ÖKARYOTĠK PROTĠSTLER: FUNGUSLAR, ALGLER, PROTOZOONLAR

Transkript

1 ÖKARYOTĠK PROTĠSTLER: FUNGUSLAR, ALGLER, PROTOZOONLAR

2 ALGLER Algler, birkaç mikrometreden metre ile ölçülen büyükte olan organizmalardır. Fotosentez için gerekli klorofil ve diğer pigmentlere sahiptirler. Tatlı ve tuzlu sular, ıslak topraklarda, kaya ve ağaçlar üzerinde gelişirler. Algleri inceleyen bilim dalma Fikoloji (Phycology) denir. Maden ocakları ve mağaraların ışık alan yerlerinde algler gelişir. Alglerin çoğu mikroskobik büyüklüktedir. İncelenmelerinde mikrobiyolojik metotlar kullanılır.

3 ALGLERIN ÖNEMI Denizlerde asılı olarak gelişen Fitoplankton'un yapısında bulunan küçük algler, diğer organizmalar için besin kaynağıdır. Atık suların arıtılması sırasında gelişen bakterilerin oksijen ihtiyacı, alglerin fotosentez sonucu oluşturdukları oksijen ile karşılanır.

4 Algler toprakta gelişerek, toprakta agregalaşmayı sağlar, toprağın fiziksel özelliğini iyileştirir ve toprağa organik madde kazandırır. Kırmızı ve kahverengi algler gübre olarak kullanılır. Ölmüş diatome hücrelerinden oluşan "diatome toprağı" ile parlatma, filtre ve yalıtım malzemesi yapılır.

5 Bazı algler patojendir. Bunlardan Prototheca, insanlarda deri altı ve eklem iltihabına, havada bulunan bazıları alerjiye sebep olur. Bazı türler yüksek yapılı bitkiler için parazittir. Bunlardan yeşil alg Cephaleuros, çay, kahve ve karabiber yapraklarına ve diğer tropik bitkilere zarar verir. Suda yaşayan bazı algler, balık ve diğer hayvanlar için öldürücü olan toksin üretirler. Bu algleri yiyen midye, istiridye, v.b. deniz ürünleri insanlarda zehirlenmelere sebep olur.

6 Bir çok alg A ve D, yeşil algler B1, C ve K vitaminlerini sentezlerler. Japonya'da üretilen Kırmızı alg Porphyra gıda olarak tüketilir. olarak tüketilir. Kırmızı alglerden elde edilen Porphyra rageenan, gıda endüstrisinde stabilizatör ve emilsiyon maddesi olarak, diş macunu, traş kremi, sabun, losyon yapımında tekstil ve kağıt endüstrisinde kullanılır. Yine kırmızı alglerden elde edilen "agar", mikrobiyolojik çalışmalarda kullanılır.

7 Agar aynı zamanda, peynir, mayonez, puding, jöle, kabartma maddeleri yapımında da kullanılır. Kahverengi alglerden elde edilen "alginat", dişçilikte, peynir, dondurma ve pastane ürünleri yapımında kağıt ve boya endüstrisinde kullanılır.

8 Gıda olarak kullanılan bazı algler A. Porphyra yezoensiz, B. Chondrus crispus C. Palmaria palmata MORFOLOJĠ ve SĠTOLOJĠ Birçok alg türü tek hücrelidir. Hücreler, yuvarlak, çubuk ve iğ şeklinde olur. Hareketli ve hareketsizdirler. Çok hücreli topluluk (koloni) halinde de bulunurlar. Bazı alg çeşitleri; A. Yeşil alg Chlorococcum scabellum, B. Pseudobumilleriopsis sp., C. Volvox sp.

9 ALGLERIN ÇOĞALMASI Algler eşeysiz ve eşeyli olarak çoğalır. Çoğu her iki çeşit çoğalma özelliğine sahiptir. Suda gelişen alglerin çoğu kamçılı, hareketli "zoospor", toprakta gelişenler ise çoğunlukla "aplanospor" ile çoğalırlar. Vejetatif hücrenin duvarının kalınlaşmasıyla, kötü şartlara dayanıklı "akinet" oluşur. Eşeyli çoğalma, gametlerin oluşumu ile olur. İki gametin birleşmesi ile zigot, zigottan da yeni bir alg meydana gelir, Eşeyli çoğalma çeşitli şekillerde görülür. İzogami ; gametlerin ikiside aynı büyüklükte olup, ikisi de hareketlidir, Heterogami ; gametlerin biri büyük, diğeri küçük olup, yine ikiside hareketlidir. Oogami ; gametlerde dişi olan büyük ve hareketsiz, erkek olan küçük ve hareketlidir. Yeşil alg (Scenedesmua acutus) Yeşil alg (Chlorella vulgaris)

10 ALGLERIN FIZYOLOJISI Algler aerobik fotosentetik organizmalardır. Bazı alg türleri, kutuplarda kar, buz ve yüksek dağların tepelerinde gelişir. Buralarda pigmentlerinden dolayı renkli olarak görülür. Bazı alglerin optimal gelişme sıcaklığı O C olup, sıcak su kaynaklarında bulunur. Deniz algleri tuzlu suya adapte olmuştur. Klorofilden başka diğer pigmentlerin fazla olması halinde, yeşil renk maskelenir ve alg karoten ve xantofîl fazlalığında kahverengi veya fikobilin fazlalığında morumsu veya kırmızımsı görülür. Fotosentez faaliyeti sonucu algler nişasta benzeri karbonhidratlar, sıvı-katı yağ v.b. maddeleri depo ederler.

11 ALGLERĠN ADLANDIRILMASI VE SINIFLANDIRILMASI Algler de diğer canlılar gibi binomial sisteme göre adlandırılır. Sınıflandırılmaları; sahip oldukları pigment, depo (rezerve) maddeleri, kamçı, hücre duvarının yapısı, hücre tanzimi v.b. özelliklere göre 9 bölüm içinde incelenir. Bu bölümler; 1. Kırmızı Algler 2. SarıYeşil Algler 3. Sarı Algler 4. Kahverengi Algler 5. Diatomeler 6. Öglenalar 7. Yeşil Algler 8. Kriptomonadlar 9. Dinoflagellatlar Likenler, algler ile mantarların oluşturdukları simbiyoz topluluklardır.

12 CHLOROPHYCOPHYTA (YEŞİL ALGLER) Yeşil algler genellikle tatlı sularda bulunur. Deniz suyunda ve karada yaşayanlarda vardır. Çoğu hücre bir kloroplast ihtiva eder. Kloroplastlar ekseriye merkezlerinde pirenoid adı verilen nişasta yapılarına sahiptir. Yeşil alglerin çoğu tek hücre, koloni ve diğer şekillerde gelişir. Çoğu kamçı ile hareket eder bazıları bir yere tutunur. Bu bölüme tipik örnek Spirogyra ve Chlamydomonas dır. Tatlı su ve toprakta bulunur, büyüklüğü 3-30 µm arasındadır. Hücre, kırmızı göz noktasına (stigma) sahiptir. Bunun sayesinde ışığa doğru hareket eder. Yeşil algler eşeysiz olarak bölünme ile, eşeyli olarak izogami ve heterogami ile çoğalır.

13

14 Chlamydomonas sp. nin eşeysiz çoğalması

15 CHRYSOPHYCOPHYTA (SARI KAHVERENGİ ALGLER) Sarı-kahverengi alglerin çoğu kamçılı, bazısı amipsi uzantılara sahiptir. Çıplak amipsi şekiller, yalancı ayaklarla besinlerini sararlar. Hareketsiz, yuvarlak ve ipliksi yapıda olanlar bu bölümde incelenir. Bu algler, yeşil alglerden farklı olarak hücre duvarında veya kabuklarında silis (SiO2) ihtiva eder. Çoğu tür tek hücre, bazıları koloni oluşturur. Klorofil, kahverengi pigmentlerle maskelenmiştir. Çoğalma, genellikle bölünme şeklinde eşeysiz, bazı izogami şeklinde eşeyli olarak görülür. Laminaria sinclairii L. saccharina

16 BACILLARIAPHYCOPHYTA (SİLİSLİ SU YOSUNLARI, DİATOMELER) Diatomeler tatlı, tuzlu sularda ve rutubetli toprakta bulunur. Soğuk sularda ve planktonların yapısında bolca rastlanır. Bu sularda yaşayan hayvanların besin maddelerini oluştururlar. Diatomeler tek hücreli, koloni veya ipliksi yapı olup çeşitli şekillerde bulunur. Her hücre tek çekirdek, bant veya disk şeklinde plastid ihtiva eder. Silis ihtiva eden kabuk (hücre duvarı) oluştururlar ve görünüşleri çok güzeldir. Kabuk birikintilerinden oluşan " diatome toprağı", yalıtım materyali, meyva suyu ve soğuk içeceklerin berraklaştırılmasında kullanılan filtre yapımında, kozmetik sanayinde, gümüş gibi maddelerin parlatılmasında, diş tozlarının imalinde, tuğla imalinde v.b. yerlerde kullanılır. Ayasofya Camii, Diatome toprağı ile imal edilmiş tuğlalardan yapılmıştır

17 Bazı Diatome çeşitleri Diatomeler eşeysiz olarak bölünmeyle çoğalır. Eşeyli çoğalma gametangium ve gamet birleşmesi ile olur.

18 EUGLENOPHYCOPHYTA (KAMÇILI ALGLER) Tek hücreli bu algler kamçı ile hareket ederler. Bu bölüme giren Euglena, toprak ve suda bulunur. Bitki ve hayvana benzer. Hücreler tek veya koloniler halinde yaşarlar. Hücre, belirli bir çekirdek ve kloroplasta sahiptir. Hücrede göze benzer kırmızı nokta vardır. Kamçının çıktığı yer ağız (gullet) görünümündedir. Bu bakımdan bazen bitkiler, bazen hayvanlar alemine sokulur. Klorofilsiz olanlar saprofit veya parazit olarak yaşarlar. Çoğalma, eşeysiz olarak boyuna bölünme ile olur. Kötü şartlarda "kist" adı verilen kalın zarlı hücre oluşur. Kistlerr, uygun ortamda bir veya daha fazla oğul hücre oluşturur, Eşeyli çoğalma, izogamiden oogamiye kadar çeşitli şekillerde olur. Euglena sp

19 CRYPTOPHYCOPHYTA Bu bölümdeki algler "kriptomonad" 1ar olarak adlandırılır. Eşit olmayan iki kamçıya sahiptirler. Düz, terlik şeklindeki hücreler tek tek bulunur. Bazıları duvarlı bazıları çıplaktır. Gıda, nişasta şeklinde depolanır. Hücre uzunluğuna bölünerek çoğalır. Eşeyli çoğalma görülmemiştir. PYRROPHYCOPHYTA Tatlı ve tuzlu sularda gelişirler. Çift kamçılı veya kam-çısız olurlar. Bazılarının hücre duvarında selüloz vardır. Hücre duvarı olmayanlar da vardır. Bazı türler balık ve insanlar için zehirlidir. Bunlarla beslenen midye, istiridye v.b. gıda zehirlenmesine sebep olur. Bazıları parlak ışık yayar. Çoğalma, genellikle eşeysiz, hücre bölünmesi ile olur. XANTHOPHYC0PHYTA (SARI-YEŞİL ALGLER) Hücreler farklı uzunlukta iki kamçıya sahiptir. Hareketsiz olanları vardır. Hücre duvarında ekseriya silis bulunur. Cinsler tek hücre, koloni, ipliksi veya tüp şeklinde bulunurlar. Hücrede yağ biriktirirler. Vaucberia, nemli toprak ve suda bulunur. Dallanma gösterir. Eşeyli çoğalma oogami ile olur.