Kırklareli Yöresi Killi Topraklarında Ayçiçeği Tarımında Farklı Toprak İşleme Yöntemlerinin Yakıt Tüketimine ve Maliyete Etkisi

Transkript

1 ifirk iy e V. Tarım Ekonomisi Kongresi Eylül 2002 Erzurum Kırklareli Yöresi Killi Topraklarında Ayçiçeği Tarımında Farklı Toprak İşleme Yöntemlerinin Yakıt Tüketimine ve Maliyete Etkisi İ. Engin KAYHAN' İbrahim KAMBUROĞLU1 Erol ÖZKAN1 Ulviye ÇEBİ' Yılmaz BAYHAN2 Erkan GÖNÜLOL2 Birol KAYİŞOGLU2 1Köy Hizmetleri Kırklareli Atatürk Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Kırklareli. 2 Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi Tarım M akinaları Bölümü, Tekirdağ. faks: e-posta: enginkayhan@khgm.gov.tr ÖZET: Bu araştırma kil miktarı yüksek olan topraklarda ayçiçeği tarımında en ekonomik toprak işleme yönteminin belirlenmesi amacı ile yapılmıştır. Araştırma Kırklareli ilinde Lüleburgaz Sarmtsaklı TİM arazisinde, çiftçi uygulaması (A), azaltılmış toprak işleme yöntemleri (B, C, D) ve toprak işlemesiz direkt ekim (E) olmak Üzere beş konulu olarak çakılı tarla denemeleri şeklinde yürütülmektedir. İki yılda elde edilen bulgular dikkate alındığında; azaltılmış toprak işleme yöntemlerinin (B, C, D), çiftçi uygulamasına (A) oranla verimde Önemli bir değişim yaratmamakla birlikte, yakıt tüketiminde önemli azalma sağladığından, yapılan ekonomik değerlendirme sonucunda, net karda da artış sağladığı görülmektedir. E konusunda ise toprak işlemesiz ekim yapıldığından, yakıt tüketimi en az olan konu olmakla birlikte, ekonomik değerlendirme sonucunda bu aşamada önerilebilecek bir yöntem olarak görülmemektedir. Anahtar Kelimeler : Yakıt tüketimi, toprak işleme, yakıt tasarrufu The Effect Of DifTerent Soil Tillage Systems On Fuel Consumption And Output İn Sunf1ower Agriculture On Clayer Soils O f Kırklareli ABSTRACT: The research has been carried out in order to determinc the most benefıcial tillage System for heavy textured soils. The investigatıons have been done on the fields of Kırklareli-Luleburgaz Agricultural State Farm and sevcral moderaled tillage (B,C and D) and direct drilling (E) systems have been compared to the conventional soil tillage syslem (A). As a result of a two -year study w as estimated that moderated soil tillage systems did not lead to yield decrease, while the significant eflecl of the pointed out systems on fuel consumption was obvious Economical evaluations showed that as a consequenl morc benefits are obtainable under moderated systems than the conventional one Ncvertheless the least fuel consumption under direct drilling conditıons (E), the latter does not seem co be recommendable. Key words : Fuel consumption, tillage, fuel economy. 1.GİRİŞ Son yıllarda ülkemizde petrol ürünleri fiyatlarının yüksek seyretmesi, tarımsal Üretimde enerji tasarrufunun önemini daha da arttırmaktadır. Girdileri azaltmanın önemli unsurlarından birisi de; verim miktarını düşürmeden yapılacak toprak işleme ile yakıt tüketiminin azaltılmasıdır. Bu konu ile ilgili olarak yörede yürütülmekte olan bu araştırma, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü nün 99440L01 nolu araştırma projesinin bir bölümünü oluşturmaktadır. Elde edilen veriler iki yıllık değerlerdir. Bu verilerle toprak işleme yöntemlerinin yakıt tüketimi ve verim değerleri incelenerek ekonomik analiz yapılmıştır. Özellikle ağır bünyeli toprakların işlenmesindeki yakıt tüketimi tav durumunda dahi orta ve hafif bünyeli toprakların işlenmesindeki yakıt tüketiminden fazla olmaktadır. Bu durum ürün maliyetleri üzerinde doğrusal bir etki yaratmaktadır. Teknolojik yeniliklerle birlikte geliştirilen yeni alet ve makinaların kullanımının giderek arttırılmasının yanısıra, gereksiz makina kullanımınmda önlenmesi gerekmektedir. Bu konuda yapılan araaştırmalarda geleneksel tarım yöntemleriyle, azaltılmış makina kullanımına yönelik çalışmalar sürekli kıyaslanmaktadır. Bir çok araştırmada azaltılmış makina kullanımının avantajları ortaya konulmaya çalışılmaktadır. 2. MATERYAL ve YÖNTEM: 2.1. Materyal Denemelerde Kullanılan Alet. Makine ve Cihazlar : Traktör.(MF. 1104, Modeli 1977, silindir sayısı 6, Gücü 90 Hp) Çiftçiler tarafından yaygın olarak kullanılan toprak işleme aletleri ; tki Gövdeli Kulaklı Pulluk, (İş Genişliği=0,7 m) Goble Disk, Kombikürüm, Ağır yaylı kültüvatör+döner tırmık kombinasyonu, Rototiller Ekim makinaları ( Pnömatik ekim makinası). (İş Genişliği = 2,8m)

2 Kırklareli Yöresi Killi Topraklarında A yçiçeği Tarımında Farklı Toprak İşleme Yöntem lerinin Yakıt Tüketimine ve Maliyete Etkisi Bakım Makinaları (Santrifüj gübre makinaları, tarla pülvcrizatörü, döner ara çapa). ölçüm aletleri, ( KVZ Marka Akaryakıt ölçer) 2.2. Yöntem Denemeler çakılı deneme şeklinde, tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekerrilrlü olarak kurulmuştur Parsel ölçüleri ; Ekimde: 12m x 50 m =600 m2 (Parsel aralan 2m, Blok aralan 3m dir) Araştırmada uygulanan farklı toprak işleme yöntemleri aşağıdaki gibidir. Bakım vc hasat işlemleri tüm parsellerde aynı yöntemler uygulanarak yapılmaktadır Ayçiçeği tarımında uygulanan toprak işleme yöntemleri; A: Geleneksel toprak işleme, (Sonbaharda 2 soldu pulluk) + (ilkbaharda kombikürüm +Ekim makinası) B: Ağır yaylı kültüvatör.döner tırmık kombinasyonu + Ekim makinası C: Gobledisk -+- Kombikürüm + Ekim makinası D: Rototiller + Ekim makinası E: Direkt ekim 3. BULGULAR ve TARTIŞMASI Araştırma uygulamaları sonucu elde edilen verilere göre, en fazla yakıt tüketimi geleneksel toprak işleme konusunda olmaktadır. Çünkü kulaklı pullukla yapılan derin toprak işlemede yakıt tüketimi, diğer aletlere göre fazla olmaktadır. Özellikle killi topraklarda bu durum gerek kil tipine, gerekse kil miktarına bağlı olarak hafif ve orta bünyeli topraklara oranla 2-3 katına kadar artış gösterebilmektedir. Bu da maliyet üzerinde arttırıcı bir etki yaratmaktadır. Oysa diğer aletlerle yapılan daha yüzeysel toprak işlemelerde yakıt tüketimi geleneksel yönteme göre oldukça düşük olmaktadır. Yurdumuzda akaryakıt fiyatlarının yüksek olması ve tarımsal amaçlı kullanılan akaryakıtın devlet tarafından sübvanse edilmemesi, tarımsal üretimde akaryakıt giderlerine bağlı maliyetin üretim maliyetleri içerisindeki payının yüksek olmasına neden olmaktadır. Konulara göre yakıt tüketim değerleri Çizelge I ve şekil l de gösterilmiştir. Çizelge 1 de görüldüğü gibi ürün verimleri, toprak işleme konularına göre birbirine yakın bulunmuştur. En yüksek verim (D) konusunda elde edilirken, en düşük verim (E) konusunda gerçekleşmiştir. İki yıllık ortalama verimler ve yakıt tüketimi değerlerinin, Mayıs 2002 birim fiyatları ile değerlendirilmesi suretiyle elde edilen sonuçlan göre, sadece yakıt giderleri dikkate alındığında, brüt kar; A konusunda TL,, B de TL., C de TL., D'de TL, E de ise TL. bulunmuştur. Bu verilere göre çizelge 2 de görüldüğü gibi geleneksel olarak yapılan toprak işleme (A) ile azaltılmış toprak işleme konuları (B,C,D) karşılaştırıldığında net gelirde dekar başına TL artış sağlayan toprak işleme yöntemi rotatillerle toprak işleme (D) yöntemidir. Bunu sırasıyla TL ile Ağır yaylı kültivatör ile toprak işleme (B) yöntemi ve TL ile gobledisk + kombikürüm ile toprak işleme (C) yöntemi izlemektedir. Toprak işlemesiz ekim (E) konusuda ise herhangi bir toprak işleme uygulaması söz konusu değildir Bu yöntemde ekim mekinesi ile direkt ekim yapılmıştır Yine çizelge 2 de görüldüğü gibi birim alana elde edilen ürün miktarı geleneksel ve azatılmış toprak işleme konularından elde edilen ürün miktarından daha az olması nedeniyle, her ne kadar yakıt tüketimi en az olan uygulama olsa da ekonomik görünmemektedir. Çünkü dekar başına gelenekli (A) konusundan TL daha az net gelir soz konusudur. Çizelge 1. Araştırma uygulamalarına göre elde edilen verim ve yakıt tüketimi değerleri T o p r a k İşlem e Y ö n te m le ri Verim (K g /d a) I. Yıl II. Yıl Ortalama Verim Y a k ıt T ü k. Y a k ıt T ü k. Verim Yakıt TOk. (K g /d a ) (L /d a) (L /d a ) (K g /d a) (L/da) (A ) Pulluk + Kombikünîlm + Ekim , , ,25 (B) A ğır Y aylı Kültivatör -+ Ekim 188 2, , ,25 (C ) Gobledisk + Kombikürüm + Ekim 175 2, , ,80 (D ) Rotatiller + Ekim 245 2, , (E ) Direk Ekim 150 1, , ,60 8 4

3 İ. E. K A Y H A N, İ. K A M B U R O Ğ L U, E. Ö Z K A N, U. Ç E B İ, Y. B A Y H A N, E. G Ö N Ü L O L, B. K A Y I Ş O Ö L U Çizelge 2. Araştırma konularına göre gelirler ve yakıt tüketimi farkından kaynaklanan gelir farkları Konular Verim (kg/da) Üretim Geliri (A) Satış fiyatı (Tl/kg) GSÜD Yakıt tüketimi (lt/da) Yakıt Gideri (B) Yakıt fiyatı (Tl/lt) Yakıt gideri Fark Geleneksel uygulamaya göre farklar (A-B) Diğer Sabit Giderler Net Geliı Farkı İndeksi A , B , C ,80 l D , E ,

4 Kırklareli Yöresi Killi Topraklarında A yçiçeği Tarımında Farklı Toprak İşleme Yöntemlerinin Yakıt Tüketimine ve Maliyete Etkisi A B C D E Toprak İş le m e Konuları Şekil 1. Toprak işleme konularına göre yakıt tüketimi. Net Gelir Farkı İndeksi 1 A B C D K o n u la r Şekil 2. Toprak işleme konularına göre net gelir indeksi Toprak işleme ve ekim sırasındaki yakıt maliyetlerinin dışında kalan maliyetler lıemen hemen sabit olmaktadır ve hesaplamalarımızda sabit kabul edilmiştir. Bu maliyet yaklaşık olarak 2002 yılı mayıs ayı fiyatlarına göre TL olarak hesaplanmıştır. Çizelge 2 ve şekil 2 de görüleceği gibi Sabit maliyetle yakıt maliyetleri toplanıp, GSÜD ile farkı alınmış, geleneksel yöntem ile diğer yöntemler arasındaki net gelir farkı indeksi hesaplanmıştır. Böylcce 1 dekardaki net gelirde Geleneksel yönteme oranla D konusunda % 54, B konusunda % 21 ve C konusunda ise %14 artış sağlanmış, E konusuda ise % 12 omında net gelirde azalma olmuştur. 4. SONUÇ ve ÖNERİLER Sonuç olarak; azaltılmış toprak işleme yöntemleri (B, C, D), çiftçi uygulamasına (A) oranla verimde önemli bir değişim yaratmamakla birlikte, yakıt tüketiminde önemli azalma sağladıklarından net karda da artış sağlamıştır. E konusunda ise toprak işlemesi; ekim yapıldığından, yakıt tüketimi en az olan konu olmakla birlikte, ekonomik görünmemektedir. Üreticilere azaltılmış toprak işleme uygulamalarının ekonomik yararlılığının duyurulması, mutlaka demostrasyonla kanıtlanması gerekmektedir. Böylecs işletmenin kar ı artarken, hem gereksiz iş gücü kullanımı azalır, hem de ülkesel olarak dışa bağımlı olunan petrol alımlarında tasarruf sağlanmış olunur 86

5 i E. KAYHAN, I KAMBUROGLU, E. ÖZKAN, U. ÇEBİ, Y BAYHAN, E. GÖNÜLOL, B.KAYİŞOĞLU KAYNAKLAR Akıncı I, 1994 Traktör -Tarım M altınım Enerji İlişkilerinin Saptanması İçin Bilgisayar Destekli ö lçm e Sisteminin Geliştirilmesi ve M ekanizasyon Planlam asında Temel işletmecilik Verilerinin Belirlenm esine ilişkin B,r A rattırm a Ç Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım M akinalan Anahilim Dalı Doktanj Tezi Adana, Çakır R., Çangır C,, Kapur S., Boyraz D., 2001 Trakya'daki Tipik Vertisöllerin Kil Minerolojileri ve Sulama Plmlaması ile Arazi Anıenajmam Kurumlan Trakya Toprak Ve Su Kaynakları Sempozyumu, S: Köy Hizmetleri Atatürk Araştırma Enstitüsü Müdtlriüfeü K ıık la ıe lı Kayışoğlu H p 1990 Trakya Bölgesinde A yçiçeğinin M ekanizasyûnu İle Bitkinin M ekanizajyona Yönelik Özelliklerinin Saptanması Ü zerine Bir Araştırm a. T Ü Tarımsal M ekanizasyon A nıbılım DaJı D oklara Tezi 1990 Tekirdağ Özden D M, Softancı A, 1996 Türkiye Tarım A let Ve MakinaJarı İşletme D eğerlen Rehberi Köy Hizm etleri Genel M üdürlüğü Yayınları Yayın No 92 Ankara Özkan E, 1987 Trakya Bölgesinde Buğday ve A yçiçeğinin Üretim Girdileri ve M aliyetleri.koy Hizm etleri A lal llrk A raştırm a Hıutittisü M üdürlüğü Yayınları, Genel Yayın No S, Rapor Seriai No: 4. K ırklardı 87