YENİ FİNANSMAN TEKNİKLERİ -11- (A) TÜREV ARAÇLAR PROF.DR. YILDIRIM BEYAZIT ÖNAL

Transkript

1 YENİ FİNANSMAN TEKNİKLERİ -11- (A) TÜREV ARAÇLAR PROF.DR. YILDIRIM BEYAZIT ÖNAL

2 DÖVİZ KURU RİSKİNE KARŞI KULLANILABİLECEK ARAÇLAR FAİZ VE DÖVİZ RİSKİNE KARŞI SWAP İŞLEMLERİ İki türlü swap işlemi vardır. Birincisi döviz piyasalarında bir işlem türü olarak kullanılmaktadır. Burada dövizin aynı anda spot piyasada ve forward piyasada birbirinin tersi olarak işlem görmesidir. Ayrıca vadeleri farklı olan iki forward kur arasında da birinde alıcı diğerinde satıcı olunarak swap işlemi yapılır. İkinci tür swap işlemi ise kredi piyasalarında kullanılan swaptır. Burada ise vade ve miktar olarak birbirine uyan borçlar firmalar arasında swap edilerek değiş tokuş edilmektedir.

3 DÖVİZ KURU RİSKİNE KARŞI KULLANILABİLECEK ARAÇLAR FAİZ VE DÖVİZ RİSKİNE KARŞI SWAP İŞLEMLERİ Kredi piyasalarında teknik olarak swap işlemi; uluslar arası borçlanmalarda borç maliyetlerini düşürmeye yarayan ve döviz kuru riskini ortadan kaldıran bir araçtır. Swap işleminin yapılma nedenleri; arbitraj, finansal varlıkların getiri oranını yükseltmek, risk yönetimi, kaynak maliyetini düşürme, alım satım yolu ile kazanç sağlamak olarak gösterilebilir.

4 FAİZ VE DÖVİZ RİSKİNE KARŞI SWAP İŞLEMLERİ Swap işleminden sağlanan faydalar: 1.)Faiz swapı borçlanma maliyetinin azalmasını sağlar. Bunun için kredi değerliliği farklı olan iki firma gerekir. 2.)Şirketlerin vergilerden ve bazı ekonomik düzenlemelerden kaçmalarını sağlar. Buna göre, swap işlemi farklı ülkedeki firmalar arasında yapılır. 3.)Swap işlemi tek başına uluslar arası finansal piyasalara girmekte güçlük çeken firmalara bu piyasalardan yararlanma olanağı sağlar.

5 FAİZ VE DÖVİZ RİSKİNE KARŞI SWAP İŞLEMLERİ Swap işleminden sağlanan faydalar: 4.)Çok uluslu şirketler, döviz swapı ile borçlarını ve alacaklarını döviz riskine karşı koruyabilirler. 5.)Swap işlemi büyük firmalara ve finansal kuruluşlara arbitraj ve hedging imkanı sağlar. Swap işlemleri Faiz Swapı ve Döviz Swapı olmak üzere iki şekilde yapılmaktadır.

6 FAİZ VE DÖVİZ RİSKİNE KARŞI SWAP İŞLEMLERİ 1.)FAİZ SWAPI: Çeşitli faiz türlerine göre yapılan faiz swapının en fazla kullanılan türü sabit faiz-değişken faiz sawpıdır. Bu tür swapta sabit faiz değişken faize, değişken faiz sabit faize dönüştürülmektedir. Bu sayede, borç ödemelerinin yapısı ve özelliği değiştirilmektedir.

7 FAİZ VE DÖVİZ RİSKİNE KARŞI SWAP İŞLEMLERİ A Firması B Firması Kredi Değerliliği Yüksek Düşük Borç Euro Euro Vade 1 yıl 1 yıl Faiz %10 sabit (LIBOR + 0,5 ile borçlanma olanağı vardı, kullanmadı) LIBOR + 1,5 (%12 sabit faizle borçlanma olanağı vardı, kullanmadı)

8 FAİZ SWAPI Bu tür swap kredi değerliliği farklı iki taraf arasında yapılmakta ve kredi değerliliği düşük olan taraf kredi değerliliği yüksek olan tarafa bir bedel ödemektedir. Burada A firmasının maliyet üstünlüğünü bir swap anlaşması ile kara dönüştürülmesi mümkündür. İki firma arasında swap anlaşması yapılır. A Firması: B Firmasının borç faizinin LIBOR kısmını ödemeyi kabul eder. B Firması: A Firmasının %10 borç faizini ödemeyi kabul eder.

9 FAİZ SWAPI BANKA BANKA %10 LIBOR + %1,5 %10 A FİRMASI B FİRMASI LIBOR

10 FAİZ SWAPI A FİRMASI B FİRMASI A Firmasının ödemesi gereken faizler: (+) %10 Bankaya ödenecek (+) LIBOR B Firmasına ödenecek A Firmasına ödenecek faizler: (-) %10 B Firmasından alınacak B Firmasının ödemesi gereken faizler: (+) %10 A Firmasına ödenecek (+) LIBOR+%1,5 Bankaya ödenecek B Firmasına ödenecek faizler: (-) LIBOR A Firmasından alınacak (=) LIBOR A Firmasının Borç Maliyeti (=)%10+%1,5=%11,5 B Firmasının Borç Maliyeti A Firmasının Karı: LIBOR+%0,5-LIBOR = %0,5 B Firmasının Karı: %12-%11,5 = %0,5

11 FAİZ SWAPI Swap işleminde aracı bir bankanın olması Örnek: A Firması B Firması Kredi Değerliliği Yüksek Düşük Borç Tutarı Eşit Eşit Vade Eşit Eşit Faiz %12 sabit (LIBOR + 0,5 ile borçlanma olanağı vardı, kullanmadı) LIBOR + 1,75 (%15 sabit faizle borçlanma olanağı vardı, kullanmadı)

12 FAİZ SWAPI A firmasının maliyet üstünlüğü bir swap anlaşması ile kara dönüştürülmesi mümkündür. A Firmasının banka ile swap anlaşması: A Firması Bankaya LIBOR u ödemeyi kabul ediyor. Banka A firmasına %12 faizi ödemeyi kabul ediyor. B Firmasının banka ile swap anlaşması: B Firması Bankaya %12,25 sabit faiz ödemeyi kabul ediyor. Banka B Firmasına LIBOR u ödemeyi kabul ediyor.

13 FAİZ SWAP I İŞLEMİNDE ARACI BİR BANKANIN OLMASI KRD. KURUMU KRD. KURUMU %12 LIBOR + %1,75 %12 %12,25 A FİRMASI BANKA B FİRMASI LIBOR LIBOR Borç Maliyeti: LIBOR Kar: % 0,25 Borç Maliyeti: %12,25+%1,75=%14

14 FAİZ SWAP I İŞLEMİNDE ARACI BİR BANKANIN OLMASI A FİRMASININ DURUMU B FİRMASININ DURUMU BANKANIN DURUMU Ödeyeceği faizler %12 Kredi Kurumu LIBOR Aracı Banka Alacağı Faizler: %12 Aracı Banka Borç Maliyeti= LIBOR Kullanılmayan Alternatif: LIBOR+%0,5 Ödeyeceği faizler LIBOR+%1,75 Kredi Kurumu %12,25 Aracı Banka Alacağı Faizler: LIBOR Aracı Banka Borç Maliyeti= %1,75+%12,25=%14 Kullanılmayan Alternatif: %15 Ödeyeceği faizler %12 A Firmasına LIBOR B Firması Alacağı Faizler: %12,25 B Firmasından LIBOR A Firması Kar = %0,5 Kar = %1 Kar = %12,25-%12=%0,25 Yapılan faiz swapı işlemlerinde Pazar ve kredi riski olmak üzere 2 tür risk vardır. Kredi riski: karşı tarafın yükümlülüklerini yerine getirmemesi ve Pazar Riski: Faizlerin beklenenin aksi yönde gelişmesi riskidir.

15 DÖVİZ (PARA) SWAPI Aynı büyüklükteki iki ayrı para paketinin vade tarihinde, orijinal para birimleri üzerinden ve daha önce anlaşılmış belirli bir kur hesabıyla geri ödenmek üzere değiştirilmesidir. Döviz swapı yapmadaki temel amaç; döviz kuru riskine karşı korunmaktır. Ayrıca daha düşük maliyetle fon sağlamak ve atıl dövizleri kullanmak içinde döviz swapı yapılmaktadır. Döviz swapı genellikle çok uluslu şirketlerin iştirakleri olan yavru firmalar arasında yapılmaktadır.

16 DÖVİZ (PARA) SWAPI ALMANYA Ana Şirket ABD Ana Şirket ABD ŞİRKETİ Yavru Şirketler $ Borç Alır. Ancak Euro Kullanmak istiyor. Borç 1 yıl vadeli ve %8 faizli So=$ 0,98 /Euro ALMANYA ŞİRKETİ Yavru Şirket /0,98= Euro borç alınır. Ancak $ kullanmak istiyor. Borç 1 yıl vadeli ve LIBOR + %0,5 faizli

17 DÖVİZ (PARA) SWAPI Çok uluslu şirketleri yavru işletmeleri bulundukları ülkede uygun olarak (vade-faiz) borçlanamadığı için ana şirketin bulunduğu ülkeden borçlanmışlardır. Almanya da bulunan ABD şirketi ile ABD de bulunan Alman şirketi arasında döviz swapının yapılabilmesi ve borç tutarlarının birbirlerine eşit olması için spot piyasadaki kurlar kullanılır. Vade uyumu olan ve miktar olarak eşitlenen ABD şirketi ile Alman şirketi arasında swap işlemi için imkan doğmuştur. ABD Firması Euro $ ALMAN Firması

18 DÖVİZ (PARA) SWAPI Dönem başında yapılacak işlem: Euro ABD Firması ALMAN Firması $ ABD firması Alman firmasının borcunu kullandığı için bu borcun faizini de ödemek zorundadır. LIBOR+%0,50 Alman firması da ABD firmasının borcunu kullandığı için $ borcunun faizini ödemek zorundadır. %8 sabit faiz

19 DÖVİZ (PARA) SWAPI Faizlerin Ödenmesi: KREDİ KURUMU KREDİ KURUMU %8 LIBOR + %0,5 %8 ABD FİRMASI ALMAN FİRMASI LIBOR + %0,5

20 DÖVİZ (PARA) SWAPI Vade Sonunda Anapara Ödenmesi: KREDİ KURUMU KREDİ KURUMU $ Euro $ ABD FİRMASI ALMAN FİRMASI Euro

21 DÖVİZ OPSİYONLARI Seçenekli işlem anlamına gelen opsiyon alıcısına bir varlığın önceden belirlenen koşullarla alma ve/veya satma hakkını belirli bir fiyat karşılığında veren yasal olarak bağlayıcı ve ikincil piyasaları da olan sözleşmelerdir. Vade sonunda opsiyonun sağladığı hakkı kullanıp kullanmamak opsiyon alıcısının inisiyatifinde olduğu halde opsiyon satıcısının yükümlülüğünü yerine getirme zorunluluğu vardır.

22 DÖVİZ OPSİYONLARI Opsiyon işlemlerinin ilk olarak 18. yy. da Hollanda da lale soğanı piyasasında uygulandığı belirtilmektedir. ABD de organize olmuş ilk opsiyon borsası 1973 yılında Chicago da kurulmuştur yılından sonra ise, İngiltere de Londra Opsiyon Borsası da faaliyete geçmiştir. Opsiyonlar 1970 li yılların ortalarından itibaren finansal ve finansal olmayan işletmelerin karşılaştıkları döviz kuru ve faiz oranları gibi riskleri ortadan kaldırmak amacıyla kullandıkları ve günümüzde kullanım alanı daha da genişleyerek hisse senedi ve tahviller gibi finansal araçlar üzerine de yazılabilen finansal araçlardır.

23 DÖVİZ OPSİYONLARI Döviz opsiyonları ilk olarak 1982 yılında Philedelphia Menkul Kıymetler Borsası nda işlem görmeye başlamıştır. Ayrıca opsiyonlar organize borsaların dışında tezgah üstü piyasalarda da işlem görebilmektedir. Opsiyon Primi: Opsiyonun satın alınabilmesi için ödenen fiyattır. ABD de bir hisse senedi opsiyonunun ortalama primi hisse senedi fiyatının %10 u kadardır.

24 DÖVİZ OPSİYONLARI İşleme Koyma (Exercise Price) Fiyatı: Menkul kıymetin satın alınabileceği (veya satılabileceği) fiyattır. İşleme koyma fiyatının aralığı ilgili menkul kıymetin fiyatına bağlı olarak değişmektedir. Vade: Opsiyonun işleme koyulabileceği en son tarihi gösterir. Opsiyonların vadeleri ay olarak gösterilmektedir. ABD de vade günü her ayın üçüncü Cuma gününü izleyen Cumartesi günüdür.

25 DÖVİZ OPSİYONLARI Amerikan opsiyonları, vadesinden önce işleme konulabilirken, Avrupa opsiyonları vadesinden önce işleme konulamazlar. İçsel Değer (Intrinsic Value): Alım opsiyonlarında içsel değer; piyasa fiyatı ile işleme koyma fiyatı arasındaki farktır. Pazar Fiyatı < İşleme Koyma Fiyatı ise, opsiyonun içsel değeri sıfırdır. Satış opsiyonunda içsel değer; işleme koyma fiyatı ile Pazar fiyatı arasındaki farktır. İçsel değer opsiyon priminin bir bileşenidir. Opsiyon pirimi; içsel değer ile opsiyonun zaman değerinin toplamına eşittir. İçsel değer hiçbir zaman negatif olmaz. Zarar söz konusu ise, opsiyondan vazgeçilir.

26 DÖVİZ OPSİYONLARI Opsiyonun İşleme Koyulabilirliği (in the money, out of the money, at the money): Alım opsiyonunun yazılı olduğu hisse senedinin piyasa fiyatı işleme koyma fiyatından büyükse bu opsiyon karda (in the money), tersi durumda yani Piyasa Fiyatı < İşleme Koyma Fiyatı ise, bu opsiyon zararda (out of the money) bir opsiyondur. Pazar fiyatının işleme koyma fiyatına eşit olduğu durumda ise, opsiyon başabaş (at the money) opsiyondur.

27 DÖVİZ OPSİYONLARI OPSİYONLARA YATIRIM YAPMANIN AVANTAJLARI Opsiyon piyasalarında toplam kar, diğer piyasalardan farklıdır ve sıfıra eşittir. Örneğin hisse senedi piyasalarında ekonominin iyi olduğu dönemlerde toplam kazanç pozitiftir. Opsiyon piyasalarında bir pozisyonun karı diğer pozisyonun zararı olduğu için toplam kazanç sıfırdır. Bu niteliği ile opsiyonların bir spekülasyon aracı olup olmadığı tartışılmaktadır.

28 DÖVİZ OPSİYONLARI Opsiyonlara Yatırım Yapmanın Sağladığı Faydalar: Spekülasyon: Spekülatörler opsiyonun yazıldığı varlığın fiyat değişimlerinden kar etmek için opsiyonlara yatırım yaparlar. Başlangıç maliyetinin düşük olması: Opsiyon primi, opsiyonun yazıldığı varlığın fiyatından daha düşüktür. Bu sebeple ilk yatırımın maliyeti düşüktür.

29 DÖVİZ OPSİYONLARI Opsiyonlara Yatırım Yapmanın Sağladığı Faydalar: Daha yüksek getiri potansiyeli: Opsiyon fiyatları varlık fiyatlarından daha değişkendir. Bu değişkenlik getiri potansiyelini arttırmaktadır. Risk getiri dengesini düzenlemek: Opsiyonlar büyük hisse senedi portföyü işleten kurumsal yatırımcılar (sigorta şirketleri, yatırım fonları, emeklilik şirketleri) tarafından çok ilgi görmektedir. Bu yatırımcılar ellerindeki hisse senetlerine bağlı olarak opsiyonlara yatırım yapabilmektedirler. Böylece bu yatırımcılar portföylerinin riskinin azaltıp arttırabilmektedirler. Çünkü opsiyon fiyatları hisse senetleri fiyatlarından daha değişkendir. Bu nedenle opsiyonlar daha risklidir.

30 DÖVİZ OPSİYONLARI Yatırım yapmanın kolay olması: Birçok yatırımcı işlem maliyetlerinden tasarruf sağlamak, vergiden ve borsaların kısıtlamalarından kaçınmak için opsiyonları tercih etmektedirler. Farklı yasal düzenlemeler: Opsiyon piyasaları ve hisse senedi piyasaları farklı yasal düzenlemelere tabidir. Bu farklılık opsiyonlar lehine sonuçlanmaktadır.

31 OPSİYON TÜRLERİ VE STRATEJİLERİ OPSİYON Alış Opsiyonu (Call Options) Satış Opsiyonu (Put Options) Alıcı (Satın alma hakkı elde eder) Satıcı (Satış yapma zorunlulu. vardır.) Alıcı (Satış yapma hakkı elde eder) Satıcı (Alma zorunluluğu vardır.) Avrupa Opsiyonu: Vadesinden önce işleme konamayan opsiyondur. Amerikan Opsiyonu: Vadesinden önce istenildiği halde işleme konulabilen opsiyondur.

32 HİSSE SENEDİ OPSİYONLARINDA KULLANILAN STRATEJİLER Hisse senedi opsiyonları ile riskten korunmak ve spekülasyon amacıyla profesyonellerce kullanılan stratejiler: 1.)Spreads: Aynı türden iki veya daha fazla sayıda opsiyonla pozisyon almaktadır. Örneğin 2 veya daha fazla sayıda alış ya da satış opsiyonu satın alma stratejisi bu uygulamanın örneğidir. Başlıca alt türleri: a.)boğa Spreadi: Spread stratejisinin en yaygın örneğidir. Boğa spreadinde belirli işleme koyma fiyatı olan hisse senetlerinin alış opsiyonu alınarak daha yüksek işleme koyma fiyatı (anlaşma fiyatı) ile satma amacı güdülür.

33 HİSSE SENEDİ OPSİYONLARINDA KULLANILAN STRATEJİLER b.)ayı Spreadi: Hisse senetlerinin düşeceğini tahmin eden yatırımcılar tarafından tercih edilen bir stratejisidir. Burada satış opsiyonundan alıcı olunur. Bu opsiyonlarda işleme koyma fiyatı piyasa fiyatından daha fazladır. c.)kelebek Spreadi: Birden fazla, farklı anlaşma fiyatlı opsiyonda pozisyon almaktır. Bir adet düşük, bir adet yüksek fiyatlı, anlaşma fiyatlı opsiyondan, alıp ortalama anlaşma fiyatı ile satma stratejisidir. d.)takvim Spreadi: Anlaşma fiyatları aynı fakat vadeleri farklı opsiyon alım satım stratejisine verilen isimdir. Bu strateji alış opsiyonunu belirli bir anlaşma fiyatıyla satıp, aynı anlaşma fiyatıyla daha uzun vadeli alış opsiyonu alınarak yaratılabilir. Opsiyonların fiyatı vade uzadıkça artar. Bu nedenle yatırım için bir başlangıç sermayesi gerekir.

34 HİSSE SENEDİ OPSİYONLARINDA KULLANILAN STRATEJİLER 2.)Kombinasyonlar: Herhangi bir varlığa dayalı alış ve satış opsiyonlarının her ikisinde birden pozisyon tutmaktır. Başlıca türleri şu şekilde sıralanabilir: a.)straddle: Aynı anlaşma fiyatlı ve vadeli alış ve satış opsiyonunun alınmasıdır. Bu hisse fiyatında büyük sıçrama beklendiği ancak bu hareketin yönünün bilinmediği durumlarda kullanılır.

35 HİSSE SENEDİ OPSİYONLARINDA KULLANILAN STRATEJİLER b.)strips and Straps: Strips; aynı anlaşma fiyatlı ve vadeli bir adet alış ve iki adet satış opsiyonunda uzun (alış) pozisyona geçmedir. Straps; aynı anlaşma fiyatlı ve vadeli iki alış ve bir de satış opsiyonunda uzun (alış) pozisyon almadır. İki strateji arasındaki temel fark, yatırımcı strips de fiyatların azalacağını, strap de ise artacağını beklemektedir. c.)strangles: Vadeleri aynı, anlaşma fiyatları farklı olan bir alış ve bir de satış opsiyonu satın alınmasıdır.

36 OPSİYON DEĞERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Bir opsiyonun değeri içsel değeri ile zaman değerinin toplamına eşittir. İçsel Değer: Alış Opsiyonunda; İçsel Değer=Pazar Fiyatı Anlaşma Fiyatı Satış Opsiyonunda; İçsel Değer=Anlaşma Fiyatı Pazar Fiyatı Zaman Değeri: Genellikle opsiyon değeri opsiyon primi, içsel değerden büyük olmaktadır. Pazar değeri ile içsel değer arasındaki bu fark zaman değeri olarak ortaya çıkmaktadır. Bir opsiyonunun zaman değeri, opsiyonun yazıldığı varlığın fiyatındaki olumlu spekülatif, beklentilerin süregelmesi olarak değerlendirilebilir.

37 OPSİYON DEĞERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Bir döviz opsiyonunun Pazar değeri şu bileşenlere karşı duyarlıdır: Değişen forward kurların etkisi, Değişen spot kurların etkisi, Vadeye kalan sürenin etkisi, Değişen dalgalanmanın etkisi, Faiz farklarındaki değişimin etkisi, Diğer opsiyonların anlaşma fiyatlarının etkisi.

38 OPSİYON DEĞERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER 1.)Forward Kurlara Duyarlılık: Standart döviz opsiyonları forward kurlara yakın bir değerle fiyalandırılırlar. Çünkü cari döviz kurları ve faiz oranları opsiyon primi hesaplanırken göz önünde tutulur. Opsiyonun anlaşma kuru belirlenirken forward kurlar dikkate alınır. 2.)Spot Kurlara Duyarlılık: Opsiyonun vadesi dolmadığı sürece, opsiyonun zaman değeri olmaktadır. Opsiyon priminin spot kurdaki değişikliğe olan duyarlılığına delta adı verilir. Delta= dopsiyon Primi / dspot Döviz Kuru

39 OPSİYON DEĞERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER 3.)Vadeye Kalan Süre: Vadeye kalan süredeki değişmeye bağlı olarak opsiyon priminde beklenen değişmeye teta denir. Teta= dopsiyon Primi / dzaman 4.)Değişkenliğe Duyarlılık: Döviz kurunun değişkenliği arttıkça opsiyonun uygulamaya konulma olasılığı ve buna bağlı olarak primi artar. Buna lamda denir. Lamda= dopsiyon Primi / dspot kurdaki değişkenlik

40 OPSİYON DEĞERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER 5.)Yerel Faiz Oranlarına Duyarlılık: Yerel faiz oranlarındaki küçük değişikliklerin beklenen opsiyon primini değiştirdiği orana Rho denir. Rho= dopsiyon Primi / dyerel Faiz Oranı 6.)Yabancı Ülke Faiz Oranlarına Duyarlılık: Yabancı ülke faiz oranlarındaki küçük değişikliklerin beklenen opsiyon primini değiştirdiği orana Phi denir. Phi= dopsiyon Primi / Yabancı Faiz Oranı

41 OPSİYON DEĞERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Bir hisse senedi opsiyonunun değerini etkileyen 6 faktör şunlardır: Hisse senedinin cari fiyatı, Opsiyonun anlaşma fiyatı, Opsiyonun vadesine kalan süre, Hissse senedinin fiyatının değişklenliği. Risksiz faiz oranı (devlet tahvili, hazine bonosu faiz oranları), Opsiyonun geçerli olduğu süre içindeki beklenen kar payı ödemeleri

42 ALIM OPSİYONU (CALL OPTION) Alım opsiyonu belirli bir miktardaki parayı menkul kıymeti ya da malı belirli bir tarihte ya da tarihten önce belirli bir fiyattan satın alma hakkı tanır. Alım opsiyonu yatırımcıları açısından herhangi bir zorlama söz konusu değildir. Bu nedenle alım opsiyonu yatırımcısı sadece karlı olduğu durumlarda opsiyonu işleme koymaktadır. Alım Opsiyonunda Kazanç= S K P Burada:S: Menkul kıymetin piyasa fiyatını K: Opsiyonun işleme koyma-anlaşma fiyatını ve P: Opsiyona ödenen primi göstermektedir.

43 ALIM OPSİYONU (CALL OPTION) Örnek: İnten Ocak 1000 Alım Opsiyonu; 100 adet hisse senedini Ocak ayında veya daha önce dolardan alma hakkını sağlayan opsiyondur. Opsiyon primi 70 dolardır. a.)ocak ayında hisse senedinin fiyatı $ dır. Bu durumda yatırımcının kazancı ne kadardır? Alım Opsiyonunda Kazanç= = 130 $ (hisse senedi başına) b.)ocak ayında hisse senedinin fiyatı 800 $ olursa, yatırımcının kar/zararı ne kadar olur? Burada Piyasa fiyatı<işleme koyma fiyatı olduğundan opsiyon işleme konmaz. Bu durumda 800$<1.000 $ olduğu için zarar sadece ödenen opsiyon primi olan 70 $ ile sınırlı kalacaktır.

44 ALIM OPSİYONU a.)alım Opsiyonu Alıcısının Kar/Zarar Grafiği Opsiyon Değeri İşleme Koyma Fiyatı Kar Alanı -Prim (P) Zarar Alanı Başabaş Fiyat

45 ALIM OPSİYONU b.)alım Opsiyonu Satıcısının Kar/Zarar Grafiği Opsiyon Değeri Prim (P) Kar Alanı Başabaş Fiyat İşleme Koyma Fiyatı Zarar Alanı

46 ALIM OPSİYONU Örnek: Döviz alış opsiyonu, sözleşme konusu DM, sözleşme büyüklüğü= DM, Vade= 2 ay, işleme koyma fiyatı= $ 0,70 /DM, opsiyon primi= 0,0055 /DM (sözleşme başına), vade sonunda spot kur $ 0,710 /DM ise; toplam kar ne kadardır? Toplam Kar= (0,710 0,700 0,005) * = 312,5 $ olarak bulunur.

47 ALIM OPSİYONU a.)alım Opsiyonu Alıcısının Kar/Zarar Grafiği Opsiyon Değeri 0,700 Kar Alanı -0,005 (P) Zarar Alanı 0,705

48 ALIM OPSİYONU b.)alım Opsiyonu Satıcısının Kar/Zarar Grafiği Opsiyon Değeri 0,005 (P) Kar Alanı 0,705 0,700 Zarar Alanı

49 SATIM OPSİYONU (PUT OPTION) a.)satım Opsiyonu Alıcısının Kar/Zarar Grafiği Opsiyon Değeri Maksi. Kar KAR İşleme Koyma Fiyatı Maks. Zarar (Opsiyon Pirimi) Başabaş Fiyatı Kar = K S P ZARAR Burada: K=İşleme koyma fiyatı S= Piyasa fiyatı P= Primdir.

50 SATIM OPSİYONU (PUT OPTION) b.) Satım Opsiyonu Satıcısının Kar/Zarar Grafiği Maksimum Kar (Opsiyon Pirimi) Opsiyon Değeri Başabaş Fiyatı KAR Maksimum Zarar ZARAR Kar = K S P İşleme Koyma Fiyatı Burada: K=İşleme koyma fiyatı S= Piyasa fiyatı P= Primdir.

51 Örnek: Hisse senedi satış opsiyonu; Kodak Haziran 30 Satış Opsiyonu 100 adet hisse senedinin her birini 30$ a satma hakkını sağlamaktadır. Bunun karşılığında 5 $ opsiyon primi ödenmektedir. Vade sonunda Kodak hissesinin fiyatı 25 $ a düştüğünde yatırımcı hisse senetlerini 25 $ dan alıp opsiyon sözleşmesi ile 30 $ a satabilir. Tersi durumda ise, opsiyon işleme konulmaz hisse senetleri daha yüksek olan Pazar fiyatı ile satılır. Kar= = 0 Yatırımcının başabaştır. çıkmaktadır. karı yoktur. Yatırımcı için bu fiyat Satış opsiyonunun alıcısı için 25 $ dan sonra karı artış göstermektedir. Satış opsiyonu satıcı için maksimum kar ise prim kadardır. O ise, 5 $ dır.

52 SATIM OPSİYONU (PUT OPTION) Örnek: Döviz satış opsiyonu, sözleşme konusu para: DM, Sözleşme büyüklüğü: DM, vade: 2 ay, İşleme koyma fiyatı: $ 0,6700 /DM, Opsiyon primi: $ 0,0050 /DM Döviz Satış Opsiyonu Alıcısı İçin Max. Kar = (0,670 0,005)* = DM Döviz Satış Opsiyonu Satıcısı İçin Max. Kar=0,005*62.500= 312,5 DM

53 ALIM VE SATIM OPSİYONLARI Alım ve Satım Opsiyonlarında İşlem Seçenekleri FİYAT ALIM OPSİYONU SATIŞ OPSİYONU K > S K = S K < S Opsiyon değersizdir. İşleme konulmaz Opsiyon başabaştadır. Opsiyon işleme konulur. Opsiyon işleme konulur. Opsiyon başabaştadır. Opsiyon değersizdir. İşleme konulmaz.