CE İŞARETLEMESİ VE BİR TELEKOMÜNİKASYON EKİPMANINDA UYGULANMASI

Transkript

1 CE İŞARETLEMESİ VE BİR TELEKOMÜNİKASYON EKİPMANINDA UYGULANMASI Buğra ÖĞÜT Marmara Üniversitesi Bahar SENNAROĞLU Marmara Üniversitesi Özet CE işareti, Avrupa Birliği nin kabul ettiği Yeni Yaklaşım Direktifleri kapsamına giren ve Avrupa pazarında satılması amaçlanan bütün ürünler için zorunlu bir işarettir. Bu, Avrupa pazarında satılan ürünlerin yaklaşık olarak %70 ini kapsamaktadır. Türkiye nin Avrupa Birliği ne uyum çalışmaları çerçevesinde, bu direktifler ulusal birer yönetmelik haline getirilmiş ve söz konusu CE işareti Türkiye içinde satılan ürünler için de zorunluluk haline gelmiştir. Bu çalışma ile, Yeni Yaklaşım Direktiflerinin anlaşılması ve CE işaretlemesi faaliyetlerinde bir yol haritası çizilmesi amaçlanmış olup, bir uygulama örneği, Yeni Yaklaşım Direktiflerinden biri olan 99/5/EC Telsiz ve Telekomünikasyon Terminal Ekipmanları Yönetmeliği için sunulacaktır. Anahtar Sözcükler: CE İşaretlemesi, Yeni Yaklaşım Direktifleri 1. GİRİŞ CE İşareti, Avrupa Birliği nin, teknik mevzuat uyumu çerçevesinde 1985 yılında benimsediği Yeni Yaklaşım Direktifleri kapsamına giren ürünlerin, bu direktiflere uygun olduğunu ve gerekli tüm uygunluk değerlendirme faaliyetlerinden geçtiğini gösteren bir Birlik işaretidir. Avrupa ya Uyumluluk anlamına gelen CE, Fransızca Conformité Européenne ifadesinin baş harflerinin kısaltmasıdır (Çeşmecioğlu, 2004). CE İşareti, ürünlerin Avrupa pazarına girmesine izin verilmesi ve bu pazarda serbest dolaşımı için gereken bir pasaport olarak düşünülebilir. Bu amaçla Avrupa Birliği, pazarında satılacak ürünler için gerekli şartları içeren Yeni Yaklaşım Direktifleri ni oluşturmuş, gerekli sağlık ve güvenlik şartlarını belirleyen Avrupa standartları ile bu direktifleri desteklemiştir. Söz konusu direktifler, bu ürün grupları için minimum güvenlik seviyesini belirtmektedir. Üretici firmalar, ürünlerinin gerekli koşulları sağladığına dair Uygunluk Beyanını kendileri hazırlayarak CE işaretini ürünlerine iliştirebilir. Çünkü bu işaret, üreticinin ürününün gerekli şartları sağladığına dair iddiasıdır. Bunu yaparken de direktife uymak ve gerektirdiği test ve deneyleri gerekiyorsa Onaylanmış Kuruluşlara yaptırmak zorundadır. Eğer üretici tüm bu kurallara uymaz, test ve deneyleri yaptırmadan ürününe CE işaretini iliştirir ve tüketici bundan zarar görürse; ürünü pazardan toplatılır, işletmesinin kapatılmasına kadar gidebilecek bir hukuk süreci başlar. Bu çalışmada, Telsiz ve Telekomünikasyon Terminal Ekipmanları Yönetmeliği kapsamına giren bir telekomünikasyon ekipmanına uygulaması ile bir yol haritası verilecektir. 2. CE İŞARETLEMESİ İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER CE İşareti, üçüncü bir tarafın verdiği işaret veya sertifikasyon veya onay değildir; pazarlama aracı değildir; bir kalite işareti de değildir. CE İşareti, üreticilerin Yeni Yaklaşım Direktifleri nden dolayı getirilen zorunluluklara uygun ürün ürettiğini sembolize eder (Smith, 1999). CE İşareti nin özel ölçekleri aşağıdaki gibidir: 191

2 B. Öğüt, B. Sennaroğlu Şekil 1. CE İşareti (Kaynak: CE Uygunluk İşaretinin Ürüne İliştirilmesine ve Kullanılmasına Dair Yönetmelik tarih ve sayılı Resmi Gazete) 2.1. Yeni Yaklaşım Direktifleri Yeni Yaklaşım Direktifleri, üreticilerin uyması gereken tasarım, üretim ve dokümantasyon ile ilgili temel gerekleri içerir te Avrupa Birliği nin kabul ettiği Yeni Yaklaşım politikası ile 1985 öncesi kullandığı Eski Yaklaşım arasındaki fark şudur: Eski Yaklaşım çerçevesinde tanımlanan bir mevzuatın içinde, ürünlerin hem teknik hususları, hem de belgelendirme ve deney prosedürleri yer almaktaydı. Teknolojinin hızlı gelişimi nedeniyle bu mevzuatların güncelleştirilmesi, üye ülkelerde bu mevzuatların yenilenmesi ve uyum çalışmaları zor ve zaman alıcıydı. Yeni Yaklaşım da ise ürün gruplarının teknik hususları için Avrupa standartlarına atıf yapılmaktadır. Yeni Yaklaşım Direktifleri ne uygunluğu göstermede en uygun yol, AB nin Resmi Gazetesi nde yayınlanan harmonize EN standartlarına uymaktır. Bu standartlar, AB nin standardizasyon kuruluşları olan CEN, CENELEC ve ETSI tarafından hazırlanmaktadır ( Modüller Modül, ürünlerin ilgili teknik düzenlemelere uygun olup olmadığının tespiti için, ürünlerin özellikleri ve taşıdıkları risk oranları dikkate alınarak belirlenen test, muayene ve belgelendirme yöntemidir. A dan H ye kadar sekiz farklı modül bulunmaktadır. Bu modüller ürünlerin tasarım ve üretim aşamasında uygulanmak üzere iki kısımda sınıflandırılmaktadır. Bu modüller sırasıyla; İç Üretim Kontrolü (Modül A), Tip İncelemesi (Modül B), Tipe Uygunluk (Modül C), Üretim Kalite Güvencesi (Modül D), Ürün Kalite Güvencesi (Modül E), Ürün Doğrulaması (Modül F), Birim Doğrulaması (Modül G), Tam Kalite Güvencesi (Modül H). Bu modüllerin hangisinin ya da hangilerinin kullanılacağı her direktifte belirtilmektedir (Lemmel, 2000) Onaylanmış Kuruluş AB mevzuatı, CE İşareti taşıması gereken ürünlerden risk düzeyi yüksek olanların konusunda uzman, üçüncü bir taraf olan ve AB Resmi Gazetesi nde yayımlanmış kuruluşlar tarafından uygunluk değerlendirmesine tabi tutulmasını şart koşmaktadır. Söz konusu bu kuruluşlara Onaylanmış Kuruluş (Notified Body) denir (Çeşmecioğlu, 2004). Onaylanmış kuruluşlar, direktifin uygulanmasından sorumlu Bakanlık tarafından seçilerek AB Komisyonu na bildirilir. Bildirimi yapılan kuruluşlara Komisyon tarafından bir kimlik numarası verilir. AB Resmi Gazetesi nde ilgili direktif ve görev alanları belirtilerek yayımlanır. Böylece bu kuruluş, Onaylanmış Kuruluş ismini alır. Üreticiler, ürünlerin risk seviyesine göre, direktiflerin zorunlu tuttuğu durumlarda belgelendirme işlemlerini onaylanmış kuruluşa yaptırmak zorundadırlar. Ancak direktiflerin zorunlu tutmadığı durumlarda da üreticiler ürünleri ile ilgili bir tereddütleri olması durumunda onaylanmış kuruluşlara gidebilir Uygunluk Beyanı Uygunluk beyanı, üreticinin ürünü ile ilgili direktife uygun üretim yaptığının beyanıdır. Bu nedenle, uygunluk beyanında ilgili AB direktifi ve standartlarına ilişkin bilgiler yer almalıdır. Bunun yanında üretici firmanın adı, adresi, ürünün ya da ürünlerin tip ve model numaraları bulunmalıdır. Beyanın en altında, beyanı dolduran yetkili kişinin adı ve imzası, beyanın düzenlendiği yer ve tarih bilgileri olmalıdır (Zapiain, 2003). 192

3 Tablo 1. AB nin yeni yaklaşım direktifleri (Kaynak: Ürün Grubu Alçak gerilim cihazları Basit basınçlı kaplar Oyuncaklar İnşaat malzemeleri Elektromanyetik uyumluluk Makineler Kişisel korunma donanımları Otomatik olmayan tartı aletleri Vücuda yerleştirilebilir aktif tıbbi cihazlar Gaz yakan aletler Sıcak su kazanları Sivil kullanım için patlayıcılar Tıbbi cihazlar Patlayıcı ortamlarda kullanılan ekipmanlar Gezi amaçlı tekneler Asansörler Dondurucular Basınçlı kaplar Radyo ve telekomünikasyon terminal cihazları Yolcu taşıma amaçlı kablo üzerinde hareket eden araçlar Floresan lambalarda enerji etkinliği In vitro tıbbi tanı cihazları Açık havada kullanılan ekipmandan çevreye yayılan gürültü Yeni Yaklaşım Direktifleri Low voltage equipment (73/23/EEC; 93/68/EEC) Simple pressure vessels (87/404/EEC; 90/488/EEC; 93/68/EEC) Toys (88/378/EEC; 93/68/EEC) Construction products (89/106/EEC;93/68/EEC) Electromagnetic compatibility (89/336/EEC; 92/31/EEC; 93/68/EEC) Machinery (98/37/EC) Personal protective equipment (89/686/EEC; 93/68/EEC; 93/95/EEC; 96/58/EC) Non-automatic weighing instruments (90/384/EEC; 93/68/EEC) Active implantable medical devices (90/385/EEC; 93/42/EEC; 93/68/EEC) Gas appliances (90/396/EEC; 93/68/EEC Hot water boilers (92/42/EEC; 93/68/EEC) Civil explosives (93/15/EEC) Medical devices (93/42/EEC; 98/79/EC) Equipment and protective systems intended for use in Potentially explosive atmospheres (94/9/EC) Recreational craft (94/25/EC) Lifts (95/16/EC) Household electric refrigerators, freezers and combinations (96/57/EC) Pressure equipment (97/23/EC) Radio and telecommunications terminal equipment (99/5/EC) Cableway installations designed to carry persons (2000/9/EC) Energy efficiency requirements for ballast for fluorescent lighting (2000/55/EC) In vitro diagnostic medical devices (98/79/EC) Noise emission in the Environment by equipment for use outdoors (2000/14/EC) 2.5. Teknik Dosya Üretici ürünü ile ilgili bir teknik dosya hazırlamakla yükümlüdür. Hazırlanan teknik dosyanın bir örneği üreticinin kendisinde, bir örneği onaylanmış kuruluşta (eğer belgelendirme yapılmış ise), bir kopyası da 193

4 B. Öğüt, B. Sennaroğlu ithalatçısında ya da o ülkede yerleşik yetkili temsilcisinde, yetkili kuruluşlar tarafından istenildiğinde ibraz edilmek üzere hazır bulundurulmalıdır. CE İşareti ile ilgili teknik dosyalarda Yeni Yaklaşım Direktiflerinde öngörülen belgeler, deney raporları ve diğer bazı dokümanlar aranır. Teknik dosya içerisinde bulunması önerilen dokümanlar: - Ürüne ait genel bir tanımlama, - Tasarım ve üretime ait çizimler ve şemalar, - Ürünün çalışmasının anlaşılmasına yarayan tanımlamalar ve açıklamalar, - Ürünün üretiminde uygulanan standartların bir listesi, standartların uygulanmadığı durumlarda ise direktiflerce öngörülen temel gereklere uyum için kabul edilen çözümler ve tanımlamalar, - Tasarım sonuçları, - Deney belge ve raporları, - Tip inceleme belgesi, - Kalite sistem belgesi, - Uygunluk Beyanı. Bu belgeler direktiften direktife farklılık gösterebilir. Bu durum, üreticinin direktifler çerçevesinde CE işareti ile ilgili seçtiği modüle göre değişebilir ( 3. CE İŞARETLEMESİ NİN TÜRKİYE DEKİ DURUMU Türkiye, 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı nı kabul ederek 1996 yılında Avrupa Birliği ile Gümrük Birliği ni oluşturmuştur. Malların serbest dolaşımının en iyi şekilde olması amacıyla, ticaretteki teknik engellerin kaldırılması konusundaki AB mevzuatının Türk mevzuatına dahil edilmesini bu kararın maddeleri ifade etmektedir. Bu uyumun gerçekleştirilmesinin hukuki dayanağı, 11 Ocak 2002 tarihi itibariyle yürürlüğe giren 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun dur. Bu kanunun ardından da Uygunluk Değerlendirme Kuruluşları ile Onaylanmış Kuruluşlara Dair Yönetmelik, CE Uygunluk İşaretinin Ürüne İliştirilmesi ve Kullanılmasına Dair Yönetmelik, Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. İlgili bakanlıklar ve kamu kuruluşlarının hazırladığı ve ürünlere CE işaretinin iliştirilmesini zorunlu kılan teknik yönetmelikler ise 2002 yılından itibaren yürürlüğe girmiştir ( 4. UYGULAMA Bu çalışmada sözü edilen ekipman, birden fazla noktaya kurularak, bir verici merkezden gönderilen radyo sinyallerini alır ve ses yayınına çevirir. Böylece merkezden yapılan bir yayın, birden fazla noktaya ulaştırılmış olur. Kullanıldığı yerler, askeri birlikler içinde veya belediye sınırları dahilinde yapılan sesli anons sistemleri ile merkezi ezan ve vaaz sistemleridir. Bu ürün Telekomünikasyon Kurumu nun hazırladığı Telsiz ve Telekomünikasyon Terminal Ekipmanları Yönetmeliği nin 4.maddesinde tanımlanan Telsiz Ekipmanı tanımına girmektedir. Yönetmelik, AB nin 9 Mart 1999 tarihli 99/5/EC sayılı direktifi dikkate alınarak hazırlanmış; 11 Mayıs 2003 te Resmi Gazete de yayımlanmış, ithalatçılar için 11 Mayıs 2004 te, yerli üreticiler için 11 Mayıs 2005 te yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin 5. maddesinde ekipmanın uyması gereken temel gerekler belirtilmiştir. Buna göre ekipman, 73/23/EEC Alçak Gerilim Direktifi ne ve 89/336/EEC Elektromanyetik Uyumluluk Direktifi ne de uymak zorundadır. Bundan dolayı ürünün, tabi olduğu üç direktif için de test edilmesi gerekmektedir. Ürünün, AB Resmi Gazetesi nde yayımlanan, 99/5/EC Direktifi için standart listesinde yer alan standartların hangilerinin kapsamına girdiği belirlenmelidir. Bu inceleme sonunda ürünün, Alçak Gerilim Yönetmeliği için EN :2001 Information technology equipment Safety - Part 1: General requirements ve EN 60065:2002 Audio, video and similar electronic apparatus - Safety requirements standartlarına; Elektromanyetik Uyumluluk Yönetmeliği için EN V1.3.1 Electromagnetic compatibility and Radio Spectrum Matters (ERM); ElectroMagnetic Compatibility (EMC) standard for radio equipment and services; Part 5: Specific conditions for Private land Mobile Radio (PMR) and ancillary equipment (speech and non-speech), EN V1.4.1 Electromagnetic compatibility and Radio Spectrum Matters (ERM); ElectroMagnetic Compatibility (EMC) standard for radio equipment and services; Part 1: Common technical requirements ve EN V1.1.1 Electromagnetic compatibility and Radio Spectrum Matters (ERM); Wireless microphones in the 25 MHz to 3 GHz frequency range; Part 2: Harmonized EN under article 3.2 of the R&TTE Directive standartlarına, T&TTE Yönetmeliği için EN Electromagnetic compatibility and Radio Spectrum Matters (ERM); Land Mobile Service; Radio equipment with an internal or external RF connector intended primarily for analogue speech; Part 2: Harmonised EN covering essential requirements under article 3.2 of the R&TTE Directive standardına uygun olmak zorunda olduğu tespit edilmiştir. Yönetmelikte belirtilen uygunluk değerlendirme prosedürüne göre söz konusu testler için onaylanmış kuruluşun zorunlu olup olmadığı, gerekli dokümantasyonun neler olduğu gözden geçirilmelidir. Ürün, yönetmeliğin 194

5 11.maddesinin (c) bendinde belirtilen telsiz ekipmanlarının alıcı kısımları ifadesine uymaktadır. Buna göre uygulanacak uygunluk değerlendirme prosedürü ise, aynı yönetmeliğin içinde yer alan Ek II, Ek IV ya da Ek V ten biri olacaktır. Üreticiyle yapılan inceleme sonunda Ek II seçilmiş, buna göre testler için onaylanmış kuruluş zorunluluğu olmadığı görülmüştür. Ayrıca Ek II nin 3.maddesinde teknik dosya için gereken dokümanların neler olduğu verilmiştir. Bundan sonra üretici, ürünün standartlara uygun olduğunu test raporları ile belgelemiş, teknik dosya için gereken dokümantasyonu hazırlamış ve ürününe CE İşaretini iliştirmiştir. Tüm bu incelemelerden sonra CE İşaretlemesi için çizilecek genel yol haritası şöyle özetlenebilir: 1. Ürünün, Yeni Yaklaşım Direktifleri kapsamına girip girmediği tespit edilmesi. 2. Ürünle ilgili harmonize standartlar bulunarak satın alınması, üründe gerekiyorsa değişiklik yapılması. 3. Onaylanmış kuruluş gerekiyorsa testlerin onaylanmış kuruluşa yaptırılması. 4. Onaylanmış kuruluş gerekmiyorsa, testlerin üretici tarafından yapılması ya da bir test kuruluşuna yaptırılması. 5. Üreticinin test raporları da dahil, teknik dosyasını hazırlaması. 6. Üreticinin ürünü ile ilgili uygunluk beyanını hazırlaması. 7. Ürüne CE İşaretinin iliştirilmesi. 5. SONUÇ Bu uygulama, CE İşaretinin Telsiz ve Telekomünikasyon Terminal Ekipmanları Yönetmeliği nde uygulanmasını kapsamakla beraber, CE İşaretlemesi için genel metodolojiye de yer vermektedir. CE İşaretlemesi sayesinde, gerekli denetimlerin yapılması ile tüketicilerin sağlık, güvenlik, çevre ve tüketici koruma konularında mevcut standartları yükselecek, ürünlerde tasarım, üretim ve servis gibi konularında iyileştirmeler görülecektir. Bunun yanında üreticilerimiz daha geniş pazarlara ulaşıp rekabet güçlerini artırabileceklerdir. Ancak, Türkiye nin onaylanmış kuruluş belirleme yetkisinin olmaması, bu yetkinin sadece AB nin elinde bulunması nedeniyle üreticilerin karşısına CE İşaretlemesi konusunda engeller çıkmaktadır. Onaylanmış kuruluş bulunmayan ülkemizde üreticiler CE İşaretlemesi testlerini sadece AB nin onaylanmış kuruluşlarına başvurarak yaptırabilmektedir. Bu durum üreticilerimize büyük maliyetler getirmektedir. Türkiye nin bir an önce onaylanmış kuruluşlara kavuşması gerekmektedir. 6. TEŞEKKÜR Bu çalışmanın ortaya çıkmasında yaptıkları katkılardan dolayı Mert Elektronik Cihazlar San. ve Tic. Ltd. Şti. ye teşekkürü bir borç biliriz. 7. KAYNAKÇA ÇEŞMECİOĞLU, S., 2004, CE Rehberi, 2.Baskı, İTO Yayınları, İstanbul. LEMMEL, M., 2000, Guide to the implementation of directives based on the New Approach and the Global Approach, Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg. Giriş Tarihi: Giriş Tarihi: Giriş Tarihi: Giriş Tarihi: SMITH, W., 1999, Maine Exporter s Guide to the European Union s CE Marking Requirements, Maine International Trade Center, Maine. ZAPIAIN, N. G., 2003, CE Marking: Your Key to Entering the European Market, U.S. Department of Commerce, International Trade Administration, Washington D.C. 195