Tokat Artova Yöresinde Uygulanan Bazı Su Hasadı Yöntemlerinin Yatırım Analizi* G. Altıntaş 1, Ö. Akar

Transkript

1 Tokat Artova Yöresinde Uygulanan Bazı Su Hasadı Yöntemlerinin Yatırım Analizi* G. Altıntaş 1, Ö. Akar 1 Dr., Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma İstasyonu Müdürlüğü E-posta: altintasgulcin@gmail.com ÖZET Su hasadı, yetersiz toprak derinliğine sahip ve kuru koşullarda bulunan meralarda düşen yağışın toprakta tutulmasını sağlayacak önlemlerin bütünüdür. Özellikle meralarda vejetatif gelişme ve yeşil kalma süresi bakımından son derece önemlidir. Çalışmada kurak ve yarı kurak alanlarda toprakta tutulan suyun yitirilmesini engelleyen su hasadı yöntemleri Tokat Artova yöresinde yılları arasında step mera özellikte bir doğal merada uygulanmıştır. Meraya 3 farklı su hasadı yöntemi uygulanmıştır. Uygulanan su hasadı yöntemlerinin 5 yıl boyunca gözlemleri yapılarak veriler alınmıştır. Bu yöntemlerin ekonomik ömürleri boyunca yapılan yatırımı karşılayıp karşılamadığı yatırım analizi ile belirlenmeye çalışılmıştır. Meraya uygulanan Kontur Karık, Gözleme, Kontur Taş Bant ve Kontrol konularının fayda masraf oranları hesaplanmıştır. Yatırım analizi kapsamında Net Bugünkü Değer Analizi, Fayda/Masraf Oranı ve İç Karlılık Oranı kriterleri hesaplanmıştır. Tüm konularda fayda masraf oranı 1 den küçük çıkmıştır. Yapılan yatırım analizi sonucu, su hasadı yöntemlerinin ekonomik yönden uygulanabilir olmadığı sonucuna varılmıştır. Anahtar Kelimeler: Su hasadı, mera, y atırım analizi The Investment Analysis of Some Water Harvesting Method Applied In Tokat-Artova Region ABS TRACT Water harvesting; on pastures in dry conditions with inadequate soil depth is all of measures will help to keep in the soil of rainfall. Especially in pastures is extremely important to stay green and the vegetative growth. In the study, were applied in a steppe type a pasture in Tokat- Artova region in , water harvesting methods that preventing loss of held water in dry and semi-dry areas. In t his pasture three different water harvesting method were applied. Water harvesting method applied for 5 years of data observations were made. In the investment analysis was determined whether meet the investment made, during the economic life of these methods. The cost-benefit ratio of issues Pancake, Contour Stone T ape and Control, Contour Furrow applied t o pasture was calculated. In the scope of investment analysis was calculated criteria the Net Present Value Analysis, Cost / Benefit Ratio and Internal Rate of Return. In the all issues, cost-benefit ratio is less than 1. As a result of the investment analysis, were found to be unfeasible economically of water harvesting methods. Key Word: Water harvesting, pasture, investment analysis 1. GİRİŞ Dünyada, karşılaşılan en büyük sorunlardan birisi olan kuraklık, bugün gelinen nokta itibariyle fiziksel ve doğal çevre olmak üzere hayatın her aşamasını etkilemektedir. Tarımsal kuraklık sonucu, tarımsal üretimde düşüklük, ekonomik kayıplar, ekolojik dengenin bozulması, sosyal yaşantının etkilenmesi kaçınılmazdır. Tarımsal kuraklığın olumsuz etkilerini azaltmak, kuraklık olmadan önceki dönemlerde alınacak tedbirler ve kuraklığın yaşandığı dönemlerde yapılacak doğru planlamalarla mümkündür. Kurak mera alanlarında toprak ve su planlaması, sürdürülebilir yönetimin en etkili prensiplerinden biridir (Snyman, 1998; Dube, 1999; Oesterheld et. al, 2001; Flemmer et. al., 2002 a,b) çünkü kurak ve yarı kurak alanlarda çok yıllık bitkilerin hayatiyetlerini sürdürmeleri ve üretimi, yeterli su ve besin elementi olan yerlerle sınırlıd ır (Ghebrehiwot et. al, 2006). Dolayısıyla bitki büyüme düzenini daha iyi anlamak için verimlilik ve elverişli rutubet arasındaki etkileşimi anlamak gerekir (Flemmer et. al., 2003; Wiegand vd., 2004). Kurak alanlarda su elverişli olduğunda (Snyman, 1999; Busso vd., 2003) vejetasyon dinamiğinde büyük değişimler söz konusu olur (Snyder and Tartowski, 2006; Ferna ndez, 2007; Rodriguez vd., 2007; Swemmer vd., 2007). Meralarda kuraklığ ı n etkilerini en aza indirmek, nem muhafazasını sağlamak daha fazla verim elde edebilmek ve bitkilerin yeşil kalma sürelerini uzatılabilmek amacıyla kullanılan yöntemlerden birisi de su hasadı yöntemleridir. Buradan hareketle çalışmada nem muhafazası amacıyla Tokat-Artova yöresinde step mera özellikte bir doğal merada uygulanan üç farklı su hasadı yönteminin etkinliğini belirlemek ve bu yöntemlerin ekonomik ömürleri boyunca yapılan yatırımı karşılayıp karşılamadığını ortaya koymak amaçlamıştır. * Bu çalışma Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü tarafından desteklenmiştir. 2. MATERYAL VE YÖNTEM Çalışmanın ana materyalini Orta Karadeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma İstasyonu Müdürlüğünde yılları arasında yürütülmüş olan proje çalışmasından elde edilen (5 yıllık) veriler oluşturmaktadır. Araştırma konuları itibariyle yapılan mali analizde dekara fayda/masraf oranı dikkate alınmıştır. Konular birim alan (dekar) dikkate alınarak analiz edilmiştir. Yatırım masrafları hesaplanırken değişken masraflar olarak, işçilik, alet makine kira bedeli, taş temini ve nakliye, malzeme mühimmat olarak küçük el aletleri dikkate alınmıştır. Sabit 455

2 Sulama Ekonomisi masraflar olarak ise, Yönetim i (toplam değişken masrafların %3 ü alınmıştır) ve Sermaye faizi (değişken masrafların %5 i) dikkate alınmıştır. Beklenmeyen masraflar fiyatlardaki sapmalar, eksik ve yanlış tahminler ya da hiç tahmin edilemeyen masrafları karşılamak amacıyla değişken yatırım masraflarının %3 ü olarak dikkate alınmıştır (Çiçek, 1994). Araştırma konularının ekonomik ömrü ise 25 yıl olarak alınmıştır. Karlılığın belirlenmesinde ise net bugünkü değer analizi, fayda masraf oranı ve iç karlılık oranı kriterleri dikkate alınmıştır (Akyüz ve ark., 2005). Net bugünkü değer analizi yapılırken gelecekteki değerin bugüne indirgenmesinde aşağıdaki formülden yararlanılmıştır. Gelecekteki Deger Bugünkü Deger 1 r n Yukarıdaki eşitlikte r faiz oranı, n ise yıl sayısını göstermektedir. Fayda masraf oranının; projenin ekonomik ömrü içerisinde yaratacağı, indirgenmiş proje gelirleri ile, indirgenmiş proje giderleri toplamlarının birbirine oranıdır ve aşağıdaki şekilde formüle edilmiştir. ler Fayda Masraf Oranı Yatirim veişletme Masrafları İç karlılık oranı projenin ekonomik ömrü süresince sağlayacağı net nakit akışların toplam bugünkü değerini sıfır yapan indirgeme oranıdır. İç karlılık oranının bulunması için, indirgenmiş net bugünkü değerin sıfır olması gerekir. Bu orana ulaşmak için önce herhangi bir indirgeme oranı kullanılır. Eğer indirgenmiş net bugünkü değer pozitif ise indirgeme oranı artırılır, negatif ise azaltılır. Bu şeklide iki değişik indirgeme oranına ait biri pozitif diğeri negatif iki adet net bugünkü değer elde edilir, daha sonra aşağıdaki formül ile enterpolasyon yapılarak iç karlılık (İKO) oranına ulaşılır (Akçay, 2006). İç Karlılık Oranı ( ND1 ) r1 *( r2 r1 ) ( ND ND ) 1 2 r1 = Net bugünkü değeri pozitif yapan indirgeme oranı r2 = Net bugünkü değeri negatif yapan indirgeme oranı ND1 = Pozitif net bugünkü değer ND2 = Negatif net bugünkü değer Çalışmanın net bu günkü değer ve fayda masraf oranı analizinde %5 indirgeme oranı kullanılmış (Akçay ve Uzunöz, 1999); (Akçay ve ark, 2005) elde edilen sonuçlar yorumlanmıştır. 3. BULGULAR VE TARTIŞMA Tokat Artova koşulları mera alanlarında; (A) Tesviye Eğrili Karıklar, (B) Gözlemeler, (C) Kontur Taş Bantlar ve (D) Kontrol olmak üzere dört farklı uygulamanın, mera kalitesine ve kuru ot verimine olası etkileri 5 yıllık dönemde irdelenmiştir. Mera vejetasyonunun kuru ot verimi dönemleri için her yıl Haziran aylarında yapılan biçimlerle belirlenmiştir. Yapılan ölçüm sonuçlarına göre en fazla kuru ot verimi sırasıyla A, D, B ve C konularında elde edilmiştir. Çizelge 3.1. Araştırma Süresince Belirlenen Mera Kuru Ot Verimi ( ) Konular Kuru Ot Verimi (kg/da) Ortalama A. T esviye Eğrili Karıklar 44,4 28,1 103,6 50,0 177,1 80,6 B. Gözlemeler 38,8 28,7 70,6 46,7 119,4 60,8 C. Kontur Taş Bant 27,5 22,5 56,2 40,0 116,7 52,5 D. Kontrol 32,7 24,5 101,3 58,1 134,8 70,2 Parsellerden elde edilen kuru ot verimleri karşılaştırıldığında, en fazla kuru ot verimi aynı zamanda en fazla örtülülüğün elde edilmiş olduğu tesviye eğrili karıklar uygulamasında elde edilmiştir. Bu uygulamayı doğal halde bırakılmış kontrol konusu takip etmiştir. Tesviye eğrili karıklar uygulaması toprakta en fazla rutubet birikimi sağlayarak, gerek kuru ot veriminin ve gerekse örtülülük yüzdesinin daha fazla olmasına yol açmıştır. Kontur taş 456

3 bant uygulaması toprakta yeterince rutubet birikimi olduğu halde vejetatif gelişmenin yetersiz olduğu parsel olmuştur. Yatırım analizi yöntemi bir üretim dönemini aşan faaliyetlere ilişkin yapılan masraflar ve elde edilen gelirlerin bugünkü değerinin bulunabilmesi için gerekli bir yöntemdir. Bu amaçla yatırım masrafları, yıllık gelir ve giderler hesaplanmıştır. Toplam yatırım masrafı tesviye eğrili karıklar ve gözlemeler konularında 82 TL olup en yüksek yatırım masrafına sahip konu 365,5 TL ile kontur taş bandlar konusudur. Kontur taş bandlar konusunda en yüksek yatırım masrafı unsuru taş temini ve nakliyesidir. Diğerlerinde ise en yüksek yatırım masrafı unsuru işçilik olmuştur (Çizelge 3.2). Çizelge 3.2. Araştırma Yöntemlerinin Yatırım Masrafları Yatırım Unsurları Tesviye Eğrili Karıklar Gözlemeler (Çukurlama) Kontur Taş Bandlar TL/da % TL/da % TL/da % İşçilik 50,00 60,98 50,00 60,98 100,00 27,36 Karık Pulluğu Kira i 10,31 12,57 10,31 12,57 10,31 2,82 Taş temini ve Nakliye 0,00 0,00 0,00 0,00 200,00 54,72 Malzeme M ühimmat Alımları 12,00 14,63 12,00 14,63 12,00 3,28 Beklenmeyen Masraflar (a) 3,62 4,41 3,62 4,41 16,12 4,41 Toplam Değişken Masraflar 75,93 92,59 75,93 92,59 338,43 92,59 Sermaye Faizi (%5) (b) 3,80 4,63 3,80 4,63 16,92 4,63 Yönetim i (%3) (c) 2,28 2,78 2,28 2,78 10,15 2,78 Toplam Sabit Masraflar 6,07 7,41 6,07 7,41 27,07 7,41 Toplam Yatırım Masrafı 82,00 100,00 82,00 100,00 365,50 100,00 (a) Beklenmeyen masraflar, değişken masrafların %5 i (b) Sermaye faizi, değişken masraflar toplamının %5 i (c) Yönetim gideri, değişken masraflar toplamının %3 ü alınmıştır Araştırma konularının yıllık giderleri hesaplanırken, kullanılan yıllık işçilik masrafları ve bakım onarım masrafları dikkate alınmıştır. Yıllık masraflar incelendiğinde, 1. yıldaki gider yatırım masrafıdır. 4. yıl konuların etrafına koruma amaçlı tel çit çekilmiştir. 4. yılın yıllık gideri o yüzden diğer yıllara göre fazladır (Çizelge 3.3). Çizelge 3.3. Araştırma Yöntemlerinin ları Tesviye Eğrili Karıklar Gözlemeler (Çukurlama) Kontur Taş Bandlar Kontrol 1. Yıl 82,00 82,00 365, Yıl Yıl Yıl Yıl Araştırma konularından elde edilen yıllık gelir hesabında ise konulardan elde edilen kuru ot verimi ile kuru ot satış fiyatının çarpımı sonucu elde edilmiştir. Tesviye eğrili karıklar yatırımı ile elde edilen kuru ot geliri yıllık 141,68 TL dir. Gözlemeler yatırımı ile elde edilen kuru ot geliri yıllık 95,52 TL dir. Kontur taş bandlar yatırımı ile elde edilen kuru ot geliri yıllık 93,96 olup, kontrol konusundan 107,84 TL gelir elde edilmektedir (Çizelge 3.4). Çizelge 3.4. Araştırma Yöntemlerinden Elde Edilen Dekara Yıllık Tesviye Eğrili Gözlemeler Kontur Taş Bandlar Kontrol Karıklar (Çukurlama) Kuru ot geliri (da) Kuru ot geliri (da) Kuru ot geliri (da) Kuru ot geliri (da) 1. Yıl 35,52 31,04 22,00 26,16 2. Yıl 22,48 22,96 18,00 19,60 3. Yıl 82,88 56,48 44,96 81,04 4. Yıl 40,00 37,36 32,00 46, Yıl 141,68 95,52 93,36 107,84 457

4 Sulama Ekonomisi Yatırımın ekonomik ömrü boyunca elde edilecek gelirlerin toplam değerinin bilinmesi, yatırımcı açısından önemli bir konudur. Farklı yıllara ait değerleri kıyaslayabilmek için belli bir yıla; bir baz yılına getirilmesi gerekir. Zira gelecek yıllardaki nominal değerlerin bugünkü değerleri farklıdır. Aynı yıla getirilmiş olan yatırım, gider ve gelirlere ait değerler kıyaslanarak ekonomik bir değerlendirme yapılabilir (Çiçek, 1994). Çizelge 3.5. Araştırma Yöntemlerinin Net Nakit Akışları Tesviye Eğrili Karıklar 1.Yıl 2.Yıl 3.Yıl 4. Yıl 5-25 Yıl Yıllık ler 35,52 22,48 82,88 40,00 141,68 lar 82, Net Nakit Akışlar -46,48-102,52-42,12-155,00 16,68 Gözlemeler (Çukurlama) 0. Yıl 1.Yıl 2.Yıl 3.Yıl 4. Yıl Yıllık ler 31,04 22,96 56,48 37,36 95,52 lar 82, Net Nakit Akışlar -50,96-102,04-68,52-157,64-29,48 Kontur Taş Band 0. Yıl 1.Yıl 2.Yıl 3.Yıl 4. Yıl Yıllık ler 22,00 18,00 44,96 32,00 93,36 lar 365, Net Nakit Akışlar -343,50-107,00-80,04-163,00-31,64 Kontrol 0. Yıl 1.Yıl 2.Yıl 3.Yıl 4. Yıl Yıllık ler 26,16 19,60 81,04 46,48 107,84 lar Net Nakit Akışlar 26,16-105,4-43,96-148,52-17,16 Paranın zaman değerini dikkate almak amacıyla, gelecekte elde edilecek gelir ve yapılacak masrafların şimdiki zamana indirgenmesi, diğer anlatımla bugünkü değerlerinin bulunması gerekmektedir. Net bugünkü değer analiz yöntemi paranın zaman değerini dikkate alan bir yöntemdir. Yani gelecek yıllara ait parasal veriler, paranın zaman değerini dikkate alan Net Bugünkü Değer Analizi Yöntemi ile değişik indirgeme oranları ile ilk yıla biriktirilmiştir. Net nakit akışlar başlangıç yılına indirilerek net bugünkü değerler bulunmuştur. Proje ve yatırım analizlerine ilişkin bütün kaynaklarda, kullanılması önerilen indirgeme oranları genellikle ülkede gerçekleşen reel faiz oranlarını yansıtmaktadır. Uzun dönemde ortaya çıkan kredi faizleri ve enflasyon oranlarındaki olası değişmelerin bilinmezliği karşısında, yapılan çalışmalarda reel faiz oranlarının dikkate alınmasının, çalışmadan elde edilen sonuçların tutarlı olması açısından kullanıldığı bilinen bir gerçektir. Net bu günkü değer gelecekte yapılacak masrafları ve elde edilecek gelirleri bugüne getirerek, proje hakkında karar verebilmek amacıyla hesaplanmıştır. Net bu günkü değere ulaşmak için öncelikle net nakit akışlar hesaplanmıştır. Kontrol konusu dışındaki diğer tüm konularda net bugünkü değerler negatif çıkmıştır. Bunun nedeni parsellerden alınan kuru ot verimlerinin kontrol konusundan daha düşük olmasıdır (Çizelge 3.6,3.7,3.8,3.9). Çizelge 3.6. Net Bugünkü Değer - Tesviye Eğrili Karıklar Yıllar Net Nakit Akışlar % 5 Net Bugünkü Değer 1. Yıl -46, , Yıl -102,52 0,952-97, Yıl -42,12 0,907-38, Yıl -155,00 0, , Yıl 16,68 10, ,560 TOPLAM -136,641 Çizelge 3.7. Net Bugünkü Değer - Gözlemeler (Çukurlama) Yıllar Net Nakit Akışlar % 5 Net Bugünkü Değer 1. Yıl -50, , Yıl -102,04 0,952-97, Yıl -68,52 0,907-62, Yıl -157,64 0, , Yıl -29,48 10, ,352 TOPLAM -663,

5 Çizelge 3.8. Net Bugünkü Değer - Kontur Taş Band Yıllar Net Nakit Akışlar % 5 Net Bugünkü Değer 1. Yıl -343, , Yıl -107,00 0, , Yıl -80,04 0,907-72, Yıl -163,00 0, , Yıl -31,64 10, ,605 TOPLAM -999,396 Çizelge 3.9. Net Bugünkü Değer - Kontrol Yıllar Net Nakit Akışlar % 5 Net Bugünkü Değer 1. Yıl 26, , Yıl -105,40 0, , Yıl -43,96 0,907-39, Yıl -148,52 0, , Yıl -17,16 10, ,727 TOPLAM -427,101 Fayda masraf oranın hesaplanmasında temel amaç yatırım sonucu elde edilen geliriler ile masrafların karşılanıp karşılanmadığıdır. Fayda masraf oranın 1 den büyük olması arzu edilir. Yapılan fayda masraf oranı analizi sonucunda tüm su hasadı yöntemlerinde fayda masraf oranları 1 den küçük bulunmuştur. Fayda masraf oranı; projenin ekonomik ömrü içerisinde yaratacağı, indirgenmiş proje gelirleri ile, indirgenmiş proje giderleri toplamlarının birbirine oranıdır ve aşağıdaki şekilde formüle edilmiştir (Çiçek,1994). Fayda Masraf Oranı ler Yatirim veişletme Masrafları Çizelge Fayda Masraf Oranı Tesviye Eğrili Karıklar Yıllar ler ler 1. Yıl 82,00 35, ,000 35, Yıl 125,00 22,48 0, ,000 21,401 3.Yıl 125,00 82,88 0, ,375 75, Yıl 195,00 40,00 0, ,480 34, Yıl 125,00 141,68 10, , , , ,838 Fayda Masraf Oranı 0,93 Çizelge Fayda Masraf Oranı Gözlemeler (Çukurlama) Yıllar ler ler 1. Yıl 82,00 31, ,000 31, Yıl 125,00 22,96 0, ,000 21,858 3.Yıl 125,00 56,48 0, ,375 51, Yıl 195,00 37,36 0, ,480 32, Yıl 125,00 95,52 10, , , , ,677 Fayda Masraf Oranı 0,64 Çizelge Fayda Masraf Oranı Kontur Taş Band Yıllar ler ler 1. Yıl 365,50 22, ,500 22, Yıl 125,00 18,00 0, ,000 17,136 3.Yıl 125,00 44,96 0, ,375 40, Yıl 195,00 32,00 0, ,480 27, Yıl 125,00 93,36 10, , , , ,583 Fayda Masraf Oranı 0,53 459

6 Sulama Ekonomisi Çizelge Fayda Masraf Oranı Kontrol Yıllar ler ler 1. Yıl 0 26,16 1 0,000 26, Yıl ,60 0, ,000 18,659 3.Yıl ,04 0, ,375 73, Yıl ,48 0, ,480 40, Yıl ,84 10, , , , ,379 Fayda Masraf Oranı 0,76 Projede nem muhafazası yöntemlerinin tamamının net bu günkü değerleri negatif olduğundan iç karlılık oranı hesaplanmamıştır. Kuraklığın etkilerini minimize edebilmek için kurak koşullarda meralarda nem muhafazası yöntemleri uygulanmaktadır. Ancak bu yöntemlerin ekonomik olarak uygulanabilir olup olmadığı bilinmemektedir. Bu çalışma ile meralarda uygulanan su hasadı yöntemlerinin etkinliği ve uygulanabilir olup olmadığı belirlenmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak; konular arasında beş yıl boyunca kuru ot verimi bakımından önemli bir fark görülmemiştir. Araştırma konularından elde edilen yıllık gelir hesabında kuru ot geliri dikkate alındığından, yapılan yatırım analizi sonucunda da nem muhafazası yöntemlerini kontrol konusuna göre öne çıkaran bir başka gelir unsuru da olmadığından su hasadı yöntemleri ekonomik bulunmamıştır. Aslında bu tür uygulamalar kuru ot verimi yanı sıra merayı iyileştirici yatırımlar olup hayvancılığın gelişmesi ve toprak erozyonunun önlenmesine yönelik katkıları büyüktür. Konular ekonomik getirileri bakımından uygulanabilir olmasa da en uygun olan yöntemi mera için uygulamak yerinde olur. Yapılan Fayda masraf analizi sonucu 0,93 olan Tesviye Eğrili Karıklar konusu önerilebilir. 4. KAYNAKÇA Akçay, Y., Tokat-Turhal Sığır Besiciliği İşletmelerinin Yatırım Analizi ve Karlılığının Belirlenmesi Üzerin e Bir Araştırma, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Yayınları No: 68, Araştırma Serisi No: 23, Tokat. Akçay, Y., Uzunöz, M., Meyve Plantasyonlarında Yatırım Analizi (Tokat Merkez İlçe Kapama Şeftali Bahçeleri Örneği), Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi Cilt:16, Sayı:1, Tokat. Akçay, Y., Uzunöz, M., Yanık, T., Investment Analysis on Rainbow Trout Farming, The Indian Veterinary Journal (Official Organ of Indian Veterinary Association), Vol:82, September, No:9, ISSN , pg. 972, INDIA. Busso, C.A., Brevedan, R.E., Flemmer, A.C., Bolletta, A.I Morphophysiological and demographic responses of perennial grasses to defoliation under water stress. In: Hemantaranjan, A. (Ed.), Advance Plant Physiology/Plant Molecular Biology. Scientific Publishers, Jodhpur, India, pp Çiçek, A., Tarımsal Projelerin Hazırlanması ve Değerlendirilmesi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Ders Notları, Tokat. Dube, S., Effects of moisture and defoliation regime on performance of grass in semi-arid rangelands. In: Eldbridge, D., Freudenberger, D. (Eds.), VIth International Rangeland Congress, Australia, p Fernandez, R.J., On the frequent lack of response of plants to rainfall events in arid areas. J. Arid Environ. 68, Flemmer, A.C., Busso, C.A., Fernandez, O.A., Montani, T., 2002a. Root growth, appearance and disappearance and disappearance in perennial grasses: effects of the timing of water stress with or without defoliation. Can. J. Plant Sci. 82, Flemmer, A.C., Busso, C.A., Fernandez, O.A., 2002b. Bud viability in perennial grasses: water stress and defoliation effects. J. Range Manage. 55, Flemmer, A.C., Busso, C.A., Fernandez, O.A., Montani, T., Effects of defoliation under varying soil water regimes on aboveground biomass of perennial grasses. Arid Soil Res. Manage. 17, Gedik, T., Akyüz, K.C., Akyüz, İ., Yatırım Projelerinin Hazırlanması ve Değerlendirilmesi (İç Karlılık Oranı ve Net Bugünkü Değer Yöntemlerinin İncelenmesi), ZKÜ Bartın Orman Fakültesi Dergisi Yıl: 2005 Cilt:7 Sayı:7. Ghebrehiwot, H.M., Fynn, R.W.S., Morris, C.D., Kirkman, K.P., Shoot and root biomass allocation and competitive hierarchies of four South African grass species on light, soil resources and cutting gradients. Afr. J. Range For. Sci. 23, Oesterheld, M., Loreti, J., Semmartin, M., Sala, O.E., Inter-annual variation in primary production of a semiarid grassland related to previous-year production. J. Veg. Sci. 12,

7 Rodriguez, M.V., Bertiller, M.B., Bisigato, A., Are fine roots of both shrubs and perennial grasses able to occupy the upper soil layers? A case study in the arid Patagonian Monte with non-seasonal precipitation. Plant Soil 300, Snyder, K.A., Tartowski, S.L., Multi-scale temporal variation in water availability: implications for vegetation dynamics in arid and semi-arid ecosystems. J. Arid Environ. 65, Snyman, H.A., Dynamics and sustainable utilization of the rangeland ecosystem in arid and semi-arid climates of southern Africa. J. Arid Environ. 39, Snyman, H.A., Quantification of the soil-water balance under different veld condition classes in a semi-arid climate. Afr. J. Range For. Sci. 16, Swemmer, A.M., Knapp, A.K., Snyman, H.A., Intra-seasonal precipitation patterns and aboveground productivity in three perennial grasslands. J. Ecol. 95, Wiegand, T., Snyman, H.A., Kellner, K., Paruelo, J.M., Do grasslands have a memory: modeling phytomass production of a semi-arid South African grassland. Ecocystems 7,