ANKARA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEO402/JEM306 JEOLOJİK HARİTA ALIMI

Transkript

1 ANKARA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ GEO402/JEM306 JEOLOJİK HARİTA ALIMI ARAZİ ÇALIŞMASI ARAZİDE KULLANILAN EKİPMAN GÜVENLİK Dr. Koray ULAMIŞ

2 Arazideki Potansiyel Tehlikeler Kaya düşmesi: Askıda duran ve/veya düşen bloklardan uzak durulmalıdır. Kask veya sert bir koruyucu ile çalışılarak kaya parçalarının diğer insanlara gelme riski de gözetilmelidir. Aşırı yapışlar sonrasında veya kuzeye bakan yamaçlarda yosunların varlığına dikkat edilerek çalışılmalıdır. Düzensiz yüzeyler / Bloklu yüzeyler: Çalışma esnasında yüzeylere sıkı tutunabilecek tabanlı ve yüksek boğazlı ayakkabılar tercih edilmelidir. Gerekirse güzergah uzatılmalıdır. Beklenmedik Hava Koşulları: Ani değişen hava koşulları sonucunda hipotermi, günş çarpması veya dehidrrasyon geçekleşebilir. Vücut ısısının ve enerjinin çalışma boyunca yaklaşık eşit oranlarda tutulmasına ve harcanmasına dikkat edilerek, özellikle susuz kalma engellenmelidir. Arazide Çalışma Etiği : Kendi hareketlerinizden kendiziniz sorumlu olduğunu unutmayınız. Yerel halk ile iletişimde hassas ve ölçülü olmalısınız. Çalışma sonrasında arazide herhangi birşey unutulmadığına ve çevre temizliğine dikkat ediniz. Gerekmeyen yerlerde örnek almayınız. Kalabalık gruplar halinde çalışma yapılıyorsa yerel idarenin haberdar olmasını sağlayınız. Çevrenizdeki canlı hayatına özen gösteriniz.

3 Harita Nedir Yeryüzünün tümünün ya da bir parçasının belirli oranlarda küçültülüp işaretleştirilerek bir düzlem üzerinde gösterimidir ( Latin kökeni "Mappa mundi" den gelmektedir. Tarihi gelişim sürecinde denizcilik, astronomik ve coğrafik amaçlı haritalar üretilmiştir. Jeoloji amaçlı harita ve haritacılık çok farklı bir disiplin haline gelmiştir. Haritada Ölçek Kavramı Ölçek; kısaca haritadaki uzaklığın arazideki uzaklığa oranıdır. Farklı amaçlar için büyük ölçekli planlardan küçük ölçekli dünya haritalarına kadar değişen haritalar kullanılmaktadır. Ölçek birimsiz olup; rakam büyüdükçe "Küçük Ölçekli", rakam azaldıkça "Büyük Ölçekli" harita adını alır. Örneğin; 1/500 lük harita büyük ölçekli, 1/50000 ölçekli harita küçük ölçeklidir. Jeolojik çalışmalarda genellikle tercih edilen haritalar 1/ ve 1/25000' lik topoğrafik harita (pafta) dır. 1/25000 lik bir paftada toplam 154 km 2, 1/ lik haritada ise km 2 lik alan gösterilebilmektedir.

4

5 Ölçek Örnek Pafta No 1/ H29 1/50000 H29-A 1/25000 H29-A1 1/10000 H29-A-09 1/5000 H29-A-09-C 1/2000 H29-A-09-C-3 1/1000 H29-A-09-C-3-A

6 Haritaların Açıklamaları ve Lejand Kavramı

7 Haritada Ölçek Kavramı Ölçek; kısaca haritadaki uzaklığın arazideki uzaklığa oranıdır. Farklı amaçlar için büyük ölçekli planlardan küçük ölçekli dünya haritalarına kadar değişen haritalar kullanılmaktadır. Ölçek birimsiz olup; rakam büyüdükçe "Küçük Ölçekli", rakam azaldıkça "Büyük Ölçekli" harita adını alır. Örneğin; 1/500 lük harita büyük ölçekli, 1/50000 ölçekli harita küçük ölçeklidir. Jeolojik çalışmalarda genellikle tercih edilen haritalar 1/ ve 1/25000' lik topoğrafik harita (pafta) dır. 1/25000 lik bir paftada toplam 154 km 2, 1/ lik haritada ise km 2 lik alan gösterilebilmektedir.

8

9

10

11

12 Topoğrafik harita ile Pusula Ayarlaması Grid Kuzeyi: GK Manyetik Kuzeyh : MK Coğrafi Kuzey : Yıldızlı çizgi Manyetik sapmaya göre pusulanın çalışma yapılmadan önce ayarlanması gereklidir. Örn: Yıllık sapma açısı +5 (Grid Kuzeyi Coğraki Kuzeyin Doğusunda) 2018 için; 6 15 ( ) x = =6 15 Yıllık sapma açısı -5 (Grid Kuzeyi Coğraki Kuzeyin Batısında) 2018 için; 6 15 ( ) x (-) = = -4 15

13 Jeolog Pusulası ve Kulllanımı

14

15 Uygulamada Kullanılan Diğer Pusula Türleri Cocla eğim/eğim yönü ölçer

16 Freiberg eğim/eğim yönü ölçer

17 ARAZİ ÇALIŞMASI ÖNCESİNDE YAPILACAKLAR Çalışılacak alandaki verileri toplama (DSİ, MTA, İlbank, Afet İşleri, HGK) Çalışılacak alanın ölçeğini belirleyerek genel ve detay jeolojisinin haritalanacağı Üst Grup, Grup, Formasyon veya Üyelerden hangisi olduğunu belirleme. Maden, su veya mühendislik jeolojisi çalışmalarında farklı ölçekler ve detaylar haritalanmak durumundadır. Haritadan arazideki topoğrafyayı okumak önemlidir. Çalışma esnasında proje amacına göre süre ve güzergah belirlenmesi verimli çalışma yapmada faydalı olacaktır. Haritalama yapılacak alana ulaşım, yerleşim yerlerine yakınlık gibi parametrelerin de planlanması özellikle acil durumlarda problem yaşamamak adına faydalı olacaktır. Bu hazırlığın sonraki aşamasında en çok bilgi sağlayacak olan Hava Fotoğrafları ve Uydu Görüntüleri olacaktır.

18 HAVA FOTOĞRAFLARI ve UYDU GÖRÜNTÜLERİ Hava fotoğrafları belirli bir program dahilinde hava durumu ve gün içindeki ışık doygunluğuna göre bindirmeli olarak çekilmektedir. HGK tarafından üretilen hava fotoğrafları genellikle 1/35000 ölçeklidir ve SB tonlardadır. Hava fotoğrafları kullanılarak; -Morfoloji -Drenaj ağı -Vejetasyon -Yerleşim alanları -Erozyon -Formasyon sınırları -Fay ve kırık tespiti gibi birçok veri araziye çıkmadan önce belirlenebilecektir.

19

20 2005 Kuzulu (Sivas) Heyelanı

21 UYDU GÖRÜNTÜLERİ ve CBS Topoğrafya, yerleşim alanları ve insan ürünü yapılar Veri işleme ile vejetasyon, mineral ve maden yatakları Fay ve kırıklar

22 İran- Zagros tuz domu ve antiklinal yapısı

23 Avustralya-Pasifik plakası sınırı

24

25 Uydu görüntüsünde alterasyon zonlarının haritalanması

26 ARAZİDE KULLANILAN EKİPMAN Altimetre

27 ARAZİDE KULLANILAN EKİPMAN El tipi GPS Dikkat : GPS verisinin sapma miktarını dikkate alarak (yaklaşık 3-10 m arası) haritanın datumu (ED50, WGS84) ile GPS in uyumlu olması gerektiğini hatırlayınız. Haritanızın hangi koordinat sisteminde olduğuna dikkat ediniz (Derece-Dakika / UTM

28

29 Çekiç ölçek olarak çok sık kullanılır Not : Arazide En Çok Unutulan Çekiçtir. Lütfen Çalışma Yaptıktan Sonra Pusula ve Çekiçlerinizi Kontrol Ediniz!!!!!!!

30 Lup Hidroklorik asit (Karbonat???)

31 ARAZİ ÇALIŞMASI ve EMNİYET Harita ile coğrafik kuzey Haritada yer bulma (pusula, gps, gözlem) Formasyonların ve içerdikleri litolojik birimlerin tanımlanması. Gözlem noktaları. Kayaç/Kayaç gruplarının genel tanımı (mağmatik, sedimanter ) ve detaylı incelenmesi (Doku, renk, tane boyu, süreksizlikler, fosil içeriği) Tabaka düzlemleri ile çizgisellikler ve yönelimleri Doğrultu/Eğim ve Gidiş/Dalım Kıvrımlar, antikinal, senklinal, fay ve fay çiziklerinin tanımlanması. Aynı formasyon içinde tabaka düzlemlerinin yöneliminin yorumlanması daha geniş ölçekte yapıların tanımlanması ve yorumunda önemlidir Arazide her türlü kütle hareketinin konumu ve yaklaşık boyutları Formasyon sınırlarının belirlenmesi ve takip edilmesi

32 ARAZİ ÇALIŞMASI ve EMNİYET Arazide tek başına veya ekiple yapılan çalışmalarda şahıs ilk önce kendi emniyetinden sorumludur En temel emniyet kıyafet seçimi ile başlar. En çok yaşanan problem, yüksek boğazlı bot giymemekten dolayı yaşanan burkulmalardır. Mostrada çalışma yaparken çekiç darbelerinin size ve çevrenizdekilere zarar vermemesine özen gösteriniz Çok dik yamaçlarda tek başınıza çalışmamaya özen gösteriniz. Hızlı hareketlerden kaçınarak, toprak yamaç ise çekiçle kendinize basamak oluşturabilirsiniz. Tarla, dere yatağı yakını gibi yerlerden geçerken hem yabani hayvanlara dikkat ediniz, hem de çamura saplanmamaya özen gösteriniz Çantanızda en azından büyük bir mendil ve kolonya bulundurmaya çalışınız.