LEŞ YİYİCİLİKTEN TAHIL DEVRİMİNE GİDEN YOL

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "LEŞ YİYİCİLİKTEN TAHIL DEVRİMİNE GİDEN YOL"

Gülbahar Sarıgül
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 TOHUM VE UYGARLIK

2 LEŞ YİYİCİLİKTEN TAHIL DEVRİMİNE GİDEN YOL

3 Kültür ve Uygarlığın temelindeki üç esas dürtü -Beslenme (Boğaz Derdi) -Üreme -Hayatta kalmak Doğanın yaptıklarına karşı insanın yarattığı her şey kültürdür Karl Marx

5 TARİHÖNCESİ DEVİRLER, KRONOLOJİ VE EKONOMİK YAPININ GELİŞİMİ 1-Besin Toplayıcılığı Evresi: > I-Besin Derleme Evresi 1.Alt evre 2.Alt evre 3.Alt evre II.Besin Devşirme Evresi 1.Alt evre 2.Alt evre 3.Alt evre 2-Besin Üretimi Evresi: İlk Evre (Depolama Yok) Standart Olmayan aletler evresi, Pliosen-Alt Pleistosen-Orta Pleistosen başı -Çaytaşı aletler ve el baltaları, Olduvan ve Acheul, Alt Paleolitik -Autrolupithecus apharensis, Homo habilis, Homo Erectus > Standart aletler evresi, Orta ve Üst Pleistosen -Çaytaşı aletler ve el baltaları, Olduvan ve Acheul, Alt Paleolitik -Homo habilis, Homo erectus Sınırlandırılmış dolaşım, Üst Pleistosen -Yonga aletler, Mousterien, Orta Paleolitik -Arkaik Homo sapiens, Homo Neanderthalensis (Depolama var) Seçici avlanma-sınırlı göçer, Üst Pleistosen -Dilgi aletler, Gravette-Solutre-Magdalen, Üst Paleolitik -Homo sapiens, Homo Neanderthalensis MÖ Mevsimsel sınırlı dolaşım ve avcılık, besin devşirmeciliği, Holosen -Dilgi aletler, Epipaleolitik-Mezolitik Homo sapiens, MÖ / Uzmanlaşmış besin toplayıcılığı, yarı sürekliden tam sürekli yerleşik yaşama geçiş, Mezolitik, MÖ sonları / günümüz (Mekanize olmayan, bireysel veya aile temelindeki uğraşlar, kısa bir evre) 1.Alt evre Akeramik Neolitiğin ilk evresi, Akeramik Neolitik MÖ Alt evre İlk tarımcı köy toplulukları, Neolitik MÖ Alt evre Genişlemiş tarımcı köy toplulukları, Kalkolitik MÖ İkinci Evre (Yazının icadı, tarih devirleri) Erken Tunç Çağı MÖ

Alt evre 2-Besin Üretimi Evresi: İlk Evre (Depolama Yok) Standart Olmayan aletler evresi, Pliosen-Alt Pleistosen-Orta Pleistosen başı -Çaytaşı aletler ve el baltaları, Olduvan ve Acheul, Alt

6 BÜTÜN DEVRİMLERİN ANASI NEOLİTİK DEVRİM 2-Besin Üretimi Evresi: / günümüz İlk Evre (Mekanize olmayan, bireysel veya aile temelindeki uğraşlar, kısa bir evre) 1.Alt evre Akeramik Neolitiğin ilk evresi, Akeramik Neolitik MÖ Alt evre İlk tarımcı köy toplulukları, Neolitik MÖ Alt evre Genişlemiş tarımcı köy toplulukları, Kalkolitik MÖ İkinci Evre (Yazının icadı, tarih devirleri) Erken Tunç Çağı MÖ

Alt evre Akeramik Neolitiğin ilk evresi, Akeramik Neolitik MÖ 12.000-7.000 2.

7 Dar anlamıyla Neolitik dönem, beslenme, teknoloji ve yaşamı belirleyen öğelerin yeniden biçimlenme sürecini yansıtmaktadır. Neolitik Sürecin, çekirdek bölge denilen birbirinden bağımsız coğrafyalarda farklı zamanlarda başlamış olduğu söylenebilir.

8 BİR TOHUM TANESİYLE KURULAN UYGARLIK

10 En başta tahılların evcilleştirilmesiyle başlayan bu sürecin başlangıcı Son Buzul Çağı nın yarattığı koşulların ortadan kalkması, bugünkü iklim kuşaklarının yerleşmesiyle ilişkilidir. Dünyanın her yerinde insanlar, değişen doğal çevre koşullarına, bildikleri teknoloji ve sosyal alışkanlıklarıyla uyum sağlamışlardır. Ancak Yakındoğu nun belirli bir bölgesinde bu dönüşüm dünyanın diğer yerlerinden farklı olmuş ve daha sonra tüm dünyayı etkileyecek olan yeni yaşam biçimini ortaya çıkarmıştır.

Dünyanın her yerinde insanlar, değişen doğal çevre koşullarına, bildikleri teknoloji ve sosyal alışkanlıklarıyla uyum

11 NEREDE? NE ZAMAN?

12 Güneydoğu Anadolu, özellikle de Urfa yakınlarındaki Karacadağ, insan beslenmesi için temel unsuru oluşturan ekmeğin hammaddesi yabani buğdayın anavatanıdır.

15 Buğday taneleri dibekler ya da sürtme taşlarıyla, öğütme taşları üzerinde kabaca dövüldüğünde un haline getirilmiş olabilir. HER ŞEY BİR DİLİM EKMEK İÇİN

17 İnsanoğlunun dünya üzerindeki yaklaşık 3,5 milyon yıllık yaşam serüveninin, yine yaklaşık olarak sadece son yılında bugünkü uygarlık düzeyine ulaşılması yerleşik yaşam ve tarımsal üretim sayesindedir.

18 Einkorn ve Emmer Buğdayları

21 Beslenme ve yaşam biçimindeki bu değişim: 1-Çiftçiliği ve köy yaşantısını ve nüfus artışını hızlandırmış, 2-Metalurjideki gelişmeleri sağlamış, 3-Konut mimarisini değiştirmiş, 4-Merkezi otorite ve sosyal eşitsizlik hızlanmış, 5-Artı değer oluşmuş, 6-Ticaret, işbölümü ve uzmanlaşma başlamış, 7-Mülkiyete dayalı kompleks toplumsal yapı ortaya çıkmış, 8-Böyle bir yapıyı kontrole dayalı iktidar ve bürokrasi kurumsallaşmış, 9-Yazı bulunmuş, 10-Kentleşme süreci başlamış 11-İlk devlet yapısı ortaya çıkmış ve bugüne ulaşılmıştır.

22 Gidenlere ve kalanlara ne oldu? İki ayrı kültürel yapı

23 Doğunun despotik şehir devletleri ve kentleşme Anadolu nun Neolitik Ana Tanrıçası

24 İNSANLIĞIN İKİNCİ DEVRİMİ KENTLEŞME

25 Kentleşme ile ortaya çıkan doğadan kopuş, aynı zamanda her üyenin uzmanlaştığı bir alanda çalıştığı yani herkesin her işi yapmasından bazılarının bazı işleri yapması durumuna geçilen; topluluk bireylerinin her birinin topluluğun diğer bireyleri karşısında bir bakıma bağımsızlaştığı, öte taraftan köklü bir bağımlılığın içine düştüğü, tabakalı yeni bir örgütlenme biçimidir. Kentleşme ile birlikte yepyeni bir beslenme biçiminin ortaya çıktığını söylemek olasıdır.

26 Yansımalarını MÖ 3200 gibi bir tarihte başladığı düşünülen Erken Tunç Çağı sanatının önemli eserlerinden olan figürinlerde görebileceğimiz bu değişiklik elbette bugünden bakılınca sağlıklı değil sağlıksız bir beslenme biçiminin ortaya çıkması olarak algılanabilir.

27 Bu figürinler Neolitik Çağ da steatobojik tarzda, şişman, doğurgan kadınlar şeklinde üretilmektedir. Ancak Erken Tunç Çağı ile birlikte Orta Anadolu da Alacahöyük, Orta Karadeniz de İkiztepe, Eskişehir yakınlarında Demircihöyük te olduğu gibi bu figürinlerin incelip zayıflayarak günümüzde gözde olan ideal kadın tipi sıfır beden mankenleri anımsatacak bir biçime bürünmüş olmaları arkeologların ve araştırmacıların dikkatinden kaçmamıştır.

28 Ekmeğin ya da ekmeğin hammaddesi tahılların bu süreçteki yerini daha iyi anlamak için Mezopotamya uygarlıklarına bakmak gereklidir. Sümerlerden kalan belgeler içinde önemli bir yer tutan mitoslarda buğdayla ilgili bazı bilgiler bizim için yol gösterici olacaktır. Bu mitoslardan Dumuzi ile Enkimdu konusu itibarıyla ilgi çekicidir ve daha sonraki Kain (Kabil) ile Habil mitosunun da kaynağı olarak görülmektedir.

29 İnanna / İştar

30 Bu mitos, tarımcı ve çoban yaşam biçimleri arasındaki çok eski bir rekabetle ilgilidir. Mitosda tanrıça İnanna, ya da diğer adıyla İştar koca seçmek üzeredir ve koca adayları, çoban-tanrı Dumuzi (Tammuz daha sonra Habil) ile çiftçi-tanrı (daha sonra Kabil) Enkimdu dur. Enkimdu yarıştan çekilmesi için Dumuzi yi ikna etmek üzere ona çeşitli armağanlar vereceğini söyler ve bu armağanlar içinde buğday da vardır.

31 Babil mitoslarından Adapa Mitosu nda ise Adapa ya ölümsüzlük verilmesi düşüncesiyle, kendisine yaşam ekmeği ve yaşam suyu sunulduğu yazılıdır.

36 Geç Hitit Beylikleri döneminden kalan ünlü İvriz kabartmasında Fırtına Tanrısı Tarhunt un bereketlilik simgesi olarak elinde bir demet buğday ve bir salkım üzüm tutması boşuna değildir.

37 Bereket Tanrıçası olan Demeter in de elinde buğday başaklı betimlemelerinin olması bu kanıyı doğrulayan bir diğer kanıttır.

39 Ekmek bir uygarlık göstergesi olduğunu da söylemek olasıdır artık. Örneğin, Odysseia da Lotusyiyenlerin ülkesine ayak bastıklarında Odysseus un arkadaşlarına ekmek yiyen hangi insanların toprağına ayak basmışız? sorusu da barbar olmayan, yani kendinden olan, yani uygar olanın aranışını simgelemektedir.

40 BİR PRESTİJ NESNESİ OLARAK BEYAZ EKMEK

41 Bunun yanı sıra, Antik Yunan da buğday ekmeğinin daha pahalı oluşu onun herkes tarafından yenilememesine neden olmakta ve bu haliyle beyaz ekmeğin bir statü sembolü olarak düşünülmesi gerekmektedir. Çünkü, onu en azından hizmetkarlar sınıfının yiyemediği kayıtlardan bilinmektedir. Beyaz ekmek ve buğdayın Ortaçağda kentli beslenme rejiminin ve yaşam biçiminin bir statü sembolü olarak görülmesi de aynı olguyu doğrulayan bir başka kanıttır.

42 Beyaz ekmeğin ayrıcalıklı bir besin maddesi olması ile ilgili bir diğer kanıt, İngilizce de un (flour) sözcüğünün çiçek anlamındaki flower sözcüğü ile aynılığında kendini gösterir. Bunun nedeni, beyaz ekmek yapılan un cinsinin unların çiçeği olarak kabul edilmesidir.

43 Akdeniz ortamında büyüyüp gelişen Hıristiyanlığın da Akdeniz uygarlığının maddi ve ideolojik temelini oluşturan ekmeği, şarabı ve zeytinyağını kutsal sayarak bu coğrafyada kök saldığı unutulmamalıdır. Hıristiyan inancında Ekmek İsa nın eti, şarap da kanı olarak kabul edilmekte İsa nın Meryem in rahmine aynen bir buğday tanesi gibi ekildiği, Orada mayalandığı, Acılarla yoğrulduğu, Bir fırın olarak kabul edilebilecek mezarında piştiği Kutsal Ev Sahibi nin kilisesinde olgunlaştığı metaforu Hıristiyanlıkta yer almaktadır.

44 Hıristiyanlıkta ekmeğin kutsallığı kiliselere yapılan mozaiklerde de kendini göstermiştir. İstanbul da bugün Kariye Camii olarak adlandırılan Chora Kilisesi nde yer alan bir mozaikte ekmeklerin çoğalması mucizesi betimlenmiştir. XIV. yüzyıldan kalan bu mozaikte İsa, kendini izleyen kalabalığın yiyecek bir şey bulamadığını görüp, eldeki beş tane ekmeği alır ve göğe doğru yükselterek kutsar. Daha sonra bölüp öğrencilerine halka dağıtmalarını söyler ve herkes doyuncaya kadar yediği halde artakalan ekmeklerle on iki sepet dolar.

Benzer belgeler

TARİH BOYUNCA EKMEK. Dr. Ahmet UHRİ Ege Üniversitesi Arkeolog, Gıda Mühendisi, Öğretim Üyesi

TARİH BOYUNCA EKMEK. Dr. Ahmet UHRİ Ege Üniversitesi Arkeolog, Gıda Mühendisi, Öğretim Üyesi TARİH BOYUNCA EKMEK Dr. Ahmet UHRİ Ege Üniversitesi Arkeolog, Gıda Mühendisi, Öğretim Üyesi DIŞARIDA BİR DİLİM EKMEK GİBİYDİ GÖK İlhan Berk (Bir kıyı kahvesinde) LEŞ YİYİCİLİKTEN TAHIL DEVRİMİNE GİDEN