Talep, Arz, ve Piyasa Dengesi

Transkript

1 PART I INTRODUCTION TO ECONOMICS Talep, Arz, ve Piyasa Dengesi 3 Prepared by: Fernando & Yvonn Quijano 2009 Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster

2 PART I INTRODUCTION TO ECONOMICS Talep, Arz, ve Piyasa Dengesi 3 CHAPTER OUTLINE Firms and Households: The Basic Decision-Making Units Input Markets and Output Markets: The Circular Flow Demand in Product/Output Markets Changes in Quantity Demanded versus Changes in Demand Price and Quantity Demanded: The Law of Demand Other Determinants of Household Demand Shift of Demand versus Movement Along the Demand Curve From Household Demand to Market Demand Supply in Product/Output Markets Price and Quantity Supplied: The Law of Supply Other Determinants of Supply Shift of Supply versus Movement Along the Supply Curve From Individual Supply to Market Supply Market Equilibrium Excess Demand Excess Supply Changes in Equilibrium Demand and Supply in Product Markets: A Review Looking Ahead: Markets and the Allocation of Resources 2009 Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 2 of 49

3 Firma ve Hanehalkı: Temel Karar Alma Birimleri Firmalar Kaynakları (girdileri) ürünlere (çıktılara) dönüştüren bir kuruluşlardır. Firmalar, piyasa ekonomisinde birincil üretim birimleridir. Girişimci Bir firmayı organize eden, yöneten ve risklerini üstlenen, yeni bir fikir ya da yeni bir ürün alıp, bunu başarılı bir işe dönüştüren kişidir. Hanehalkı Bir ekonomide tüketen birimlerdir Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 3 of 49

4 Girdi Piyasaları ve Çıktı Piyasaları: Döngüsel Akım Ürün veya çıktı piyasaları Mal ve hizmetlerin alınıp satıldığı pazarlardır. Girdi veya faktör piyasaları ürün üretmek için kullanılan kaynakların değiş-tokuş edildiği piyasalardır Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 4 of 49

5 Girdi Piyasaları ve Çıktı Piyasaları: Döngüsel Akım ŞEKİL 3.1 Ekonomik Faaliyetlerin Döngüsel Akımı Buna benzer çizimler ekonomik faaliyetlerin döngüsel akımını gösterir. Bu nedenle bu tür çizimler döngüsel akım diyagramı olarak adlandırılır. Mal ve hizmetler saat yönünde akar: Hanehalkları tarafından sağlanan emek hizmetleri firmalara akar ve firmalar tarafından üretilen mal ve hizmetler ise hanehalklarına akar. Ödemeler (genellikle nakit) ters yönde akar: Mal ve hizmetler için ödemeler hanehalklarından firmalara ve emek hizmetinin karşılığı olan ödemeler ise firmalardan hanehalklarına akar. Not: Renk Rehberi-Grafik 3.1 de hanehalkları mavi firmalar ise kırmızı ile temsil edilmiştir. Hanehalklarının davranışlarını açıklayan bütün çizimler mavi veya maviyle gölgelendirilmiş şekilde, firma davranışlarını açıklayanlar ise kırmızı veya kırmızı ile gölgelendirilmiş şekilde oluşturulmuştur Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 5 of 49

6 Girdi Piyasaları ve Çıktı Piyasaları: Döngüsel Akım Emek Piyasası Hanehalkının, emek talebinde bulunan firmalara ücret karşılığı emek arz ettiği girdi (faktör) piyasasıdır. Sermaye Piyasası Hanehalkının, sermaye malları almak için fon talep eden firmalara, faiz veya gelecekte kazanç elde etmek için tasarruflarını sattığı girdi (faktör) piyasasıdır Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 6 of 49

7 Girdi Piyasaları ve Çıktı Piyasaları: Döngüsel Akım Arazi piyasası Hanehalkının kira karşılığında arsa ya da diğer taşınmaz mallarını arz ettiği girdi (faktör) piyasasıdır. Üretim faktörleri Üretim sürecine dahil olan girdilerdir. Toprak, emek ve sermaye üç önemli üretim faktörüdür. Girdi ve çıktı piyasaları, hem firmaların hem de hane halklarının davranışları ile bağlantılıdır. Firmalar ürettikleri çıktıların miktarları ve karakterleri yanında talep ettikleri girdilerin türlerini ve miktarlarını belirler. Hanehalkı ise, talep ettikleri ürünlerin türleri ve miktarları yanında arz ettikleri girdilerin miktarlarını ve türlerini belirler Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 7 of 49

8 Ürün/Çıktı Piyasalarında Talep Hanehalkının, bir çıktıyı ya da ürünü hangi miktarda talep edileceğine dair kararı aşağıdakileri de içeren bir dizi faktöre bağlıdır: Söz konusu malın fiyatı. Hanehalkının mevcut geliri. Hanehalkının biriktirdiği servetinin miktarı. Hanehalkı almak istediği diğer malların fiyatı. Hanehalkının zevkleri ve tercihleri. Hanenin gelecekteki gelir, servet ve fiyatlar ile ilgili beklentileri Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 8 of 49

9 Ürün/Çıktı Piyasalarında Talep Talep edilen miktar Belirli bir dönemde hanehalkının mevcut piyasa fiyatından almak istediği mal (birim cinsinden) miktarıdır Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 9 of 49

10 Ürün/Çıktı Piyasalarında Talep Talep Edilen Miktardaki Değişime Karşılık Talepteki Değişme Piyasalardaki en önemli ilişki, piyasa fiyatı ile talep edilen miktar arasındadır. Bir ürünün fiyatındaki değişiklikler, o dönem için talep edilen miktarı etkiler. Gelir veya tercihler gibi diğer faktörlerdeki değişiklikler talebi etkiler. Bu nedenle, Coca-Cola'nın fiyatındaki bir artışın talep edilen Coca-Cola miktarında düşüşe neden olabileceğini söylüyoruz. Ancak, gelirdeki artışın çoğu mal talebinde artışa neden olabileceğini söylüyoruz Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 10 of 49

11 Ürün/Çıktı Piyasalarında Talep Fiyat ve Talep Edilen Miktar: Talep Kanunu Talep Çizelgesi Hanehalkının bir ürünün çeşitli fiyatlarından almaya istekli olduğu miktarları gösteren tablodur. Talep eğrisi Hanehalkının bir ürünün çeşitli fiyatlarından almaya istekli olduğu miktarları gösteren grafiktir Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 11 of 49

12 Ürün/Çıktı Piyasalarında Talep Fiyat ve Talep Edilen Miktar: Talep Kanunu TABLE 3.1 Anna nın Telefon Aramaları için Talep Çizelgesi Price (Per Call) Quantity Demanded (Calls Per Month) $ FIGURE 3.2 Anna nın Talep Eğrisi Fiyat (P) ve talep edilen miktar (q) arasındaki grafiksel ilişki talep eğrisi olarak adlandırılmaktadır. Talep eğrileri daha düşük fiyatların talep edilen miktarı arttıracağının ifadesi olarak negatif bir eğime sahiptir. Mavi renkte olan Anna nın talep eğrisi hanehalkı tercihiyle belirlenen ürün piyasasındaki talebi göstermektedir Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 12 of 49

13 Ürün/Çıktı Piyasalarında Talep Fiyat ve Talep Edilen Miktar: Talep Kanunu Talep Eğrileri Negatif (Aşağı Doğru) Eğimlidir Talep Kanunu Fiyat ve talep edilen miktar arasındaki negatif ilişkidir: Fiyat yükseldiğinde talep edilen miktar azalır. Fiyat düştüğünde ise talep edilen miktar artar. Fiyat arttığında talep edilen miktarın düşmesi beklenir, ceteris paribus ve fiyat düştüğünde talep edilen miktarın artması beklenir, ceteris paribus. Dolayısıyla, talep eğrileri negatif bir eğime sahiptir Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 13 of 49

14 Ürün/Çıktı Piyasalarında Talep Fiyat ve Talep Edilen Miktar: Talep Kanunu Talep Eğrilerinin Diğer Özellikleri Anna nın talep eğrisi ile ilgili iki ilave olgu dikkat çekicidir. Hanehalkını sınırlı gelir ve servete sahip olduğu sürece, bütün talep eğrileri fiyat eksenini keser. Bütün mallar için hanehalkının ödeme yapamayacağı veya yapmayacağı bir fiyat vardır. Bu mal veya hizmet çok önemli olsa bile herkes gelir ve servetiyle sınırlıdır. Talep eğrisinin miktar eksenini kesmesi genel algı ile ilgilidir. Yani veri bir zaman dilimindeki talep, fiyat sıfır olsa bile sınırlıdır Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 14 of 49

15 Ürün/Çıktı Piyasalarında Talep Fiyat ve Talep Edilen Miktar: Talep Kanunu Talep Eğrilerinin Diğer Özellikleri Talep eğrilerinin şekli hakkında bildiklerimizi özetlemek gerekirse: 1.Talep eğrisi negatif eğimlidir. Fiyat artışının talep edilen miktardaki azalmaya yol açması ve fiyattaki düşüşün talep edilen miktarın artmasına neden olması beklenir. 2.Zaman sınırlamaları ve azalan marjinal faydaların bir sonucu olarak miktar (X) eksenini keser. 3.Sınırlı gelirler ve servetin bir sonucu olan fiyat (Y) eksenini keser Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 15 of 49

16 Ürün/Çıktı Piyasalarında Talep Hanehalkı Talebinin Diğer Belirleyicileri Gelir ve Servet Gelir Hanehalkının belirli bir dönemdeki ücret, kar, faiz geliri, kiralar ve diğer kazançlarının toplamıdır. Gelirler bir akım değişkendir. Servet veya net varlık Hanehalkının varlıkları ile borçları arasındaki farktır. Servet bir stok değişkendir Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 16 of 49

17 Ürün/Çıktı Piyasalarında Talep Hanehalkı Talebinin Diğer Belirleyicileri Gelir ve Servet Normal Mallar Gelir arttığında talebi artan mallardır. Gelir azaldığında ise talebi azalan mallardır. Düşük Mallar Gelir arttığında talebinin düşme eğilimi olan mallardır Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 17 of 49

18 Ürün/Çıktı Piyasalarında Talep Hanehalkı Talebinin Diğer Belirleyicileri Diğer Mal ve Hizmetlerin Fiyatları İkameler Birbiri yerine kullanılabilen mallardır ve birinin fiyatı yükseldiği zaman diğerinin talebi artmaktadır. Tam ikameler Özdeş mallardır. Tamamlayıcı mallar Çoğu zaman birlikte hareket eden mallardır. Birinin fiyatındaki azalma diğer ürünün talebinde de artışa neden olur Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 18 of 49

19 Ürün/Çıktı Piyasalarında Talep Hanehalkı Talebinin Diğer Belirleyicileri Zevkler ve Tercihler Gelir, servet ve mevcut malların fiyatları hanehalkının satın alabileceği mal ve hizmetlerin kombinasyonlarını belirleyen üç faktördür. Tercihlerdeki değişim piyasa davranışını açıkça ortaya koyar. Fiyat ve gelirin sabit kalması şartıyla, tercihler talep eğrisini kaydırır. Ancak zevk ve tercihlerin genelleştirilmesi zordur. Bunun birinci nedeni zevk ve tercihlerin değişken olmasıdır. İkinci neden zevklerin kişiye özel olmasıdır Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 19 of 49

20 Ürün/Çıktı Piyasalarında Talep Hanehalkı Talebinin Diğer Belirleyicileri Beklentiler Bügün almaya karar verdiğiniz mal veya hizmet, güncel fiyata, cari gelirinize ve servetinize bağlıdır.. Beklentilerin talebi nasıl etkilediğine yönelik pek çok örnek vardır. İktisat teorisi, beklentilerin önemini giderek daha fazla anlamaktadır. Fakat talebin sadece cari gelir, fiyatlar ve zevklere dayalı olmadığını anlamak gerekir Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 20 of 49

21 Ürün/Çıktı Piyasalarında Talep Talep Eğrisi Üzerinde Hareket Yerine Talebin Kayması ŞEKİL 3.3 Gelirdeki Artış Sonucunda Talep Eğrisinin Kayması Bir malın fiyatı değiştiğinde bir malın talep eğrisi üzerinde hareket edilir. Talebi etkileyen diğer bütün faktörler değiştiğinde (gelir, tercihler ve benzeri faktörler) fiyat ve miktar arasındaki ilişkiler farklıdır; yani şekilde görüldüğü gibi D 0 dan D 1 e doğru talep eğrisi kayar. Hemen belirtelim, telefon aramaları normal mallara örnektir Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 21 of 49

22 Ürün/Çıktı Piyasalarında Talep Talep Eğrisi Üzerinde Hareket Yerine Talebin Kayması Talep eğrisinin kayması Bir talep eğrisinde gerçekleşen değişim, bir malın talep ettiği miktar ile bu malın fiyatı arasında yeni bir ilişkiye tekabül eder. Talep eğrisi üzerinde hareket Fiyat değişmesi sonucu talep edilen miktardaki değişmedir. Mal veya hizmetin fiyatındaki değişme Talep edilen miktarın değişmesine neden olur. (talep eğrisi üzerinde hareket). Gelir, tercihler veya diğer mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki değişme Talebi değiştirir (talep eğrisi kayar) Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 22 of 49

23 Ürün/Çıktı Piyasalarında Talep Talep Eğrisi Üzerinde Hareket Yerine Talebin Kayması ŞEKİL 3.4 Talep Eğrisindeki Kaymaya Karşılık Talep Eğrisi Üzerinde Hareket a. Gelir arttığı zaman düşük bir malın talebi sola kayar, normal bir malın talebi ise sağa kayar Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 23 of 49

24 Ürün/Çıktı Piyasalarında Talep Talep Eğrisi Üzerinde Hareket Yerine Talebin Kayması ŞEKİL 3.4 Talep Eğrisindeki Kaymaya Karşılık Talep Eğrisi Üzerinde Hareket b. Eğer hamburger fiyatı artarsa talep edilen hamburger miktarı talep eğrisi üzerinde azalış gösterir. Hamburgerin fiyatındaki artış (hamburgerin ikamesi olan) tavuğun talebini sağa (hamburgerin tamamlayıcısı olan) ketçapın talebini ise sola kaydırır Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 24 of 49

25 Ürün/Çıktı Piyasalarında Talep Hanehalkı Talebinden Piyasa Talebine market demand The sum of all the quantities of a good or service demanded per period by all the households buying in the market for that good or service Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 25 of 49

26 Ürün/Çıktı Piyasalarında Talep Hanehalkı Talebinden Piyasa Talebine FIGURE 3.5 Deriving Market Demand from Individual Demand Curves Bir piyasadaki toplam talep o piyasada alışveriş yapan hanehalkları tarafından talep edilen toplam miktardır. Yani bütün bireysel talep eğrilerinin toplamıdır. Her bir fiyattan bireysel olarak talep edilen miktarların toplamıdır Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 26 of 49

27 Ürün/Çıktı Piyasalarında Arz Başarılı firmalar kar elde ederler çünkü ürünlerini maliyetlerinin üzerinde bir fiyattan satarlar. Kar Gelir ile maliyetler arasındaki farktır Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 27 of 49

28 Ürün/Çıktı Piyasalarında Arz Fiyat ve Arz Edilen Miktar: Arz Kanunu Arz edilen miktar Belirli bir dönemde bir firmanın bir ürünü belirli bir fiyattan satmaya istekli olduğu ve satışa sunabileceği miktarın toplamıdır. Arz çizelgesi Bir firmanın bir malı farklı fiyatlardan satmak isteyeceği miktarları gösteren tablodur Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 28 of 49

29 Ürün/Çıktı Piyasalarında Arz Fiyat ve Arz Edilen Miktar: Arz Kanunu Arz Kanunu Arz edilen malın fiyatı ve miktarı arasındaki pozitif ilişki: Piyasa fiyatındaki artış, arz edilen miktarın artmasına yol açacak ve piyasa fiyatındaki düşüş, arz edilen miktarda azalmaya neden olacaktır. Arz eğrisi Bir firmanın bir ürünün farklı fiyatlarında ne kadar satış yapacağını gösteren bir grafiktir Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 29 of 49

30 Ürün/Çıktı Piyasalarında Arz Fiyat ve Arz Edilen Miktar: Arz Kanunu TABLE 3.3 Clarence Brown un Soya fasülyesi Arz Çizelgesi Price (Per Bushel) Quantity Supplied (Bushels Per Year) $ , , , , ,000 FIGURE 3.6 Clarence Brown ın Bireysel Arz Eğrisi Bir üretici üretmiş olduğu çıktının fiyatı yükselince o üründen daha fazla arz edecektir. Arz eğrisi pozitif eğimlidir. Arz eğrisi kırmızı renklidir: arz firmaların tercihleri tarafından belirlenir Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 30 of 49

31 Ürün/Çıktı Piyasalarında Arz Arzın Diğer Belirleyicileri Üretim Maliyeti Bir firmanın kar elde etmesi için, geliri maliyetlerini aşmalıdır. Üretim maliyeti, mevcut teknolojiye ve firmanın ihtiyaç duyduğu girdilerin (işgücü, arazi, sermaye, enerji vb.) fiyatları ve miktarlarına bağlıdır Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 31 of 49

32 Ürün/Çıktı Piyasalarında Arz Arzın Diğer Belirleyicileri İlgili Malların Fiyatları Hedefi karını maksimize etmek olan bir firma hangi malı ve hangi miktarlarda arz edeceğine karar verirken şunlara dikkat eder: 1. Malın veya hizmetin fiyatı. 2. Ürünün üretim maliyeti, buna bağlı olarak: Gerekli girdilerin (işgücü, sermaye ve arazi) fiyatı. Ürünü üretmek için kullanılabilecek teknolojiler. 3. İlgili ürünlerin fiyatları Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 32 of 49

33 Ürün/Çıktı Piyasalarında Arz Arz Eğrisi Üzerinde Hareket Yerine Arz Eğrisinin Kayması Arz eğrisi üzerinde hareket Fiyattaki bir değişim karşısında arz edilen miktarın değişmesidir Arz eğrisinin kayması Bir malın arz edilen miktarı ile o malın fiyatı arasında yeni bir ilişkiyi gösteren eğrideki değişimdir. Orijinal koşullardaki bir değişiklik nedeniyle ortaya çıkar Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 33 of 49

34 Ürün/Çıktı Piyasalarında Arz Arz Eğrisi Üzerinde Hareket Yerine Arz Eğrisinin Kayması TABLE 3.4 Hastalıklara Karşı Dirençli Yeni Tohum Türünün Geliştirilmesi Nedeniyle Soya Fasülyesi Arz Çizelgesindeki Kayma Fiyat (per Bushel) ÇİZELGE D 0 ÇİZELGE D 1 Arz Edilen Miktar (Esik Tohum Kullanımıyla) Arz Edilen Miktar (Yeni Tohum Kullanımıyla) $ , ,000 23, ,000 33, ,000 40, ,000 54, ,000 54,000 FIGURE 3.7 Hastalıklara Karşı Dirençli Yeni Tohum Türünün Geliştirilmesi Nedeniyle Soya Fasulyesi Arz Eğrisindeki Kayma Bir ürünün fiyatı değiştiği zaman arz eğrisi üzerinde hareket edilir ve arz edilen miktar artar veya azalır. Arzı etkileyen diğer faktörler değiştiği zaman arz eğrisi kayar Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 34 of 49

35 Ürün/Çıktı Piyasalarında Arz Arz Eğrisi Üzerinde Hareket Yerine Arz Eğrisinin Kayması Talepte olduğu gibi, arz eğrileri (arz edilen miktardaki değişiklikler) ve arz eğrilerindeki değişimler (arzdaki değişiklikler) arasındaki hareketleri birbirinden ayırt etmek çok önemlidir: Bir malın ya da hizmetin fiyatındaki değişim arz edilen miktarı değiştirir (Arz eğrisi üzerinde hareket). Gelir, tercihler veya diğer mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki değişim Arzı değiştirir (arz eğrisinde kayma) Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 35 of 49

36 Ürün/Çıktı Piyasalarında Arz Firma Arz Eğrisinden Piyasa Arzına Piyasa arzı Bir dönem içerisinde bütün üreticiler tarafından arz edilen toplam miktardır Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 36 of 49

37 Ürün/Çıktı Piyasalarında Arz Firma Arz Eğrisinden Piyasa Arzına ŞEKİL 3.8 Firmaların Bireysel Arz Eğrilerinden Piyasa Arzının Elde Edilmesi Piyasadaki toplam arz, piyasada bulunan bütün firmalar tarafından arz edilen toplam miktardır Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 37 of 49

38 Piyasa Dengesi Denge Arz edilen miktar ile talep edilen miktarın birbirine eşit olduğu durumdur. Dengede, fiyatın değişme eğilimi yoktur. Talep Fazlası Talep Fazlası ya da Kıtlık Mevcut fiyatlarda talep edilen miktarın arz edilen miktardan daha büyük olmasıdır Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 38 of 49

39 Piyasa Dengesi Talep Fazlası ŞEKİL 3.9 Talep Fazlası veya Kıtlık Kile başına 1.75 $ lık fiyattan talep edilen miktar arz edilen miktarı aşmaktadır. Talep fazlası olduğunda fiyatlar yükselmeye başlar. Talep fazlası ortadan kalkıp talep edilen miktar arz edilen miktara eşitlendiğinde piyasa dengesi oluşur. Bu örnekte denge fiyatı 2.50 $ ve denge miktarı kiledir Talep edilen miktar arz edilen miktarı aştığında, fiyat yükselme eğilimindedir. Bir piyasadaki fiyat arttığında, talep edilen miktar azalır, arz edilen miktar artar. Bu durum talep edilen miktar ile arz edilen miktar eşitlenene kadar devam eder Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 39 of 49

40 Piyasa Dengesi Arz Fazlası Arz fazlası veya fazlalık Mevcut fiyatlarda arz edilen miktarın talep edilen miktardan daha büyük olmasıdır Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 40 of 49

41 Piyasa Dengesi Arz Fazlası ŞEKİL 3.10 Arz Fazlası veya Fazla 3.00 $ lık fiyatta arz edilen miktar talep edilen miktarı kile aşmaktadır. Arz fazlası fiyatın düşmesine neden olmuştur. Mevcut fiyatlarda arz edilen miktar talep edilen miktarı aştığında, fiyat düşme eğilimi gösterir. Fiyat düştüğünde, arz edilen miktarın ve talep edilen miktarın eşit olduğu bir denge fiyatına ulaşılana kadar arz edilen miktarın azalması ve talep edilen miktarın artması muhtemeldir Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 41 of 49

42 Piyasa Dengesi Dengenin Değişmesi Arz ve talep eğrileri kaydığında, denge fiyatı ve miktarı değişir. ŞEKİL 3.11 Kahve Piyasası: Arz Eğrisinde Bir Kayma ve Sonrasındaki Fiyat Ayarlaması Dondurucu soğuklardan önce kahve piyasasındaki denge fiyatı birim başına 1.20 $ dır. Bu fiyatta talep edilen miktar arz edilen miktara eşittir. Dondurucu soğuklar arz eğrisini sola kaydırır ve denge fiyatı 2.40 $ a yükselir Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 42 of 49

43 Piyasa Dengesi Dengenin Değişmesi ŞEKİL 3.12 X Ürünü İçin Arz ve Talebin Kaymasının Örnekleri 2009 Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 43 of 49

44 Piyasa Dengesi Dengenin Değişmesi U Y G U L A M A D A E K O N O M İ Portakal Suyu Severlere Kötü Haberler Kaliforniya daki don olayları ürünlere zarar verdikten sonra portakal suyu fiyatları fırlayabilir. City News 2009 Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 44 of 49

45 Mal Piyasasında Talep ve Arz: Bir Tekrar Mal piyasasında arz ve talep mekaniği hakkında unutulmaması gereken önemli noktalar şunlardır: 1. Talep eğrisi hanehalkının veri fiyattan (bir üründen istediği kadar alma olanağı varken) ne kadar mal alacağını gösterir. Arz eğrisi ise bir firmanın veri fiyattan (istediği kadar mal satma olanağı varken) ne kadar mal satacağını göstermektedir. 2. Talep edilen miktar ve arz edilen miktar her zaman gün, ay, yıl gibi zaman dilimleri baz alınarak dönemlik olarak ifade edilir. 3. Mal talebi fiyat, hanehalkının gelir ve serveti, diğer mal ve hizmetlerin fiyatı, zevk ve tercihler ve beklentiler tarafından belirlenir Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 45 of 49

46 Mal Piyasasında Talep ve Arz: Bir Tekrar Mal piyasasında arz ve talep mekaniği hakkında unutulmaması gereken önemli noktalar şunlardır: 4. Mal arzı fiyat, üretim maliyeti ve ilgili malların fiyatları tarafından belirlenir. Üretim maliyetleri ise girdi fiyatları ile kullanılabilir üretim teknolojisi tarafından belirlenir. 5. Arz eğrisi ve talep eğrisi üzerinde hareket ile bu eğrilerin kayması arasındaki farklılığa dikkat edilmelidir. Bir malın fiyatı değiştiği zaman talep edilen ve arz edilen mal miktarı değişir, yani eğri üzerinde hareket edilir. Diğer faktörler değiştiği zaman ise eğri kayar ve konumu değişir. 6. Piyasa dengesi sadece mevcut fiyattan arz edilen miktar talep edilen miktara eşit olduğunda gerçekleşir Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 46 of 49

47 Mal Piyasasında Talep ve Arz: Bir Tekrar U Y G U L A M A D A E K O N O M İ Gazetelerin Fiyatı Neden Yükselir? 2006 da, Baltimore Gazetesinin ortalama fiyatı 0,50 $ dı de ortalama fiyat 0,75 $ a yüselmişti Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 47 of 49

48 İleriye Bakış: Piyasalar ve Kaynak Tahsisi Ne üretilecek, nasıl üretilecek ve kim için üretilecek sorularına cevap bulmaya başladık. Talep eğrileri insanların ürünler için razı olduğu ve ödeyebilecekleri tutarı yansıtır. Talep eğrileri gelir, servet, tercihler, diğer malların fiyatları ve beklentilerden etkilenir. Firmalar kar etmek için mevcut en iyi teknolojiyi daha düşük maliyetle üretim yapabilmek ve yüksek kar sağlamak için seçerler. Bir malın arzı yetersiz ise fiyat yükselir. Satın alma gücü yetenler ve istekli olanlar malı satın almaya devam edersen bazıları vazgeçecektir Pearson Education, Inc. Publishing as Prentice Hall Principles of Economics 9e by Case, Fair and Oster 48 of 49