Vitamin D Prof. Dr. Gülçin Saltan İşcan AÜEF Farmakognozi ABD

Transkript

1 Vitamin D3 400

2 Genel Bilgi Bir sterol türevi olan D vitamini diyetle alınabilir veya endojen olarak sentezlenebilir. Diyetle, bitkilerde bulunan D2 vitamini (ergokalsiferol) ve hayvan dokularında bulunan D3 vitamini (kolekalsiferol) olarak alınmaktadır. Endojen (doğal, içerden) olarak kolesterol sentezinde ara metabolit olan 7-dehidrokolesterolden sentezlenir. 7-dehidrokolesterolden güneş ışığına maruz kalınmasıyla epidermiste kolekalsiferol (D3 vitamini) oluşmaktadır.

3 Genel Bilgiler D2 vitamininin ön maddesi ergosterol, D3 vitaminin ön maddesi 7-dehidrokolesteroldur. Suda çözünmez. Lipid ve organik çözücülerde çözünür. D2 ve D3 biyolojik olarak aktif değildir.

4 Deride yapılan veya diyetle alınan vitamin D2 ve vitamin D3 biyolojik olarak aktif değildir. Dolaşımdaki D vitamini karaciğere taşınarak 25 hidroksilaz enzimi ile 25- hidroksivitamin D ye (Kalsifediol- 25(OH)D ) dolaşımdaki majör forma dönüştürülmektedir. Ancak D vitamininin aktif formuna dönüşmesi için böbreklerde 1 alfa hidroksilaz enzimi ile 1,25- dihidroksivitamin D ye ( Kalsitriol- 1,25(OH)2D ) dönüştürülmesi gerekmektedir. Kalsitriol biyolojik olarak aktif D vitaminidir.

5 Vitamin D Üretimi Deri Güneş ışığı- UV nm olmalı! Sabah erken ve akşam saatlerinde D vitamini sentezi etkili olmaz! Ülkemizde vitamin D sentezi Nisan-Kasım aylarında gerçekleşir. Yaşla beraber D vitamini sentezi azalır.

6 Günlük ihtiyaç ( 1 mcg D vitamini= 40 IU) Yaş Aralığı Doz ( mcg) Doz (ünite=iu) 0-12 ay 5 mcg yas 10 mcg yaş üstü 5 mcg 200 Hamileler 10 mcg 400 Emzirenler 10 mcg 400

7

8 Vitamin D Kaynakları Güneş ışığı: - Ekvatordan uzaklaştıkça Vitamin D düzeyleri düşer. - Koyu renkli ciltlerde vitamin D düzeyi düşer Diyet: - 1 bardak sütte yaklaşık 100 IU Yaş: - Yaş ilerledikçe vitamin D sentezi azalır.

9 Vitamin D Kaynakları

10 Emilim ve depo D2 ve D3 vitaminleri bağırsaklardan emildikten sonra D vitamini bağlayıcı protein ile dolaşıma geçer. D2 ve D3 vitaminlerinin metabolizması aynıdır. D vitamini yağda çözünen bir vitamin olduğu icin yağ dokusunda ve birçok hücrenin lipit bileşenleri icinde depolanır.

11 Toksisite Üst sınır ise 2000 IU/gün dur. Fazla alımında kanda kalsiyum düzeyi artar ve buna bağlı olarak iştahsızlık, bulantı, kusma, idrarda artış, susuzluk hissi, ishal ve arada kabızlık dönemleri oluşur.

12 Vitamin D eksikliği yaygın bir problemdir

13 D Vitamini eksikliğine neden olan risk faktörleri Çocuk ve yetişkin: Güneş ışığı yetersizliği Kültürel nedenler: Dini nedenlerle kapalı giyinen kişilerde osteomalazi görülür. Yağ emilim bozuklukları: Kistik fibrozis ve kolestatik karaciğer hastalıklarında gorulur Böbrek bozukluğu: Ceşitli bobrek hastalıklarında Genetik hastalık: 1-hidroksilaz enzim eksikliğinde İlaclar: Kalsitriolun yıkımına neden olan bazı ilacların alımında Diyetteki D vitamini yetersizliğinde D vitamini malabsorpsiyonu (emilim bozukluğu) Artmış katabolizmada Hiperfosfatem Hipomagnezem Hipoparatiroidizm

14 D Vitamini Fonksiyonları Genel fonksiyonu plazma kalsiyum düzeyini sürdürmektedir. Kalsiyum ve fosfor absorpsiyonunu (emilim) artırmaktadır. D vitamini olmadığında diyetten kalsiyumun yaklaşık %10-15 i, fosforun %60 ı emilebilmektedir. Vitamin D reseptör aktivasyonu olduğunda ise kalsiyum emilimi % 30-40, fosfor emilimi ise %80 oranında artmaktadır. Böbreklerden kalsiyum kaybını azaltmaktadır.

15 D Vitamini Genel Fonksiyonları Paratiroid bezlerinden PTH (paratiroid hormon) sentezini ve salınımını azaltmaktadır Kalsitriol, 200 den fazla geni kontrol edebilmektedir. Kalsitriol, iyi bir immunomodulatör etkinlik sağlar. T lenfositleri aktive ederek sitokin salınımını ve B lenfositleri uyarır böylece Ig (immunoglobulin) sentezi artar. Pankreasta insülin üretimini artırarak TipI Diyabet gelişimine karşı koruma sağlar. Renin sentezini düzenleyerek tansiyonun kontrol altında tutulmasında ve kalp damar sağlığının desteklenmesinde etkilidir.

16 D vitamini ve Bağışıklık D vitamini, kathelisidin ve LL-37 gibi vücuttaki antimikrobiyal peptidlerin üretimini artırmaktadır. Özellikle solunum yolu hücrelerinden sentezlenen bu antimikrobiyal peptidler akciğeri ve tüm solunum yolu organlarını enfeksiyonlara karşı korumaktadır. D vitamini eksikliği enfeksiyonlara karşı bağışıklığın düşmesine ve hastalık gelişimine neden olmaktadır. Bir çalışmada;208 postmenopozal (menopoz sonrası) dönemdeki bayan hastalara 800 IU D vitamini, 2000 IU D vitamini ve plasebo verilmiştir. 1 yıl boyunca kontrol altında bulunan hastaların soğuk algınlığı ve influenza kaynaklı gribal semptomlarının insidansı değerlendirilmiştir. Günde 2000 IU D vitamini alan grupta semptomların hiçbirine rastlanmamıştır.

17 GRİP SEZONU= VITAMIN D EKSİKLİĞİ SEZONU GRİP GRİP Cannell JJ et. al. "Epidemic Influenza and Vitamin D" Epidemiol Infect 2006 Sept.7; 1-12

18 D vitamini ve osteoporoz D vitamini osteoporozlu kişilerde kırık riskini azaltmaktadır. Kalça kırık riskini önleyen optimal D vitamini dozunu 800 IU /gün olarak önermişlerdir IU D vitamini genel kemik sağlığının desteklenmesi ve osteoporoz riskine karşı kalsiyum ve fosforun kan konsantrasyonlarının sürdürülebilmesi için yeterli kabul edilmektedir.

19 D vitamini ve otoimmun hastalıklar D vitamini eksikliğinde TipI Diyabet, Multiple Skleroz(MS), Crohn Hastalığı gibi birçok otoimmun hastalık riskinde artış olduğu gözlenmiştir. D vitamini immunomodülatör aktivite gösterir. D vitamini yetersizliğinin insülin rezistansını arttırdığı, insülin üretimini azalttığı görülmüştür.

20 SONUÇ Kandaki kalsiyum ve fosfor homeostazının sağlanabilmesi ve kemik mineral yoğunluğunun düzenlenebilmesi için serum D vitamini değerleri 40ng/ml üzerinde tutulması gerekmektedir. D vitamininin normal seviyelerde tutulması ile özellikle osteoporoz, enfeksiyon ve otoimmun hastalıkların görülme riskini önemli oranda azaltılmaktadır.

21 ÖZETLE... Yağda çözünen bir vitamindir. Vitamin D, normal bir kemik gelisimi ve kalsiyum-fosfor kullanımı ve emilimi için elzem olan bir vitamindir. Ön maddesi deri altında bulunur. Güneş ışınlarının etkisiyle D vitaminine dönüşür. Arastırmalar, vitamin D nin hormonal sistemlerle yakın iliskisi olduğunu, hücre farklılasması, çoğalması üzerinde önemli etkileri olduğunu ortaya koymustur. Ayrıca immün düzenleyici fonksiyonlara sahip olduğu belirlenmiştir. D vitamini seviyesi bulaşıcı hastalıkların sıklığında, enfeksiyonlarda, ve otoimmün hastalıklara yatkınlık ile ilişkilendirilmiştir.

22 ÖZETLE... İhtiyacın %90 ı deride güneş ışınları aracılığı ile sentez edilir. Deride sentezlenen D vitamini (kolekalsiferol) kana geçer. Kas ve yağ dokusunda depolanır veya karaciğer ve böbreğe geçer. Üst sınır 2000 IU dır. D vitaminin aktif şekline dönüşerek vücutta kullanılır.. D vitamininin %10 luk kısmı ise besinler ile sağlanır. D vitamininden zengin besinler karaciğer, yumurta sarısı ve yağlı balıklardır. Güneş ışınları ile deride sentez olmaksızın, sadece besinler ile günlük D vitamini gereksinmesi karşılanamaz. D vitamini eksikliği yaygındır.

23 Beslenme desteği olarak günde bir tablet alınması önerilir.