MADDE VE ÖZELLİKLERİ ÜNİVERSİTEYE HAZIRLIK SINIF OKULA YARDIMCI KONU ANLATIMLI SORU BANKASI FİZİK

Transkript

1 ÜNİVERSİTEYE HAZIRI 9-0. SINIF OUA YARDIMCI ONU ANATIMI SORU BANASI MADDE VE ÖZEİERİ FİZİ Fizik Bilimine Giriş ütle - Hacim - Özkütle Dayanıklılık Adezyon -ohezyon Basınç aldırma uvveti Isı - Sıcaklık Genleşme

2 ÜNİVERSİTEYE HAZIRI 9-0. SINIF OUA YARDIMCI SUNU ONU ANATIMI SORU BANASI ISBN Dizgi ÇAP Dizgi Birimi apak Tasarım Özgür OFAZ 3. Baskı Ağustos 208 İETİŞİM ÇAP YAYINARI Ostim Mah. 207 Sokak No: 3/C D Ostim / Ankara Tel: Fax: bilgi@capyayinlari.com.tr twitter.com/capyayinlari facebook.com/capyayinlari Sevgili Öğrenciler, Gelecekteki hayatınızı şekillendirmek, düşlediğiniz bir yaşamı kurmak için üniversite sınavını başarıyla atlatmanız gerektiğini biliyorsunuz. Bu bilinçle yoğun bir ders çalışma sürecinden geçmektesiniz. Böylesine önemli bir sınavı başarıyla atlatmanın en temel şartlarından biri sınavın ruhunu anlamak ve bu çizgide hazırlanmış kitaplardan yeterince faydalanmaktır. Bizlerde gayretlerinize destek olmak, çalışmalarınızı daha verimli hâle getirmek amacıyla sınav ruhuna uygun elinizdeki fasikülleri hazırladık. itaplarımız, Talim Terbiye urulunun en son yayımladığı öğretim programında yer alan kazanımlar dikkate alınarak hazırlanmıştır. Özgün bir yaklaşım ve titiz bir çalışmanın ürünü olan eserlerimizin ana yapısı şu şekildedir: azanımlara ait bilgiler konu sayfasında verilmiştir. Özet konu anlatımından sonra örnek çözümlerine geçilmiş ve bu bölüm standart sorular ve çözümleri ile ÖSYM tarzı sorular ve çözümleri olmak üzere iki kısımdan oluşturulmuştur. Buradaki amacımız konu ile ilgili soru çeşitlerine hâkim olduktan sonra ÖSYM nin son yıllarda sorduğu ve sınavlarda çıkma olasılığı yüksek soru türlerine yer vermektir. Örnek çözümlerinden sonra da pekiştirme testleri bulunmaktadır. Bölümün tamamı bittiğinde ise tüm ünitenin özetini bulabilirsiniz. onuyu özetledikten sonra Acemi, Amatör, Uzman ve Profesyonel adı altında dört farklı zorluk düzeyinde çoktan seçmeli soruların bulunduğu karma testlere yer verilmiştir. Arkasından ÖSYM den Seçmeler adı altında son yıllarda üniversite giriş sınavlarında sorulmuş seçme sorular yer almaktadır. itabımızdaki testlerin tamamını VİDEO ÇÖZÜMÜ hazırladık. Yayınevimize ait olan akıllı telefon uygulamasını (çapp) kullanarak video çözümlerine ulaşabilirsiniz. itaplarımızın eğitim öğretim faaliyetlerinizde sizlere faydalı olması ümidiyle, hepinize başarılı, sağlıklı ve mutlu bir gelecek dileriz. ÇAP YAYINARI Bu kitabın her hakkı Çap Yayınları na aittir ve 2936 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Yasası na göre Çap Yayınları nın yazılı izni olmaksızın, kitabın tamamı veya bir kısmı herhangi bir yöntemle basılamaz, yayınlanamaz, bilgisayarda depolanamaz, çoğaltılamaz ve dağıtım yapılamaz.

3 İTABIMIZI TANIYAIM ONU 2 7 ÖSYMʼden SEÇMEER ÖSYM çıkmış sınav sorularından seçilen ve işlenen konularla paralel, yıl sıralamasına göre oluşturulan alan onuya ilişkin bilgilerin özet halinde verildiği, Aklında Olsun, Hatırlatma, Uyarı gibi pratik notların da olduğu alan STANDART SORUAR VE ÇÖZÜMERİ İşlenen konuyla ilgili standart soru tiplerinin görülebileceği, çözümlü soruların olduğu alan ARMA TESTER Dört ayrı zorluk düzeyine göre düzenlenmiş, Acemi, Amatör, Uzman ve Profesyonel seviyelerinde tüm ünite ile ilgili karma, özgün soruların olduğu alan ÖSYM TARZI SORUAR VE ÇÖZÜMERİ Son yıllarda ÖSYMʼnin sınavlarında sorduğu soru tarzları; sınavlarda çıkabilecek seçici ve ayırt edici soruların olduğu alan 3 6 ÜNİTE ÖZETİ onunun tamamının özelliklerini, formüllerini özet halinde bir arada bulabileceğiniz alan PEİŞTİRME TESTERİ Hem standart hem de ÖSYM tarzı sorulardan oluşan, kendinizi sınamanızı sağlayan, konuyu iyice kavramanıza yardımcı özgün soruların olduğu alan 5 4

4 İÇİNDEİER FİZİ BİİMİNE GİRİŞ / MADDE VE ÖZEİERİ Fizik Bilimine Giriş... 6 Fiziksel Niceliklerin Sınıflandırılması... 4 Madde ve Özellikleri... 7 Özkütle Dayanıklılık - Adezyon ve ohezyon Özet Acemi Amatör Uzman Profesyonel SIVIARIN ADIRMA UVVETİ Sıvıların aldırma uvveti... 5 aldırma uvveti Uygulamaları Gazların aldırma uvveti Taşırma abı Özet Acemi Amatör Uzman Profesyonel ÖSYM den Seçmeler ÖSYM den Seçmeler ISI - SICAI - GENEŞME BASINÇ atılarda Basınç Durgun Sıvıların Basıncı Durgun Sıvılarda Basınç uvveti Pascal Prensibi ve Birleşik aplar Gazların ve Akışkanların Basıncı Özet Acemi Amatör Uzman Profesyonel Isı - Sıcaklık... 6 Transfer Edilen Isı Hâl Değişimi Genleşme... 8 Özet Acemi Amatör Uzman Profesyonel ÖSYM den Seçmeler ÖSYM den Seçmeler... 2

5 FİZİ BİİMİNE GİRİŞ MADDE VE ÖZEİERİ BÖÜM Fiziğin Alt Dalları Fiziksel Niceliklerin Sınıflandırılması ütle - Hacim Özkütle Dayanıklılık Adezyon - ohezyon Değerli hocalarımız, Mesut SERT, Ferhat ÖZDEMİR ve Derya ÖZDEMİR'e katkılarından dolayı teşekkür ederiz. FİZİ BİİMİNE GİRİŞ - MADDE VE ÖZEİERİ ONUARININ ÖSYM SORU DAĞIIMI YGS YS YGS YS YGS YS YGS YS YGS YS YGS YS YGS YS YGS YS TYT AYT

6 ONU FİZİ BİİMİNE GİRİŞ Fiziğin Tanımı ve Önemi Fizik; uzay, zaman, madde ve enerji arasındaki ilişkileri inceleyen, gözlem ve deneye dayalı uygulamalı bir bilim dalıdır. Fizik, Neden ve Nasıl sorularına cevap arar. Fizik bilimi Galileo Galilei ve Issac Newton ile başlamıştır. İlk gelişen fizik dalı mekanik olmuştur. AINDA OSUN Problemin geçici çözüm yoluna hipotez denir. Hipotez elde edilen verilere uygun olmalı, probleme çözüm önermeli, değiştirilebilir olmalı ve deneylerle sınanabilmelidir. Fizikte elde edilen bilimsel bilgilerin bazı özellikleri şunlardır; u Bilim her soruya cevap vermez. Bilimsel ilkeler, yasalar, teoriler ve modeller mutlak gerçek değildir. u Bilimsel bilgiye ulaşmanın tek yolu deney yapmak değildir. Gözlem, rasyonel düşünce gibi yöntemler de vardır. u Süreklilik gösterir ve gelişim içerisindedir, u Elde edilen sonuçlar kesin değildir. Yeni verilerle gelişebilir ya da değişebilir, u Deney verilerine dayanır, u Ölçülebilir nicelikleri inceler, u Bilim insanlarının yargılarından ve deneyimlerinden etkilenebilir. Yaratıcılık önemlidir. u Fizik; grafik, tablolar, şekiller ve matematiksel formüller dediğimiz modelleri içerir. AINDA OSUN u Matematik bilimin ortak dilidir. Teoriler doğrulandığında yasalara dönüşmez. Teori de yasa da aksi ispatlanmadığı sürece bilim dünyası tarafından kabul edilmiş bilimsel doğrulardır. Fiziğin Alt Dalları Teori ve kanun farklı bilimsel bilgiler olup bilimsel gelişim süresinde birbirini takip etmeyen kavramlardır. Aralarındaki en büyük fark teori daha geniş bakış açısına sahiptir. Yasa tek bir davranışı açıklar ancak teori bu davranışla beraber bununla ilgili başka birçok olayı açıklar. Yani teori birden fazla yasayı içine alabilir. Mekanik Elektromanyetizma Termodinamik Optik Mekanik Hareket: uvvet ve denge ile ilgilenir. Statik: uvvet etkisinde dengede olan cisimleri inceler. Dinamik: uvvet etkisinde kalan cisimleri inceler. 6 inematik: uvvet ve bu kuvvetin etkisine bakılmaksızın sadece cisimlerin hareketlerini inceler. FİZİ

7 Standart Sorular ve Çözümleri 0. Çevremizdeki maddi evrende meydana gelen her türden doğa olayının nedenlerini ve nasıl meydana geldiğini araştıran bilim dalına denir. Evreni tanımak için yapılan çalışmalar olarak tanımlanır. Doğa olaylarından canlı varlıklarla ilgili olanlar, maddenin yapısal özellikleri ile ilgili olanları bilimi inceler. Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yerleri uygun biçimde tamamlamak için aşağıdaki kelimelerden hangisine ihtiyaç yoktur? A) imya B) Fizik C) Bilim D) Biyoloji E) Evren Fizik maddi evreni ve doğa olaylarını araştıran bilim dalıdır. Biyoloji canlı varlıkları araştıran bilim dalı iken maddenin yapısal özelliklerini inceleyen bilim dalı ise kimyadır. Evreni tanımak için yapılan çalışmalar bilimdir Yanıt E Güzel Sanatlar isesi öğrencisi Gamze 9. ve 0. sınıfta fizik dersi almaktadır Fiziğin alt dallarıyla ilgili verilen; I. Atom bombasının yapımı alt dalıyla ilgilidir, II. Dünya nın Güneş etrafında dönmesi alt dalıyla ilgilidir, III. Nano teknoloji fiziğin alt dalı olan konusudur, ifadelerden bulunan boşluklara hangi ifadeler getirilmelidir? I II III A) Nükleer fizik Mekanik fizik Atom fiziği B) Atom fiziği Mekanik fizik Nükleer fizik C) Termodinamik Optik Atom fiziği D) Atom fiziği Termodinamik E) Optik Termodinamik Nükleer fizik atı hâl fiziği Atom bombası, çekirdek tepkimeleri ile meydana geldiği için çekirdek fiziğine (Nükleer Fizik) girer. Dünya nın Güneş etrafında dönmesi, hareket ile ilgili olduğu için mekanik alt dalına, nanoteknoloji atom fiziği alt alanına girer. Yanıt A 0 Bunun en temel nedeni, I. Ses ve akustiğin fiziğin uğraş alanı olması II. Işığın renklerinin özelliklerinin bilmesinin gerekliliği III. Fizikçilerin en çok sanatla ilgilenmesi verilenlerden hangileridir? D) I ve II E) I, II ve III Fiziğin sanatla da ilişkisi vardır. Ses ve ışık olayları fiziğin uğraş alanlarındandır. Fizikçilerin en çok sanatla ilgili olması bu durumun en temel nedeni değildir. Yanıt D 0. 4 Aşağıda verilenlerden hangisi fiziğin alt dallarından değildir? A) Termodinamik B) atı hâl fiziği C) Metafizik D) Optik E) Nükleer fizik Metafizik, fiziğin alt dalı değildir. Fizik metafizik ile ilgilenmez. Yanıt C FİZİ

8 ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri 5 I. Optik okuyucu, lazer yazıcılar ve hassas ölçümler yapan cihazlar gibi teknolojik aletlerin yapımında fiziğin ---- alt alanı ilgilidir. II. Hafıza kartları, güneş pilleri, leke tutmayan duvar boyaları, şarjlı piller gibi pek çok uygulama fiziğin ---- alt alanıyla ilgilidir. III. MR (Manyetik rezonans) cihazları, dünyanın yaş hesabı, okyanus akıntıları gibi çalışmalar fiziğin ---- alt alanıyla ilgilidir. Yukarıda verilen bilgilerde boşluklara hangi ifadeler getirilmelidir? I II III A) Atom fiziği atıhal fiziği Nükleer fizik B) Nükleer fizik atıhal fiziği Atom fiziği C) atıhal fiziği Atom fiziği Nükleer fizik D) Nükleer fizik Atom fiziği atıhal fiziği E) Atom fiziği Nükleer fizik atıhal fiziği Fiziğin uygulama alanları verilen ifadelerde lazer yazıcılar ve optik okuyucularla atom fiziği, hafıza kartları, güneş pilleri ile katıhal fiziği MR cihazları ve okyanus akıntıları ile nükleer fizik alt alanı ilgilenir. Yanıt A 7 Fiziğin bilimi diğer bilim dallarındaki olayları açıklamada yardımcı olur. I. Üflemeli çalgıların boyu, telli çalgılarda telin kalınlığı, uzunluğu, gerginliği ve gövdenin yapısı gibi konularda sanat alanına yardımcı olur. II. Gel-git olayı, iklimlerin oluşumu gibi olayların açıklanmasında coğrafyaya yardımcı olur. III. DNA yapısının incelenmesinde, sinirlerle bilgi iletimi ve sinir yapılarının açıklanmasında biyolojiye yardımcı olur. İfadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III Fizik bilimi, ses ve ses dalgalarının özelliği gibi konuları inceleyerek müziğe katkı sağlar. uvvet ve basınç konuları başta olmak üzere diğer konularla coğrafyaya katkı sağlar. DNA yapısının incelenmesi konusunda da biyolojiye yardımcı olur. Yanıt E 8 Fiziğin alt alanları ile ilgili olarak hangisi yanlıştır? 6 Bilimsel bilgi için verilen, I. Mutlak doğrudur. II. Zamanla geliştirilebilir. III. Yalnızca gözleme dayanır. IV. Sadece bir yöntemle ulaşılır. ifadelerden hangileri yanlıştır? A) I ve II B) I ve III C) I, III ve IV D) I, II ve III E) III ve IV Bilimsel bilgi, zamanla geliştirilebilir. Mutlak doğru değildir. Gözlem, deney, rasyonel düşünce gibi yöntemlerle ulaşılabilir. Yöntemler farklı olabilir. Yanıt C Alt Alan İncelediği Alan A) Termodinamik Maddenin yapısını ve maddenin atomlarının dizilimini inceler. B) Elektrik Elektrik yüklerinin hareketini inceler. C) Optik Işık olaylarını inceler. D) Atom fiziği Atomun yapısını ve atomu oluşturan tanecikleri inceler. E) Nükleer fizik Atom çekirdeğini inceler. Termodinamik, ısı olaylarını inceler. İletim, genleşme ısı, sıcaklık, termometre, ısı iletkenliği gibi konular termodinamiğin alanıyla ilgilidir. Yanıt A Fizik Bilmine Giriş - Madde ve Özellikleri

9 onu Pekiştirme -. Aşağıda fiziğin bazı alt dalları ile bu dalların ilgi alanlarına giren bir fiziksel nicelik eşleştirilmiştir. Buna göre, eşleştirmelerden hangisi yanlış olarak verilmiştir? Alt Dal İlgi Alanı A) Mekanik inetik enerji B) Atom fiziği Füzyon C) Manyetizma Pusula D) atı hâl fiziği ristal yapılar E) Termodinamik Genleşme 4. Elektrik akımından kaynaklanan manyetik alan fiziğin alt alanlarından hangisi ile açıklanabilir? A) Optik B) Elektrik C) Atom fiziği D) Manyetizma E) Nükleer fizik 5. Fisyon ve füzyon reaksiyonları ile radyoaktivite çalışma alanı fiziğin hangi alt dalıyla ilgilidir? A) Nükleer fizik B) Mekanik C) Optik D) Atom fiziği E) atı hal fiziği 2. I. Görme kusurlarını açıklarken fiziğin optik alt alanı kullanılır. II. Yoğun hâldeki kristal özelliğe sahip maddelerin yapısal özellikleri açıklanırken fiziğin katı hal fiziği alt alanı kullanılır. III. Sıcaklık, maddenin iç enerjisi gibi konuları açıklarken fiziğin termodinamik alt alanı kullanılır. Yukarıda verilen bilgilerden hangileri doğrudur? D) I ve II E) I, II ve III 6. I. Börek yaparken kullanacağı un için ölçeklendirilmiş kap kullanmak II. Hastanın ateşini hemşirenin eliyle dokunarak fark etmesi III. Bir bitkinin boyunun metre ile ölçülmesi Yukarıdaki verilenlerden hangileri nicel gözlemdir? D) I ve III E) II ve III 7. Nicel ve nitel gözlemlerle ilgili olarak, 2 3. Aşağıdakilerden hangisi fiziğin uygulama alanlarından biri değildir? A) Uydu cihazları B) Reçelin şekerlenmesi C) Rüzgâr panelleri D) Güneş panelleri E) MR cihazları I. Zeynep in, İrem ve Erdem yanyana iken boylarını karşılaştırması nicel gözlemdir. II. Nicel gözlemlerde hata payı sıfırdır. III. Ali, Veli den daha zekidir ifadesi nitel gözlemdir. verilenlerden yargılardan hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III FİZİ

10 FİZİ BİİMİNE GİRİŞ MADDE VE ÖZEİERİ ÜNİTE ÖZETİ Fizik bilimi, biyoloji, kimya, coğrafya, mühendislik, spor ve teknoloji gibi birçok alanla ilişki içindedir. Bilimsel Araştırma Merkezleri TÜBİTA, TAE, ASESAN ülkemizde bulunan CERN, ESA ve NASA yurt dışında bulunan araştırma merkezlerinden bazılarıdır. u Birim hacimdeki kütle miktarına özkütle denir. Özkütle Sıcaklıkla değişir. ütle Özkütle Özkütle Hacim ütle Hacim FİZİSE BÜYÜÜER u ütle - hacim grafiğinin eği- mi özkütleyi verir. ütle (m) ütle Işık şiddeti Sıcaklık Akım Madde miktarı : Mol Uzunluk Temel Büyüklükler : ilogram (kg) : candela (cd) : elvin () : Amper (A) : metre (m) uvvet : N İvme : m/s 2 Hız Özkütle : İş Türetilmiş Büyüklükler : m/s g 3 cm 2 m : Joule= kg 2 s a Hacim (V) u atı maddelerin hacimleri bulunurken iki farklı yöntem vardır. Belirli bir şekli yoksa dereceli silindir yardımıyla, düzgün geometrik şekile sahipse formüllerle bulunur. Sıvı maddelerin hacmi dereceli kap yada litrelik kap ile bulunur. Gaz maddelerin belirli bir hacimleri yoktur, bulundukları kabın iç hacmini alırlar. Zaman : Saniye(s) Güç 2 m : watt = kg 3 s u Dayanıklılık kesit alanının hacime oranıyla bulunur. FİZİSE BÜYÜÜER u atıların boyutları 2 katına çıkarıldığında yüzey alanı ve kesit alanı 4 katına, hacmi 8 katına çıkar. Bu yüzden dayanıklılık azalır. u Farklı moleküller arasındaki çekim kuvvetlerine adezyon (yapışma) aynı moleküller arasındaki çekim kuvvetine kohezyon (tutunma) denir. u Şiddet, yön, doğrultu ve uygulama noktası uvvet (F ) İvme (a ) Hız (V ) Vektörel Büyüklük onum (# ) Yerdeğiştirme ( x ) Elektrik alan (E ) u Şiddet Skaler Büyüklük Sürat (V) Sıcaklık (T) ütle (m) Uzunluk ( ) Zaman (t) Akım (i) Adezyon > ohezyon (Su) ohezyon > Adezyon (civa) u Sıvı yüzeyini en küçük boyuta getirmeye çalışma yüzey gerilimidir. İnce borularda sıvının yükselmesi kılcallık etkisidir. S 2S S 2S 44 Ağırlık (G ) FİZİ

11 ACEMİ TEST. Atomları ve atomların yapıtaşlarını inceleyen fizik alt dalı aşağıdakilerden hangisidir? A) Nükleer fizik B) atı hâl fiziği C) Mekanik D) Atom fiziği E) Manyetizma 4. I. Yan yana duran siyah ve beyaz dolaptan, siyah dolabın beyaz dolaptan daha uzun olduğunu belirtmek nitel gözlemdir. II. Nicel gözlemler, nitel gözlemlere göre daha güvenilirdir. III. Duyu organlarıyla bir ölçü aleti kullanmadan yapılan ölçüme nitel gözlem denir. yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 2. Aşağıdaki birimlerden hangisi en az iki büyüklüğün birimini içermektedir? A) Saniye B) Saat C) Metre D) Candela E) Joule 5. Aşağıdaki temel büyüklüklerden hangisinin birimi yanlış verilmiştir? Temel büyüklük Birim A) Akım şiddeti Amper B) Uzunluk Metre C) Zaman Saniye D) Madde miktarı Candela E) ütle ilogram 3. Büyüklük Birim Sıcaklık Candela Zaman Saniye ütle elvin Akım ilogram Işık şiddeti Yukarıda büyüklük birim eşleştirmeleri yapıldığında hangi büyüklük açıkta kalır? A) Sıcaklık B) Zaman C) ütle D) Akım E) Işık şiddeti 6. I. Su yüzeyindeki jiletin batmaması II. Musluktan damlayan su damlalarının küresel olması III. ağıt havlunun suyu çekmesi Yukarıda verilen olaylardan hangileri yüzey gerilimi ile ilgilidir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III 45 Fizik Bilmine Giriş - Madde ve Özellikleri

12 AMATÖR TEST. Bir öğretmen laboratuvarda ve deneylerini yapıyor. deneyi: apalı tüp içindeki taze kan örneğini sanrifüj aletinde döndürerek, kandaki maddelerin birbirinden ayrılmasını sağlıyor. Deneyi: um, çakıl ve altın karışımını, dibinde çentik bulunan ve içinden su akan oluklara koyuyor. Malzemeyi su ile beraber oluktan akıtarak, altının dibe çökmesini ve çentiklerde toplanmasını sağlıyor. Melike: arışımları ayırmak için farklı yöntemler kullanılabilir. Ali: arışımları ayırmak için özkütle farkı kullanılabilir. Sena: Yalnız sıvı-sıvı karışımlarını ayırmak için özkütle farkı kullanılabilir. ve deneylerinin sonuçlarına göre, öğrencilerden hangilerinin yaptığı yorumlar doğrudur? A) Melike B) Ali C) Melike ve Ali D) Ali ve Sena E) Melike ve Sena 4. Bir canlının tüm boyutları 2 kat artırıldığında bu canlı için, I. Ağırlık II. Yüzey alanı III. Dayanıklılık nicelikleri nasıl değişir? I II III A) Artar Artar Azalır B) Artar Azalır Azalır C) Artar Artar Artar D) Değişmez Artar Azalır E) Azalır Azalır Artar 5., Y ve Z cisimleri aynı özelliklere sahip yarıçapları sırasıyla 2r, r ve r olan iplere şekildeki gibi bağlanıyor. 2r r r r Y Z 2. Bir küpün tüm boyutları 4 katına çıkarılırsa dayanıklılık ilk duruma göre nasıl değişir? A) Değişmez. B) üne iner. 4 C) 4 katına çıkar. D) sine iner. 2 E) 2 katına çıkar. İpler cisimleri ancak taşıyabildiklerine göre cisimlerin maksimum ağırlıkları G, G Y ve G Z arasındaki ilişki nasıldır? A) G = G Z > G Y B) G > G Y > G Z C) G > G Z > G Y D) G Y > G Z > G E) G Y > G = G Z 3. Taban yarıçapı 2 cm, yüksekliği 0 cm olan silindir biçimli bir kap özkütlesi 0,8 g/cm 3 olan sıvı ile tamamen doludur. abın darası 54 gram olduğuna göre, kabın sıvı ile dolu iken kütlesi kaç gram gelir? (p = 3) A) 40 B) 50 C) 60 D) 70 E) I. Bir gaz lambasının fitilinde gaz yağının yükselmesi kılcallık etkisi ile olur. II. ılcallık etkisi kılcal borunun genişliği ile doğru orantılıdır. III. ılcallık etkisi daha çok adezyonun etkisidir. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 49 Fizik Bilmine Giriş - Madde ve Özellikleri

13 UZMAN TEST. Bir öğrenci okul bahçesinde bulduğu küçük bir taşın özkütlesini hesaplamak için okul laboratuvarında aşağıdaki ölçümleri yapıyor. I. Eşit kollu terazi ile taşın kütlesini gram cinsinden ölçüyor. II. Dereceli silindire bir miktar su dolduruyor. III. Taşı dereceli silindire yavaşca bırakıyor. Taş tamamen su içinde iken su seviyesini cm 3 cinsinden okuyor. Buna göre öğrenci yukarıdaki ölçümlere ek olarak hangisini yaparsa taşın özkütlesini doğru bir şekilde hesaplar? A) İçinde taş olan dereceli silindirin kütlesini ölçerek, dereceli silindirdeki son su seviyesine bölme B) Taşın kütlesini, dereceli silindirdeki son su seviyesinden çıkarma C) Taşın dereceli silindirde değiştirdiği su hacmini, taşın kütlesinden çıkarmak D) Taşın kütlesini, silindirde değişen su hacmine bölme E) Taşın kütlesini, dereceli silindirde okuduğu son su hacmine bölme 3. Adezyon kuvveti, kohezyon kuvvetinden büyük olan sıvılara ıslatan, küçük olanlara da ıslatmayan sıvılar denir. Islatan sıvılar bir yüzeyi daha iyi temizler. Cam Cam Cam yüzeyine damlatılan ve Y sıvı damlalarının görünümleri şekildeki gibi olduğuna göre, I. Cam yüzeyini Y sıvısı daha iyi temizler. II. Cam yüzeyini sıvısı daha iyi temizler. III. sıvısının yüzey gerilimi, Y ninkinden küçüktür. yargılarından hangisi ya da hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) I ve II E) II ve III 4. Özkütle d 0 t 3t Zaman 2. ve musluklarından sırasıyla d ve d özkütleli sıvılar akmaktadır. ap boş iken ve birlikte açılıyor. abın yarısı dolduktan sonra musluğu, kabın tamamı dolduğunda ise musluğu kapatılıyor. Şekildeki silindir şeklindeki kap boş iken taşma seviyesine kadar 200 cm 3 su ile doldurulabiliyor. İçerisinde Şekil - I deki gibi zeytinyağ bulunan bu kap Şekil - II deki konuma getirilip tekrar eski konumuna getiriliyor. Son durumda kap + zeytinyağ kütlesi 00 gram, kabın darası 30 gram olduğuna göre, zeytin yağın özkütlesi kaç g/cm 3 tür? A) 0,5 B) 0,6 C) 0,7 D) 0,8 E) apta oluşan sıvı karışımının özkütle-zaman grafiği şekildeki gibi olduğuna göre, I. Muslukların debileri eşittir. II. d > d dir. III. d > d dir. Yargılarından hangileri doğrudur? D) I ve II E) I, II ve III 53 Fizik Bilmine Giriş - Madde ve Özellikleri

14 PROFESYONE TEST. ütle (g) Y 20 0 Hacim (cm 3 ) 5 0 ve Y sıvılarının kütle - hacim grafikleri şekildeki gibidir. Bunlardan eşit hacimlerde alınarak 240 g lık bir karışım oluşturuluyor. Bu karışımdaki Y sıvısının kütlesi kaç gramdır? A) 20 B) 40 C) 60 D) 80 E) Yoğunlukları 2d, 3d, 4d olan, Y ve Z sıvılarıyla yapılan bir karışımın yoğunluğu 3d olmaktadır. Buna göre,karışımdaki; I. in kütlesi Z den azdır. II. Y nin kütlesi Z ye eşittir. III. Y nin hacmi e eşittir. 4. I. Deniz seviyesindeki oksijen miktarı, dağ tepelerindeki oksijen miktarından daha fazladır. II. Göl yüzeyinde su sıcaklığı 0 C iken derinlere inildikçe su sıcaklığı +4 C ye kadar çıkabilir. III. Duman ince bir çizgide yükselerek belli bir seviyede dağılır. Bir fizik öğretmeni yukarıdaki bilgileri öğrencilerine anlattıktan sonra Sena, Mehmet ve Zümrüt aşağıdaki yorumları yapıyor. Sena: Suyun özkütlesi sıcaklıkla ters orantılı değişir. Mehmet: Astım mağaraları deniz seviyesinin altında olduğundan oksijen miktarı daha fazla olmalıdır. Zümrüt: Yükseklere çıkıldıkça havanın özkütlesi azalır. Öğretmenin verdiği bilgiler doğrultusunda hangi öğrencilerin yaptığı yorumlar doğrudur? A) Yalnız Sena B) Mehmet ve Zümrüt C) Sena ve Zümrüt D) Sena ve Mehmet E) Sena, Mehmet ve Zümrüt yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? D) I ve II E) I ve III 3. Bir sıvı yüzeyini ıslatabilirken, yüzeyini ıslatamıyor. Bu sıvının yüzeyi ile arasındaki adezyon kuvveti büyüklüğü 3F ise yüzeyi ile arasındaki adezyon kuvvetinin büyüklüğü; I. 3F'den küçük, II. 3F 4F arasında, III. 3F 5. I. Sabunun yağı temizlemesi II. Sulu boya fırçasının su içinde dağılması su dışında birleşmesi III. Ağaçlarda suyun yapraklara kadar iletilmesi Yukarıdaki ifadelerden hangileri yüzey gerilimi ile ilgilidir? D) I ve II E) I ve III verilenlerinden hangileri olabilir? D) I ve III E) II ve III 57 Fizik Bilmine Giriş - Madde ve Özellikleri

15 ÖSYM den SEÇMEER. Bilimsel bilgiye ulaşmak için; I. deney, II. gözlem, III. akıl yürütme 4. İçinde; Şekil I deki seviyede su bulunan dereceli silindirin içine, kütlesi 05 g olan türdeş bir bilye atıldığında su seviyesi Şekil II deki gibi oluyor. cm 3 80 cm 3 80 eylemlerinden hangileri kullanılabilir? D) I ve III E) I, II ve III TYT-YS su Şekil I su Şekil II yatay Dereceli silindirlerdeki bölmeler eşit ölçekli olduğuna göre, bilyenin özkütlesi kaç g/cm 3 tür? 2. aan ile Zeynep, yolda yürürken bir yüzük buluyorlar. Bu yüzük ile ilgili bazı gözlemler yaptıktan sonra Bu yüzük saf altından yapılmıştır. hipotezini ortaya atıyorlar. A) 2 B) 2,5 C) 3 D) 3,5 E) / YS Bu hipotezin desteklenmesinde veya çürütülmesinde, yüzüğe ait aşağıdaki niceliklerden hangisinin kullanılması tek başına yeterlidir? A) ütlesi B) Hacmi C) Sıcaklığı D) Özkütlesi E) Ağırlığı 207 / YGS 3. Fizikteki büyüklükler ölçülürken farklı birim sistemlerinden yararlanılmaktadır. Buna göre, I. Odanın sıcaklığı 22 C dir. II. Ahmet in boyu,7 metredir. III. Ahsen in kütlesi 55 kg dir. ölçümlerinden hangileri uluslararası birim sistemi (SI) kullanılarak ifade edilmiştir? D) I ve II E) II ve III 207 / YS 5. Fizik bilgilerini sunarken yararlanılan; I. Manyetik alanı çizgilerle göstermek, II. Elektriksel kuvveti F = qe ile ifade etmek, III. Işığın ortamda izlediği yolu ışınlar çizerek göstermek eylemlerinden hangileri bilimsel modellere örnek olarak gösterilebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 206 / YS 59 "ÖSYM'den Seçmeler"

16 BASINÇ BÖÜM 2 atıların Basıncı Durgun Sıvıların Basıncı Sıvı Basınç uvveti Akışkanların Basıncı BASINÇ ONUSUNUN ÖSYM SORU DAĞIIMI YGS YS YGS YS YGS YS YGS YS YGS YS YGS YS YGS YS YGS YS TYT AYT 2 2

17 ONU BASINÇ Birim yüzeye etki eden dik kuvvete basınç denir. AINDA OSUN Basınç skaler büyüklüktür. Yüzey alanı ve basınç kuvveti ise vektöreldir. F = P. A ifadesi basınç kuvvetinin yüzey alanıyla olan ilişkisini verir. Basınç kuvvetini elde etmek için yüzey alanı vektörü ile basınç katsayısını çarparız. uvvet vektörünün yüzey alanı vektörünün kaç katı olduğu ifade edilir. Bıçakların sivri uçlarının keskin olması, kar ayakkabısı giyen kişilerin karda daha az batması; aynı zeminde, aynı ağırlıktaki ördek ve tavuktan ördeğin tavuklara göre daha az batmasının nedeni basınç ile ilgilidir. atılarda Basınç atı cisimler genelde ağırlığından dolayı temas ettiği bölgeye uyguladığı dik kuvvete basınç kuvveti denir. atıların birim yüzeye dik olarak uyguladığı basınç kuvvetine de basınç denir. Ağırlığı G olan şekildeki katı cismin bulunduğu yatay yüzeye uyguladığı dik kuvvet, cismin ağırlığı kadardır. G ağırlığı, basınç kuvveti kadardır. S G yatay atı bir cismin tabana uyguladığı basınç, bulunduğu yüzeye uyguladığı dik kuvvet ve yüzey alanına bağlıdır. Dik uvvet ( PBasn ) ç= Yü zey Alan Nicelik Sembol Birim Basınç kuvveti F Newton Yüzey S (metre) 2 Basınç P Newton = Pascal ( Pa) 2 ( metre) atı Basıncının Uygulamaları. atılarda basınç, katıların bulunduğu yüzeye uygulanan dik kuvvetin yüzey alanına bölünmesiyle bulunur. Ağırlığı G, yüzey alanı S olan bir katının yatay yüzeye uyguladığı basınçlar aşağıda gösterilmiştir: F F G G F S S (G > F) G 62 FİZİ

18 Standart Sorular ve Çözümleri M S 2S 3S Yatay Taban alanları S, 2S ve 3S olan eşit ağırlıktaki,, M cisimleri şekildeki gibi dengedeyken yatay zemine yaptıkları basınçlar sırasıyla P, P ve P M dir. Buna göre P, P ve P M arasındaki ilişki nedir? A) P = P = P M B) P > P > P M C) P M > P > P D) P > P M > P E) P > P M > P Eşit ağırlıkta oldukları için basınç kuvvetleri eşittir. Yüzey alanı küçük olan cismin basıncı fazla olur. P = S G, P = G 2 S, P M = G 3 S, P > P > P M Yanıt B S (I) S (II) 3S (III) Yatay Düşey kesitleri şekildeki gibi verilen özdeş iki tuğlanın yere uyguladığı basınç tuğlalar, I. onumdayken P, II. onumdayken P 2, III. onumdayken P 3 oluyor. Buna göre P, P 2, P 3 arasındaki ilişki nedir? A) P = P 2 > P 3 B) P = P 2 = P 3 C) P 3 > P > P 2 D) P 2 > P > P 3 E) P 2 > P 3 > P 2G 2G 2G P=, P2=, P3= P S S 3S = P 2 > P 3 Yanıt A M S 2S 3S Yatay Taban alanları S, 2S ve 3S olan eşit ağırlıktaki,, M cisimleri şekildeki gibi dengedeyken yatay zemine yaptıkları basınç kuvvetleri sırasıyla F, F ve F M dir. Buna göre F, F ve F M arasındaki ilişki nedir? A) F = F = F M B) F > F > F M C) F M > F > F D) F > F M > F E) F > F M > F 3S Y S Yer Y Yer Boyutları aynı türdeş, Y cisimleri Şekil I deki gibi dengedeyken yere yaptıkları basınçlar eşittir. Cisimler Şekil II deki gibi üst üste konulduklarında in Y cismine yaptığı basınç P, Y nin yere yaptığı basınç ise P 2 dir. P Buna göre, oranı kaçtır? P A) 2 B) C) D) E) Yatay zeminde üzerinde başka bir etki bulunmayan katı cismin zemine uyguladığı basınç kuvveti cismin ağırlığına eşittir. Ağırlıklar eşit olduğu için basınç kuvvetleri eşit olur. Yanıt A G GY P= PY & = G= 3GY olur. 3S S G G+ GY P 3 P= P2= ise = olur. S S P 2 4 Yanıt D FİZİ

19 ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri 5 Şekildeki çiviye F kuvveti uygulanıyor. S F Buna göre, çivinin yüzeye yaptığı basınç ifadesi aşağıdakilerden hangisidir? F F A) B) S S 2 D) F S E) F S 2 C) F Duvar atılar basınç kuvvetini aynen iletir. F Aynı F kuvveti, S 2 yüzeyine de iletilir. P = olur. S 2 Yanıt B S 2 7 Y Z Z I II III Y Yatay Boyutları eşit olan, Y, Z tuğlalarının I, II, III konumlarında yere uyguladığı basınçlar eşit oluyor. Buna göre, Y, Z tuğlalarının kütleleri m, m Y ve m Z arasındaki ilişki nedir? A) m = m Y = m Z B) m > m Y > m Z C) m Z > m Y > m D) m Z > m = m Y E) m = m Y > m Z 6 Özdeş ve küpleri, sür- tünmesiz düzenekte şekildeki gibi dengededir. II ve III de yüzey alanları eşit olup I de yüzey alanı küçüktür. Basınçlarının eşit olması için yüzey alanı küçük olan sistemde ağırlıklar toplamı küçük olmalıdır. m + m Z = m Y + m Z > m + m Y m = m Y, m Z > m m Z > m = m Y Yanıt D küpünün eğik düzleme yaptığı basınç P, nin yere yaptığı P dir. a 8 M Buna göre, a açısı büyütülürse P ve P için ne söylenebilir? P P A) Azalır Azalır B) Artar Artar C) Azalır Artar D) Artar Azalır E) Değişmez Değişmez Eğik düzlem üzerindeki cismin eğik düzleme yaptığı G cos a basınç P = iken cisminin yere yaptığı S G T basınç P = olur. Eğer a açısı artarsa cismi S daha çok aşağıya kaymak ister, bu nedenle cisminin yaptığı basınç azalır. cismini çeken ipin gerginliği artacağından cisminin basıncı da azalır. Yanıt A 4S S Taban alanı 4S olan Şekil I deki prizması bölünerek Şekil II deki gibi ve M prizmalarını oluşturulmuştur. Buna göre, I., ve M nin yere uyguladıkları basınç kuvvetleri eşittir. II. 3S, ve M nin yere uyguladıkları basınçlar eşittir. III. nın yere yaptığı basınç, ve M nin yere yaptıkları basınçlar toplamına eşittir. yargılarından hangileri doğrudur? D) I ve II E) II ve III P = P = P M = h dg olur. F > F M > F olur. (Basınç kuvvetleri ağırlıklarıdır.) Yanıt B 65 "Basınç"

20 onu Pekiştirme. Yanda verilen G ağırh lıklı, h yüksekliğine sahip, d yoğunluklu, düzgün türdeş katı d cisminin yatay zemine Yatay yaptığı basınç, S I. h d g, II. G, S III. G S ifadelerinden hangileriyle hesaplanabilir? 4. Şekildeki kesik koni şeklin- r deki cismin taban yarıçapları r ve 3r dir. Cismin şekildeki konumda oturtulduğu yüzeye yaptığı basınç P dir. 3r Cisim ters çevrilip oturtulduğunda, yüzeye yaptığı basınç kaç P olur? A) 9 B) 3 C) D) 3 E) 9 D) I ve II E) I ve III 5. ütleleri m, m, m M olan,, M prizmaları 2. Yanda verilen G ağır- şekildeki gibi yerleştiril- lıklı, h yüksekliğine sahip, d yoğunluklu, düzgün türdeş katı cisminin yatay zemine yaptığı basınç, h d S Yatay miştir. ve M nin ye uyguladıkları basınçlar sırasıyla 2P ve 3P dir. nın yere uyguladığı basınç 3P kadardır. M Yer G I., S II. h d g, III. G S, ifadelerinden hangisi ya da hangileriyle hesaplanabilir? Buna göre m, m ve m M arasındaki ilişki nedir? A) m > m > m M B) m M > m > m C) m > m M > m D) m = m = m M E) m > m = m M D) I ve II E) I ve III Taban alanları S olan G ve 2G ağırlıklı ve Y katı cisimlerinin bulundukları yüzeylere yaptıkları basınçlar P ve P Y dir. P Buna göre oranı kaçtır? P Y A) 2 B) C) 2 G D) 3 Y 2G E) 3 6. Ağırlığı ve sürtünmesi önemsiz piston ve yayla kurulu düzenek şekildeki gibi dengededir. Taban alanları 2S ve 4S olan G ve 3G ağırlıklı cisimlerin tabanlarına etki eden basınçların oranı kaçtır? 2 2 A) B) C) D) S G 3G 4S E) 3 FİZİ

21 BASINÇ ÜNİTE ÖZETİ atıların Basıncı Birim yüzeye etki eden dik kuvvete basınç denir. Basınç birimleri edilebilir. N 2 = Pascal, kgf, gf 2 2 m m cm olarak ifade atılarda basınç kuvveti oturdukları yüzeye uyguladıkları dik kuvvettir. Çivide sivri ucun batması, bıçağın keskin tarafının ince olması, topuklu ayakkabıların daha çok batması basıncın yüzey alanı ile ters orantılı olarak değişmesiyle ilgilidir. Ağırlığı G, yüzey alanı A olan katılarda basınç P G = formülüyle hesaplanabilir. A A G Durgun Sıvıların Basıncı h: derinlik (sıvının en üst noktasına olan uzaklığı) d: özkütle (sıvının özkütlesi) g: yerçekimi ivmesi, olmak üzere durgun sıvıların basıncı P d h P = h d g ile hesaplanır. atılar üzerine uygulanan kuvveti aynen aynı büyüklükte iletirken, sıvılar basıncı içinde bulunduğu kabın yüzeylerine aynen iletir. Sıvı dolu kapalı kaplarda dışarıdan yapılan basınç her yöne aynen iletilir. Pascal Prensibi denilen bu ilke hidrolik fren sistemleri, cendere gibi mekanizmaların çalışma prensibidir. Sıvılarda basınç kuvveti F = h. d. g. S formülüyle hesaplanabilir. Aynı zamanda kap düzgün ise sıvı basınç kuvveti sıvının ağırlığına eşittir. sıvı sıvı sıvı F = G sıvı F > G sıvı F < G sıvı 94 FİZİ

22 . atılarda basınç ile ilgili olarak, I. Yüzey alanı ile ters orantılıdır. II. Yüzeye etki eden dik kuvvet ile doğru orantılıdır. III. Yüzeyin cinsine bağlıdır. 4. ACEMİ TEST Zemin 2. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III Şekil I de ağırlıklı cismi, Şekil II deki gibi ters çevrilip oturtulursa basınç kuvveti ve basınç nasıl değişir? Basınç uvveti Basınç A) Değişmez Değişmez B) Değişmez Artar C) Artar Değişmez D) Değişmez Azalır E) Artar Azalır Dört özdeş küpün birbirine yapıştırılmasıyla oluşan cisim, zemin üzerinde şekildeki gibi durmakta iken yere yaptığı basınç P, basınç kuvveti F olmaktadır. Buna göre, I. nolu parça 2 nolu parçanın üzerine yapıştırılırsa basınç kuvveti değişmez. II. 3 nolu parça çıkarılıp atılırsa basınç artar. III. 2 nolu parça çıkarılırsa basınç azalır. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III D) I ve II E) I, II ve III Bir çivinin üst kısmından F kuvveti uyguladığında düşey zemine F 2 kuvveti etki eder. P F P 2 F 2 Çivinin üst kısmındaki basınç P, düşey zemindeki basınç P 2 olduğuna göre, I. F = F 2 II. P > P 2 III. P = P 2 yargılarından hangileri doğrudur? D) I ve II E) I ve III Dikdörtgenler prizması şeklindeki cismi G ağırlıklıdır. cisminin Şekil I de tabana yaptığı basınç P, basınç kuvveti F dir. Bu cisim Şekil II deki konuma getirilirse P ve F nasıl değişir? P F A) Azalır Değişmez B) Azalır Azalır C) Artar Değişmez D) Artar Azalır E) Değişmez Değişmez FİZİ

23 AMATÖR TEST. Türdeş küplerden oluşmuş şekildeki küpün yatay düzleme uyguladığı basınç P dir S S S Buna göre,, 2, 3 ve 4 küplerinden hangisi ya da hangileri olmazsa basınç yine P olur? A) Yalnız B) ve 2 C) Yalnız 2 D) ve 3 E) Yalnız 4 Şekil I de cisminin yere uyguladığı basınç P, Şekil II deki cisminin yere uyguladığı basınç P 2 dir. Buna göre, Şekil III te ve nin yere uyguladığı basınç neye eşit olur? A) P + P 2 B) P + 3P 2 C) 3P + P 2 D) P + P2 E) P 3 + P a 2a 4a Şekildeki prizma biçimindeki türdeş cisim, yüzeyi üzerinde iken tabana yapılan basınç P, yüzeyi üzerinde iken tabana yapılan basınç P oluyor. P Buna göre, oranı kaçtır? P A) 4 B) 2 C) D) E) Düşey kesiti görülen kapta d özkütleli sıvı varken kabın tabanındaki sıvı basıncı P dir. abın kalan kısmı kaptaki sıvı d ile karışmayan bir sıvısı ile doldurulduğunda, kabın tabanındaki sıvı basıncı 8P oluyor. Buna göre, sıvısının özkütlesi nedir? A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 8 3. F F 00 G G F kuvvetinin etkisinde G ağırlıklı cisim yatay yer düzlemine Şekil I de P, Şekil II deki P 2 basıncı uyguluyor. P = 3 olduğuna göre, uygulanan kuvvetin cismin ağırlığına oranı kaçtır? G P2 F A) 2 B) C) 2 5 D) 2 E) 3 6. Düşey kesiti görülen eşit böld meli kapta d özkütleli sıvı varken kabın tabanındaki sıvı basıncı P dir. ap kısmı yatay olacak M şekilde oturtulursa, kap tabanına etki eden sıvı basıncı kaç P olur? 3 A) 2 B) 2 C) 3 3 D) 4 2 E) 5 FİZİ

24 UZMAN TEST. esiti şekildeki gibi olan kapta h yüksekliğinde 4d özkütleli sıvı varken tabandaki 2h sıvı basıncı P dir. abın boş kısmı 4d özkütleli sıvıyla karışmayan 6d özkütleli sıvıyla dolduruluyor. 4d h Buna göre, kap tabanına etkiyen sıvı basıncı kaç P olabilir? A) 4 B) 4,2 C) 4,5 D) 5 E) 6 4. esiti şekilde verilen kap, sıvı ve sıvıda çözünmeyen gaz ile doludur. Gaz Sıcaklık değiştirilmeden kap ters çevrilirse, I. Gazın basıncı artar. II. Gazın basıncı azalır. III. abın tabanına etki eden toplam basınç artar. ifadelerden hangisi ya da hangileri doğrudur? D) I ve III E) II ve III 2. Şekilde verilen düzgün kesitli kap yüksekliğine kadar 2d özkütleli sıvı ile doluyken, kabın tabanındaki sıvı basıncı P dir. 2d aba 2d özkütleli sıvısıyla karışabilen, 4d özkütleli sıvı eklendiğinde kap tabanındaki sıvı basıncı 3P olduğuna göre, toplam sıvı yüksekliği kaç olur? 3 5 A) B) C) 2 D) E) Cıva dolu kaba, içinde cıva ve gaz bulunan borular şekildeki gibi daldırılmıştır. Gaz Gaz Gaz M Buna göre sistemlerden hangileri şekillerde verildiği gibi dengede kalamaz? A) ve M B) ve C) ve M D) Yalnız E) Yalnız M 06 F 2 3h M 3S N F 2h S P Şekildeki kabın MP ve MN yüzeylerinin alanları sırasıyla S ve 3S dir. MP yüzeyine etki eden sıvı basınç kuvveti F, MN yüzeyine etki eden sıvı basınç kuvveti F 2 dir. F Buna göre oranı kaçtır? F 2 A) 4 9 B) 9 4 C) 8 5 D) 8 5 E) 7 3 nın P 0 olduğu yerde bulunan kabın kollarındaki cıva dengede ve gazının basıncı 5P 0 ise Y gazının basıncı kaç P 0 dır? h h h 6. Açık hava basıncıh P 0 A) 9 B) 8 C) 7 D) 5 E) 4 Y h FİZİ

25 PROFESYONE TEST. Düşey kesiti verilen kaptaki sıvılar dengededir. S 20h 4S 4. Açık hava basıncının P o olduğu ortamda düşey kesiti verilen kapta 2d, 3d, 4d özkütleli şekildeki gibi dengededir. Musluk 2h 2d 3h 3d Buna göre, musluk açılırsa sıvı 4S kesitli kolda ne kadar yükselir? A) 20h B) 6h C) 8h D) 4h E) h 2. Bileşik kabın Y Z kolu kapalı diğerleri Gaz açıktır. Musluk kapalı iken kollardaki su şekildeki Musluk Su gibi dengededir. Su Musluk açılıp sistem dengelenirse; I. 'deki toplam basınç artar. II. 'deki toplam basınç azalır. III. kolundaki gazın basıncı artar. yargılarından hangileri doğru olur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 4d Buna göre noktasına etki eden toplam basınç aşağıdakilerden hangisidir? A) P 0 B) P 0 + 2hdg C) P 0 + 3hdg D) P 0 + hdg E) P 0 hdg 5. apalı kaptaki sistem şekildeki gibi dengededir. Cismin bağlı olduğu ip kesilirse; I. Sıvı yüksekliği h artar. Gaz II. Balonun bağlı olduğu ip gerilmesi artar. III. aptaki gaz basıncı azalır. yargılarından hangileri doğru olur? ip ip Cisim A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III h D) II ve III E) I, II ve III 3. Sıvıyla dolu olan kabın A A, B ve C yüzey alanları eşittir. Pistona 3F kuvveti uygulanınca A, B ve B C yüzeylerine etkiyen C basınç farkları sırasıyla P A, P B ve P C oluyor. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi doğrudur? 6. Düşey kesiti verilen şekildeki kap 5h yüksekliğinde sıvı ile doludur. Çapı h olan dairesi ile 2h olan MN dairesine etki eden sıvı basınç kuvvetleri F ve F 2 dir. F F 2 h h h M 2h N 0 A) P A = P B = P C B) P B > P C > P A C) P C = P B > P A D) P A > P B = P C E) P A > P C > P B F Buna göre, oranı kaçtır? F 2 3 A) 32 B) 5 2 C) D) 24 E) 6 5 FİZİ

26 ÖSYM den SEÇMEER. 0, m 0,2 m 0,2 m 0, m 3. Baca santralleri olarak adlandırılan şekildeki sistemde; güneş panelleri yardımıyla ısıtılan havanın, 0,5 m 0,5 m birkaç yüz metre uzunluktaki baca içerisinden geçerken türbinleri döndürmesi sonucu elektrik yer (yatay düzlem) enerjisi elde edilir. Her birinin kütlesi 0 kg olan, şekildeki özdeş iki kutunun boyutları 0, x 0,2 x 0,5 m dir. Bu iki kutu tek başına veya birlikte kullanıldığında, kutuların yatay bir düzleme uyguladıkları basıncın kilo-pascal birimindeki değeri aşağıdakilerden hangisi olamaz? A) 2 B) 4 C) 5 D) 8 E) / YGS Temiz enerji kaynaklarından biri olarak da bilinen baca santrallerinin çalışması, I. Gazlar basınç farkından dolayı hareket eder. II. Gazların akış hızı basınç farkıyla doğru orantılıdır. III. Isınan hava yükselir. prensiplerinden hangileriyle ilgilidir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 2. Aşağıdaki su cenderesinin pistonunun üzerine, her biri m kütleli 6 tane özdeş cisim konursa pistonlar aynı seviyeye gelmektedir. Ağırlıkları ihmal edilen, sızdırmaz ve pistonlarının alanları sırasıyla 3S ve S dir. 205 / YS 3S S su yer (yatay) Buna göre, pistonunun üzerindeki cismin kütlesi kaç m olmalıdır? A) 2 B) 3 C) 6 D) 2 E) / YS 2 FİZİ

27 BÖÜM 3 SIVIARIN ADIRMA UVVETİ Sıvıların aldırma uvveti aldırma uvvetinin Uygulamaları Taşırma abı SIVIARIN ADIRMA UVVETİ ONUSUNUN ÖSYM SORU DAĞIIMI YGS YS YGS YS YGS YS YGS YS YGS YS YGS YS YGS YS YGS YS TYT AYT 2

28 SIVIARIN ADIRMA UVVETİ ONU Sıvı içine bırakılan bir cisme sıvı tarafından yukarıya doğru bir kuvvet uygulanır. Bu kuvvete kaldırma kuvveti denir. Sıvılar ve gazlar temas ettikleri tüm yüzeylere basınç uygularlar. Cismin tüm yüzeylerine etki eden basınç kuvvetlerinin vektörel toplamı kaldırma kuvvetini verir. Sıvıda prizma şeklindeki cismin alt yüzeyine üst yüze- yinden daha fazla basınç uygulandığından yukarı doğru itilirler. F F 3 F 2 F = F + F 2 + F 3 + F 4 (F = F 2 ) F = F 4 + F 3 (Şekil I) F = F + F 2 (Şekil II) F 4 Prizmanın taban alanına S dersek, prizmanın üst kısmına uygulanan sıvı basınç kuvveti F, alt kısmına uygulanan F 2 olsun. F = h d g S F 2 = (h + h 2 ) d g S Buna göre, F = F 2 F dir. F = (h + h 2 ) d g S h d g S F = h 2 d g S (h 2 S = V b ) F F 2 h h 2 V b S AINDA OSUN Sıvı içinde bulunan cisme etki eden sıvı kaldırma kuvveti, cismin yerini değiştirdiği sıvı ağırlığına eşittir. F = V b d sıvı g formülü elde edilir. cismi sıvıya bırakılınca seviyeyi I hizasından II hizasına yükseltiyor ise bu aralıktaki sıvı hacmi cismin batan hacmine eşittir. Sıvı tarafından cisme uygulanan kaldırma kuvveti cismin yerini değiştirdiği sıvı ağırlığına eşit olduğundan, II I G yerdeğiştiren sıvı = m g d G sıvı = d sıvı V sıvı g (V sıvı = V cisim = V batan ) G sıvı = V b d sıvı g = F Sıvı içerisindeki cisimlere uygulanan kaldırma kuvveti cismin sıvı içerisinde kalan kısmının hacim merkezine etki eder. G ağırlıklı eşit bölmeli türdeş çubuğa uygulanan kaldırma kuvveti şekildeki gibidir. F G T 5 Sıvıların aldırma uvveti

29 Standart Sorular ve Çözümleri 0. Yanda verilen içi dolu cismi sıvıda yüzerek dengede kaldığına göre, I. Cisme etki eden kaldırma kuvveti cismin ağırlığından fazladır. II. Cismin yoğunluğu sıvının yoğunluğundan küçüktür. III. Cisme etki eden kaldırma kuvveti cismin ağırlığına eşittir. ifadelerinden hangileri doğrudur? D) I ve II E) II ve III 0. 3 A cismi sıvısında şekil- deki gibi dibe batmaktadır. Dengede olan sistem aynı şekilde aya götürülürse, I. Ağırlık azalır. II. abın cisme uyguladığı tepki kuvveti azalır. III. Denge durumu değişmez. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) I ve II E) I, II ve III A Dengede olduğu için, kaldırma kuvveti cismin ağırlığına eşit büyüklüktedir. Fakat zıt yöndedir. Cismin yüzmesinin nedeni cismin yoğunluğunun sıvının yoğunluğundan küçük olmasındandır. Yanıt B Yerçekimi ivmesi azaldığı için kaldırma kuvveti ve ağırlık azalır. Fakat ağırlık daha çok azalır. Bu yüzden tepki kuvveti azalır. Özkütlesi değişmediği için denge durumu değişmez. Yanıt E A cismi sıvısında şekildeki gibi batarak dengede kalıyor. A cisminin sıvısında dibe batma nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A,, M cisimleri sıvısında şekildeki gibi dengede kalıyor.,, M cisimlerinin hacimleri eşit ise kaldır- M A) A cisminin kütlesinin büyük olması B) A cisminin ağırlığının büyük olması ma kuvvetleri F, F ve F M arasındaki ilişki nasıldır? C) A cisminin hacminin büyük olması D) A cisminin özkütlesinin, sıvısının özkütlesinden büyük olması E) A cisminin özkütlesinin, sıvısının özkütlesinden küçük olması Bir cismin yüzmesi, dibe batması veya askıda kalması cismin özkütlesine bağlıdır. Özkütlesi, sıvının özkütlesinden büyük ise cisim dibe batar. A) F = F = F M B) F < F = F M C) F < F < F M D) F < F M < F E) F = F M < F Hacimleri eşit ise ve M nin batan hacimleri eşit nın batan hacmi daha azdır. aldırma kuvveti batan hacim ile doğru orantılı olduğu için F M = F > F olur. Yanıt B Yanıt D 7 Sıvıların aldırma uvveti

30 ÖSYM Tarzı Sorular ve Çözümleri 9 Eşit hacim bölmeli,, M cisimleri şekildeki gibi dengededir. Cisimlerin ağırlıkları G, G ve G M arasındaki büyüklük ilişkisi nasıldır? M A) G M > G > G B) G M > G > G C) G = G = G M D) G > G M > G E) G > G > G M Yüzen ve askıda olan cisimler için G = F G = V b d sıvı g G = 3V d sıvı g _ b G = 2V d sıvı g ` G M > G > G b G M = 4V d sıvı g a Yanıt B h V h 2 V 2 İçi dolu kesik koni şeklindeki bir cisim su içerisinde Şekil I deki gibi dengede iken cismin sıvı dışında ve içindeki yükseklikleri h ve h 2, hacimleri ise V ve V 2 dir. Cisim Şekil II deki gibi ters çevrilip dengelendiğinde, I. V 2 hacmi değişmez. II. h yüksekliği azalır. III. h 2 yüksekliği artar. verilerinden hangileri doğru olur? D) II ve III E) I, II ve III Cisim ters çevrildiğinde yüzdüğü için F değişmez. Çünkü ağırlığına eşittir. F değişmediği için batan hacim değişmez. Yani V 2 değişmez. Fakat h ve h 2 yükseklikleri değişir. h 2 azalır, h artar. Yanıt A 0,, M cisimleri sıvı içinde şekildeki gibi dengededir. Buna göre, cisimlerin özkütleleri için yazılan, I. d > d > d M M II. d = d = d M III. d > d > d M ifadelerinden hangileri doğru olabilir? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III,, M cisimlerinin özkütleleri sıvının özkütlesinden büyüktür. Bu nedenle I, II ve III de olabilir. Yanıt E 2 ütle (g) Y Hacim (cm 3 ), Z ve T cisimleri ile Y sıvısının kütle - hacim grafiği gibidir., Z ve T cisimleri Y sıvısında dengelendiğinde cisimlerden hangileri batar? (Sıcaklık sabittir.) A) Yalnız B) Yalnız Z C) Yalnız T D) ve Z E) Z ve T m Grafikteki eğim özkütleyi cd = m verir. Bu nedenler V d > d Y > d Z > d T olduğu için Y sıvısında, Y sıvısının özkütlesinden daha büyük özkütleli cismi batar, Z ve T yüzer. Yanıt A Z T 9 Sıvıların aldırma uvveti

31 onu Pekiştirme. cismi su içinde şekildeki gibi dengededir. Suya tuz ilave edilerek suyun yoğunluğu arttırıldığında, Su I. cisminin batan hacmi azalır. II. cismine etki eden kaldırma kuvveti azalır. III. cismi dengede kalamaz. ifadelerinden hangileri doğrudur? D) I ve II E) II ve III 4. cismi farklı iki sıvıda şekildeki gibi dengededir. sıvısının özkütlesi d, Y ninki d Y olduğuna göre, d oranı kaçtır? dy 2 A) B) C) D) E) Eşit kütleli, Y ve Z cisimleri içinde sıvı bulunan Y kapta şekildeki gibi dengededir. Z Buna göre, cisimlerin hacimleri V, V Y ve V Z arasındaki ilişki nedir? A) V = V Y = V Z B) V > V Y > V Z C) V Z > V Y > V D) V Z > V = V Y E) V Y > V Z > V 5. Eşit bölmeli homojen cisim şekildeki gibi dengede iken su içinde kalan bölüm kesilip atılıyor. Su Sistemin yeni dengesinde yeni hacmin % kaçı batarak dengede kalır? A) 20 B) 40 C) 50 D) 60 E) Türdeş bir şişe mantarının sıvıda yüzerken hacmi- nin ü sıvı dışında oluyor. 3 Mantarın yarısını kesip geri kalanını tekrar sıvıya bırakırsak batan hacmi, kalan tüm hacminin kaçta kaçı olur? M 6. Eşit bölmelere ayrılmış V V V,, M cisimlerinin sıvıda denge durumları V V V V V V şekildeki gibidir. A) sı 6 20 B) C) ü 3 2 ü 3 D) sı 9 E) Hacim bilinmeden bir şey söylenemez. Cisimlerin özkütleleri arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisidir? A) d = d = d M B) d > d > d M C) d M > d > d D) d > d M > d E) d > d M > d FİZİ

32 ADIRMA UVVETİ ÜNİTE ÖZETİ aldırma kuvveti F d c < d sıvı ise cisim yüzer. F formülüyle hesaplanır. d V b d sıvı g = V c d c g G F : aldırma kuvveti V b : Cismin sıvı içinde batan hacmi d s : Sıvının özkütlesi g: Yerçekimi ivmesi u Bir cismin sıvı içinde yüzmesi, askıda kalması ya da batması cismin ve sıvının özkütlesine ve cismin içinde boşluk olup olmayışına bağlıdır. u Cismin özkütlesi ile sıvının özkütlesi kıyaslanırken hacimsel olarak batan orana bakılır. Aynı sıvıda yüzen iki cisimden hacimsel oran olarak daha fazla batanın özkütlesi büyük olur. u Aynı sıvıda bulunan iki cisimden, sıvıya batan hacmi büyük olana etkiyen kaldırma kuvveti de büyük olur. d c = d sıvı ise cisim askıda kalır. F = G V b = V c d c > d sıvı ise cisim batar. F G u Taşırma kaplarında yer değiştiren sıvının hacmi daima cismin batan hacmi kadardır. u Tamamen dolu taşırma kabına atılan cisim askıda kalıyor ya da dibe batıyorsa kendi hacmi kadar, yüzüyorsa kendi hacminden daha az hacimde sıvı taşırır. G G G F + N = G F F < G N G G kadar G kadar G kadar u Tamamen dolu taşırma kaplarında yüzme ve askıda kalma durumlarında ağırlaşma olmaz. Dibe batma durumunda G F değerinde ağırlaşma olur. G G G G G 40 G F FİZİ

33 ACEMİ TEST. Yandaki şekilde, ve M içi dolu katı cisimlerinin denge durumu görülmektedir. M Buna göre, I. nın özkütlesi, sıvının özkütlesinden küçüktür. 4. ütleleri eşit,, M katı cisimlerinin denge durumları şekildeki gibidir. Bu cisimlere etki eden M kaldırma kuvvetleri F, F ve F M arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisidir? II. nin özkütlesi, M nin özkütlesinden küçüktür. III. M nin özkütlesi, nın özkütlesinden küçüktür. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) F = F = F M B) F M = F > F C) F = F >F M D) F M > F = F E) F > F > F M A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 2. Batan hacimleri eşit,, M katı cisimlerinin denge durumları şekildeki gibidir. M Bu cisimlere etki eden kaldırma kuvvetleri F, F ve F M arasındaki ilişki nasıldır? A) F = F = F M B) F M > F = F C) F M > F > F D) F > F > F M E) F > F > F M 5. d cm d M d M d d N Özkütleleri verilen yukarıdaki cisimler sıvı içine bırakıldıklarında hangisi ya da hangileri dibe batmadan dengede kalabilir? A)Yalnız B) Yalnız C) ve D) M ve N E) ve M 3. Hacimleri eşit,, M katı cisimlerinin denge durumları şekildeki gibidir. M Bu cisimlere etki eden kaldırma kuvvetleri F, F ve F M arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisidir? A) F = F = F M B) F M = F >F C) F M > F = F D) F M > F > F E) F > F = F M 6. Eşit hacim bölmeli ve v cisimleri şekildeki gibi v dengede kalıyor. v cismine etki eden v v kaldırma kuvveti F nın cismine etki eden F kaldırma kuvveti F ye oranı kaçtır? F A) 2 B) 3 2 C) 3 D) 2 3 E) Sıvıların aldırma uvveti

34 AMATÖR TEST. Yer Boyutları eşit ve cisimleri eşit küplerden oluşmuş ve kütleleri sırasıyla m ve m dir. Cisimler sıvı içinde şekildeki gibi dengede m olduklarına göre, oranı kaçtır? m A) 3 B) 2 C) D) E) M kütleli bir cisim, taşma seviyesine kadar sıvı ile dolu kaba bırakıldığında bir miktar sıvı taşırarak şekildeki gibi dengeye geldiğine göre, I. Taşan sıvının ağırlığı cismin ağırlığına eşittir. II. Taşırma kabının ağırlığı artmıştır. III. aldırma kuvveti, taşan sıvının ağırlığına eşittir. yargılarından hangileri doğrudur? D) I ve II E) I ve III 2. İçi dolu ve eşit bölmeli,, M cisimleri sıvı içinde şekildeki gibi dengededir. 3. Buna göre, cisimlerin özkütleleri d, d, d M arasındaki ilişki nedir? A) d = d = d M B) d M > d = d C) d M > d > d D) d = d > d M E) d > d > d M M Yer 5. Yapışık olmayan ve Y küplerinin sıvısındaki denge durumları şekildeki gibidir. Y Buna göre, I. cisminin özkütlesi, sıvınınkinden büyüktür. II. Y cisminin özkütlesi, sıvınınkinden küçüktür. III. ve Y cisimlerinin, özkütleleri birbirine eşittir. yargılarından hangileri doğru olabilir? D) I ve II E) I, II ve III M h h Su Yer Düşey kesitleri şekildeki gibi olan,, M cisimlerinin su içindeki denge konumları şekildeki gibidir. Buna göre cisimlerin özkütleleri d, d, d M arasındaki ilişki nedir? A) d > d > d M B) d M > d > d C) d > d M > d D) d > d M > d E) d = d = d M 6. Birbirine yapışık olan ve Y küplerinin sıvısındaki denge durumları Y şekildeki gibidir. Buna göre, I. cisminin özkütlesi, sıvınınkinden küçüktür. II. Y cisminin özkütlesi, sıvınınkinden büyüktür. III. ve Y cisimlerinin özkütleleri birbirine eşittir. yargılarından hangileri doğru olabilir? D) I ve II E) I, II ve III 45 Sıvıların aldırma uvveti

35 UZMAN TEST. Y 4. Şekildeki A ve B cisimlerinin bağlı oldukları iplerdeki gerilme kuvvetleri sırasıyla A T B T ve T 2 dir. Su T 2 Taşma seviyesine kadar dolu Şekil I deki kapta cismi yüzerek dengede kalıyor. cisminin üzerine Şekil II deki gibi bir Y cismi konularak dengelendiğine göre; I. abın ağırlığı Y cisminin ağırlığı kadar artmıştır. II. abın ağırlığı cisminin ağırlığı kadar artmıştır. III. abın ağırlığı değişmemiştir. ifadelerinden hangileri doğru olabilir? Suya özkütlesi 0,8 g/cm 3 olan bir sıvı karıştırılırsa T ve T 2 nasıl değişir? (d su = g/cm 3 ) A) T artar, T 2 azalır. B) T azalır, T 2 artar. C) T ve T 2 artar. D) T ve T 2 azalır. E) T ve T 2 değişmez. D) I ve II E) I, II ve III 5. G T T 2 2. P ağırlıklı, eşit hacim böl- meli cismin, yarısı su için- T d d 2 de dengede iken ip gerilmesi T = oluyor. P 2 İp kesilip cisim dengelenince, etki eden kaldırma kuvveti kaç P olur? 2 3 A) B) C) 3 5 D) 4 3 Su E) 5 4 Havadaki ağırlığı G olan cisim, d ve d 2 özkütleli sıvılar ile dolu kaplara şekildeki gibi ipler ile sarkıtıldığında T=, T 2= oluyor. 2G 2G 3 5 d Buna göre, sıvıların özkütleleri oranı kaçtır? d A) B) C) 2 D) E) Şekildeki taşma kabı 20 cm 3 80 cm 3 çizgisine kadar 80 cm 3 su doludur. ütlesi 00 gram olan içi dolu cisminden 2 tanesi kaba Su bırakıldığında cisimler dibe batıyor ve 0 cm 3 su taşıyor. Buna göre, cisminin özkütlesi kaç g/cm 3 tür? (d su = g/cm 3 ) A) 2, 4 B) 3, 2 C) 4 D) 5, 8 E) 6, 4 6. Özkütlesi 4 g/cm 3 olan metalden yapılmış bir küre, özkütlesi,6 g/cm 3 üre olan bir sıvıda tamamen batmış olarak yüzmektedir. Buna göre, küre hacminin % kaçı boşluktur? A) 20 B) 40 C) 60 D) 80 E) 90 5 Sıvıların aldırma uvveti

36 PROFESYONE TEST. Ağzına kadar suyla dolu bir kabın içine cismi atıldığında, cisminin hacmi kadar; cismi atıldığında ise, cisminin hacmi kadar sıvı taşıyor. Buna göre, I. cismi atıldığında kabın ağırlığı değişmemiştir. II. cismi atıldığında kabın ağırlığı değişmemiştir. III. cismi atıldığında kabın ağırlığı değişmiştir. yargılarından hangisi ya da hangileri doğru olabilir? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 3. M Su Su Su, ve M cisimleri su içinde şekillerdeki gibi dengededir. Her bir kaptaki suya tuz katarak özkütleleri arttırıldığında hangi cisimlere etki eden kaldırma kuvvetleri değişmez? A) Yalnız B) ve C) ve M D) ve M E), ve M 4. Özkütlesi 4 g/cm 3 olan maddeden yapılmış 4 cm yarıçaplı küre, 3 g/cm 3 özkütleli sıvı içinde şekildeki gibi yarısı sıvıya batacak şekilde dengededir. O r = 4 cm d = 3 g/cm 3 2. T 2 Buna göre, kürenin içindeki boşluğun hacmi kaç cm 3 tür? (p = 3) A) 32 B) 60 C) 64 D) 72 E) 60 Esnek balon M T T 3 Yer Az şişirilmiş esnek balonu ile ve M katı cisimleri bir sıvı içerisinde şekildeki gibi dengede iken bu cisimleri tutan iplerdeki gerilme kuvvetlerinin büyüklükleri T, T 2 ve T 3 oluyor. aptan bir miktar sıvı alındığında T, T 2 ve T 3 nasıl değişir? T T 2 T 3 A) Artar Artar Azalır B) Artar Artar Değişmez C) Azalır Artar Değişmez D) Azalır Değişmez Artar E) Artar Azalır Artar 5. Her bir bölmesi V V hacimli olan V V cismi ile cismi V Şekil I'deki gibi dengededir. Su Su cismi sudan alınıp cisminin üzerine konulunca Şekil II'deki gibi dengeleniyorlar. Buna göre; I. 'nin hacmi V'dir. II. ve 'nin ağırlıkları eşittir. III. Şekil I'de ve cisimlerine etki eden kaldırma kuvvetleri eşittir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I ve III E) I, II ve III 57 Sıvıların aldırma uvveti

37 ÖSYM den SEÇMEER. Ahsen, tamamen su dolu bir taşırma kabına suda çözünmeyen ve katı cisimlerini ayrı ayrı yavaşça bıraktığında; her ikisinin eşit hacimde su taşırdığını gözlemliyor. 4. küpü sıvısı içine konulduğunda Şekil I deki konumda dengede kalıyor. ve Y küpü birbirine yapıştırılmadan sıvısı içine üst üste bırakıldığında ise denge konumu Şekil II deki gibi oluyor. Ahsen in bu gözlemine göre; I. ve cisimlerine suyun uyguladığı kaldırma kuvvetleri eşittir. II. ve cisimlerinin hacimleri eşittir. III. ve cisimlerinin özkütleleri eşittir yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve lll E) I, II ve III 2. Ağırlık merkezi O noktası olan bir kutu, su dolu bir kabın içerisine b ı rakıldığında şekildeki gibi suda asılı kalmaktadır. 208 / TYT-YS yer (yatay) Suyun küp şeklindeki bu katı cisme uyguladığı kuvvetlerin bileşkesinin yönü, şekildeki, 2, 3, 4, 5 ile numaralandırılmış oklardan hangisi gibi olur? A) B) 2 C) 3 D) 4 E) / YS (yatay) (yatay) Buna göre, cisimlerin ve sıvıların özkütleleri ile ilgili, I. sıvısının özkütlesi sıvısınınkine eşittir. II. in özkütlesi Y ninkine eşittir. III. in özkütlesi sıvısınınkinden büyüktür. yargılarından hangileri doğru olabilir? D) II ve III E) I, II ve III 207 / YGS 5. Düşey kesiti şekildeki gibi olan özdeş,, M silindirleri; üzerlerine konulan, Y, Z cisimleriyle bir kaptaki su içinde dengededir. 3. Sırasıyla 25 N ve 30 N ağırlığındaki eşit hacimli ve cisimleri, özdeş dinamometrelere asılıyor. cismi S sıvısına, cismi de T sıvısına tümüyle batırıldığında dinamometrelerin her ikisi de 5 N yi gösteriyor. S sıvısının özkütlesi ds, T sıvısınınki de d T ds olduğuna göre, oranı kaçtır? d T 2 A) 3 3 B) 4 4 C) 5 5 D) 4 4 E) / YGS, Y, Z cisimlerinin kütleleri sırasıyla m, m Y, m Z olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? (Silindirlerdeki bölmelerin hacimleri birbirine eşittir.) A) m = m Y = m Z B) m < m Z < m Y C) m < m Y < m Z D) m = m Y < m Z E) m Y < m < m Z A D A D C 203 / YS 59 "ÖSYM'den Seçmeler"

38 BÖÜM 4 ISI - SICAI ve GENEŞME Sıcaklık Isı Hâl Değişimi Genleşme ISI-SICAI VE GENEŞME ONUSUNUN ÖSYM SORU DAĞIIMI YGS YS YGS YS YGS YS YGS YS YGS YS YGS YS YGS YS YGS YS TYT AYT

39 ISI VE SICAI ONU Sıcaklık İç enerji, bir sistemi oluşturan atom ve moleküllerin kinetik (titreşim) ve potansiyel (bağ) enerjilerinin toplamına denir. Sistem üzerinde iş yapıldığında ya da sisteme enerji aktarıldığında sistemin iç enerjisinde değişiklik meydana gelir. Örneğin su dolu tencere ocağa konulduğunda ocaktan suya ısı enerjisi aktarılır. Enerjisi artan su moleküllerinin hızı ve dolayısıyla kinetik enerjisi artar. Sıcaklık, bir sistemdeki atom ve moleküllerin ortalama kinetik enerjisinin bir göstergesidir, bir enerji değildir. Sıcaklık termometre ile ölçülür, T sembolü ile gösterilir. Sıcaklığın SI'daki birimi kelvindir (). Isı; sıcaklıkları farklı, etkileşim hâlindeki iki sistem arasında sıcaklığı yüksek olandan düşük olana doğru, sıcaklığın dengelenmesi için transfer edilen enerjidir. Isı Q sembolü ile gösterilir, SI'daki birimi joule dür. UYARI Termometrelerin hassas ölçüm yapması için içlerindeki sıvının kolay genleşmesi, yapıldığı maddenin ise zor genleşmesi gerekir. "Bir cismin içindeki ısı miktarı" ya da "bir sistemin ısısı" şeklinde bir kavram yoktur. Isı, sıcaklık farkı nedeniyle bir sistemden diğer sisteme aktarılan enerjidir. Termometre Sıcaklık ölçen aletler termometrelerdir. Cıvalı termometreler sıvıların genleşme özelliğiyle çalışır. Termometreler yapılırken suyun donma noktası ve kaynama noktası referans alınır. Bu referans alınan noktalar termometre çeşitlerinde farklı değerlerde olduğu için ölçüm sonuçları farklılık gösterir. Hassas bir termometre için, I. ullanılan sıvının genleşme katsayısı büyük olmalı, II. Sıvı haznesi büyük olmalı, III. ılcal boru ince ve çok bölmeli olmalı, IV. Termometrelerin yapıldığı maddenin genleşme katsayısı küçük, ısı iletkenliği fazla olmalıdır. Celcius, elvin, Fahrenheit termometreleri arasındaki ilişki aşağıda gösterilmiştir. C F B Suyun kaynama AINDA OSUN Metal termometreler cıvalı ve alkollü termometreler ile ölçülemeyen yüksek sıcaklıkları ölçmek için kullanılır. Genleşme esasına göre çalışır. Fırın ve fabrikalarda kullanılır. Gazlı termometreler duyarlı sıcaklık ölçümlerinde kullanılır. Hasta termometreleri 35 ile 45 C arasında duyarlıdır. a C F b A Suyun donma b Bütün termometrelerde oranı sabittir. Termometreler suyun donma ve kaynama noktasını farklı kabul ettikleri için ölçülen değerler farklıdır. Bu değerler a arasında, 6 Isı - Sıcaklık ve Genleşme