Bioklimatik Konfor ve Bioklimatik Konfora Sahip Alanların Coğrafi Bilgi Sistemleri Yardımıyla Tespitinde Kullanılan Yöntemler Üzerine Bir Araştırma

Transkript

1 8 Bioklimatik Konfor ve Bioklimatik Konfora Sahip Alanların Coğrafi Bilgi Sistemleri Yardımıyla Tespitinde Kullanılan Yöntemler Üzerine Bir Araştırma Sertaç GÜNGÖR 1*, Ahmet Tuğrul POLAT 1 1 Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü, Konya ÖZET: Bioklimatik konfor, insanın kendisini en sağlıklı ve dinamik hissettiği iklim koşullarıdır. Bioklimatik konfor haritalama yöntemleri yöneticiler ve planlamacıların kullanımına sunulmuştur. Konfor haritaları, kentsel çevrede mahalle ölçeğinde bioklimatik koşulların öngörülmesine ve değerlendirilmesine yardımcı olmak için kullanılırlar. CBS giderek artan oranda klimatolojik araştırmalar ile ilgili hizmet programları sunmaktadır. Konumsal veri tabanı uygulamalarının vazgeçilmez bir parçası olan Coğrafi Bilgi Sistemlerinin (CBS) iklim çalışmalarında kullanılması kaçınılmaz bir hal almıştır. Araştırmanın amacı bioklimatik konfor araştırmalarındaki metotları incelemektir. Anahtar kelimeler: Bioklimatik konfor, CBS, İklim A Research on Bioclimatic Comfort and Determining GIS Aided Identification of Bioclimatic Comfort Zones ABSTRACT: Bioclimatic comfort is climate conditions in which human feel himself more healthy and dynamic. The methodology for bioclimatic comfort mapping is presented to the need of urban decision makers and planners. The comfort maps use to an urban environment at the scale of neighborhood and aim to assist in predicting and assessing bioclimatic conditions. GIS are increasingly being associated with climatological research as flexible utilities in which to develop and explore modeled data. The use of Geographic Information System (GIS) in climatic studies is essential. The aim of the present paper is to search a methodology for the bioclimatic comfort investigations. Keywords: Bioclimatic comfort, GIS, Climate 1. GİRİŞ Evans 2007 ye göre; iklim konforu çalışmaları belirli bir hassasiyetle ortam sıcaklığının ölçülebilmesi ile başlamıştır. Buda 1650 yılında Floransa da ilk sıvı cam termometrenin bulunmasıyla gerçekleşebilmiştir yılında Fahrenheit ilk ölçeği geliştirmiştir onu 1742 ylında İsveç te geliştirilen Celsius ölçeği izlemiştir. Ancak bilimsel konfor çalışmaları endüstri devrimi sonucu ortaya çıkan ağır sanayi hamlesinde, klimatik konforla verimliliğin ilişkisinin ortaya çıkmasından sonra olmuştur (Aklanoğlu 2007). Nikolakis 2007 ye göre; çağımızın en önemli konularından biride iklim değişikliğidir. Bu konuyu iklim bilimcilerin yanı sıra, ekologlar, biologlar, biokimyacılar, botanikciler (Roughgarden ve Schneider 1999, Chakraborty ve ark. 2000, Briones ve ark. 2004, Ellis ve ark. 2007, Occhipinti-Ambrogi 2007), çevre mühendisleri (Huang ve ark. 1998), ormancılar (Karjalainen ve ark. 2003), hidrolog ve jeologlar (Matondo ve ark. 2004) da ilgi göstermektedir. İklim değişikliği bir ya da birden fazla iklim parametresinin örneğin; sıcaklık, nem ve yağış gibi, değişmesi sonucu olur. Değişen bu parametreler insan ısı dengesini bozar ve bunun sonucu olarak bireyin bioklimatik konfor şartlarını iyileştirmek gerekir (Nikolakis 2007). *Sorumlu Yazar: Sertaç GÜNGÖR 1 sertac@selcuk.edu.tr İnsan yaşamı, sağlığı ve etkinlikleri üzerinde iklim koşullarının oldukça önemli ve belirleyici olduğu bilinen bir durumdur. Ancak, özellikle insan bioklimatolojisi üzerindeki çalışmalar başta olmak üzere insan yaşamı bakımından en uygun iklim koşullarının belirlenmesine yönelik çalışmalar oldukça yenidir. Özellikle insan konforu üzerinde yapılan çalışmalarla ilkim elemanlarına ilişkin eşik değerler saptanmış ve bazı indisler geliştirilmiştir. Konfor duygusunun sübjektif olduğu ve bu duyguyu etkileyen değişik psikolojik ve fiziksel etkenlerin mevcut olduğu bir gerçektir. Bununla birlikte eşik değerlerin ve indislerin ortaya konulması bulunulan ortamın iklim koşullarının ortalama ve en uygun değerler açısından mevcut durumunun ve en uygun değerlerden sapma ölçüsünü belirlemede oldukça ilgi çekicidir (Güçlü 2008). Bioklimatik konfor durumu; insanın en az miktarda enerji harcayarak çevresine uyum sağladığı koşullar olarak tanımlanmaktadır. Bir başka ifade ile insanın kendini en sağlıklı ve dinamik hissettiği iklim koşullarının insanla bir arada bulunduğu durumdur. Kent ikliminde yaşanan değişimler ekstrem değerlere ulaştığında insan sağlığı üzerinde olumsuz etkiler yaratmakta ve insanların biyolojik, fiziksel ve düşünsel aktivitelerini kısıtlamaktadır ( Aklanoğlu 2007, Olgyay 1963). Uzmanlar bioklimatik konfor açısından bulunulan ortamdaki hava sıcaklığının hangi eşik değerler arasında olması gerektiği ve hava sıcaklığı yanında diğer

2 9 meteorolojik parametrelerin neler olduğu üzerinde değerlendirmelerde bulunmaktadırlar. Örneğin, Türkiye için yapılan çalışmalarda iklim yönünden insanın konforlu bir ortamda bulunması için ortamdaki sıcaklık değerlerinin 16,7 C ila 24,7 C arasında olması gerektiği tespit edilmiştir. Diğer yandan, Gaffney e dayanarak Hobbs, bu yönden 17,0 C 24,9 C 'lik sıcaklıkların en uygun sıcaklık değerleri olduğunu belirtmiştir. Ayrıca, rahatlık bölgesinin belirlenmesinde rüzgâr hızının 6 m/sn'den az ve bağıl nem değerlerinin %30-%70 arası olmasının da sıcaklık değerleri ile birlikte ele alınması gerektiği vurgulanmaktadır (Güçlü 2008). Bir mekânda bioklimatik konfor durumunun belirlenebilmesi için öncelikle sıcaklık, bağıl nem, radyasyon ve rüzgâr durumunun saptanması ve değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu temel faktörler yanında; sıcak günlerin sayısı, yağış durumu, hava olaylarına bağlı ortaya çıkan hastalık ve zararlılar ile hava kirliliği ve atmosferdeki oksijen miktarı da insan konforunu etkilemektedir. Bütün bu etkilerin hepsi birden dikkate alınarak bioklimatik konfor durumu belirlenebilir (Topay ve Yılmaz 2004). Bioklimatik konforun sağlanabilmesi için bakılması gereken iklim elemanlarına ait değerleri Olgyay (1973); açık alanda 21-27,5 C sıcaklık, %30-65 bağıl nem ve 5 m/sn' ye kadar olan rüzgâr hızı kombinasyonu olarak açıklamıştır. Bu değerler birçok bioklimatik değerlendirmede kullanılmıştır (Topay ve Yılmaz 2004, Çınar 1999). İklim çalışmaları, birçok disiplin tarafından kullanılan temel verileri oluşturmaktadır. İklimin kontrol edilebilir bir faktör olarak görülüp dikkate alınmaması yerleşmelerde ciddi sorunların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Son yıllarda tüm dünyada olumsuz etkilerinin ortaya çıkmaya başlamasıyla iklim değişikliği; hayatın her alanında dikkate alınmaya başlamış ve bu konuda çözüm yolları aranmaktadır (Aklanoğlu 2007). Coğrafi Bilgi Sistemi, yazılım, donanım, veri ve insanı birleştirerek etkileşimli haritalar üzerinde; coğrafi bilgileri ve onlara ilişkilendirilmiş veri tablolarını görüntüleme, inceleme, sorgulama ve analiz etmeye imkân tanıyan komple bir sistemdir. İklim, bir yerde uzun bir zaman periyodu içinde her gün gerçekleşen hava olaylarının toplamını ve ortalamasını ifade eder. Eğer bu günün hava durumunu bilir ve bunun geçmişle farkını ortaya koyabilirsek, gelecek planlarımızı yapabiliriz (Şensoy ve ark. 2011). Meteorolojik ölçümler; gerek ölçüm maliyetlerinin yüksekliği, gerekse topografik şartların uygun olmaması sebebiyle her yerde yapılamamaktadır. Geniş ve dağlık coğrafyaya sahip ülkelerde çoğu zaman ölçüm istasyonları tüm ülkeyi kapsayamamaktadır. Coğrafî Bilgi Sistemleri (CBS), özellikle 2000 li yıllardan bu yana iklim modelleri çıktıları ile meteorolojik ölçümlerin haritalarının çözünürlüklerini artırmak için kullanılan bir araç olmuştur (Demircan ve ark. 2011). Günümüzde hidroloji, tarım, ekoloji, orman yönetimi, meteoroloji vb. birçok farklı disiplinde yürütülen çalışmalarda değişik iklim parametreleri kullanılmaktadır. Doğru iklimsel veriler ancak noktasal olarak, meteoroloji gözlem istasyonlarının bulunduğu yerlerden elde edilebilmektedir. Oysaki birçok çalışmada alansal dağılım özelliği gösteren iklim parametrelerine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu yüzden günümüzde, noktasal gözlem değerlerinden faydalanarak alansal dağılım özelliği gösteren iklim veri katmanlarının üretilmesine yönelik ihtiyaç ve ilgi giderek artış göstermektedir. Konumsal veri tabanı uygulamalarının vazgeçilmez bir parçası olan Coğrafi Bilgi Sistemlerinin (CBS) iklim çalışmalarında kullanılması kaçınılmaz bir hal almıştır (Güler ve Kara 2007). Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), özellikle 2000 li yıllardan itibaren meteorolojik parametre haritaları ile iklim modelleri çıktılarının çözünürlüklerinin artırılması çalışmalarında kullanılmaktadır (Demircan ve ark. 2011). Coğrafi bilgi sistemleri; yerel ve bölgesel planlama faaliyetlerine uygun verileri yönetmek, çözümlemek ve sunmak için günümüzde yaygın olarak kullanılmaktadırlar. Turizm planlamasının karmaşık yapısı yüzünden, turizm planlamasındaki çözüm arayışlarında CBS kullanımı önem kazanmaktadır. Turizmde CBS uygulamaları genellikle; rekreasyonla ilgili olanakların envanteri, turizm kaynaklı arazi yönetimi, ziyaretçi etki değerlendirmesi ve rekreasyonyaban hayatı ilişkisinin gözlemlenmesinde kullanılır ancak ekonomik güçlükler, mevcut veri yetersizlikleri ve alana ilişkin verilerin toplanmasındaki güçlüklerden dolayı kullanımı kısıtlanmaktadır (Giles 2003). Günümüzde coğrafya ve coğrafyayı tanımlayan veriler günlük yaşantımızın bir parçasıdır. Hemen hemen her konudaki kararlarımız bu verilerden etkilenmekte, bu veriler ile sınırlanmakta ve yönetilmektedir. Genel olarak; hızlı nüfus artışına karşılık giderek azalan doğal kaynaklar dünya üzerinde çok önemli ve geri dönülmez etkiler yaratmaktadır. Ozon tabakasının incelmesi, tropik ormanların yok edilmesi, bitki türü çeşitliliğinin azalması, asit yağmuru, sera etkisi, zehirli kimyasalların artan doğal dengeyi bozucu etkisi, tarımsal alanların kentleşmesi ve göç gibi birbiri ile ilişkili etkiler toplumsal ve ekonomik yapıyı etkilemektedir. Tıpkı makro ölçeklerdeki kararların alınmasında olduğu gibi, günlük kent yaşamında da elektrik, su, altyapı gibi minimum kentsel yaşam standartlarının sağlanması ve yönetilmesi ile gerek doğal, gerekse insan nedenli afetlerin etkilerinin azaltılmasında bilim adamları ve karar vericiler tarafından bu önemli doneler hıza anlaşılmak zorundadır. Esas amaç, karar verme süreci içerisinde gerek alternatif üretmek, gerekse aynı anda farklı senaryoları değerlendirerek tüm süreci

3 10 hızlandırmaktadır. Bu ise ancak Coğrafi Bilgi sistemleri sayesinde gerçekleşebilir (İnan ve Ezgi 2011). 2. MATERYAL ve YÖNTEM Bu çalışma kapsamında öncelikle araştırmanın konusuyla ilgili literatür taraması yapılmıştır. Bioklimatik konfor ve coğrafi bilgi sistemleriyle ile ilgili tanım ve kavramlar incelenmiştir. Araştırmanın dayandığı kuramsal temeller göz önüne alınarak konuyla ilgili değerlendirme ve yorumlara yer verilmiştir. 3. ARAŞTIRMA BULGULARI Güçlü 2010 a göre; insanların en az miktarda enerji harcayarak çevresindeki klimatik şartlara uyması termal konfor olarak nitelendirilir (Berköz 1969, Topay ve Yılmaz 2004). Aynı zaman diliminde yüksek sıcaklılar ve yüksek bağıl nem koşulları bir arada bulunduğunda insan konforunu olumsuz yönde etkileyen bir ortam meydana gelir ve bunaltıcı termal şartlar ortaya çıkar. Tatil faaliyetlerinin de sürekli olarak binalar ve araçlar gibi klima sistemleri ile donatılmış mekânlarla sınırlı kalamayacağı düşünüldüğünde bu durumun önemi daha açık olarak anlaşılır. İnsan için iklim konforu ve bunun içinde yer alan termal konfor şartlarının belirlenmesi amacıyla bir veya birden çok meteorolojik parametre dikkate alınarak birçok teorik ve uygulamalı indis geliştirilmiştir (Tzenkova ve ark. 2007). Bu indislerden bazıları Efektif Sıcaklık indisi (ET), Yeni Yaz indisi (SSI), Sıcaklık-Nemlilik indisi (THI), Turizm iklim indisi (TCI) ve Fizyolojik Ekivalen Sıcaklık indisidir (PET) (Endler ve Matzarakis 2007). Klimatik konfor durumunun belirlenmesine yönelik olarak hazırlanmış olan bu indisler bugüne kadar turizm klimatolojisi ile ilgilenen pek çok araştırmacı tarafından kullanılmıştır. Bu indislerle ilgili değerlendirmeler ise turizm ve rekreasyona katılanların sağlıklı ve yetişkin bir insan olduğundan yola çıkılarak yapılmıştır (Güçlü 2010). Bioklimatik konforun belirlenmesi ve peyzaj planlama sürecine yansıtılması konusunda ülkemizde yapılan çalışmalar 1960 lı yılların sonlarında görülmektedir yılında Berköz, bioklimatik konfor açısından uygun tavan yüksekliğinin belirlenmesinde kullanılabilecek bir yöntem üzerinde durmuştur. Sungur ise 1980 yılında Türk insanları ile yaptığı bir çalışmada optimum etkili sıcaklık değerlerini saptamıştır. Bu değerlerin 16,7-24,7 C olduğunu ancak bulunan bu değerlerin subjektif değerler olduğunu belirtmiştir yılında Memlük Ankara ve yakın çevresi iklimini oluşturan etmenlerin kentsel yerleşimler açısından incelenmesi ve değerlendirilmesine yönelik bir çalışma yapmıştır. Altunkasa 1987 yılında Bioklimatik verileri kullanarak Çukurova bölgesinde iklimle dengeli bir planlama yapılması konusunda detaylı bir çalışma yapmıştır. Koçman ise 1991 yılında yaptığı çalışmada ülkemiz için etkili sıcaklık değerlerini 17,0-24,9 C olarak tanımlamıştır yılında Çınar, Fethiye ilçesinin Bioklimatik yapısını ortaya koyarak planlama sürecine katılabilecek iklimle dengeli kriterleri ortaya koymuştur. Çınar, 2004 yılında Bioklimatik konfor ölçütlerinin peyzaj planlama sürecinde etkinliğini Muğla-Karabağlar Yaylası üzerinde ortaya koyan bir çalışma yapmıştır. Topay ve ark., 2004 yılında Bioklimatik konfora sahip alanların belirlenmesi ve haritalanması konusunda CBS den yararlanma olanakları konusunda bir çalışma hazırlamış ve ilk kez Bioklimatik konfor haritalarını hazırlamıştır. Toy ve ark., 2005 yılında Erzurum ilinin farklı yükseltilere sahip üç bölgesi için Bioklimatik yapıyı ortya koyarak birbiri ile kıyaslamıştır. Topay, 2007 yılında kırsal rekreasyon etkinlikleri için iklimin önemini yine Muğla ili örneğinde ortaya koymuştur (Çetin ve ark. 2010). Carpenter ve ark. (1975) na göre insan konforu için dört klimatik faktör etkilidir. Bunlar hava sıcaklığı, hava hareketi veya rüzgar, nem ve güneş ışınımıdır. Robinette ve ark., 1983 yılında yaptığı çalışmada insan iklim konforunu etkileyen 4 temel elementten bahsetmektedir. Bunlar; hava sıcaklığı, rüzgar, solar radyosyon ve nem ve/veya yağıştır. Marsh (1991) a göre iklim konforunu etkileyen 5 klimatik faktör vardır. Bunlar; hava sıcaklığı, nem, solar radyasyon, rüzgar ve hava kirleticilerdir. Güngör ve ark. (2005) ise Bursa ili için yaptıkları iklim konforu analizi için, sıcaklık, nem, rüzgâr, yağış ve karla örtülü gün sayısını kullanmışlardır (Güngör 2003). Güngör, 2003 yılında yaptığı çalışmada; alanının iklim özelliklerinin ortaya konabilmesi için Arcview 3.3 yazılımı kullanmış ve analiz için D.G. Krige ve G. Matheron tarafından geliştirilmiş olan Kriging Interpolation yönteminden Universal Linear, Save variogram grid, Sarface i seçmiştir. (Ecker 2002, Güngör 2003). Tang 1998 tarafından geliştirilmiş olan kgdi.avx dosyası kullanılarak analizler yapılmıştır. Yapılan analizlerin doğruluk oranını arttırmak için çalışma alanı ve yakın çevresinde uzun süreli gözlem yapmış 8 iklim istasyonu seçilmiştir. Bunlara ait veriler Arcview ortamında, ulusal koordinat sistemine göre noktasal veri oluşturacak şekilde sayısallaştırılmıştır. Önce Arcview ortamında iklim istasyonlarının noktasal verilerinin olduğu haritaya seçilen iklim özellikleri (sıcaklık, nem, rüzgar ve yağış) girilmiş. İklim potansiyeli için seçilen, sıcaklık, nem, rüzgar ve yağış unsurlarının birbirlerinden bağımsız haritaları hazırlanmış ve sonuçta iklim konforu potansiyelinin ortaya konması için tüm haritalar matematiksel ağırlık yöntemiyle Arcview Model Builder yazılımıyla çakıştırılarak saptanmıştır (Güngör 2003). Yılmaz (2001) yaptığı çalışmasında iklim potansiyelinin saptanmasına ilişkin kullandığı yöntem, matematiksel değerlendirme esasına dayanmaktadır. Yöntem; plankare tekniği ile yapılan analiz ve sentez çalışmaları sırasında, her bir plankarede belirlenen alt faktörlerin ölçüm değerlerinin hesaplanmasını ve bu değerlerin toplanarak iklim potansiyelinin saptanmasını

4 11 esas alır. Her bir plankarede iklim parametreleri alansal boyutlarına göre ölçümlendirilmiş ve toplam bir değer elde edilmiştir. Elde edilen toplam değer iklim potansiyelini ortaya koymuştur İnsan bioklimatik konforu ile ilgili yapılan çalışmalarda, konfor üzerinde etkili olan faktörler insanın kendine ait özelliklerinden kaynaklanan faktörler ve çevresel faktörler, özellikle de atmosferle ilgili faktörler olarak iki guruba ayrılır. İnsanlara ait özellikler, yapılan işe, fiziksel özelliklere (boy, kilo ve ten rengi gibi) ve yaşanılan bölgeye alışık olma gibi birçok değişik durumu kapsamaktadır. Atmosferik ortamda insan aktiviteleri üzerinde etkili olan özellikler ise başlıca üç guruba ayrılmıştır. Bunlar; 1. atmosferin kendine ait özellikleri (Sıcaklık, Yağış, Nem ve Rüzgar), 2. Radyasyon kaynaklı özellikler (Mor ve Kızıl ötesi ışınlar) ve 3. Işık ve hava kirliliği kaynaklı etmenler (Partiküller, Sıvı ve gazlar) dir (Toy ve Yılmaz 2009). İklimsel faktörler özellikle kompleks topografyaya sahip alanlarda çok kısa mesafelerde değişiklik göstermekte ve birçok harici faktörden (bitki örtüsü, su yüzeyi, yöney, yükseklik, enlem, boylam vb.) etkilenmektedir. Gerçekte değişik faktörlerden dolayı bu kadar değişkenlik gösteren iklim parametrelerinin çok sık dağıtılmış meteoroloji istasyon ağları ile gözlemlenmesi gerekmektedir. Fakat günümüzde ekonomik nedenlerden dolayı bu mümkün olmadığından farklı alternatifler üzerinde durulmaktadır. Bu alternatiflerden biriside noktasal olarak ölçülen gözlem değerlerini kullanarak alansal dağılım özelliği gösteren iklim veri katmanlarının modellenmesidir (Güler ve Kara 2007). Özdemir ve Akar (2009) a göre İklim verilerinin haritalanması ve bu haritaların analizi ile şehir içi ve şehir dışında yaşayanların günlük ve orta vadeli yaşamlarının önceden planlanması ve olası risklere karşı önlem alınması günümüz nüfusu için hayati önem taşıyabilmektedir. Ayrıca, iklim elemanlarının dijital formda mekânsal iklim verisi olarak ortaya konma ihtiyacı ve CBS ile ilişkili olarak hidrolojik, ekolojik, doğal kaynak ve diğer modellerin ortaya konmasındaki önemi son yıllarda artmıştır (Nemani ve ark.1993, Nusser ve ark. 1997). CBS, büyük ölçekli ya da küçük ölçekli araştırmalarda iklim verilerinin bir katman olarak değerlendirilmesi ve analiz edilmesi bakımından klimatoloji uygulamalarında da önemli bir kullanılabilirliğe sahiptir. Araştırma alanlarıyla ilgili meteorolojik veriler ülkemizde çeşitli coğrafi konumlarda bulunan meteoroloji istasyonlarından temin edilmektedir. Bu istasyonlar yakın çevresi ile ilgili gerekli bilgileri sağlama konusunda yeterli potansiyele sahipse de istasyona uzak olan alanlar için kesin olarak kabul edilebilecek veri kaynaklarını oluşturamamaktadırlar. CBS'nin kullanıldığı çalışmalarda, iklim elemanlarının da bir katman olarak değerlendirilebilmesi için noktasal bazlı bu verilerin sürekli yüzeylere dönüşümüne ihtiyaç duyulmaktadır (Willmott ve ark. 1995, Dodson ve ark. 1997). Buna bağlı olarak, nokta bazlı iklim verilerine, nokta enterpolasyon tekniği uygulanarak, iklim verileri bir katman olarak değerlendirilebildiği gibi, verisi olmayan alanlara da değer ataması yapılabilmektedir (Bob ve Booth 2000, Holdaway 1996, Hudson ve ark. 1994, Hammond ve ark. 1996). 4. SONUÇ Genel olarak konu ile ilgili yapılan çalışmalar incelendiğinde iklimsel parametrelerin alansal dağılımlarının belirlenmesi ve ilgili iklim katmanlarının üretilmesinde birçok farklı metotların kullanılmakta olduğu görülmektedir. Çalışma alanının topografik özellikleri, gözlem değeri alınan meteoroloji istasyonu sayısı, ele alına iklim parametresi gibi faktörlere bağlı olarak değerlendirilen ve sonuçta önerilen yöntemler farklılık göstermektedir. Bir bölge için uygun olan metot diğer bir bölgede uygun bulunmamaktadır. Buradan yola çıkarak yapılabilecek yorum benzer çalışmaların bölgenin özelliklerine ve eldeki verilerin yapısına bağlı olarak değişik metotlarla her bölgede uygulanması gerektiğidir (Güler ve Kara 2007). Kentsel alanların tasarımında termal konfor kısmen veya tamamen göz ardı edilmektedir. Termal açıdan konforlu kent ortamlarının oluşturulması ancak dış mekanlara ait termal konfor şartlarının anlaşılması ve değerlendirilmesiyle ve sonucunda kentsel planlama ve tasarımların yeterli yeşil alanlar bırakılarak yapılmasıyla mümkündür. Çünkü zaten doğal yapısı büyük ölçüde değiştirilmiş olan kentsel ortamlarda, açık yeşil alanlar gölgeleme etkisi yaparak ve ortama nem sağlayarak iklim elemanlarını dengeleyebilmekte ve aşırı sıcak ve soğuk ortamların oluşmasını engelleyebilmektedirler (Toy ve Yılmaz 2009). Günümüz dünyasının en önemli çevre sorunlarının başında atmosferdeki sera gazı salınımlarının artışına bağlı olarak gerçekleşen iklim değişikliği konusu gelmektedir. İklimde meydana gelen bu değişim birçok ekonomik, ekolojik ve sosyolojik sorunları da beraberinde getirerek insan yaşamı için giderek artan bir tehdit oluşturmaktadır. Türkiye de son 30 yılda yağış miktarında görülen azalma eğilimi ile küresel sıcaklık artışı ve meydana getireceği iklim değişmeleriyle ilgili olumsuz öngörüler gerek toplumun gerekse araştırmacıların bu konuya olan ilgisini artırmıştır (Coşun ve Karabulut 2009). Klimatoloji ile ilgili veriler temelde coğrafi konumla ve arazi ile ilişkili olduğundan, Coğrafi Bilgi Sistemleri, bioklimatik konfor çalışmalarında ulusal, bölgesel ve yerel düzeydeki verilerin güncellenmesi, islenmesi, bir araya getirilmesi, farklı analizlerin yapılması ve bioklimatik konforla ilgili verilerin üretilmesinde temel bilgi teknolojisi ve araçlarından biridir. Planlamada amaç, planlamaya etki eden iklimsel verilerin saptanması ve canlıların konforu için iklimin olumlu yönde geliştirilmesi ve değiştirilmesi

5 12 olmalıdır. İnsanın doğa üzerindeki etkinliklerinin çok büyük bir bölümü, iklimsel olaylara bağlıdır ve canlıların yaşamlarında belirleyici bir rol oynamaktadır. Yapılan planlama ve tasarımlar; insan yaşamına hizmet vermek amacıyla gerçekleştirildiği için öncelikle bioklimatik konforun sağlanması amaç edinilmelidir (Çetin ve ark. 2010). Bu bağlamda CBS teknolojisinden yararlanılarak geliştirilebilecek bir akademik erişimli, ücretsiz Ulusal İklim Bilgi Sistemi, Türkiye ikliminin tanımlanması ve yönetiminde olumlu bir adım olacaktır. KAYNAKLAR Aklanoğlu F., İklim Değişikliğinin Peyzaj Tasarımı ve Uygulamaları Üzerine Etkileri. Uluslar Arası İklim Değişikliği ve Çevresel Etkileri Konferansı (UKİDEK), Ekim 2007, Konya. Carpenter, P.,L., Walker, T.D., Lanphear, F.O Plants İn The Landscape. Purdue Universty. W.H. freeman and Company. Page: ISBN: San Francisko. U.S.A. Cosun, F., Karabulut, M. 2009, Kahramanmaraş ta ortalama, minimum ve maksimum sıcaklıkların trend analizi, Türk Coğrafya Dergisi, sayı 53, s Çetin, M., Topay, M., Kaya, L.G., Yılmaz, B. 2010, Bioklimatik Konforun Peyzaj Planlama Sürecindeki Etkinliği: Kütahya Örneği, SDÜ Orman Fakültesi Dergisi, Seri A (1) 83-95, Isparta. Demircan, M., Alan, İ., Şensoy, S Coğrafi bilgi sistemleri kullanarak sıcaklık haritalarının çözünürlüğünün artırılması. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 13. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı Nisan 2011, Ankara. Evans, J. M The comfort triangles: a new tool for bioclimatic design. Delft University of Technology, Delft. Alındığı web adresi: Erişim: 11/09/2011. Giles, W GIS Applications in Tourism Planning. GIS340 GIS Seminar. mpaper.doc, Canada. Güçlü, Y Alanya-Samandağ Kıyı Kuşağında Konforlu Olma Süresi ve Deniz Turizmi Mevsiminin İklim Koşullarına Göre Belirlenmesi (Climatic Conditions of Alanya-Samandag Coastal Zone With Respect to Human Comfort and Maritime Tourism Season), Türk Coğrafya Dergisi, 50: Güçlü, Y Sinop-Ordu Kıyı Kuşağında İklim Konforu ve Deniz Turizmi Mevsiminin İklim Koşullarına Göre Belirlenmesi (The Determination of Climate Comfortable and Sea Tourism Season According To The Climatical Conditions On Sinop- Ordu Coastal Belt), Doğu Coğrafya Dergisi (Eastern Geographical Review), 15(23): Güler, M., Kara, T. 2007, Alansal Dağılım Özelliği Gösteren İklim Parametrelerinin Coğrafi Bilgi Sistemleri İle Belirlenmesi Ve Kullanım Alanları; Genel Bir Bakış, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, S , Samsun. Güngör, S., Beysehir ilçesi ve Yakın Çevresi Turizm ve Rekreasyon Kullanımına Yönelik Peyzaj Potansiyelinin Saptanması Üzerine Bir Arastırma, A.Ü.Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlıgı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara. Güngör, S., Polat, A.T., Burdur İlinin Turizm ve Rekreasyon Planlaması için iklim istekleri ve iklim Konforu Analizi, I. Burdur Sempozyumu, Burdur, Kasım. Herrington, R., Johnson, B., Hunter, F Responding to Global Climate Change in the Prairies. Canada Climate Study. Volume III ( October) of the Canada Country Study: Climate Impacts and Adaptation. Adaptation and Impacts Section Atmospheric and Hydrologic Sciences Division Environment. Canada. IISD, The Effects of Climate Change on Recreation and Tourism on the Prairies. Prepared by the International Institute for Sustainable Development (IISD). Draft Report March Canada. İnan A. İzgi, E GIS ( Coğrafi Bilgi Sistemi) (erişim:25/09/2011) Nikolakis, D., J A first theoretical comparison between current and future indoor thermal comfort conditions, in greece, as a result of the greenhouse effect. meteorologıcal applıcatıons. meteorol. appl. 14: Özdemir, Y., Akar, İ Çok zamanlı uydu görüntüleri ve CBS ile Alibeyköy Barajı ve Yakın Çevresinin Arazi Kullanımı Özelliklerinin Belirlenmesi. TMMOB coğrafi bilgi sistemleri kongresi Kasım 2009, İzmir. Şensoy S., Ulupınar, Y., Demircan, M., Balta, İ., Taştekin, A.T., Alan, İ Klimatolojik Uygulamalarda ArcGIS Kullanımı. Erişim: 20/09/2011 Tang, Y., Kriging with Arcview (Kgdi.avx). GeoSyntec Consultans. Atlanta. GA A.B.D. Topay, M., The Importance of Climate for Recreational Planning of Rural Areas; Case study of Muğla Province, Turkey. 3 rd International Workshop on Climate, Tourism and Recreation, September 2007Alexandroupolis, Greece. Topay, M., Yılmaz, B Biyoklimatik Konfora Sahip Alanların Belirlenmesinde CBS den Yararlanma Olanakları: Muğla İli Örneği. 3. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim Günleri 6-9 Ekim 2004 Bildiriler Kitabı, Fatih Üniversitesi Coğrafya Bölümü Kulübü, Pg , İstanbul. Toy, S., Yılmaz, S Peyzaj Tasarımında Biyoklimatik Konfor ve Yaşam Mekanları İçin Önemi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 40(1).

6 13 Toy, S., Yılmaz, S Peyzaj Tasarımında Biyoklimatik Konfor ve Yaşam Mekanları İçin Önemi. Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi 40 (1): Toy, S., Yilmaz, S. and Yilmaz, H.,2007. Determination of bioclimatic comfort in three different land uses in the city of Erzurum, Turkey. Building and Environment 42 (3): Yılmaz, B Bartın İli ve Yakın Çevresi Peyzaj Potansiyelinin Saptanması ve Değerlendirilmesi Üzerinde Bir Araştırma. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Ankara.