcaklığa kadar ısıtılınca genleşme oranları aynı olacağından ya da eşit sıcaklığa kadar soğutulunca genleşme oranları aynı olacağından küre delikten yine geçemez. evha ısıtılıp küre soğutulursa geçebilir. 18. Metal cetvelle ölçüm yapıldığında sıcak günde cetvelin boyu uzar. Bu durumda metal cetvelle kumaş alan daha kârlıdır. Tahta cetvelle ölçüm yapıldığında cetvelin boyu değişmez. Telin boyu sıcak günde uzamış olur. Bu durumda gerçek değerinden daha az tel alınır. Bu durumda teli alan kişi zarar eder. TST 6- ÇÖÜMR 1. a a a 4. X nin genleşme katsayısı inkinden büyük olduğu için metaller ısıtılırsa daha çok uzar ve çark ok yönünün tersi yönde döner. X ısıtılıp soğutulursa çark ok yönünde döner. Her ikisi soğutulursa daha çok kısalır, çark ok yönünde döner. ve doğru. 5. Şekil de ve ye etki eden kaldırma kuvvetleri eşit olup ağırlıkları eşittir. Sıvı ısıtılınca ağırlık değişmeyeceğinden ve nin batan hacimleri yine aynı olur. Bu durumda. şekilde nin hacmi nin hacminden büyüktür. daha çok küçülmüştür. a > a cisimler yukarı çıktığına göre sıvının özkütlesi cisimlere göre daha çok artmıştır. a a a S > a > a a a a Çubukların uzama biçimleri şekilde gösterilmiştir. Buna göre, d 3 > d 1 > d dir. M 6. Şekil- de > X iken = X oluyor ise X daha çok uzamıştır. a X > a dir. Şekil- de > iken = oluyor ise, den daha çok uzamıştır. >. Bir madde genleşirken boyca uzama gerçekleşmektedir. Bütün boşlukları r yarıçaplı çemberler gibi düşünebiliriz. Cevap a X > a > a 50 GS SORU BS r r Üçü aynı maddeden yapıldığına göre yarıçaplardaki büyümeler eşittir. r 3. λ X > λ olduğuna göre, ikisi de sıtılırsa X daha çok uzar ve çubukların boyları eşitlenebilir ya da X ısıtılır soğutulursa boylar yine eşitlenebilir. 7. λ X > λ ve X > dir. X = olması için soğutulmaları gerekir. T 1 > T dir. = X T 3 te > X olmaktadır. T 4 te λ X > λ olduğuna göre, T 4 < T 3 olmalıdır. (T 1 ), T 3 ve T 4 ile kıyaslanamaz. (T ), T 3 ve T 4 ile kıyaslanamaz.

52 8. lınan ısı m ve c ye bağlı olduğundan yorumlanamaz. X çubuğu, çubuğundan daha çok uzamıştır. λ X > λ dir. 14. nin genleşme katsayısı X inkinden büyük olduğundan. şekildeki metal çifti ısıtılmalıdır.. şekildeki, X den daha uzundur. Genleşme katsayısıda X den büyük olduğu için soğutulmalıdır.. şekilde ise, den uzundur. akat nin genleşme katsayısı büyüktür. Bu durumda metal çifti ısıtılmalıdır. 9. Metalin uzama miktarı cinsine bağlıdır. Çünkü bağımsız değişken metalin cinsidir (değiştirdiğimiz değişken). 10. Hazneler ve içindeki sıvılar aynı olup boruların kesiti farklı olduğundan genleşen sıvının yükselme miktarının borunun kesitine bağlı olup olmadığına dair bir sonuç çıkarılır. 11. ve. kapları inceleyelim..deki kütle m.deki kütle m olsun. 15. Sıvı daha çok genleştiğine göre cisimlerin batma oranı artmalıdır., X ten daha az genleştiği için nin özkütlesi X in özkütlesinden son durumda büyük olmalı ve batma oranı X inkinden büyük olmalıdır. Bu da seçeneğinde mevcuttur. a da X ve nin başlangıçta batan hacimleri aynı olduğundan ağırlıkları aynıdır. Son durumda dibe çökme söz konusu değil ise kaldırma kuvvetleri ağırlık kadar olmalıdır. seçeneğinde X in 5 hacmi, nin 6 hacmi kadar ise x > olmalıdır. m c t 1 = m c t 1 = a t 1 = a t Buradan çıkan sonuç, sıvıların hacimce genleşme miktarları aynıdır. ükselme miktarı ise, h 1 s = h s = h 3 3s h 1 > h > h 3 olur. 16. Son sıcaklıkları aynı olur. Q = m c t olduğundan c su c zeytinyağ ise alınan ısılar aynı olamaz. Sıcaklık değişimi aynı, genleşme katsayıları farklı olduğu için genleşme miktarları aynı olamaz. 1. şit ısı verildiğinde hacimce genleşme miktarları aynı olur. (bk. 11 soru) h 1 = h olur. 51 Q = m c t m ler farklı olduğundan t ler farklı olur. 13. Su deniz seviyesinde daima 100 C de kaynar. 17. aptan bir süre bekledikten sonra sıvı taştığına göre sıvı ya da cisimden birisi hacimce büyüyor demektir. Böyle olması için ısı alışverişinin olması gerekir. Bu durumda küre ile sıvının ilk sıcaklıkları farklıdır. ütleler bilinmeden sıcaklık değişimini dolayısı ile genleşme katsayılarını yorumlayamayız. GS SORU BS

53 OU 7 UT TR Çözümler TST 7-1 ÇÖÜMR 6. Cisimlerin kütlesi arttıkça eylemsizliği artar. Örneğin aşağıdaki silindirlerden.sini harekete geçirmek ya da hareket hâlinde iken durdurmak daha zordur. 1. ren yapan araba ile yere düşen elma ivmeli hareket yaptığından dengelenmemiş kuvvetlerin etkisindedir. uvarda asılı duran saat dengelenmiş kuvvetin etkisindedir.. - lmaya etki eden çekim kuvveti temas gerektirmeyen kuvvettir. - engelenmiş kuvvetin etkisindeki cisme de yer çekimi etki ettiğinden bunda da temas gerektirmeyen kuvvet mevcuttur. - dezyon kuvveti temas gerektiren kuvvettir. ve doğru. emir Tahta - Statik sürtünme kuvveti cisme etki eden kuvvet kadardır. - engelenmemiş kuvvetlerin etkisindeki cisimler hızlanan ya da yavaşlayan hareket eder. 7. tki - tepki kuvvetleri eşit büyüklükte zıt yönlü kuvvetlerdir. lmanın ünya yüzeyine düşmesi kuvvetlerin farklı olmasından değil, kütlelerin farklı olmasındandır. alnız doğru. 3. Cisimler dengede olduğuna göre, ağırlıkları eşittir. Her iki cisme yer çekimi ve ip gerilmesi etki ettiğinden temas gerektiren ve gerektirmeyen kuvvet mevcuttur. ve doğru. 8. Bağımlı eğişken Bağımsız eğişken Cismin ağırlığı ontrollü eğişken Ölçümün yapıldığı yer Cismin kütlesi ve dinamometre 4. lmaya etki eden yer çekimi kuvveti ve ip gerilmesi vardır. T = mg dir. Cismin kütlesi farklı olursa ağırlık ve T birlikte değişir. ğırlık Temas gerektirmeyen kuvvettir. ontrollü değişken demek, deney boyunca sabit olacak demektir yani kütle değişmemelidir. er değiştirerek ağırlığın değişimi gözlenmek isteniyor. Bu yüzden ve 5 GS SORU BS T gerilmesi temas gerektiren kuvvettir. T ile mg nin yönleri farklıdır. ve doğru. 5. âğıdı hızlıca çektiğimizde metal para kâğıt ile birlikte gelmeyip olduğu gibi suya düştüğüne göre amaç cismin eylemsizliğini gözlemlemektir. alnız doğru Sabit hızla hareket eden cisim dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedir. - p gerilmesi temas gerektiren kuvvettir. - er çekimi kuvveti temas gerektirmeyen kuvvettir., ve doğru.

54 10. üzey alanının sürtünme kuvvetine etkisini araştırmak isteyen öğrenci için deney düzeneğinde kontrollü değişken ağırlık (kütle) ve zemin, bağımsız değişken yüzey alanı olmalıdır. Sabit hızla hareket eden cisim dengelenmiş kuvvet etkisinde olur, yani cisme uygulanan kuvvet sürtünmeye eşit olur. 15. net Bloklar aşağı çekiliyor. Sistemde sürtünme yok. Bundan dolayı belli bir ivme ile üç sistemde hızlanan hareket yapar. 11. = 3m a olup ivmeler aynı büyüklüktedir. X cismine etki eden bileşke kuvvet m.a kadardır ve her iki durumda aynıdır.. şekilde X = m a dır.. şekilde X = m a dır. ve doğru. 16. Buruşturulmuş kâğıdın daha erken düşmesi cisimlere havanın kuvvet uyguladığı ve bu kuvvetin yüzey alanı ile ters orantılı olduğu sonucunu çıkarır. ere düşme süresinin de havanın uyguladığı kuvvete bağlı olduğu sonucu çıkarılır. 1. Havasız ortamda cisimler yere düşer mi? sorusuna yanıt aransa idi iki farklı cisim kullanılmazdı. ere düşme süresinin kütle ve yüzey alanına bağlı olup olmadığının yanıtı aranmaktadır. ve doğru. TST 7- ÇÖÜMR 1. ylemsizlik bir cismin hareket durumunu koruma isteğine denir. ütle arttıkça cismin hareket etmesi zorlaşır. Bu yüzden kütle ile eylemsizlik doğru orantılıdır. 13. Sürtünme kuvveti ikiye ayrılır. Statik ve kinetik olmak üzere. Cisim durgun ise cisme etki eden sürtünme kuvveti statik sürtünme kuvveti olup cisme etki eden kuvvet kadar olur.. enge: Bir cisim duruyor ya da sabit hızla gidiyorsa buna denge denir. Bu durumda cisme etki eden net kuvvet sıfır olur. ani = 0 / Buna göre f X = 6 f = 8 f = 5 f > f X > f mg mg = 0 m/s inetik sürtünme kuvvet, hareket hâlinde cisme etki eden kuvvettir (9,5 ). Hareketin başlaması için cisme en az 10 luk kuvvetin etki etmesi gerekir. Cisim hareketsiz iken uygulanan kuvvet kadar sürtünme kuvveti oluşur. ortam sürtünmesiz ise v = 0 m/s fs mg = fs (büyüklük) = mg Üç cisimde dengelenmiş kuvvetin etkisindedir. GS SORU BS

55 3. engelenmiş kuvvetlerde R T sabit lma sabit mg mg mg Buz Cisimler ya durur ya da sabit hızla hareket eder. 8. raştırmacı dinamometre ile ağırlık ölçmekte olup ölçüm yaptığı yerler farklı yüksekliktedir. Cismin ağırlığı yer merkezinden uzaklaştıkça azalmaktadır. cümlesi, hipotez cümlesi olabilir. 9. M arasındaki sürtünme kuvveti 0 0,1 = olduğundan cismin sabit hızla hareket etmesi için = olmalıdır. 4. Sürtünme daha fazla olsa kavanozun kapağı açılabilirdi, buzlu yollardaki buz olmasa idi sürtünme daha fazla olsa idi arabalar kontrolden çıkmazdı çıkış, sürekli doğruyu ifade eden sra nın çıkışıdır. 3. çıkış ise sürekli yanlışı ifade eden ıldız ın çıkışıdır. 5. Buz erirse kütle ve sürtünme kuvveti azalır. fs = m a ivme artar. pteki gerilme uygulanan kuvvet kadardır, değişmez. ve doğru. 11. Bileşke kuvvet, birden fazla kuvvetin yerine aynı etkiyi tek başına yapan kuvvettir. Bileşke kuvvet daima kuvvetlerin sayısal toplamları ile sayısal farkları arasında değerler alabilir (radaki açıya göre sonuçlar farklı olabilir.). 6. ağmur damlaları yere sabit süratle düşerken ağırlık ve sürtünme kuvveti mevcuttur. net = 0 olup dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedir. Cisme etki eden iki kuvvet vardır. 54 GS SORU BS 7. 1 = - dir. Çekim kuvveti temas gerektirmeyen kuvvettir. m = G m 1 d artarsa azalır. d 1. tki - tepki kuvvetleri eşit büyüklükte zıt yönlü kuvvetlerdir. Bu kuvvetler farklı iki kütleye etki ettiğinden (biri sopaya diğeri topa) bileşkesi sıfır değildir. Topa etki eden bir kuvvet olduğundan top dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde değildir., ve yanlıştır.

56 13. Çekirdekte protonları bir arada tutan kuvvet güçlü nükleer kuvvettir. Çekirdek reaksiyonlarını oluşturan kuvvet zayıf nükleer kuvvettir. Çekirdekteki protonların birbirini itmesini sağlayan kuvvet elektromanyetik kuvvettir. 17. Cisme etki eden sürtünme kuvveti 10 dur. Grafikteki eğim a = m 1 dir. 5 = 1 10 m m = kg f s = kmg 10 = k 0 k = 0,5 tir ki mıknatısın birbirine yaptığı kuvvet elektromanyetik kuvvettir.. ki yüklü parçacığın birbirine yaptığı elektromanyetik kuvvettir.. Güneş - dünya arasında oluşan kütle çekim kuvvetidir. 18. Temas gerektirmeyen kuvvetler alan kuvvetleri ya da temel kuvvetlerdir. ütle çekim, elektromanyetik kuvvetler, güçlü nükleer ve zayıf nükleer kuvvet bunun içine girer. Bu yüzden yer çekimi, elektromanyetik kuvvet temas gerektirmeyen kuvvettir. s (Buz) Sürtünme kuvveti cismin teması olur. 15. mg s Üç kuvvet etki etmektedir. (yüzeyin tepkisi, ağırlık ve sürtünme kuvveti) 19. Bir cismin hareket durumunu koruma isteğine eylemsizlik denir. Tüm cisimler hızlarının değişimine karşı bir direnç gösterir. Bu dirence eylemsizlik denir. ütle arttıkça da hız değişimi zorlaşır. Sonuç olarak kütle arttıkça eylemsizlik artar. 16. Cisim ivmeli hareket yaptığından dengelenmemiş kuvvetlerin etkisindedir. Sürtünmeden dolayı cismin sıcaklığı artabilir. vmenin yönü net in yönü (dengelenmemiş kuvvetin yönü) ile aynıdır., ve doğru. 55 GS SORU BS

57 OU 8 BST MR Çözümler TST 8-1 ÇÖÜMR 5. destek yük kuvvet 1. Sabit makara çekilen ip kadar döner. r = 3 4 = 4 cm p 7 cm çekilirse makara 1 tur atar = 3 cm den dolayı = tur atar. 4 8 Tornavida ile açılan konserve kutusu destek destek yük l arabası yük kuvvet Gazoz açacağı ile açılan gazoz esteğin yük ile kuvvet arasında olduğu sistemler tornavida ile gazoz açacağıdır.. Bisiklette düz yolda yoldan kazanç yokuş tırmanırken kuvvetten kazanç vardır. şten kazanç sağlanamaz. 6. Basit makineler işten kazanç sağlamaz. akat bir işi daha kısa sürede yaparak güçten kazanç sağlarlar. uvvetten kazanç sağlar. - doğru. 3. ve nolu sistemler eğik düzlem, nolu sistem ise kaldıraç prensibi ile çalışır. 7. M nin tur sayısı ile M nin yarıçaplarına bağlıdır. ve doğru. 56 GS SORU BS 4. Maşada kuvvet desteğe daha yakın, yük daha uzak olduğundan kuvvetten kazanç yoktur. Bisiklette ve el matkabında kuvvetten kazanç vardır. l matkabı vida ve çıkrık prensibi ile çalışır. 8. M çarkı ile arasında geçişi sağlıyor. nin tur sayısını ve nin yarıçapı belirler. ve doğru.

58 9. X 4h,4h 1. estek noktasıdır. ükün etki ettiği noktadır. uvvet desteğe uzak, yük yakın olduğundan kuvvet yükten küçüktür. uvvet kazancı vardır, bundan dolayı kuvvetin aldığı yol büyük, yükün aldığı yol küçüktür. 3 4 = P,4 3 4 = 000,4 = Üçü de basit makinedir. Manivela gibi çalışır. önme ekseni bilek ya da koldaki dirsektir Basit makinelerde verim %100 den büyük olamaz. Mekanik avantaj P 1 den büyük ya da küçük olabilir. 10 kg kuvvet = 100 dur. 3 = P X = P X P X = P = 1, = P, 3 = P mekanik avantaj 1,, 1 dir. 16. r = 5 cm olduğuna göre, kasnağının çevresi 4 r = = 60 cm 70 cm = (60 cm) n 9 n = tur. 9 tur. 9 tur. M ise 9 4r = 3r n Sabit makara Makara yük ile birlikte hareket etmez. - Hareketli makara ük hareket edince makarada hareket eder. - Palanga Birçok makara bir arada kullanılır. 1 3 M = 6 tur. çarkı saat ibresi ile ters yönde, M çarkı ise yönünde dönmelidir. 17. T X ve T = T = T U = P makara ağırlığı yok ise = P dir. Makara ağırlığı P kadar ise T = T U olur. 57 GS SORU BS

59 TST 8- ÇÖÜMR 5. 1 = = P ise kuvvet kazancının olmadığı, sadece yönünün değiştiği sonucuna ulaşılabilir. 1. R = P r aydaki açılma miktarı sadece cismin ağırlığına bağlıdır. ğırlık artarsa yay daha çok açılır. Bu durumda denge bozulur. engenin bozulmaması için artmalı, R artmalı, r azalmalıdır r n = r n = 8 1 tur.. P kasnağından başlayalım. P nin aynı görünümü alması için en az 1 tur dönmesi lazım. P 1 tur dönerse tur dönmüş olur. M de tur dönmüş olur. ile ise 4 tur dönmüş olur. 7. P 1 = T X = T = P dir. Her iki cisim dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedir., ve doğru r R P R 8. uvvet kazancı olup bu da r dir. uvvet kazancının artması için R büyütülmeli, r küçültülmeli h = r n dir. R büyütüldü ise h değişmez. 3 r küçültüldü ise h azalır. P P P (R = 3r) 4 1 = P P r = 3r 4 = P P ve de kuvvet kazancı e o 4 tür. te ise 3 tür sistemde makara ağırlığı var ise 1 kuvvetinin yaptığı iş, kuvvetinin yaptığı işten büyüktür. - ğer makara ağırlığı yok ise yapılan işler eşit olur (P h). - Makara ağırlığı P ise 1 = olabilir = X kuvvetinin yaptığı iş, 1 kuvvetinin yaptığı işten büyük olamaz. GS SORU BS 4 = 3 3 = - uvvet kazancının makara sayısına bağlı olduğu sonucuna ulaşılamaz. - ğırlıkların eşit olduğu sonucuna ulaşılamaz. - uvvet kazancının makara sayısına bağlı. olmadığı sonucuna ulaşılabilir. 10. uvvet kazancı li ile Burak ın kurduğu sistemlerde vardır. 1 = P dir. = P dir. 4 3 = P dir.

60 M T T T T P 11. X in yarıçapının nin yarıçapına oranı artarsa nin tur sayısı artar ve bisiklet daha fazla yol gider. Pedal uzunluğunun artması yolu değiştirmez. uvvet kazancını artırır. ve doğru. 1. X, kez dönerse 1 kez döner. 1 kez dönerse U kez döner. X ile ters yönde, ile U da ters yönde döner. olayısı ile X ile U aynı yönde döner. 1 yönünde 1. TST 8-3 T T T T M T M T T T P P ÇÖÜMR T = T olup makarasının ağırlığı T dir. ve M makaralarının ağırlıkları hakkında yorum P yapılamaz. pteki gerilme olabilir. alnız kesin yanlış 13. ay kta destek su, yük kay k olup kuvvet deste e daha uzakt r. Makasta ise destek ortada olup makas n tipine göre kuvvet deste e daha uzak olabilir. eserde ise destek yer, yük çividir. daha uzakt r.. T T T T T M T M T T T X T = T makarası kesinlikle ağırlıklıdır. P 14. P r = (R ) dir. R veya artarsa azalır düzenekte kuvvet kazancı olmadığı için bu düzenek bu durum için uygun değildir.. düzenekte kuvvetten kayıp vardır. ( = P) kuvvet kazancı için uygun değildir. T 3. R = P r dir. T r artarsa artar. X T R artarsa azalır. P artarsa P P artar. alnız R P 4. 5T = P dir Tornavida ve gazoz açaca nda kuvvetten kazanç vard r. ürekte ise yoldan kazanç olabilir. estek ük T T T T T X T = P 5 tir. GS SORU BS

61 T X T P P 5. T T T T M T T makarasına etki eden kuvvetler T = T ( ağırlıklı) T M için T = T M T X M ağırlıksız olabilir. M için yorum yapılamaz. T T alnız ağırlıklıdır incirin ucu r kadar çekilirse dişli çark r kadar yer değiştirir. Çarkın ne kadar döneceğini yer değiştirmesi belirler. P P P P r = 4 r n 1 n = tur döner. T T 4 T T T P X T X X T T P P 6. T X P T P T P T T T T P T T = X P T = P dir. X makarasının ağırlığı P kadardır. makarasının ağırlığı hakkında yorum yapılamaz. ve doğru P P T T T T 1 9. Ptur atarsa M 1 tur P atar. ise P tur atar. P X T T P P T T P ile M zıt, - - M ile zıt - yani - ile M - aynı - yönde - dö- - ner. yönünde 1 tur. P P X 60 GS SORU BS P 1 = P 4 = P 3 = P 3 4 = P P - - uvvet kazancı P oranıdır. de, de 4, te, te 3 tür P P r r T T r r 3 3 X P P T P T P T T P X T T P T T P P P şekilde X makarasına,. şekilde makarasına etki eden bileşke kuvvet sıfır değildir. alnız kalabilir. P P T T 3 3 P X 3

62 l arabası Çim makası r T r P T X 3 P 3 - X çubuğu türdeş olamaz, ağırlık merkezi T ye yakındır. - makarasının ağırlığı kadar ise çubuğu türdeş olabilir. - çubuğu türdeş olamaz, ağırlık merkezi soldaki ipe yakındır. 3 3 ük estek ama ük estek ğim kuvvet kazancıdır. Her üç sistemde uygulanan kuvvetin deste e uzakl ndan büyük oldu undan kuvvet yükten küçüktür Bijon anahtarında dönme ekseni a ya paralel eksendir. önme eksenine dik uzunluk b olup kuvvet kazancını b belirler. a ve c etkilemez. P P P = P dır. = P dir. Bu durumda makarası kesinlikle ağırlıklıdır. makarasının ağırlığı ve makarasının ağırlığı bilinmeden yorumlanamaz. alnız 16. uvvet kazancı P dir. P > 1 ise < P dir. uvvet kazancının 1 den büyük olmasının verimle ilgisi yoktur. yrıca hiçbir zaman verim %100 den büyük olamaz. 13. b = P a b P a = = 30 h = n a = 4 b 5 P = 30 3 b a = 30 6b = 30 a a = b = P kuvvet kazancı P = 1 dir. erim %100 olabilir (sürtünme ve makara ağırlığı yok ise). P h = x x = h çekilir. P h = P x 61 GS SORU BS

63 OU 9 HRT Çözümler TST 9-1 ÇÖÜMR 1. Sürat yolun zamana oranıdır. Sabit süratli bir cisim dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedir. ve doğru Hareketli 0 - t arasında sabit hızlı hareket yaptığı için dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedir. - t - t arasında durduğu için dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedir. - er değiştirme ile alınan yol aynıdır. Çünkü araç yön değiştirmemiştir. ve doğru.. engelenmiş kuvvetin etkisindeki cisimler sabit hızlı hareket yapar ya da durur. net = m a olup ivme sıfırdır. alnız doğru. 6. Sabit hızlı avaşlayan M Hızlanan bir hareket yapmaktadır. engelenmemiş kuvvetlerin etkisindeki cisimler ivmeli hareket yani hızlanan ya da yavaşlayan hareket yaparlar. ve M doğru. 3. et kuvvetin sıfır olmadığı bir durumda cismin hareket yönü değişebilir. m kuvveti cismi yavaşlatır, durdurur ve ters yönde hareket ettirir. - Sürati değişir, ivmeli hareket yapar. - ldığı yol değişir, hareket ediyor., ve doğru. 7. = 90 km/h, m/s ye çevirirsek metre = 5ms / 3600 saniye. grafik doğru, saniyede 180 km yer değiştiriyor.. grafik doğru, hızı 90 km/h. grafik doğru, 5 m/s dir., ve doğru. 6 GS SORU BS 4. arabası sabit hızla ilerlerken arabası ivmeli hareket yapmaktadır. ( net 0). lınan yol değişkendir.. nin sürati sabit, nin değişkendir.. nin ivmesi yok, ninki değişken de olabilir, sabit de olabilir. alnız doğru. 8. raçlar t anında aynı konumdalar. Bu durumda 0 - t arası yaklaşıyorlar. t den sonra uzaklaşıyorlar. onum-zaman grafiğinde sürat grafiğin eğimidir. > dir. ve doğru.

64 9. = M = x olsun. x = t 1 x = t olduğundan t 1 = 1 olur. Cisim arasını t de geçiyor ise M t arasını t de geçer. x x x t 3t t (4 8s arası) (0 4s arası) 0 onum-zaman grafiklerini sayı doğrusu üzerinde daha rahat yorumlarız. 0-4 saniye arası negatif yönde 4-8 saniye arası pozitif yönde hareket etmiştir. 6. saniyede yön değiştirmiştir. 8. saniyede durmamıştır, sadece orijinde (0 noktasından) bulunmaktadır. anlış olan ve 0 onum (m) 0 α t 4 α 8 aman (s) onum-zaman grafiğinde eğim sürati verir. ve grafikleri birbirine paralel ve süratleri aynı, X in sürati nin süratinden büyüktür. X ve ya da X ve birbirinden uzaklaşmaktadır. Süratleri aynı olan hareketliler aynı yönde hareket ediyor ise bağıl = 0 dır. tan a = tana = = - = = -5 t t = Cisim arasında hızlanan M arasında sabit hızlı hareket edeceği için ve = M olduğundan hareket zamanları farklıdır. arasındaki süre t ise t 1 aklaşıyorlar. t 1 - t Uzaklaşıyorlar. t - t 3 Mesafe değişmiyor (ikisi de duruyor). t 3 ten sonra Mesafe değişmiyor (süratleri aynı). 0 - t 1 aralığı M arasındaki süre t olmalı x x t x 3t t GS SORU BS

65 14. nin sürati 90 km/h nin sürati ise 60 km/h arabası 9 saatte 540 km yol gider. ise her üç saatte iki saat gittiğine göre 9 saatte 6 saat gitmiştir. 6 saatte 90 km/h lik süratle 540 km gider. ynı yerde olurlar. 17. racın sürati hız değişmediğinden x = t den dolayı 1 = 1 dir. t t TST 9- ÇÖÜMR 15. aracı 0 - t arası sabit süratle gidiyor. t den sonra sürati değişiyor ve daha büyük bir süratle yoluna devam ediyor. aracı 0 - t arası sabit süratle gidiyor. t - t arası duruyor. t den sonra yine yol almaya devam ediyor. 0 - t arası uzaklaşıyorlar. t - t arası yaklaşıyorlar. t de aynı yerdeler. t den sonra uzaklaşıyorlar., ve doğru. 1. v Hız 0 t t 3t 4t 5t 6t v -x x x x x x x -x -x -x -x -x aman 0-4t arası pozitif yönde 7x ise negatif yönde 8x hareket etmiştir. 8x O 7x 16. raçlar ve te aynı yönde giderken de durmuştur.. bölgede, (4t). bölge. Sürat 64 GS SORU BS - bağıl nin yi batıya doğru gidiyor görmesi için nin süratinin nin süratinden büyük olması gerekir. Bu da. bölgede gerçekleşmiştir. alnız doğru. M M x x x t t 4t M = olmalı ve M > olmalı m α > θ α θ M aman

66 3. onum - zaman grafiğinin eğimi hızı verir. nin hızı t x dir. nin hızı 1 = tir. 5 5 x dir. t 3x x 7. nin sürati 3 t = t 6x x nin sürati = 3t t -x - x = = t t raçlar t = 0 anında farklı yerde olup t anında aynı yerdeler. 0 - t arası yaklaşıyorlar. 0 - t arası araçlar birbirine 3x yaklaşıyor. t - t arası ise 3x uzaklaşıyor. t anında aradaki mesafe 3x olur. 4. Hareketlinin harekete başladığı yer O noktasıdır. 1 ve. bölgelerde O dan uzaklaşmakta, 3 te durmakta, 4 te yaklaşmakta, 5 te durmakta, 6 da yaklaşmaktadır racın ortalama sürati km/h dir. 117 km/h dir dakikada = 19.5 km yol gider metre 6 5. Hız vme ektörel büyüklüktür. er değiştirme onum Sürat Skaler büyüklüktür. lınan yol 9. - Cisimlerin hız vektörü ile ivme vektörü daima aynı yönlü olamayabilir. a 0 avaşlayan cisimlerde hız ile ivme zıt yönlü hızlanan cisimlerde aynı yönlüdür. eniz bazı durumlarda doğruyu söylediği için eniz 1 nolu tanımı yapmıştır. 6. aracı () yönde gitmekte iken aracı ( ) yönde gitmektedir. nin sürati nin iki katı olmalıdır. Grafikte iki aracın aynı konumda hareketi tamamlamış olmaları gerekir. x - x - Cismin hızı dir. nolu tanım kesin yanlış- t tır. Barış bu tanımı yapmıştır. x = Ceren kesin doğruyu ifade etmektedir. t 65 x t 0 t x 10. engelenmiş kuvvetlerin etkisindeki cisimler sabit hızlı hareket yaparlar. ve sabit hızlı hareket yapmaktadır. GS SORU BS

67 TST 9-3 ÇÖÜMR 4. onum-zaman grafiğine göre alınan yol 3x, yer değiştirme x (0-t) x 1. Hız(m/s) (t-t) x 10 Toplam alınan yol 3x tir. 5 aman(s) 5 5. x onum Hız-zaman grafiğin altındaki alan yer değiştirmeyi verir. nin yer değiştirmesi X = 10 5 = 50 metre nin yer değiştirmesi X = 5 metre x t 3t aman 50 m 5 m x x 75 m t = 0 anında x konumunda, 3t anında x konumunda, toplam yer değiştirmesi 3 x tir. 6. 3x onum. onum x x t t 3t 4t aman 0 aman onum-zaman grafiğinde eğim hızı verir. Hız sabittir. (0-t) 1 = t x x (t-t) = t x (t-4t) 3 = t > 1 > 3 66 GS SORU BS 3. 0 onum t t aman (0-t) aralığında sabit hızla gidiyor. (t-t) aralığında cisim duruyor O 3 j = j j (vektörel toplam) = = ( ) =

68 8. 4 Hız(m/s) 1. ki aracın süratleri eşit ve 90 km/h dir. önleri zıttır. Hız vektörel olduğu için yönleri zıttır. O yüzden eşit değildir. 6 aman(s) lan yer değiştirmeyi verir. x 6 = 1 metre 13. lınan yol 170 m er değiştirme 50 metredir. 80 m 30 m 50 m 40 m 40 m 50 m 9. brelerin gösterdiği değer her iki otobüs için de 100 km/h dir. Otobüslerin hareket yönleri zıttır. ol = = 170 m er değiştirme = = x 50 m = x 10. Ortalama hız = er değiştirme aman Buna göre üç araç içinde yer değiştirme ve seyahat süresi aynıdır. Bundan dolayı 1 = = Her saniye 30 m yol alıyor. Bu yüzden hız 30 m/s dir. Sabit hızlı hareket ediyor m/s 0 m/s x =100 m x(yol) = 300 m yer değiştirme 100 m 00 m yol X 300 metre x = v. t 300 = (10 0)t t = 10 sn 16. onum-zaman eğim hızını verir. x Buna göre = = t = M 67 GS SORU BS

69 TST 9-4 ÇÖÜMR 5. Seçilen referans sistemine göre hareketli olan değişir. Buna göre Bora otobüse göre sabit yere göre hareketlidir ya da babası Bora ya göre hareketlidir. 1. Sürat skaler bir büyüklüktür. Hız ise vektörel bir büyüklüktür. Sürat büyüklüğünde birim ve büyüklük vardır. 6. onum ve yer değiştirme vektöreldir, yönleri, doğrultuları ve büyüklükleri vardır. ol ise skalerdir birim ve büyüklükten oluşur. lınantoplamyol. j = ort zaman 40 km = =30 km/ h 8 saat Toplam yer değiştirme 3. Ortalama hız = aman er değiştirme sıfırdır. Çünkü koşucu başlangıç noktasına geri dönmüştür. Buna göre ort = 0 7. ile arasındaki hız farkı 4 m/s dir. 8 = 4 t t = 7 saniye 8. onum-zaman grafiğinde eğim hızı verir. 4. uzey 1 4 = = 1 ms / 8 60m 68 GS SORU BS Batı 105m Δx 5m Güney oğu X = 100 m j ort = = 5 ms / (yol) x = 190 m j = = 95, ms / ort 0 9. X yer değiştirme ol

70 er değiştirme 10. Ortalama hız = aman 14. onum 0 = = 4 ms / 5 a a aman ynı yönde aynı hız büyüklüğü ile gidiyorlar. 11. x onum (m) t t aman (s) x Grafiğe göre t = 0 anında x konumunda t anında x konumunda hareket yönü ( ) er değiştirme x alınan yol x dir. 15. B O 5 5 C 1. Hız (m/s) B = 10 m O = 5 m C = 5 pisagordan bulunur. 8 O 4 aman (s) 1 Başlangıçta yan yana olan x() yöne ise ( ) yöne gidiyor. Bu yüzden birbirinden uzaklaşıyorlar. 16. Hız onum X aman X bölgesinde sabit hızla gidiyor. bölgesinde duruyor. aman 0 5 Taralı kısım aralarındaki uzaklığı verir. 5 5 = 5 metre GS SORU BS

71 OU 10 RJ Çözümler TST w = x Cosa ÇÖÜMR 6. ğaçta duran elmanın potansiyel enerjisi vardır. ere düşerken kinetik, yere düştüğünde de ısı oluşur. 7. Önce yayda bireken yay potansiyel enerjisi;. w = x Cos , = w = x Cos53 06, w 1 5 w = 6 Cisim fırlarken kinetik enerji ve bu esnada hava sürtünmesinden dolayı ısı ve yer çekimi potansiyel enerjisi rabanın ilk kinetik enerjisi 1 = 1 m 1 = = joule 8. Sürtünmelerin yaptığı iş cisimlerin kinetik enerjisindeki azalma kadardır. 1 = 1 m1 900 raba durduğuna göre, bu enerji sürtünmeden dolayı ısıya dönüşmüştür. 675 kj = 1 m = 1 m3 900 m 3 > m > m 1 ise 3 > > 1 dir alasın potansiyel enerjisi değişmediği için yer çekimine karşı iş yapılmaz. 9. = 1 m = f S x - alas sabit hızla kaydığına göre kinetik enerji değişmez ve sürtünmeye karşı iş yapılır. sıya dönüşen enerji kütle ve sürate bağlıdır. Otomobilin durma mesafesine bağlı değildir. 70 alnız doğru GS SORU BS 5. akıtın yanması, ısı enerjisinin oluşması pistonlar sayesinde hareket enerjisinin oluşması, durunca tekrar ısı enerjisinin (sürtünmeden dolayı) oluşması: kimyasal - ısı - hareket (kinetik) - ısı m = 0 k m gx durma mesafesi kütleye bağlı değildir. x in artması için k ya da g küçük olmalı, 0 büyük olmalı. alnız