Cümlenin Ögeleri. Çözümler. 7. Ara söz; Cevap C. 8. Hareket etmezsen / acı, / üstünde / birikir. Cevap D. 9. A da yüklemi, Cevap E

Transkript

1 7. Bölüm Cümlenin Ögeleri B seçeneğindeki cümle tek başına dir ve cümlenin başka ögesi yoktur. 2. A da karar vermek C de geçmiş D de yazdığı satırlar E de dersi yarıda bölen çocuk cümle içinde olarak yer almaktadır. B seçeneğindeki cümlede yoktur. Bu cümlede gizli (biz) vardır. 7. Ara söz; A da belirtili nesneyi, B de dolaylı tümleci, C de yi, D de belirtili nesneyi, E de dolaylı tümleci açıklamıştır. 8. Hareket etmezsen / acı, / üstünde / birikir. Zarf tümleci Gençliğimizde bu filmler yazlık sinemada gösterilirdi. Zarf tümleci 9. A da i, B de ni, 3. Bir insan, / diğer bir insana, / hayata bağlandığından çok daha kuvvetli bağlarla / sarılabilirmiş. 4. D seçeneğinde güven vermek anlamca kaynaşmış birleşik fiil olduğu için bölünemez ve cümlenin idir. C de ni, D de belirtili nesneyi, E de yi buldurmaya yönelik sorular sorulmuştur. 10. Hikmet Benol, / kendini ötekileşmiş olarak hissettiği dünyanın bir eseridir. Oyun, / kişinin veya toplumun kendini gerçekleştireceği, avutacağı bir alandır. 5. Bozuk diye kaldırıldığı köşede durduk yerde aşka gelip çalışmaya başlayan hantal bir saatti / hayat. 11. A, B, C ve E seçeneklerinde vurgulanan öge dir. D seçeneğinde ise vurgulanan öge belirtisiz nesnedir. 6. A seçeneğinde altı çizili ifade dir. 12. Düşmanlarımıza karşı kazandığımız üstünlüklerin birçoğu, / kendimizin olmayan eğreti üstünlüklerdir. 164

2 Cümlenin Ögeleri Atay, Dostoyevski nin dünyasından alıp özümseyerek Belirtili nesne kendinin yaptığı kimi özellikleri, iç dünyasının ve Dolaylı tümleç içinde yaşadığı kültürün potasında eritir. 2. A seçeneğinde yoktur. Çok hasta olduğundan erkenden kalkıp gitti. Zarf tümleci zarf t. 3. A seçeneğinde altı çizili öge yanlış belirtilmiştir. Herhangi bir kişiye şiir yazmayı öğretmek imkânsızdır. 4. Uzakta, / sislerin gizleyemediği bir ışık / sevinçle / D.T. Z.T. göz kırpıyordu / bana. 5 D.T Bilmem kaç milyon ışık yılı uzaklıktaki yıldızlara / D.T. takılmıştı / bakışları. 3 Onda, / bilinmeyen bir gezegene inen uzay adamının D.T. B.li Nesne tılsımlı merakını / sezinliyordum. 3 Dedemin zaman zaman bizlere okuduğu, Leyla ile D.T. Mecnun gibi hikâye kitaplarına / hiç / benzemiyordu / kitap. 4 Z.T. Akşam vakti / bir yanı çalılarla, bir yanı kurumuş dere Z.T. D.T. yatağıyla çevrili toprak yolda / yürüyorduk Ne (gelir)? sesin A Ne zaman (düşünürüm)? çaresiz kaldıkça Ne zaman (gelir)? önce C Kimi (düşünürüm)? seni D Nereye (gelir)? aklıma E 7. Bu cümlede den önce geldiği için vurgulanan ögedir. Bir dev, beni kolumdan tutup / aya / fırlattı. D.T. 8. Sorulan sorunun cevabı; A da, B de, C de edat tümleci, D de, E de dir. 9. D seçeneğindeki soru nesneyi buldurmaya yöneliktir. A da i, B de i, C de dolaylı tümleci, E de i buldurmaya yöneliktir. 10. B seçeneğinde sıfat tamlaması bölündüğü için ögelere ayırmada yanlışlık yapılmıştır. Kır çiçekleriyle dolu vazoların süslediği beyaz örtülü masalardan birine / oturduk. Dolaylı tümleç 11. Yaz günleri güneşi bir çiçek gibi yakalara iliştirmek / yasaklanmıştır. 5. İnsan, / duyarlıysa / geçmişten gelen bir tınıyı, neler Z.T Belirtili nesne olduğuna dair kimi duyguları / yakalayabilirdi. 12. O kırık dökük tahta masanın başında onunla Zarf tümleci karşılaştığımda, hiç şaşırmadım. 165

3 Cümlenin Ögeleri D seçeneğindeki cümle tek başına bir tamlamadır ve ögelerine ayrılamaz. 6. A seçeneği kurallı bir cümledir ve bu cümlede haber ver- inden önce gelen öge tir.... ona / haber vermediler D.T 2. Bilim süreçlerini kullanma yeteneği çocukların somut deneyimlerle yeni bilgilere ulaşmalarına izin verir. 3. nasıl (ele aldı?) dikkatle A 7. C seçeneğinde yanlış gösterilmiştir. Çirkin tabloların asıldığı gri duvarlardaki resimler / bir şey / anlatmıyor bana. nesne kim (ele aldı?) Freud B ne zaman (ele aldı?) rüyalarla... incelerken C neyi (ele aldı?) masallar... rüyaları E Parçada neye? sorusunun cevabı yoktur. 8. Oppenheim / masallarda görülen rüyalardaki... tümüyle örtüştüğüne / özellikle / dikkat çekiyordu. zarf tüml. 4. Onun yazdığı karakterin kendi hayatıyla benzeşen yönleri / dikkat çekicidir. 5. Ayakkabılarımı çıkarırken / içeriden / annemin sesi / d.t geliyor. 4 Gözlerim / ilk kez görüyormuş gibi / dünyayı B. li nesne kucaklıyor. 4 Adam yanıt alamayınca kolundan sertçe sarstı. 5 d.t z.t Meraklı görünen delikanlı / gittikleri yönü saptamaya çalıştı. 3 Orada... alamayacağını / fark etti. 2 Belirtili nesne 9. A, B, D ve E seçeneklerinde yanıt dir. C seçeneğinde ise dir. 10. B seçeneğinde ögelere ayırmada bir yanlışlık yapılmıştır. Bu haberi ona nasıl vereceğini düşünmeye / başladı / bir süre sonra. 11. IV. dizede yas tutuyor i cümlenin başında olduğundan yani den önce başka bir öge olmadığı için vurgu dedir. 12. Cannes şehri / insanların kafasında / film festivali ile birlikte / yer etmektedir. 166

4 Cümlenin Ögeleri Bu şiirin ilk mısrası / senin için / yazıldı. 4. Parçanın IV. ve V. cümlesi ve den oluşmaktadır. Anadolu... mimarisine / benzemektedir. D.T Tarlalardan... taşlardan / yapılır. D.T 2. Soru cümleleri A da ni, B de dolaylı tümleci, C de i, D de dolaylı tümleci, E de ni buldurmaya yöneliktir. 5. Cümlede altı çizili söz dir. e sorulan Ne? sorusuna cevap vermektedir. 3. Ararat Dağı anamın pişirdiği / çocukluğumda yediğim nişastadır. 2 Yıldız Dağı / bir ekilmiş tarladır mevsim mevsim 6. Serin rüzgârlar / taşır / bir dostumun yüzünü yakan nesne mevsim / incelmiş bir hayatın kederiyle edat tümleci yıldızların bittiği. 2 Ayrı yaylalarda yeşeren otlar gibi bekleye bekleye / çürüyeceğiz. 2 Zarf tümleci Karanlıktan çıkıp gelen her haber / gereken acıyı / verdi / bize. 4 D.T belirtili nesne 7. II de... etkilere Hiç unutulmayacak bir şarkı / yükselir / belleğimizin yok olduğu an. 3 Zarf tümleci III te sınırları aşmaya... V te... etkileşimden ifadeleri tir. I. ve IV. cümlede yoktur. 167

5 Cümlenin Ögeleri Adımımı dışarı atar atmaz / sert bir rüzgâr / bütün şiddetiyle / çarptı / yüzüme. 5 D.T Ne olduğunu anlamadan / içeriye / küçük ve sevimli D.T bir kuş yavrusu / girdi. 4 Kimi zaman / davranışlarında / gizlemeye çalıştığı bir D.T B. li nesne yapaylığın izlerini / yakalardım. 4 Sokağın girişine doğru ilerlerken, / yandaki evin B. li nesne penceresinden küçük bir kız çocuğunun bize baktığını / gördüm. 3 Bu sakin, dar sokaklara girdiğimizden beri / geveze dostumun bana anlattıklarını / dinliyordum. 3 B. li nesne 11. Kültürün maddi ve manevi öğeleri arasında sürekli bir etkileşim olduğu / bilinir. Kültür, / toplumları şekillendiren, onların yaşayışına yön veren önemli faktörlerdendir. 12. Sherlock un zekâsına ve başından geçen maceralara / dünyanın dört bir köşesinde yaşayan herkes / ilgi duyuyordu. Sherlock Holmes hikâyelerinin çoğunda / hırsızlık, sahtekârlık, şantaj, önemli kişilerin veya belgelerin kaybolması gibi olaylar / konu edilir. 9. B seçeneğindeki cümlede ortaklığı yoktur. 10. Bilimsel bilginin... çağında / fen ve... rol oynadığı / açıkça / görülmektedir. 168

6 Cümlenin Ögeleri D seçeneğinde ögelere ayırmada bir yanlışlık yapılmıştır. Bugüne kadar kimseye anlatmadığım çok önemli nesne sırlarımı / paylaşacağım / şimdi. Z.T 7. I. cümlenin yanıtı II. cümlenin yanıtı III. cümlenin yanıtı IV. cümlenin yanıtı V. cümlenin yanıtı nesnedir. 2. Etik bir davranış olan çevreye saygı, / kişinin içinde... göstergesidir. 8. Dizelerde altı çizili bölümler sırasıyla Ne zaman (geçtin)? ve Neyi (gördün)? sorularına cevap verdiği için ve belirtili nesnedir. 3. IV numaralı söz, tek başına cümlenin bir ögesi değildir. kitabı düşürmeden dik yürümeyi sözünün içerisinde cümlenin belirtili nesnesidir. 9. Okul öncesi dönemdeki çocuklar / bilimde... belirtili nesne yeteneklerini / uygun... sayesinde / geliştirirler. 10. Verilen ifade D seçeneği ile tamamlanırsa öge dizilişi istenen şekilde olur. 4. C seçeneğinde den önce gelen öge nesne olduğundan cümlede vurgulanan öge de nesnedir. Çoğumuz, / günümüzün yaklaşık üçte birini / belirtili nesne iş yerinde / geçiriyoruz. 5. E seçeneğinde olan o gün ifadesi sıfat tamlamasıdır. 11. III. cümlenin i isim olduğu için o cümlede nesne olmaz. Bu yüzden verilen cümle nesne ve den oluşmamaktadır. 6. Verilen cümle sadece ve den oluşmaktadır. den sonraki söz grubu tamlama olduğu için tek başına dir. Kutadgu Bilig / üzerinde... biridir. 12. Sadece üretim düzeyinin çok olması / yetmemektedir. Bu üretim faktörlerinin, toplumun her yerinde en uygun dağılımı / gerçekleştirilmelidir. 169

7 Cümlenin Ögeleri B seçeneğinde çocukların sesi ifadesi cümlenin sidir ve belirtili isim tamlamasıdır. 2. I. cümlede ara söz Ne zaman? sorusuna cevap verdiği için nin açıklayacısıdır. 3. Uyandığında / gördüğü korkunç rüyayı en yakın dostuna anlatmaya / karar verdi. Yaz tekrardan gelince / göç ettikleri uzak diyarlardan/ dönüyorlar. 4. B seçeneğinde cümlenin nesnesi olan kara parçaları ifadesi belirtisiz isim tamlamasıdır. 5. Yeni bilgiler öğrenirken / bunları / daha önceki B. li nesne bilgilerinin üzerine / inşa eder / öğrenciler. 8. D seçeneğinde ögelere ayırmada bir yanlışlık yapılmıştır. Şehrin talihsizliğini, yitip gitmiş ihtişamını vatandaşlarının yüzünde görmek / mümkündü. 9. Bu ihtiyacı / insanlar / yaşadıkları coğrafyadan / B. li nesne temin ederler. 10. Fotoğraf, / fotoğrafı çekenin... yaratıcılıktır. Karikatür sanatında önemli olan, / iletilmek istenen mesajdır. 11. Öğrencilerin... gerekliliğini / yapılan araştırmalar / belirliti nesne kanıtlamıştır. 6. Akşam karanlığıyla / başlardı / kurbağalar Susar / gökyüzü kadar, / dinlerdim / biteviye. Akşam sözcüğü tek başına cümlenin herhangi bir ögesi değildir. Akşam karanlığıyla ifadesinin içerisinde yer almaktadır. 7. Yazar, / Sinekli Bakkal romanıyla / bireysel konuların edat tümleci sınırlarını aşarak / toplumsal sorunlara / yönelir. Toplumun içinde bulunduğu durum, / yazarın bir edat tümleci ayna gibi onu metne taşımasıyla / kolayca / yaşamın bir gerçekliğine / dönüşür. 12. Ben / de / denize / akıyordum / D.T Irmaklar gibi yavaş, yavaş... 4 Akşamüstü / denizin kıyısına / oturdum / Sen de gelirsin belki diye umarak 4 Sen / umarsızca / neşe saçarsın / Z.T Odaya, sokağa, her yere 4 Saçlarını / sonsuzluğa / sürükler / rüzgâr B. li nesne D.T Hiç umursamadan, ardına bakmadan 5 Bizden başka kimsenin görmediği Mavi bir gökyüzümüz / olsun 2 170

8 Cümlenin Ögeleri A, B, C ve E seçeneklerindeki cümleler tek bir ögeden yani sadece den oluşmaktadır. D seçeneğindeki cümle ise ve den oluşmaktadır. Çok okuyan, çok bilirdi. 6. C seçeneğinde yan cümlecik temel cümlenin nesnesidir. Annemin her yemekte ısrar etmesini artık Yan cümle (nesne) garipsemiyordu. temel cümle () 2. A seçeneğinde sorulan soru ni B seçeneğinde sorulan soru ni C seçeneğinde sorulan soru belirtili nesneyi D seçeneğinde sorulan soru yi E seçeneğinde sorulan soru ni buldurmaya yöneliktir. 3. A seçeneğindeki cümle sadece ve den oluşmaktadır. İki farklı metnin ortak özelliklerinin tespiti kolay değildir. 7. Parçada I, III, IV ve V numaralı cümlelerde nesne yoktur. II. cümlede karabasanı ifadesi belirtili nesnedir. 8. * Türk edebiyatının en iyi romanlarından biri olarak kabul edilen Huzur da / olaylar / bir ağustos günü / başlar. *Yazarların arasında / kimsenin bir başkasına belli etmek istemediği gizli bir yarış / hep / vardır. z.t 9. İnsanların birçoğu, / hâlâ / çevreyle daha uyumlu z.t yaşaması gerektiğinin farkında değil. 4. * Ressam / aradığı tonu bulana kadar / renkleri nesne / karıştırır. * Aşk, / duyguları coşturarak / aklın devre dışı nesne kalmasını / sağlar. 5. Verilen söz C seçeneğindeki cümleyle tamamlanırsa cümlenin ögeleri sırasıyla,, nesne, ve den oluşur. Bu kitap / okumaya başladığınız anda / sizi / nesne başka diyarlara / götürüyor. d.t 10. Neye (dönüşecekti?) bir sanat eserine Ne zaman (dönüşecekti?) bir gün Ne (dönüşecekti?) aklında yer eden bütün anılar 11. C seçeneğinde edilgen çatılı olduğu için bu cümlenin gerçek si yoktur ve sesindeki heyecan ve titreme söz öbeği bu cümlede sözde olarak kullanılmıştır. 12. Parçada II. cümlenin ögeleri, ve den oluşmaktadır. * Bundan sonra / bambaşka, yeni bir olay / başlıyor. zarf t. 171

9 Cümle Türleri C seçeneğinin i alışmıştı cümlenin sonunda yer almadığı için bu cümle devriktir ve fiil soylu bir sözcük olduğu için de eylem cümlesidir. 6. I de in dışında başka yargı (fiilimsi) olduğu için bu cümle yapısı bakımından basit değildir. 7. D seçeneğinde iki cümle birbirine noktalama işaretiyle (virgülle) bağlandığı için bu cümle sıralı cümledir. 2. I de söylemedin II de küçümseyemezdik III te gerekirdi leri fiil olduğu için bu cümleler fiil cümlesidir. IV te vardı ve V te şaşkındı leri ise isim soylu olduğu için bu cümleler isim cümlesidir. 8. Cümlede birden çok fiilimsi olduğu için birden çok yan cümleciği vardır. I Dikkat çekiyordu i, cümlenin sonunda olduğu için kurallı; fiil olduğu için de fiil cümlesidir. IV Sıralı cümle değildir; çünkü tek vardır. Aynı zamanda cümle biçimce ve anlamca olumludur. 3. A seçeneğindeki cümle tek bir yargıdan oluştuğu ve yan cümlesi olmadığı için basit yapılı bir cümledir. 4. A, B, C ve E seçeneklerindeki cümlelerin lerinde olumsuzluk bildiren bir ek olmadığı için bu cümleler anlamına göre olumludur. D seçeneğinde oluşmuyordu inde -me olumsuzluk eki olduğu için bu cümle anlamına göre olumsuzdur. 9. C seçeneğindeki cümle, biçimce olumlu anlamca olumsuzdur. Ne arayanım ne soranım var. ifadesinde olumsuzluk eki olmadığı için biçimce olumludur. Kastedilen tam tersi olduğu içinse anlamca olumsuzdur. 10. D seçeneğindeki cümle, cevap gerektirmeyen bir soru olduğu için bu cümle sözde soru cümlesidir. 11. Parçanın V. cümlesinde yoktu i olumsuzluk belirten bir sözcük olduğu için bu cümle biçimce olumsuzdur. 5. Öncüldeki cümle iki yargıdan oluşmuştur ve bu iki yargı birbirine bağlaçla bağlandığı için yapısı bakımından bağlıdır. ler, cümlenin sonunda olduğu için öge dizilişine göre kurallıdır. ler, fiil soylu sözcükler olduğu için türüne göre fiil cümlesidir. ler herhangi bir olumsuzluk eki almadığı için anlamına göre olumludur. 12. Çekiçiliği güzelliğe tercih ederim. A Zevklerim var ama iştahım yok. B Güzel kurulmuş bir cümle, anlamlı bir cümleden çok daha iyidir. C, E Parçada sıralı cümle yoktur. 172

10 Cümle Türleri I de doldu III te yaktı IV te ne serin bir su(dur) ifadeleri cümlelerin idir. II. ve V. cümlelerde yoktur yani bu cümleler eksiltili cümlelerdir. 2. Cümlede sadece bir olduğu için yapısı bakımından sıralı değildir. İstanbul, tarihi... şehirdir. 7. I, III, IV. ve V. cümlelerin i fiil; II. cümlenin i ise isimdir. 8. Verilen cümlede iki yargı birbirine bağlaçla değil noktalama işaretiyle bağlanmıştır. Bu sebeple bu cümle, yapısı bakımından bağlı değil; sıralı cümledir. 9. I. cümlede yan cümle nesne değil dir. 3. D seçeneğinde, iki cümle birbirine ne... ne tekrarlı bağlacıyla bağlandığı için bağlı cümledir. İki cümlede de ortak olduğu için aynı zamanda bağımlı bağlı cümledir. 4. IV. cümle yapısı bakımından girişik birleşik değil sıralı cümledir. Cümlede fiilimsi yoktur ve iki vardır. 10. Cümlede şaşırmamaktır i; cümlenin en sonunda yer almadığı için bu cümle dizilişine göre devriktir. I İsim olduğu için cümle, in türüne göre isim cümlesidir. III in dışında olgunlaş - mak sözcüğünde fiilimsi eki olduğu için de bu cümle girişik birleşiktir. V Cümle biçimce olumlu değildir. Çünkü cümlede olumsuzluk eki vardır. Birden fazla yan cümlesi yoktur, sadece bir tane yan cümlesi vardır. 5. I. cümle basit II. cümle bağlı III. cümle girişik birleşik IV. cümle bağlı V. cümle sıralı 11. I de gel - en, dön - me II de kur - mak IV te kaç - ıp sözcüklerinde fiilimsi eki vardır yani verilen ifade I, II veya IV. ifadeyle tamamlanırsa cümle, yapısı bakımından girişik birleşik olur. III ve V te fiilimsi yoktur. 6. A, B, D ve E seçeneklerinde cümlenin sonunda olmadığı için bu cümleler devrik cümledir. C seçeneğinde... gibiydi i, cümlenin sonunda olduğu için bu cümle kurallı bir cümledir. 12. Ben, bir de genç kadın... A Ayrıca... söylenemezdi B Ülkenin... hikâyeciydik C İşimiz... sayılmazdı çünkü... uğruyordu E Parçada bağımsız sıralı cümle yoktur. 173

11 Cümle Türleri I de... bir bahçeydi isim II de nihayetleniyordu fiil III te rastlanırdı fiil IV te vardı isim V te göze çarpıyordu fiil 2. C seçeneğinde... değildi i biçimce olumsuzdur fakat cümlede tam tersi durum kastedildiği için anlamca olumludur. A, B ve D seçeneklerindeki cümleler biçimce ve anlamca olumsuz, E seçeneğindeki cümle biçimce ve anlamca olumludur. 6. I de çıkmadan fiilimsisi olduğu için girişik birleşik, III te iki yargı ve arada noktalama olduğu için sıralı, IV te taşınmamasını fiilimsisi olduğu için girişik birleşik, V te yazmama fiilimsisi olduğu için girişik birleşiktir. II. cümlede dışında bir yargı yoktur. 7. III. cümlede dışında başka bir yargı olmadığı için bu cümle, basit yapılıdır. sonda olduğu için kurallıdır. fiil olduğu için fiil cümlesidir. de olumsuzluk bildiren ek ya da sözcük olmadığı için de anlamca olumlu bir cümledir. 8. Çocukluğumuzda / öğrendik / gökyüzüne (temel cümle) 3. Cümlede dışında şart kipiyle kurulmuş yan cümle olduğu için yapısı bakımından birleşik, sonda olduğu için öge dizilişi bakımından kurallı, isim soylu bir sözcük olduğu için türüne göre isim, de olumsuzluk bildiren ek ya da sözcük olmadığı için anlamına göre olumlu cümledir. 4. E seçeneğindeki cümlede iki yargı birbirine noktalama işaretiyle bağlandığı için sıralıdır ve iki cümlenin de si (okuyucu) ortaktır. (okuyucu) yargıçtır, karar verir. bak - ma - yı, şiir yaz - ma - yı yan cümle (belirtili nesne) 9. II. ve IV. dizeler soru anlamı taşıdıkları için soru cümlesidir. 10. Öncülde verilen cümle yapısı bakımından girişik birleşik cümledir. in yerine göre ise devriktir. III. cümle de aynı şekilde devrik ve girişik birleşik cümledir. 11. C seçeneğindeki cümlede birden fazla yargı yoktur. Dolayısıyla bu cümle bağlı cümle değildir. 12. İçeriden kapıyı sürmeledi A Bekçilerin... sıkmıştı B Birden... duydu ve.. üşendi D 5. II de... beyazdı IV te... yazdı ifadeleri cümlelerin idir. I, III ve V te cümleler bitmemiştir çünkü yargısı yani i eksiktir. Öte yandan... geçmezdi E 174

12 Cümle Türleri A da almak B de olduğu C de bulmak, hissetmeyi E de edebilmemiz fiilimsileri vardır ve in dışında kalan bu fiilimsiler cümlelerde yan cümle oluşturmaktadır. Aynı zamanda bu cümlelerde tek bir vardır yani girişik birleşiktir. D seçeneğindeki cümlede ise fiilimsi yoktur. Bu cümle yapısı bakımından basittir. 2. Parçanın III. cümlesinde in dışında herhangi bir yargı olmadığı için bu cümle yapısı bakımından basittir. 3. Parçanın III. cümlesi soru anlamı taşıdığı için soru cümlesidir. Cümlede dışında fiilimsiler olduğu için yapısı bakımından birleşiktir. 7. I. cümlede... adamım(dır) i vardır yani bu cümle eksiltili değildir. V. cümle yapısı bakımından sıralıdır fakat si ortak değildir. İlk cümlede (ben) gizli varken II. cümlenin si anılarım sözcüğüdür. 8. A, C, D ve E seçeneklerinde cümleler, temel cümlenin (in) yanında fiilimsilerle kurulan yan cümlelerle oluşturulmuştur ve girişik birleşik cümlelerdir. B seçeneğindeki cümle ise iç içe birleşik cümledir. 9. A, C, D ve E seçeneklerindeki cümleler biçimce olumsuzdur fakat cümlenin anlamı tam tersi bir durumu anlattığı için anlamca olumludur. B seçeneğinde ise cümle, anlamca da biçimce de olumsuzdur. 4. I. cümle girişik birleşik II. cümle bağlı III. cümle basit IV. cümle girişik birleşik V. cümle bağlı 5. Öncülde, iki cümle birbirine ancak bağlacıyla bağlanmıştır. Yani bu cümle yapısı bakımından bağlı cümledir. II. cümlede yine iki yargı birbirine ve bağlacıyla bağlanmıştır. Yani II. cümle de yapısı bakımından bağlıdır. 10. II. cümle yapısı bakımından bağlı cümledir fakat cümlelerin si ortak değildir. İlk cümlenin si (ben) gizli dir. İkinci cümlenin si ise zevklerim, ilgi alanlarım söz öbeğidir. 11. B seçeneğindeki cümle si ve nesnesi ortak sıralı cümledir. Onlar gurbette yaşadıkları zor günleri unutmuyorlardı, belirtili nesne hatırlatıyorlardı. 6. Verilen cümlenin i, çağını... bir tarihçidir söz öbeğidir. sonda olduğu için kurallıdır. İsim olduğu için isim cümlesidir. Olumsuzluk bildiren bir ek almadığı için olumludur. in dışında başka bir yargı olmadığı için yapısı bakımından basittir. 12. Verilen cümle tek bir ve yan cümlelerden oluştuğu için yapısı bakımından birleşiktir. sonda olduğu için öge dizilişine göre kurallıdır. koru- i fiil olduğu için türüne göre fiil cümlesidir. de olumsuzluk bildiren bir ek olmadığı için anlamına göre olumludur. 175

13 Cümle Türleri Verilen cümlede iki vardır ve bu iki yargı birbirine bağlaçla bağlanmıştır. Bu sebeple yapısı bakımından bağlıdır., sonda olduğu için kurallıdır., eylem olduğu için fiil cümlesidir., olumsuzluk bildirmediği için olumludur. 6. II. cümlede iki yargı birbirine bağlaçla değil virgülle bağlanmıştır. Bu sebeple bağlı değil sıralı cümledir. 7. C seçeneğindeki cümlede ne... ne vardı biçimce olumlu olmasına rağmen anlamca olumsuzdur ve isim soylu bir sözcük olduğu için aynı zamanda isim cümlesidir. 2. D seçeneğinde bakımsızdı i isim soylu bir sözcüktür ve olumsuzluk bildiren -sız ekini almıştır. 8. III. cümle yapısı bakımından sıralıdır fakat sılanan iki cümlenin si ortak değildir. 3. Adaydan / son söylediklerini tekrar etmesi / istendi. yan cümle () temel cümle () 9. I. cümle basit II. cümle basit III. cümle sıralı IV. cümle iç içe birleşik V. cümle iç içe birleşik 4. I. cümle girişik birleşik II. cümle sıralı III. cümle basit IV. cümle girişik birleşik V. cümle sıralı 10. Öncülde verilen cümle yapısı bakımından basittir. I. cümle basit II. cümle sıralı III. cümle girişik birleşik IV. cümle girişik birleşik V. cümle basit yapılıdır. 11. E seçeneğinde verilen cümle iç içe birleşik cümle değildir. 5. I de... mesajlardır isim II de olabilmektedir fiil III te kullanılır fiil IV te... karakterdedir isim V te tanımlanabilir fiil 12. II. cümlede sebep ol- i fiildir ve cümlenin sonundadır. Bu sebeple cümle kurallı bir fiil cümlesidir. in dışında cümlede eylemsiler olduğu için bu cümle yapısı bakımından da birleşiktir. 176

14 Cümle Bilgisi (Karma) Aşkın... zaman / inanırım / beni... sevdiğine 5. IV. cümlede bayılırlar i, cümlenin sonunda ve fiil olduğu için bu cümle kurallı bir fiil cümlesidir. in dışında eylemsiyle kurulmuş yan cümle olduğu için girişik birleşiktir. 2. I. cümle sıralı II. cümle basit III. cümle basit IV. cümle girişik birleşik V. cümle girişik birleşik 6. V. cümle yapısı bakımından basit değildir. Cümlede aydınlıktı ve ıslaktı leri vardır. 3. IV. cümle yapısı bakımından bağlı değil, sıralı bir cümledir. 7. I. cümlede nesne yoktur. 4. I. cümle sıralı II. cümle sıralı III. cümle birleşik IV. cümle birleşik V. cümle birleşik 8. I. cümle sıralı II. cümle girişik birleşik III. cümle girişik birleşik IV. cümle sıralı V. cümle bağlı 177

15 Cümle Bilgisi (Karma) Parçanın üçüncü cümlesinde vurgulanan öge belirtili nesnedir. ceplerini / kontrol etti B li nesne 5. II. cümlenin nesnesi zincirleme isim tamlamasıdır fakat bu cümle, yapısı bakımından basittir. 2. IV. cümlenin i olan vardı sözcüğü isim olduğu için bu cümle isim cümlesidir. 6. III. cümle tek den oluşan basit yapılı bir cümledir. 3. V. cümle yapısı bakımından girişik birleşiktir. 7. V. cümle, devrik bir fiil cümlesidir fakat yapısı bakımından basit değil birleşiktir. 4. IV. cümlede in dışında da yargı olduğu için bu cümle basit yapılı değildir. 8. Her... kişileri / oluşmalarına... ivmeyi / belirtili nesne sürekli... kahramanlarından / almıştır. 178

16 Cümle Bilgisi (Karma) III. cümlede belirtili nesne yoktur. 5. IV. cümle tek den oluştuğu için bu cümle sıralı değildir. 2. Çevre söz konusu olduğunda / saygı ve sorumluluk kavramları / karşımıza / etik birer kavram olarak / çıkar. D.T 6. III. cümlenin inde olumsuzluk belirten bir ek ya da sözcük olmadığı için bu cümle biçimce olumludur. 3. II. cümlede insanlar için taşıdığı önemi söz öbeği cümlenin belirtili nesnesidir. 7. I. cümle, - - den oluşmaktadır. Buz tutmuş camdan, / atölyenin çatısının yanmakta olduğu / görünüyordu. 4. Parçada III. cümlenin i olan sınırlıdır sözcüğü cümlenin sonunda yer almadığı için bu cümle devriktir. isim soylu bir sözcük olduğu için isim cümlesidir. in dışında eylemsiyle kurulmuş yan cümleler olduğu için de birleşik yapılıdır. 8. IV. cümlede in dışında eylemsi ve ki bağlacıyla kurulmuş yan cümleler vardır. Yani bu cümle yapısı bakımından basit değildir. 179