DEÜ SBE İKTİSAT ve PARA-BANKA YL MİKRO İKTİSADİ ANALİZ II

Transkript

1 DEÜ SBE İKTİSAT ve PARA-BANKA YL MİKRO İKTİSADİ ANALİZ II SORULAR 1. Anlaşmasız oligopol modeline konu olan Cournot, Bertrand, Edgeworth, Chamberlin, Stackelberg modellerinin birbirlerinden farkını varsayımlarına bağlı olarak açıklayınız. Edgeworth modeli çerçevesinde A ve B gibi iki firmanın birbiriyle olan rekabet sürecini dikkate aldığımızda üst ve alt fiyatlandırmanın sınırlarını belirleyiniz ve fiyatlandırma sürecinin dinamiğini nedensellik yönüyle açıklayınız. 2. Tekel piyasasında dengeyi dikkate alarak, firma açısından ürün başına vergi ile götürü verginin farklılığının doğurduğu sonuçları grafik yardımıyla açıklayınız. 3. Bir ülkede tüketicilerin şemsiye talebi şu fonksiyon ile gösterilmektedir: D(P)=90-P. Şemsiye, yerli ve yabancı firmalar tarafından arz edilmektedir. Basitleştirmek amacıyla yerli firmaları tek bir firma, yabancı firmaları tek bir firma olarak toplulaştıralım ve rekabetçi iki firma gibi düşünelim. Her ikisi için de şemsiye üretiminde maliyet fonksiyonu C(Q)=Q 2 /2 biçimindedir. a) Toplam şemsiye arz fonksiyonu nedir? b) Denge fiyat ve miktar nedir? c) Yerli üreticilerin koruma talep ettiğini ve hükümetin ithal şemsiyelere 3 TL gümrük vergisi uygulamaya karar verdiğini kabul edelim. Tüketicilerin karşı karşıya kaldığı yeni şemsiye fiyatı nedir? Yerli ve yabancı firmalar hangi miktarlarda şemsiye arz ederler? 4. Bir monopolcü AC=MC=5 koşulu altında üretim yapmaktadır. Firmanın karşı karşıya olduğu talep eğrisi Q=53-P olsun. a) Monopolcünün kâr maksimizasyonu koşulları altında fiyat, miktar ve kârını b) Bu endüstride tam rekabet koşulları altında Q nedir? c) Dara kaybı ne kadardır? Etkinlik kriterleri açısından değerlendiriniz. 5. Bir monopolcü ürününü iki ayrı piyasada satmaktadır.a piyasasında talep P A =2-Q A ; B piyasasında talep P B =3-2Q B biçimindedir. Q A +Q B miktar ürünü üretmenin toplam maliyeti (Q A +Q B ) 2 dir. a) Her iki piyasada aynı fiyatı uygulaması gerekseydi firma hangi fiyat düzeyini belirlerdi? Monopolcü kârı ne olurdu? b) Her bir piyasada farklı fiyat uygulayabilirse hangi fiyatları seçer? Bu durumda monopolcü kârı ne olur? c) Varsayalım ki düzenleyici otorite A piyasasında 1.5 birim fiyattan satış yapılmasını gerektiren bir kural koydu. Bu durumda monopolcü A piyasasında sadece 1.5 birimden malını satabilir fakat miktara kendisi karar verir (piyasa talebinin 0.5 den az olması koşuluyla). B piyasasına müdahale yoktur ve firma istediği fiyatı uygulayabilir. Monopolcünün maksimizasyon problemini yazınız ve her bir piyasada kaçar birim mal satacağını d) c şıkkındaki yanıtınızın gerekçesini açıklayınız. 6. Piyasa talep fonksiyonu Q d =600-2P biçiminde olan bir düopol piyasasında, 1. işletmenin toplam maliyet fonksiyonu TC 1 =0.25Q 1 2 ve 2. işletmenin toplam maliyet fonksiyonu ise TC 2 =30Q 2 biçimindedir. a) İşletmeler rekabet stratejisini benimsemiş olsalardı her biri kaç birim mal üretir ve ne kadar kâr elde ederlerdi? Piyasada birim fiyat ne olurdu? b) İşletmelerden her biri kendisini rakibinin uydusu olarak görmektedir. Buna göre, Cournot çözümü çerçevesinde kârlarını maksimize edebilmek için her bir işletme kaç birim mal üretirdi? Piyasa fiyatı ne kadar olurdu? c) 2. işletmenin tepki fonksiyonunun Q 2 = Q 1 biçiminde olduğunu sistematik gözlemler sonucunda tespit eden 1. işletme lider olarak davranmaya karar vermiştir. Buna göre Stackelberg çözümü çerçevesinde kârlarını maksimize edebilmek için her bir işletme kaç birim mal üretirdi? Piyasa fiyatı ne kadar olurdu? e) İki işletme görüşerek bir kartel oluşturma ve bu yolla elde edilecek endüstri kârının da % 38 ini 1. işletmenin, geriye kalan kısmını da 2. işletmenin alması konusunda anlaşmışlardır. Her bir işletmenin kârını ve malın piyasa satış fiyatını bulunuz. f) Bu piyasaya toplam maliyet fonksiyonu TC 3 =Q 3-100Q Q biçiminde olan bir diğer firmanın girmesini engellemek isteyen kartel, fiyatı hangi düzeyde belirlemelidir? g) Etkinlik kriterleri açısından yukarıdaki şıkları değerlendiriniz.

2 7. Bir ülkede tüketicilerin şemsiye talebi şu fonksiyon ile gösterilmektedir: D(P)=180-2P. Şemsiye, yerli ve yabancı firmalar tarafından arz edilmektedir. Basitleştirmek amacıyla yerli firmaları tek bir firma, yabancı firmaları tek bir firma olarak toplulaştıralım ve rekabetçi iki firma gibi düşünelim. Her ikisi için de şemsiye üretiminde maliyet fonksiyonu C(Q)=Q 2 biçimindedir. a) Toplam şemsiye arz fonksiyonu nedir? b) Denge fiyat ve miktar nedir? c) Yerli üreticilerin koruma talep ettiğini ve hükümetin ithal şemsiyelere 3 TL gümrük vergisi uygulamaya karar verdiğini kabul edelim. Tüketicilerin karşı karşıya kaldığı yeni şemsiye fiyatı nedir? Yerli ve yabancı firmalar hangi miktarlarda şemsiye arz ederler? 8. Bir monopolcü AC=MC=27 koşulu altında üretim yapmaktadır. Firmanın karşı karşıya olduğu talep eğrisi Q=66-(2/3)P olsun. a) Monopolcünün kâr maksimizasyonu koşulları altında fiyat, miktar ve kârını b) Bu endüstride tam rekabet koşulları altında Q nedir? c) Dara kaybı ne kadardır? Etkinlik kriterleri açısından değerlendiriniz. 9. Bir monopolcü ürününü iki ayrı piyasada satmaktadır.a piyasasında talep P A =2-Q A ; B piyasasında talep P B =3-2Q B biçimindedir. Q A +Q B miktar ürünü üretmenin toplam maliyeti (Q A +Q B ) 2 dir. a) Her iki piyasada aynı fiyatı uygulaması gerekseydi firma hangi fiyat düzeyini belirlerdi? Monopolcü kârı ne olurdu? b) Her bir piyasada farklı fiyat uygulayabilirse hangi fiyatları seçer? Bu durumda monopolcü kârı ne olur? c) Varsayalım ki düzenleyici otorite A piyasasında 1.5 birim fiyattan satış yapılmasını gerektiren bir kural koydu. Bu durumda monopolcü A piyasasında sadece 1.5 birimden malını satabilir fakat miktara kendisi karar verir (piyasa talebinin 0.5 den az olması koşuluyla). B piyasasına müdahale yoktur ve firma istediği fiyatı uygulayabilir. Monopolcünün maksimizasyon problemini yazınız ve her bir piyasada kaçar birim mal satacağını d) c şıkkındaki yanıtınızın gerekçesini açıklayınız. 10. Piyasa talep fonksiyonu Q d =100-P biçiminde olan bir düopol piyasasında, marjinal maliyetleri 0 olan iki firma bulunmaktadır. a) İşletmeler rekabet stratejisini benimsemiş olsalardı her biri kaç birim mal üretir ve ne kadar kâr elde ederlerdi? Piyasada birim fiyat ne olurdu? b) İşletmelerden her biri kendisini rakibinin uydusu olarak görmektedir. Buna göre, Cournot çözümü çerçevesinde kârlarını maksimize edebilmek için her bir işletme kaç birim mal üretirdi? Piyasa fiyatı ne kadar olurdu? c) Firmalardan birinin lider diğerinin takipçi gibi davranması durumunda Stackelberg çözümüne göre her bir firmanın üretim miktarını bulunuz. Piyasa fiyatı ne kadar olur? e) İki işletme görüşerek bir kartel oluşturma konusunda anlaşmışlardır. Kartelin üretim miktarını, her bir işletmenin kârını ve malın piyasa satış fiyatını bulunuz. f) Bu piyasaya toplam maliyet fonksiyonu TC 3 =Q 3-50Q Q biçiminde olan bir diğer firmanın girmesini engellemek isteyen kartel, fiyatı hangi düzeyde belirlemelidir? g) Etkinlik kriterleri açısından yukarıdaki şıkları değerlendiriniz. 11. İşlek bir bölgede, tek başına ayakkabı boyacılığı yapan Ahmet, fiyat soran müşterilerine ne verirseniz diye yanıt vermekte ve bu yaklaşımının sonucunda bütün müşterilerin ayakkabı boyattığını gözlemlemektedir. İktisadi bir işletme olarak Ahmet in davranışını, teorik olarak şekil yardımıyla analiz ediniz. Ahmet, yaptığı sistematik gözlemler sonucunda kravat takan müşterilerinin talep esnekliğinin kravat takmayan müşterilerine göre daha düşük olduğunu gözlemlemektedir. Böyle bir piyasa yapısında iki grup müşteriye hangi düzeyde fiyat uygulaması kâr maksimizasyonu kriterlerine uygun olur? Şekil üzerinde açıklayınız. 12. İki yanlı monopol durumunda, ücret düzeyinin belirlenmesinde neden belirsizlik ortaya çıkar? Bu belirsizliğin ortadan kalkması neye bağlıdır? Şekil üzerinde açıklayınız. 13. Robinson Crusoe ve Cuma nın yaşadığı adada sadece balık ve buğday üretilebilmektedir. Ada sakinlerinin emekleri dışındaki diğer üretim faktörü doğadır. Böyle bir ekonomide, tüketimde, üretimde ve

3 dağılımda etkinlik koşullarını, refah iktisadının temel teoremlerine atıfla, varsayımlarınızı belirterek ve kavramlarınızı tanımlayarak, gerekiyorsa şekil(ler) yardımıyla gösteriniz. 14. Bir tekelci rekabet piyasasında n=101 adet işletme bulunmaktadır. Bu işletmelerden her biri, aynı talep ve maliyet fonksiyonlarına sahiptir. Davranışlarını inceleyeceğimiz işletmenin ürettiği mal miktarını (q) diğer işletmelerin ürettikleri mal miktarını (Q) ile gösterirsek her bir işletmenin ters talep ve maliyet fonksiyonları aşağıda verilmiştir: P=150-q-0.02Q ve TC=0.5q 3-20q q a) Tek bir işletmenin kısa dönemde maksimum kârını ve buna karşılık gelen satış fiyatı ile üretim miktarını belirleyiniz. b) Bu işletme için algılanan ve piyasa talep doğrularının fonksiyonlarını saptayınız. 15. Bir firmanın karşı karşıya olduğu emek arz eğrisi L=100w, marjinal girdi maliyeti ise MIC L = L/50 ile verilmiştir. Ayrıca firmanın emek talep eğrisi (marjinal ürün hasılatı) L= MRP L biçimindedir. a) Firma bir monopsonist gibi davranırsa kâr maksimizasyonu için ne kadar işçi çalıştırmalıdır? Ücret ne olur? Bu istihdam düzeyinde MRP L ile karşılaştırıldığında bu ücret nasıldır? b) Varsayalım ki firma tam rekabetçi emek piyasasından istihdam sağlamakta fakat mal piyasasında monopol gibi davranmakta olsun. Firma bu durumda kaç işçi çalıştırır? Ücret ne olur? c) Monopsoncu sömürüyü hesaplayınız ve grafik üzerinde gösteriniz. 16. Bir Merkez Bankası (MB) ile hanehalklarının karşı karşıya olduğu bir para politikası oyunu düşünelim. MB enflasyon yaratmak ya da yaratmamaya karar vermekte; hanehalkları ise enflasyon beklemek ve beklememek seçenekleri ile karşı karşıyadır. Hane halkları MB stratejisini doğru tahmin ederse ödül olarak 1, yanlış tahmin ederse 0 almaktadır. MB ödemeler matrisi şöyledir: Hane halkları Enflasyon beklemek Enflasyon beklememek Merkez Bankası Enflasyon yaratmak 0 2 Enflasyon yaratmamak 0 1 a) Oyunun hanehalkları için ödemeler matrisini yazınız. b) Baskın olmayan stratejilerin eliminasyonundan geriye kalan strateji var mıdır? c) Minimax ve maximin çözümlerini araştırınız. d) Nash dengesini tanımlayarak oyundaki Nash dengelerini araştırınız. 17. Aşağıdaki kavramları tanımlayınız: Verimlilik, kısmi faktör verimliliği, etkinlik, teknik etkinlik, X etkinsizliği, iktisadi etkinlik, tahsis etkinliği. İki girdi kullanarak bir çıktı üreten bir firma için, girdi eksenli bir yaklaşımla, teknik, tahsis ve ekonomik etkinlikleri grafik üzerinde gösteriniz. 18. t zamanındaki mısır talep eğrisi aşağıdaki gibi verilmiştir: Q t =100-2P t Mısır arz fonksiyonu ise şu şekildedir: Q t =70+E(P t ) Burada E(P t ) mısır üreticilerinin t döneminde piyasada oluşmasını bekledikleri fiyat düzeyidir. a) E(P t )=P t olabilmesinin iktisadi gerekliliği nedir? Bu denge gerçekleşirse bu piyasadaki denge fiyat ve miktarı ne olur? b) Mısır üreticilerinin miyop beklentilere sahip olduğunu (cari yılın fiyat beklentisi olarak bir önceki dönemin fiyatını aldıklarını) varsayalım. Mısırın başlangıç piyasa fiyatı P 0 =8 TL iken fiyatın, denge fiyatının 0.25 TL komşuluğuna gelebilmesi için kaç dönem gerekir? c) Üreticiler rasyonel olsaydı E(P t )yi nasıl belirlerlerdi? d) b şıkkındaki varsayım altında P t yi P 0 ve zamanın (t) bir fonksiyonu olarak ifade ediniz. Grafik çiziniz ve denge fiyatı etrafındaki dalgalanmaların azaldığını gösteriniz. e) Arz fonksiyonu Q t =50+3P t-1 olsaydı denge fiyatı kararlı olur muydu? 19. Monopolcü rekabette üretim eksenli fiyatlandırma ile fiyat rekabetine dayalı uzun dönem denge koşulunun varsayımlarını karşılaştırınız. Gerekiyorsa grafikler kullanınız.

4 20. Bir endüstride rekabetçi davranan 100 firma bulunmaktadır ve her birinin maliyet fonksiyonları birbirine benzer ve TC=Q 2 biçimindedir. Endüstride ayrıca marjinal maliyeti 0 olan bir de monopolcü bulunmaktadır. Söz konusu ürüne olan talep fonksiyonu Q= P biçimindedir. a) Rekabetçi firmalardan herhangi birinin arz eğrisi nedir? b) Rekabetçi sektörün toplam arzı nedir? c) Eğer monopolcü firma bir P fiyatı belirlerse ne kadar ürün satabilir? d) Monopolcünün kâr maksimizasyonunu sağlayan ürün miktarı ve fiyat nedir? e) Rekabetçi sektör bu fiyattan ne kadar ürün satar? f) Bu piyasada satılan toplam ürün miktarı ne kadar olur? 21. Bir monopolcü ürününü iki ayrı piyasada satmaktadır.a piyasasında talep P A =2-Q A ; B piyasasında talep P B =3-2Q B biçimindedir. Q A +Q B miktar ürünü üretmenin toplam maliyeti (Q A +Q B ) 2 dir. a) Her iki piyasada aynı fiyatı uygulaması gerekseydi firma hangi fiyat düzeyini belirlerdi? Monopolcü kârı ne olurdu? b) Her bir piyasada farklı fiyat uygulayabilirse hangi fiyatları seçer? Bu durumda monopolcü kârı ne olur? c) Varsayalım ki düzenleyici otorite A piyasasında 1.5 birim fiyattan satış yapılmasını gerektiren bir kural koydu. Bu durumda monopolcü A piyasasında sadece 1.5 birimden malını satabilir fakat miktara kendisi karar verir (piyasa talebinin 0.5 den az olması koşuluyla). B piyasasına müdahale yoktur ve firma istediği fiyatı uygulayabilir. Monopolcünün maksimizasyon problemini yazınız ve her bir piyasada kaçar birim mal satacağını d) c şıkkındaki yanıtınızın gerekçesini açıklayınız. 22. Aşağıdaki kavramları tanımlayınız: Verimlilik, toplam faktör verimliliği, etkinlik, teknik etkinlik, X etkinliği, iktisadi etkinlik, fiyat etkinliği. İki girdi kullanarak bir çıktı üreten bir firma için, çıktı eksenli bir yaklaşımla, teknik, tahsis ve ekonomik etkinlikleri grafik üzerinde gösteriniz. 23. t zamanındaki mısır talep eğrisi aşağıdaki gibi verilmiştir: Q t =40-10P t Mısır arz fonksiyonu ise şu şekildedir: Q t =2+9E(P t ) Burada E(P t ) mısır üreticilerinin t döneminde piyasada oluşmasını bekledikleri fiyat düzeyidir. a) E(P t )=P t olabilmesinin iktisadi gerekliliği nedir? Bu denge gerçekleşirse bu piyasadaki denge fiyat ve miktarı ne olur? b) Mısır üreticilerinin miyop beklentilere sahip olduğunu (cari yılın fiyat beklentisi olarak bir önceki dönemin fiyatını aldıklarını) varsayalım. Mısırın başlangıç piyasa fiyatı P 0 =0 TL iken fiyatın, denge fiyatının 0.02 TL komşuluğuna gelebilmesi için kaç dönem gerekir? c) Üreticiler rasyonel olsaydı E(P t )yi nasıl belirlerlerdi? d) b şıkkındaki varsayım altında P t yi P 0 ve zamanın (t) bir fonksiyonu olarak ifade ediniz. Grafik çiziniz ve denge fiyatı etrafındaki dalgalanmaların azaldığını gösteriniz. e) Arz fonksiyonu Q t =7+12P t-1 olsaydı denge fiyatı kararlı olur muydu? 24. Monopolcü rekabette üretim eksenli fiyatlandırma ile fiyat rekabetine dayalı uzun dönem denge koşulunun varsayımlarını karşılaştırınız. Gerekiyorsa grafikler kullanınız. 25. Bir endüstride rekabetçi davranan 50 firma bulunmaktadır ve her birinin maliyet fonksiyonları birbirine benzer ve TC=Q 2 /2 biçimindedir. Endüstride ayrıca marjinal maliyeti 0 olan bir de monopolcü bulunmaktadır. Söz konusu ürüne olan talep fonksiyonu Q= P biçimindedir. a) Rekabetçi firmalardan herhangi birinin arz eğrisi nedir? b) Rekabetçi sektörün toplam arzı nedir? c) Eğer monopolcü firma bir P fiyatı belirlerse ne kadar ürün satabilir? d) Monopolcünün kâr maksimizasyonunu sağlayan ürün miktarı ve fiyat nedir? e) Rekabetçi sektör bu fiyattan ne kadar ürün satar? f) Bu piyasada satılan toplam ürün miktarı ne kadar olur?

5 26. Bir monopolcü ürününü iki ayrı piyasada satmaktadır.a piyasasında talep P A =2-Q A ; B piyasasında talep P B =3-2Q B biçimindedir. Q A +Q B miktar ürünü üretmenin toplam maliyeti (Q A +Q B ) 2 dir. a) Her iki piyasada aynı fiyatı uygulaması gerekseydi firma hangi fiyat düzeyini belirlerdi? Monopolcü kârı ne olurdu? b) Her bir piyasada farklı fiyat uygulayabilirse hangi fiyatları seçer? Bu durumda monopolcü kârı ne olur? c) Varsayalım ki düzenleyici otorite A piyasasında 1.5 birim fiyattan satış yapılmasını gerektiren bir kural koydu. Bu durumda monopolcü A piyasasında sadece 1.5 birimden malını satabilir fakat miktara kendisi karar verir (piyasa talebinin 0.5 den az olması koşuluyla). B piyasasına müdahale yoktur ve firma istediği fiyatı uygulayabilir. Monopolcünün maksimizasyon problemini yazınız ve her bir piyasada kaçar birim mal satacağını d) c şıkkındaki yanıtınızın gerekçesini açıklayınız. 27. Zayıf ya da kesin baskın olmayan stratejilerin ardışık eliminasyonu prosedürü bir seferde tüm olası baskın olmayan stratejileri elemeye dayanır. Buna karşın, baskın olmayan stratejilerin ilk seferde bazılarını elediğimizi düşünelim. Bu durumda baskın olmayan stratejilerin elenme sırasının geriye kalan sonuçları etkileyeceğini, aşağıdaki ödemeler matrisi üzerinde gösteriniz. (20 p.) L M R U 2, 1 1, 1 0, 0 C 1, 2 3, 1 2, 1 D 2, -2 1, -1-1, Aşağıdakileri matematiksel olarak saptayınız. (20 p.) a) Şekilde a, b ve c noktaları ile gösterilen denge çözümlerini matematiksel olarak saptayınız. b) Bu dengelerin ne anlama geldiğini açıklayınız. c) Bir firmanın karşı karşıya olduğu rekabetçi emek arz fonksiyonu L=200W olarak verilmiştir. Firma için emeğin marjinal ürün değeri ya da emek talebi L=600-60W biçimindedir. i) Firma monopsoncu ise kâr maksimizasyonunu sağlayan L ve W nedir? ii) Emek arzını bir sendika monopolleştirdiğinde işgücünün toplam gelirini (=L*W) maksimize eden W ve L değerleri nedir? iii) Emek piyasası tümüyle rekabetçi olursa L ve W ne olur? iv) İki yönlü monopol durumunda L ve W ne olur? [Hatırlatma: İki noktası belli bir doğrunun fonksiyonu y=b+mx (m, doğrunun eğimi; b, sabitidir)] 29. İki tüketici (A ve B), iki mal (X ve Y) ve iki faktörlü (K ve L) bir modelde, X malının sadece K üretim faktörü kullanılarak, Y malının ise sadece L üretim faktörü kullanılarak üretildiğini; ve tam rekabet şartlarında mal ve faktör bileşimine ilişkin eşanlı dengenin sağlanmadığını varsayalım. (20 p.)

6 a) Uzun dönemde Pareto tipi etkinliklerin sağlandığı genel denge analizini şekil yardımıyla açıklayınız. b) Oluşacak genel denge koşuluyla uyumlu klasik yaklaşımı tartışarak açıklayınız. 30. Limit fiyatlandırma ve firma yönetim teorileri çerçevesinde kendi oluşturacağınız bir soruyu, sorgulamacı/eleştirel bir yaklaşımla yanıtlayınız. (30 p.) 31. Pareto tipi 4. etkinlik kriteri: Herhangi iki mal (a ve b) arasındaki marjinal ikame oranı (MRS), her iki malı da tüketen herhangi iki tüketici (X ve Y) için aynı olmalıdır. Tüketici Y nin fayda fonksiyonu U Y =f Y (a Y, b Y ), a malının toplam miktarı A=a X +a Y ve b malının toplam miktarı B=b X +b Y sabitken tüketici X in faydasını, U X =f X (a X, b X ), maksimize eden sonucun yukarıdaki etkinlik kriterini sağladığını gösteriniz. (İpucu: Lagrange yöntemi) (30 p.) 32. Bir firmanın karşı karşıya olduğu rekabetçi emek arz fonksiyonu L=200W olarak verilmiştir. Firma için emeğin marjinal ürün değeri ya da emek talebi L=600-60W biçimindedir. a) Firma monopsoncu ise kâr maksimizasyonunu sağlayan L ve W nedir? b) Emek piyasası tümüyle rekabetçi olursa L ve W ne olur? c) Emek arzını bir sendika monopolleştirdiğinde işgücünün toplam gelirini (=L*W) maksimize eden W ve L değerleri nedir? d) İki yönlü monopol durumunda L ve W ne olur? 33. Tekelci bir firmanın toplam maliyet fonksiyonu ve ürettiği malın piyasa talep fonksiyonu şöyledir: TC=3Q 2 +8Q+20 Q d = P a) Tekelcinin vergi öncesi kâr maksimizasyonu sağlayan üretim miktarını, fiyatı ve toplam kârını bulunuz. b) Hükümet tekel piyasasında satılan mal birimi başına T=22 TL/birim spesifik satış vergisi koymuştur. Vergi sonrası kâr maksimizasyonu sağlayan üretim miktarını, fiyatı ve toplam kârını bulunuz. c) Hükümet, malın satış fiyatına t=%27.5 oranında bir Katma Değer Vergisi uygulama kararı almıştır. Ad valorem bir vergi olan KDV nin tekelci firmanın denge üretim düzeyinde, fiyatta ve toplam kârında yaratacağı değişmeyi d) Tekel piyasasının Pareto optimal bir biçimde çalışabilmesi için hükümetçe uygulanması gereken spesifik sübvansiyon tutarını (S) ve tekelci firmadan, a şıkkında bulunan kârında herhangi bir değişme olmamak koşuluyla, alınacak götürü vergi tutarını (T) belirleyiniz. e) Spesifik ve ad valorem vergilerin toplumsal refahta yol açacağı değişmeyi inceleyiniz. 34. Bir Stackelberg düopol piyasasında, bir firma lider, diğeri takipçidir. Her bir firma diğer firmanın maliyet fonksiyonunu ve piyasa talep fonksiyonunu bilmektedir. Takipçi liderin üretim düzeyini veri alarak kendi üretim düzeyini belirler (yani takipçi Cournot rekabetçi firma gibi davranır). Lider ise takipçinin tepki fonksiyonunu veri alır ve kendi optimum üretim düzeyini belirler. Varsayalım ki piyasa talep fonksiyonu p=100-(q 1 +q 2 ), TC 1 =10q 1 ve TC 2 =(q 2 ) 2 olsun. a) Firma 1 in lider 2 nin takipçi olduğunu kabul ederek piyasa fiyat düzeyini ve her bir firmanın kârını b) Firma 2 nin lider 1 in takipçi olduğunu kabul ederek piyasa fiyat düzeyini ve her bir firmanın kârını c) a ve b şıklarına göre firma 1 neden lider olmak ister? Firma 2 neden lider olmak ister? d) c şıkkındaki gibi her iki firma da lider olmak isterse piyasa fiyatı ve firmaların kârı ne olur? e) d şıkkında bulduğunuz sonucu bu piyasada Cournot dengesi olmuş olsaydı ortaya çıkacak sonuçla karşılaştırınız. f) (a/b), (d) ve (e) şıklarındaki teorik varsayımları kısaca belirtiniz. 35. Bir firmanın, maliyetlerde azalmaya yol açacak bir süreç yeniliği geliştirmek üzere AR-GE yatırımı yapmayı planladığını düşünelim. Maliyet tasarrufu sağlayan bu yenilik firmanın toplam kârını hangi ortamda daha fazla artırır? Firma tam rekabet ortamında fiyat alıcı iken mi yoksa monopolcü iken mi? Grafik çizerek, gerekiyorsa cebirsel bir örnek vererek, tartışınız. 36. Uzun dönem endüstri emek talep eğrisinin elde edilişini grafik üzerinde gösteriniz ve talep eğrisindeki kaymanın nedenini yatırım teorileri ile ilişkilendirerek açıklayınız.

7 37. Piyasalar hangi nedenlerle iktisadi etkinliğe ulaşmakta başarısız olurlar? Bu faktörlerden bir tanesini, Türkiye ekonomisinden örnek vererek açıklayınız. 38. Ham petrol piyasa talep fonksiyonu Q D = P olarak verilmektedir (Q D yıllık bin varil üretim miktarı, P bir varil petrolün birim fiyatıdır). Piyasada 1000 adet özdeş petrol üretici firma bulunmaktadır ve her birinin marjinal maliyet fonksiyonu MC=q+5 olarak verilmektedir (q, bir firmanın üretim miktarıdır). a) Her bir firmanın fiyat alıcı olduğunu varsayarak tekil firmanın arz eğrisini (q= ), piyasa arz eğrisini (Q S = ), piyasa denge fiyat ve miktarını (Q D =Q S durumu) bulunuz. b) Yeni bir petrol yatağı bulunduğunu ve bu petrolün yeni bir fiyat lideri olacak firma tarafından sabit bir ortalama ve marjinal maliyet ile AC=MC=15 üretilebileceğini, aynı zamanda fiyat alıcı firmaların a şıkkında bulduğunuz arz davranışlarının da değişmeyeceğini varsayalım. Fiyat lideri firmanın karşı karşıya olduğu talep eğrisini elde ediniz. c) Lider firmanın marjinal hasılat eğrisinin MR = (-Q/1500) + 25 olduğunu kabul ederek kâr maksimizasyonu için ne kadar yıllık üretim yapması gerektiğini Bu durumda piyasa denge fiyatı ve miktarı ne olur? d) Piyasa talep eğrisi, fiyat alıcı firmaların arz eğrisi, lider firmanın talep eğrisi, MR ve MC eğrilerini içeren grafiği çiziniz. e) Yeni petrol yatağının bulunmasıyla tüketici refahı nasıl değişmiştir? Yeni petrol yatağından elde edilen üretim rekabetçi bir biçimde arz edilseydi tüketici refahı nasıl etkilenirdi? 39. Bir mal için talep fonksiyonu şu şekildedir: Q=120-P. a) Üretim maliyetlerini 0 olduğunu varsayarsak monopol fiyatı ne olur? b) Piyasada sadece iki firmanın (A ve B) bulunması durumunda Cournot dengesinde her bir firmanın üretim miktarı ve piyasa fiyatı ne olur? c) Sırasıyla her bir firmanın Stackelberg lider olduğu durumda firmaların üretim miktarları ve piyasa fiyatı ne olur? d) Her iki firmanın da aynı anda lider olmak istemesi durumunda (diğerinin tepki fonksiyonunu bildiği durumda) üretim miktarları ve piyasa fiyatı ne olur? e) Bu iki firmanın oyuncu olarak yer aldığı, lider ya da takipçi olmak üzere ikişer stratejilerinin olduğu, ödemeler matrisinin de her bir durumda firmaların elde edecekleri kârlardan oluştuğu bir tam bilgi statik oyun düşünelim. Ödemeler matrisini oluşturarak oyunun denge ya da dengelerini araştırınız. 40. t anında bir piyasada monopol firma bulunmaktadır. t+1 anında bu piyasaya girmek isteyen bir firma bulunmaktadır. Monopol firmanın problemi, t+1 anında piyasaya girmek isteyen firmaya T=100 lira götürü vergi konulmasını emreden bir yasanın çıkması için hükümet nezdinde lobi faaliyeti yapmak üzere 50 lira harcayıp harcamamaya karar vermektir. Potansiyel firma piyasaya giremezse 0 kâr elde edecek, monopol firma monopol kârı π m >0 elde edecektir (lobi yaparsa π m -50). Potansiyel firma piyasaya girerse düopol kârı π d =200 elde edecek, vergi kanunu çıkarsa 100 lira vergi ödeyecek, monopol firma lobi yapmazsa düopol kârı π d =200, lobi yaparsa π d -50 elde edecektir. a) Oyunu extensive formda (oyun ağacı) gösteriniz. Hangi strateji çifti ile oyun sonuçlanır? b) Oyunu intensive formda (ödemeler matrisi) gösteriniz. Nash dengesini bulunuz. c) Potansiyel firmaya uygulanacak vergi 100 yerine 210 lira olursa a şıkkında verdiğiniz yanıt nasıl değişir? Bu durumda monopolcünün lobi yapmayı istemesi için π m en az ne kadar olmalıdır? 41. Bir firma kendi bölgesinde işgücü talep eden tek firmadır ve erkek ve kadın işgücü talep etmektedir. Kadın işgücü arz eğrisi L K =100w K, MIC K =L K /50; erkek işgücü arz eğrisi L E =9w 2 E, MIC E = L E / 2 olarak verilmektedir. w K ve w E sırasıyla kadın ve erkek işçilere ödenen saat başı ücretlerdir. Firma ürününü tam rekabet piyasasında 5 lira/kg fiyatından satmaktadır. Her bir işçi (kadın ya da erkek) saatte 2 kg ürün elde edebilmektedir. a) Kârını maksimize etmek isteyen firma kaç erkek ve kaç kadın işçi istihdam etmelidir? b) Erkek ve kadınlara ödenen ücret düzeyleri ne olacaktır? c) Ücret farklılığının iktisadî gerekçesi nedir? d) Firmanın kadın-erkek ayrımı gözetmeksizin her bir işçiye marjinal ürün değerini ödemesi gerekseydi ücret düzeyi ne olurdu? e) İşçilerin sendikalaşması durumunda ücret düzeyi ne olur?

8 f) b, d ve e şıklarındaki yanıtlarınızı, firma ve işçiler açısından, karşılaştırmalı olarak değerlendiriniz. 42. Bir ekonomide dış ticarete konu olan mallar (X) ve dış ticarete konu olmayan mallar (Y) olmak üzere iki mal üretilmektedir. Üretimde sabit miktarlarda emek (L) ve sermaye (K) kullanılmaktadır. Bir Edgeworth kutu diyagramı, eşürün eğrileri ve sözleşme eğrisi yardımıyla üretimde etkinliği ve etkinsizliği gösteriniz ve açıklayınız. Bu bilgilerden hareket ederek üretim olanakları eğrisi elde ederek teknik etkinlik ve etkinsizliği gösteriniz. Üretim olanakları eğrisinin eğiminin ne anlama geldiğini açıklayınız. Varsayımsal toplumsal kayıtsızlık eğrileri kullanarak etkin fiyatların oluşumunu gösteriniz. Dışsallıkların nasıl olup da kaynak dağılımında etkinsizliğe yol açabileceğini göstererek açıklayınız. 43. Marjinal maliyet fiyatlandırması, ortalama maliyet fiyatlandırması ve limit fiyatlandırma yaklaşımlarını varsayımları ve firma amaçları açısından karşılaştırarak firma teorisinin gelişimi açısından değerlendiriniz. 44. Çok sayıda firmanın çalıştığı bir sanayi dalında piyasa talep fonksiyonu Q=2230-3P olup her bir firmanın uzun dönem kârı sıfırdır. Maliyet yapıları birbirine benzeyen firmalardan her birinin uzun dönem toplam maliyet fonksiyonu TC=0.5q 3-20q q biçimindedir. a) Firmalardan her birinin piyasaya arz ettiği mal miktarını, piyasa denge fiyatını ve bu sanayi dalında çalışan firma sayısını bulunuz. b) Varsayalım ki bu piyasada faaliyet gösteren firmalar monopolcü rekabet koşullarını (nelerdir, belirtiniz) sağlamayı başardılar. Maliyet yapıları aynı kalmak koşulu ile ve davranışlarını inceleyeceğimiz firmanın üretim miktarı q, geriye kalan 100 firmanın toplam üretim miktarı Q ile gösterildiğine göre her bir firmanın ters talep fonksiyonu P=150-q-0.02Q olarak verilsin. Tek bir firmanın kısa dönem kârını maksimize eden üretim miktarı ve fiyatını bulunuz. Algılanan ve oransal talep doğrularının denklemlerini elde ediniz. Bu piyasada uzun dönemde firma sayısının ne olacağını, bu firmalardan her birinin üretim miktarını ve denge fiyatını bulunuz. c) Bu piyasa ilk verilen talep ve maliyet fonksiyonları ile ifade edilen bir tekel piyasası olsaydı denge fiyat ve miktar ne olurdu? d) Yukarıdaki her bir şıkta denge civarındaki talep esnekliklerini hesaplayarak piyasaları buna göre sınıflandırınız ve rekabetin aksaması sürecine bağlı olarak ortaya çıkan refah kaybının nedenlerini şekiller çizerek açıklayınız. 45. Homojen ürün üreten iki firmanın bulunduğu bir piyasa düşünelim. Piyasa talebi P= (q a +q b ) ile verilmektedir. A ve B firmalarının maliyet fonksiyonları sırasıyla TC a (q a )=5q a ve TC b (q b )=0.5q 2 b biçimindedir. a) Pareto optimal piyasa denge fiyatı, bu fiyat düzeyinde firmaların üretim miktarları ve kârları nedir? b) Cournot çözümü çerçevesinde her firmanın arz ettiği denge üretim miktarını bulunuz. Piyasa fiyatını bularak her bir firmanın kârını c) A firmasının ne kadar üretim yapacağına B firmasından önce karar verebildiğini varsayarsak (yani A firması Stackelberg lider, B takipçi), üretim miktarlarını, piyasa fiyatını ve her bir firmanın kârını d) B firmasının ne kadar üretim yapacağına A firmasından önce karar verebildiğini varsayarsak (yani B firması Stackelberg lider, A takipçi), üretim miktarlarını, piyasa fiyatını ve her bir firmanın kârını e) Bowley çözümü çerçevesinde her bir firmanın üretim düzeylerini, piyasa fiyatını ve kârlarını bulunuz. f) Kuracağınız bir ödemeler matrisi ile A ve B firmalarının lider-takipçi oyununu göstermeniz beklenmektedir. i) Üretim düzeyleri için ii) Firma kârları için olmak üzere iki ayrı ödemeler matrisi oluşturarak çözümleri gösteriniz. Pür strateji Nash dengesi yoksa karma strateji dengesini araştırınız. 46. Şu kavramları tanımlayınız: Verimlilik, etkinlik, teknik etkinlik, X etkinsizliği, iktisadi etkinlik, tahsis etkinliği. İki girdi kullanarak bir çıktı üreten bir firma için, girdi eksenli bir yaklaşımla, teknik, tahsis ve ekonomik etkinlikleri grafik üzerinde gösteriniz. Etkinlik ölçme teknikleri olarak DEA ve Stokastik Frontier yaklaşımları arasındaki farkı belirtiniz. 47. Bir mal için talep fonksiyonu şu şekildedir: Q=120-P. a) Üretim maliyetlerini 0 olduğunu varsayarsak monopol fiyatı ne olur? b) Piyasada sadece iki firmanın (A ve B) bulunması durumunda Cournot dengesinde her bir firmanın üretim miktarı ve piyasa fiyatı ne olur?

9 c) Sırasıyla her bir firmanın Stackelberg lider olduğu durumda firmaların üretim miktarları ve piyasa fiyatı ne olur? d) Her iki firmanın da aynı anda lider olmak istemesi durumunda (diğerinin tepki fonksiyonunu bildiği durumda) üretim miktarları ve piyasa fiyatı ne olur? e) Bu iki firmanın oyuncu olarak yer aldığı, lider ya da takipçi olmak üzere ikişer stratejilerinin olduğu, ödemeler matrisinin de her bir durumda firmaların elde edecekleri kârlardan oluştuğu bir tam bilgi statik oyun düşünelim. Ödemeler matrisini oluşturarak oyunun denge ya da dengelerini araştırınız. 48. Yanda ödemeler matrisi verilen strateji oyununda a b A 4, 2 0, 0 B 0, 0 2, 4 a) Her bir oyuncu için diğerinin hamlesine en iyi cevabı içeren grafiği, a stratejisinin olasılığı dikey eksende ve A stratejisinin olasılığı yatay eksende olacak biçimde çiziniz, bu olasılıkları b) Oyunun tüm karma strateji Nash dengelerini bulunuz. c) Bu dengelerden hangileri Kesin Nash dengesidir? 49. Emek talebi fonksiyonu, L = -50 w + 450; emek arzı fonksiyonu ise, L = 100 w biçiminde verilmiştir. L istihdam edilen işçi sayısı, w ise saatlik reel ücrettir. a) Bu piyasada denge L ve w düzeyleri nedir? b) Hükümetin denge ücret düzeyini 4 TL ye çıkarmak istediğini ve bu amaçla işverenlere, istihdam ettikleri her bir işçi için sübvansiyon ödemeyi planladığını düşünelim. Sübvansiyon miktarı ne kadar olmalıdır? Bu durumda yeni istihdam düzeyi ne olur? Devlet toplam ne kadar sübvansiyon öder? c) Sübvansiyon yerine hükümet 4 TL asgari ücret belirlerse bu durumda istihdam düzeyi ne olur? İşsizlik oranı ne olur? d) Sonuçlarınızı grafik üzerinde gösteriniz. e) İşçilerin sendikalaşması durumunda ücret düzeyi ne olur? 50. Bir ekonomide yalnızca iki tüketici, A ve B bulunmaktadır ve bunlar yalnızca iki mal, X ve Y tüketmektedirler. Kullanılabilir 20 birim X ve 20 birim Y malı bulunmaktadır. a) Eğer A ve B nin tercihleri özdeş ise karşılıklı yarar sağlayan bir değiş-tokuş mümkün olabilir mi? Açıklayınız. b) A nın tercihlerinin U A =X A 0.5 Y A 0.5 ; B nin tercihlerinin U B =2X B Y B olduğunu varsayalım. Burada X A, X B, Y A, Y B sırasıyla A ve B tüketicilerinin X ve Y malları tüketimlerini göstermektedir. Bu senaryoyu gösteren bir Edgeworth kutu diyagramı çiziniz. Eksenlerde yer alan değişkenleri belirtiniz, birkaç tane farksızlık eğrisi çiziniz ve sözleşme eğrisini (yaklaşık olarak) çiziniz. c) Sözleşme eğrisinin denklemini elde ediniz (ipucu: Tüketici A için X A ve Y A nın fonksiyonu olarak ve tüketici B için X B ve Y B nin fonksiyonu olarak MRS yi elde ediniz). Toplam X tüketiminin kullanılabilir X malı miktarına, toplam Y tüketiminin kullanılabilir Y malı miktarına eşit olması gerektiği kısıtını uygulayınız. X A nın fonksiyonu olarak Y A yı elde ediniz. d) Tüketici A nın başlangıç donanımının 5 birim X ve 15 birim Y; buna karşın tüketici B nin başlangıç donanımının geri kalan miktarlar olduğunu varsayalım. MRS ve Edgeworth kutu diyagramını kullanarak ticaretin her iki tüketicinin lehine olacağını gösteriniz. e) Tüketicilerin, P X =1 ve P Y =1 fiyatlarından istedikleri kadar ticaret yapabileceklerini varsayalım. Eğer, d şıkkındaki başlangıç donanımlarına sahiplerse, her bir tüketici her bir maldan ne kadar ticaret yapacaklardır? Sonuç, rekabetçi denge midir? 51. Ortalama maliyet fiyatlandırması yaklaşımının geleneksel fiyat teorisine katkısını, yalnızca temel önermelerini ve tam maliyet fiyatlamasından farkını da belirterek kısaca açıklayınız. 52. Bain in limit fiyatlandırma teorisini, yalnızca temel önermelerini ele alarak açıklayınız. 53. Çok sayıda firmanın çalıştığı bir sanayi dalında piyasa talep fonksiyonu Q=2230-3P olup her bir firmanın uzun dönem kârı sıfırdır. Maliyet yapıları birbirine benzeyen firmalardan her birinin uzun dönem toplam maliyet fonksiyonu TC=0.5q 3-20q q biçimindedir. a) Firmalardan her birinin piyasaya arz ettiği mal miktarını, piyasa denge fiyatını ve bu sanayi dalında çalışan firma sayısını bulunuz.

10 b) Varsayalım ki bu piyasada faaliyet gösteren firmalar monopolcü rekabet koşullarını (nelerdir, belirtiniz) sağlamayı başardılar. Maliyet yapıları aynı kalmak koşulu ile ve davranışlarını inceleyeceğimiz firmanın üretim miktarı q, geriye kalan 100 firmanın toplam üretim miktarı Q ile gösterildiğine göre her bir firmanın ters talep fonksiyonu P=150-q-0.02Q olarak verilsin. Tek bir firmanın kısa dönem kârını maksimize eden üretim miktarı ve fiyatını bulunuz. Algılanan ve oransal talep doğrularının denklemlerini elde ediniz. Bu piyasada uzun dönemde firma sayısının ne olacağını, bu firmalardan her birinin üretim miktarını ve denge fiyatını bulunuz. c) Bu piyasa ilk verilen talep ve maliyet fonksiyonları ile ifade edilen bir tekel piyasası olsaydı denge fiyat ve miktar ne olurdu? d) Yukarıdaki her bir şıkta denge civarındaki talep esnekliklerini hesaplayarak piyasaları buna göre sınıflandırınız ve rekabetin aksaması sürecine bağlı olarak ortaya çıkan refah kaybının nedenlerini şekiller çizerek açıklayınız. 54. Tekelci bir firmanın toplam maliyet fonksiyonu ve ürettiği malın piyasa talep fonksiyonu şöyledir: TC=2Q 2 Q d =60-0.5P a) Tekelcinin vergi öncesi kâr maksimizasyonu sağlayan üretim miktarını ve toplam kârını bulunuz. b) Hükümet tekel piyasasında satılan mal birimi başına T=24 TL/birim spesifik satış vergisi koymuştur. Vergi sonrası kâr maksimizasyonu sağlayan üretim miktarını ve toplam kârını bulunuz. Verginin toplumsal refahta yol açacağı değişmeyi inceleyiniz. c) Hükümet, malın satış fiyatına t=%50 oranında bir Katma Değer Vergisi uygulama kararı almıştır. Ad valorem bir vergi olan KDV nin tekelci firmanın denge üretim düzeyinde ve toplam kârında yaratacağı değişmeyi d) Tekel piyasasının Pareto optimal bir biçimde çalışabilmesi için hükümetçe uygulanması gereken spesifik sübvansiyon tutarını (S), tekelci firmadan, a şıkkında bulunan kârında herhangi bir değişme olmamak koşuluyla, alınacak götürü vergi tutarını (T) ve sonuçta, hükümetin herhangi bir finansman yükü altında kalmamasını sağlamak için, tüketicilerden alınması gereken gelir vergisi tutarını belirleyiniz. 55. Homojen ürün üreten iki firmanın bulunduğu bir piyasa düşünelim. Piyasa talebi P= (q a +q b ) ile verilmektedir. A ve B firmalarının maliyet fonksiyonları sırasıyla TC a (q a )=5q a ve TC b (q b )=0.5q 2 b olsun. a) Pareto optimal piyasa denge fiyatı, bu fiyat düzeyinde firmaların üretim miktarları ve kârları nedir? b) Cournot çözümü çerçevesinde her firmanın arz ettiği denge üretim miktarını bulunuz. Piyasa fiyatını bularak her bir firmanın kârını c) A firmasının ne kadar üretim yapacağına B firmasından önce karar verebildiğini varsayarsak (yani A firması Stackelberg lider, B takipçi), üretim miktarlarını, piyasa fiyatını ve her bir firmanın kârını d) İki işletme görüşerek bir kartel oluşturma ve bu yolla elde edilecek endüstri kârının da % 40 ını 1. işletmenin, geriye kalan kısmını da 2. işletmenin alması konusunda anlaşmışlardır. Her bir işletmenin kârını ve malın piyasa satış fiyatını bulunuz. 56. Emek talebi fonksiyonu, L = -50 w + 450; emek arzı fonksiyonu ise, L = 100 w biçiminde verilmiştir. L istihdam edilen işçi sayısı, w ise saatlik reel ücrettir. a) Bu piyasada denge L ve w düzeyleri nedir? b) Hükümetin denge ücret düzeyini 4 TL ye çıkarmak istediğini ve bu amaçla işverenlere, istihdam ettikleri her bir işçi için sübvansiyon ödemeyi planladığını düşünelim. Sübvansiyon miktarı ne kadar olmalıdır? Bu durumda yeni istihdam düzeyi ne olur? Devlet toplam ne kadar sübvansiyon öder? c) Sübvansiyon yerine hükümet 4 TL asgari ücret belirlerse bu durumda istihdam düzeyi ne olur? İşsizlik oranı ne olur? d) Sonuçlarınızı grafik üzerinde gösteriniz. e) İşçilerin sendikalaşması durumunda ücret düzeyi ne olur? 57. Çok sayıda özdeş firmanın girmeye hazır olduğu rekabetçi bir piyasa düşünelim. Her bir firmanın sabit maliyeti 9 milyon YTL dir. Değişken maliyetleri ise 20q+(q 2 /10000) olarak verilmiştir (q yıllık üretim miktarı; p birim fiyatı, YTL). Piyasa talebi şu biçimde verilmiştir: D(p)=100000(220-2p) p<110 iken D(p)=0 p 110 iken a) Başlangıçta piyasada 20 firmanın faal olduğunu varsayalım. Kısa dönemde giriş-çıkış olmadığı varsayımı altında endüstri arz fonksiyonunu

11 b) Birim başına, tüketiciler tarafından ödenecek 15 YTL vergi konulmuştur. Bu durumda kısa dönem rekabetçi denge fiyat ve miktarını c) Kısa dönemde tüketici ve üreticilerin göreli vergi yükleri ne kadardır? d) Uzun dönemde giriş çıkış serbesttir. Vergi uygulamasına devam edilmesi durumunda uzun dönem denge fiyat ve miktarı ile faal firma sayısını 58. Homojen ürün üreten iki firmanın bulunduğu bir piyasa düşünelim. Piyasa talebi P= (q a +q b ) ile verilmektedir. A ve B firmalarının maliyet fonksiyonları sırasıyla TC a =5q a ve TC b =0.5q 2 b biçimindedir. a) Pareto optimal piyasa denge fiyatı, bu fiyat düzeyinde firmaların üretim miktarları ve kârları nedir? b) Cournot çözümü çerçevesinde her firmanın arz ettiği denge üretim miktarını bulunuz. Piyasa fiyatını bularak her bir firmanın kârını c) A firmasının ne kadar üretim yapacağına B firmasından önce karar verebildiğini varsayarsak (yani A firması Stackelberg lider, B takipçi), üretim miktarlarını, piyasa fiyatını ve her bir firmanın kârını d) B firmasının ne kadar üretim yapacağına A firmasından önce karar verebildiğini varsayarsak (yani B firması Stackelberg lider, A takipçi), üretim miktarlarını, piyasa fiyatını ve her bir firmanın kârını e) Bowley çözümü çerçevesinde her bir firmanın üretim düzeylerini, piyasa fiyatını ve kârlarını bulunuz. f) Kuracağınız bir ödemeler matrisi ile A ve B firmalarının lider-takipçi oyununu göstermeniz beklenmektedir. i) Üretim düzeyleri için, ii) Firma kârları için olmak üzere iki ayrı ödemeler matrisi oluşturarak çözümleri gösteriniz. Pür strateji Nash dengesi yoksa karma strateji dengesini araştırınız. 59. Talebin büyüme hızını açıklayan değişkenler olan çeşitlendirme oranı ve başarılı yeni ürünler oranını açıklayınız. Çeşitlendirme oranı arttıkça talebin büyüme hızı neden azalan bir hızda artar? R. Marris in modelinde ortalama kâr marjının talebin büyüme hızına etkisini açıklayınız. 60. Aşağıdakileri matematiksel olarak saptayınız. a) Şekilde a, b ve c noktaları ile gösterilen denge çözümlerini matematiksel olarak saptayınız. b) Bu dengelerin ne anlama geldiğini açıklayınız. c) Bir firmanın karşı karşıya olduğu rekabetçi emek arz fonksiyonu L=200W olarak verilmiştir. Firma için emeğin marjinal ürün değeri ya da emek talebi L=600-60W biçimindedir. i) Firma monopsoncu ise kâr maksimizasyonunu sağlayan L ve W nedir?

12 ii) Emek arzını bir sendika monopolleştirdiğinde işgücünün toplam gelirini (=L*W) maksimize eden W ve L değerleri nedir? iii) Emek piyasası tümüyle rekabetçi olursa L ve W ne olur? iv) İki yönlü monopol durumunda L ve W ne olur? [Hatırlatma: İki noktası belli bir doğrunun fonksiyonu y=b+mx (m, doğrunun eğimi; b, sabitidir)] 61. a) İki firma birer işçi alımı için ilan vermişlerdir. İki firmanın ödemeyi planladığı ücretler farklıdır. i firmasının ödeyeceği ücret w i iken aralarındaki ilişki (½w 1 )<w 2 <2w 1 biçimindedir. İki işe başvurmak üzere olan iki işçi düşünelim. İşçiler hangi firmaya başvuracaklarına eşanlı karar vermektedirler. Bir firmaya tek bir işçi başvurursa o işçi işi almaktadır; eğer iki işçi aynı firmaya başvurursa firma rastgele bir işçiyi işe almakta diğer işçi işsiz kalmaktadır (yani ücreti 0 olmaktadır). Oyundaki Nash denge(ler)ini bulunuz. İşçi 2 Firma 1 e başvurmak Firma 2 ye başvurmak Firma 1 e başvurmak ½w İşçi 1 1, ½w 1 w 1, w 2 Firma 2 ye başvurmak w 2, w 1 ½w 2, ½w 2 b) Zayıf ya da kesin baskın olmayan stratejilerin ardışık eliminasyonu prosedürü bir seferde tüm olası baskın olmayan stratejileri elemeye dayanır. Buna karşın, baskın olmayan stratejilerin ilk seferde bazılarını elediğimizi düşünelim. Bu durumda baskın olmayan stratejilerin elenme sırasının geriye kalan sonuçları etkileyeceğini, aşağıdaki ödemeler matrisi üzerinde gösteriniz. L M R U 2, 1 1, 1 0, 0 C 1, 2 3, 1 2, 1 D 2, -2 1, -1-1, -1