TRAMVAY KAZALARI VE AZALTMA ÖNLEMLERİ

Transkript

1 TRAMVAY KAZALARI VE AZALTMA ÖNLEMLERİ ÖZET Prof. Dr. Zübeyde ÖZTÜRK İTÜ İnşaat Fakültesi Ulaştırma Kentiçi raylı sistemlerin bir türü olan tramvayda kaza oranı diğer kentiçi raylı sistemlere göre daha yüksektir. Çalışmada önce tramvay kazalarının meydana gelmesinde etkili nedenler farklı ülkelerdeki istatistiksel sonuçlara da değinilerek araştırılmaktadır. Tramvay kazaları oluş nedenlerine göre incelenebilir. Yayalar ve bisikletliler ile ilgili olanlar, tramvay istasyonunda gerçekleşenler en önemlileridir. Diğer motorlu araçlarla tramvayın çarpışması ile meydana gelen kazalar, tramvay ile yayalar/bisikletliler arasında oluşan kazalara oranla daha sık gerçekleşmesine rağmen bu kazalar daha çok mal kaybı ile sonuçlanmaktadır. Çalışmanın devamında kategoriler de dikkate alınarak tramvay kazalarını azaltmak için gerekli ve uygun önlemler incelenmektedir. Anahtar Kelimeler: Tramvay kazaları, önlemler 1. GİRİŞ Sistemlerin kaza yapma olasılığı fiziksel özerklikleri ile ters orantılıdır. Fiziksel özerkliği yüksek olan, yani diğer sistemlerden bağımsız işletilen türlerde kaza/yolcu-km oranı daha düşüktür. Kentiçi raylı sistemlerin karayolu ile genelde ortak üstyapıyı kullanan türü olan tramvay geleneksel olarak kent sokaklarında tek ya da dizi şeklinde işletilmektedir. Tramvay karışık kent trafiğinde kapasitesi ve etkinliği daha düşük olan, fakat duraklar arası mesafenin az olması nedeni ile yolcuların genelde yürüyerek duraklara ulaşabildikleri bir türdür. Kent trafiği içinde işletilmesi, sık kavşaklar ve trafik sıkışıklığı ticari hızı azaltmaktadır. Tramvay hattının diğer trafik modları ile iç içe olması ve istasyonların birbirine yakınlığı nedeniyle ortalama hız düşük fakat kaza riski yüksek olmaktadır. 2. OSLO DA TRAMVAY KAZALARI Tramvay kazalarının çeşitleri Avrupa da Norveç in başkenti Oslo da yapılan yapılan incelemelere göre aşağıda 5 ana grup olarak verilmektedir, [1, 2]. 2.1.Yayalar ve Bisikletlilerle İlgili Tramvay Kazaları Bu çalışmaya göre; yılları arasında tramvay ve bisikletlilerle, yayalar arasında oluşan kaza ortalaması yılda 27,1 olup, bunun %85 i yayalarla çarpışmayı, %15 i ise bisikletlilerle çarpışmayı kapsamaktadır. Bisikletlilerle olan kazalar her geçen yıl artarken, yayalarla ilgili olan kazaların sabit kaldığı görülmektedir, Şekil 1, [3] yılları arasında 10 kişinin ölümüyle sonuçlanan tramvay yaya çarpışması kazası olmuştur. Kazada ölen veya ağır yaralananların %21 ini yayalar %9 unu ise diğer sürücüler oluşturmuştur. Yaya kazalarının çoğu, yayanın tramvayın geldiğini fark etmeyip, trafik ışıklarına uymayıp, tramvay yoluna çıkmasıyla gerçekleşir. Bir diğer yaygın yaya kazası şekli ise yaya geçidinin tramvay istasyonunun önüne çok yakın olması nedeniyle diğer sürücülerin yayayı fark etmeyerek çarpmasıdır.

2 2.3. Araç-Tramvay Çarpışma Kazaları : Bisikletliler : Yayalar (araç milyon-km) Şekil arasında tramvay-bisiklet -yaya çarpışması [3]. 2.2.Tramvay İstasyonundaki Kazalar Yayaların tramvaya giderken veya tramvaydan dönerken, gerek tramvayın çarpması gerekse diğer sürücülerin çarpması tramvay duraklarında yayaların kazaya uğrama riskinin yüksek olduğunu gösterir yılları arasında Oslo da yapılan kaza analizleri, tramvay istasyonlarındaki kaza sayılarının, yayaların tramvaya direk sokaktan veya yaya kaldırımından binebildikleri refüjlü duraklara kıyasla 10 kat fazla olduğunu belirlemiştir. En güvenlisi, yayaların tramvay duraklarının önünden sürekli geçeceklerinin göz önüne alınarak farklı yöndeki yolculukların boylu boyunca ayrıldıkları tasarımdır. Ayrıca tramvay sürücüsünün yayaları fark etmede gecikebileceği göz önüne alınarak, tramvayın duruş çizgisinin, yayaların karşıya geçiş kesiminden 5-10 metre kadar geride yapılması gerekliliği vardır. Güvenlik, yayaların araç yolundan karşıya geçmelerini önlemek için duraklarla-yol arasına, tramvayla-yaya kaldırımları arasına, koşu yolları ile tramvay arasına telörgü ile arttırılabilir. Motorlu araçlar ile tramvay arasındaki kazalar tramvay ile yayalar/bisikletliler arasında oluşan kazalara oranla daha sık gerçekleşmesine rağmen bu kazalar daha çok mal kaybı ile sonuçlanır yılları arasında yılda ortalama 590 kaza meydana gelmiştir. Bunların %30u tramvay yoluna çok yakın park etmiş veya durmuş arabalar ile ilgilidir. Bu durumda tramvay sürücüsü geçiş sırasında hatalıdır, çarpışmaların %10u tramvay ile otobüsler arasında meydana gelmektedir. Geriye kalan %60lık kısmı ise hareketli taşıtlarla çarpışma oluşturur. Motorlu arabalarla çarpışma sayıları seksenli yıllarda ciddi bir düşüş, fakat daha sonra doksanlı yıllarda hafifçe artış göstermiştir, Şekil 2. : Hareket halindeki araçlarla çarpışma : Duran araçlarla çarpışma : Otobüsler ile çarpışma (araç milyon-km) Şekil 2. tramvay-otobüs-oto çarpışmaları [3]. Bu kategorideki tramvay kazalarının çoğunluğu motorlu taşıtların tramvayın sağından gelerek kesişim bölgelerine işaret vermeden girmeleri sonucu oluşur. Bu ise araba sürücülerinin soldaki trafiğe daha az dikkat ettikleri anlamına gelir, çünkü birçok kesişimde tramvay trafiği

3 bulunmaz ve bu yüzden sürücü trafiğe sağdan akıcı bir şekilde girer. Bu tür çarpışmalar tramvay yaklaştığında tramvayın geldiğini bildirecek uyarı levhaları ve ışıklarının caddelere konulması ile önlenebilir. yolcuların giriş-çıkışı sırasında otomatik kapıların aniden kapanması ile gerçekleşir. Bir diğer çarpışma şekli ise, arabaların tramvayın önünden U-dönüşü yapmaları ile gerçekleşir, bu durumda tramvay fren yapmış arabaya çarpar Tramvay kalkış-duruşlarında ve tramvay içindeki kazalar Burada kazalar yolcular tramvaya binerken veya tramvaydan ayrılırken düşmeleriyle gerçekleşir. Oslo da yılda yaklaşık 60 yolcu bu şekilde kaza geçirmekte olup, her iki kategoride de kadınlar ve yaşlılar daha yüksek orana sahiptirler. İncelenen on yılda bu tür kazalarda bir değişiklik yaşanmamıştır, Şekil 3. Araştırmalar bu kazaların %70inin duraklarda tramvayın hızlanması ve yavaşlaması sırasında gerçekleştiğini gösterir. Ayrıca, tramvay diğer sürücüler ve yayalar için beklenmedik bir anda fren yaptığı zaman bu tür kazalar meydana gelmektedir. Tramvaya biniş sırasında olan kazaların nedenleri sınırlı olup, bu kazalara neden olan tipik faktörleri kapsamlı bir şekilde açıklamak mümkün olamamaktadır. Bu faktörler hakkında bilgi vermek, kazaların azalmasını sağlayacak ipuçları verebilmesi açısından daha faydalıdır. Bu kazalar yolcular biletlerini vermek için ayağa kalktıklarında veya çıkış yolunu, koltuklarını bulmak için ayakta olduklarında meydana gelir. Birçok kaza : Biniş ve iniş sırasında gerçekleşen kazalar :Yolcuların tramvay içinde düşmesi ile meydana gelen kazalar Şekil 3. Tramvaya biniş-iniş sırasındaki kazalar (milyon yolcu-km ) [3] Birçok yolcu bu durumda çığlık atmakta ve tökezleyerek kapıdan uzaklaşmaya çalışmaktadır. Bunu önlemek için birçok tramvay otomatik açma-kapama butonuna sahiptir, yolcular bu butonları kullanma yönünde bilgili olmalıdırlar. 2.5 Etkili Diğer Faktörler 200 kazayı kapsayan kaza raporu analizlerine dayanılarak kazalarda rol oynayan faktörler 4 gruba ayrılmıştır; tramvay sürücüsü, yolcular, tramvay ve çevredeki trafik. Tramvay ve araba çarpışmalarının 1/2 den fazlasına oto sürücüleri neden olmaktadır. Tramvay sürücüsünün ise bu kategoride kazaların 1/4üne neden olduğu düşünülebilir, buna da istasyona araç

4 uzaklığını ayarlamada geç kalarak neden olur. Kazaların geri kalan 1/4 lük kısmında ise çok daha karmaşık nedenlerin rol aldığı düşünülebilir. Yolcu kazalarının 2/3lük kısmına yolcuların hataları neden olurken, tramvay sürücüsünün hatası çok seyrek olur. Asıl nedeni yolcuların giriş-çıkış sırasında kullandığı otomatik kapı gibi görünmesine rağmen, tramvay girişinde meydana gelen kazaların net açıklanabilir sebepleri olmamaktadır. Oto sürücülerinin tramvaya çarpma hatası yolcuların düşmesine sebep olur. Tramvay parkında farklı tramvaylar bulunabilir ve bu tramvaylar dizaynında, tramvay sürüş kabininde, fren sisteminde, kapı açılıp-kapanışında farklı özelliklere sahip olabilir. Risk analizi çalışması, farklı tramvay çeşitlerinin kaza yapma risklerinin aynı olduğunu, bunun aksine yıllık araç kilometreleri ve kaza riskleri farklı tramvaylar arasında ise farklılık olduğunu gösterir. Ayrıca sürücü yaşı da kaza riski ile ilgilidir. Bir ve birden fazla kaza yapmış sürücüler arasındaki karşılaştırmaya göre, genç sürücüler ortalama olarak yaşlı sürücülerden daha yüksek kaza sayısına sahiptirler arasında 34 yaş altı tramvay sürücüleri ortalama 5,4 kazaya, 54 yaş ve üzerindeki sürücüler 2-3 kazaya sahiptiler. Fiziksel olarak sokak boyunca bölünmüş yollar, tramvay için ayrılmış transit geçişler, otobüs-taksi ve diğer araçlar için yolun ayrılmış kısımları dikkate alınırsa, sürpriz olmamakla birlikte kaza risklerinin en düşüğü ayrılmış yollarda olmaktdır. 3. TRAMVAYDA GÜVENLİK ÖNLEMLERİ Tramvayda kaza riski diğer demiryollarına göre fazladır, bunun en önemli nedeni karayoluyla birleşmelerdir, [4] Tramvay Aracında Güvenlik Yangına karşı düzenlemeler Tramvay sisteminde yangını önlemek veya zararı en aza indirmek için; Vagonlarda yanıcı (ör; plastik esaslı) malzeme kullanılmamalı, Kablolar ve malzemeler yangına dayanıklı olmalı, Şekil 4, Tramvay içinde yanmaz, yuvarlatılmış malzeme kullanılmalı, Koltuk kumaşları yanmaz kumaştan imal edilmeli, köşeli eşya olmamalı, darbe emici malzemeler kullanılmalı, Vagonlara ve istasyonlara yangın algılama sistemleri, teneffüs cihazları, kurtarma aletleri ve araçlara yangını otomatik söndürme tertibatları konulmalı, Vagonlar arası haberleşme kesintisiz sağlanmalı, Şekil 4. Tramvayda yanmaz malzeme

5 Tünellere duman tahliye kapakları ve yolcu çıkış yolları konulmalı, Tüm cihazlar sık sık kontrol edilmeli, Vagonların eskiyen tesisatları yenilenmeli, Yolcuların yükleri iyi kontrol edilmeli, Aralarda ve istasyonlarda yangın (duman/gaz) ihbar ve kontrol cihazları konulmalıdır, [5]. kullanılmaktadır. Bu araçların raydan yüksekliği yüzdoksanyedi milimetredir. Ayrıca kaza anında araç altına insan girmesini önleyen düzenekler de kaza şiddetini azaltmaktadır, Şekil Araç Dizaynında Düzenlemeler Araç içinde güvenliği arttırıcı birçok önlem alınmaktadır, Şekil 5. Bunlar hem uyarıcı, yolcunun düşmesini önleyici, hem de kazayı hafifletici önlemlerdir. Şekil 6. Kazada yayanın tekerlek altına gitmesini engelleyen tramvay ön kısmındaki koruyucu eleman 3.2. Tramvay Hatlarında Güvenlik Tramvay hatları ilk kurulmaya başlandığından beri yayalarla iç içe olmuşlardır. Bunun sebebi ilk yol güzergâhları ve insanların toplandıkları bölgelerin orası olmasıdır. Şekil 5. Araç içinde bazı önlemler Tramvay hatlarında göz önünde bulundurulması gereken en basit güvenlik faktörlerinden birisi tramvay ile ray arasındaki yüksekliktir. Bu yükseklik nostaljik tramvaylarda beş yüz altmış milimetredir. Viyana da çift şeritli ikiyüzellidört kilometrelik otuz altı hatta sahiptir. Bu hatlarda ultra düşük tabanlı tramvaylar Tramvay kazalarının temelinde dört neden yatmaktadır. Birincisi tramvay hatları genellikle karayolunun ortasında ya da yan kısımlarında kalmaktadır. Bundan dolayı acele eden yolcuların karayolunda hareket halindeki araçlara dikkati azalmaktadır. İkincisi; tramvay aracı yolcularını boşaltırken ortaya çıkmaktadır. Burada yolcular inerken karşı taraftan gelen aracı fark etmeyebilirler. Çünkü tramvaylar oldukça sessiz ve atik araçlardır. Üçüncü güvenlik problemi, araçlar ile tramvaylar arasındadır. Burada daha çok

6 araç yollarıyla tramvay sistemlerinin kesiştikleri noktalarda problemler oluşur. Son güvenlik problemi ise, kişisel yolcu güvenliğidir. Yolcuların ya da yayaların daha fark edilebilir olmaları ve tramvay duraklarının üzerinde olmaları bu problemleri genel olarak çözebilmektedir. İlk üç problemin çözümü için yayalar, araçlar ve tramvaylar için hazırlanan yol işaret ve ışıklandırmaları, fiziksel bariyerler, geçitler ve açık yol çizgilerinin önemi büyüktür. Tramvay hatlarında güvenliğin sağlanması için gerekli önlemler hat bölümlerinin özelliklerine göre maddeler halinde incelenmektedir Durak düzenlemeleri Duraklar tramvay sistemlerinin en önemli parçalarından birisidir. Duraklar belirgin olmalarının yanında kolay ulaşılabilir olmalıdırlar. Duraklarda iki tip güvenlik problemi ortaya çıkmaktadır. Bunlar; tramvaylar ile yolcular ve yolcular ile karayolu araçları arasında çıkan güvenlik zaaflarıdır. Bu zaaflar genellikle tramvaylardan inen, binen ya da kalkmak üzere olan araca yetişmeye çalışan yolcular ile karşı taraftan gelen ya da zıt yönde kalkmakta olan tramvay araçları arasında çıkmaktadır. Karayolu araçları ile yayalar arasında çıkan problemde tramvay ile yolcuları arasında çıkan probleme benzerdir. Dikkati dağılmış olan yolcu ve yayaların oluşturduğu güvenlik problemi olarak da adlandırılabilir. Kazaları azaltmak için: Tüm duraklar, özürlüler dahil herkesin kullanabileceği ve erişebileceği şekilde düzenlenmelidir. Bu durakların yerleri basit, kolay, anlaşılabilir ve belli bir uzaklıktan görülebilir olmalıdır. Tramvay, metro, otobüs ve denizyolu toplu taşım araçları arasındaki yaya ulaşımı güvenli bir şekilde sağlanmalıdır Hemzemin geçitler Hemzemin geçitler otomobiller ile tramvaylar arasındaki kazaların en çok görüldüğü noktalardır. İstatistiksel veriler, otomobil sürücülerinin çok sık sinyal ışıklarını ihmal ettiklerini ya da fark etmediklerini göstermektedir. Bunun sonucunda kazalar meydana gelmektedir. Bu kazaları engellemek açısından yapılabilecek çözümler geçitlerin ayrı şeritlerde yapılması, ışıklandırmaların belirgin olması ve tüm geçitlerin raylı sisteme dik olmasıdır. Bu otomobil ve tramvaylara her iki taraftan da iyi bir görüş açısı sağlamaktadır. Tabiki geçiş hakkının paylaşılmadığı sistemlerde kazalar minimum düzeyde olacaktır. Işıklandırma sistemlerinin sayaçlarının olması çok önemlidir. Bu sürücülere sistemin doğru çalıştığını gösteren önemli bir kanıttır. Aksi takdirde sürücüler ışıklandırma sistemlerini dikkate almadan geçişleri kullanabilirler. Böyle bir durumda kazalar meydana gelebilir. Yapılan çalışmalar bu gibi durumların yaşandığını göstermektedir. Tramvay sistemlerinin diğer hatlar ya da karayolu ile çakıştığı noktalarda yayaları, karayolu ile hat arasında ya da hat ile

7 diğer hat arasında kalmasını engellemek açısından sinyalizasyon olmalıdır. ve tramvay hattında araç kullanılamaz, Şekil 7. Mühendisliğin izin verdiği ölçüde ve yeterli alan bulunduğu takdirde yaya refüjü, ek işaret göstericileri, ışıklandırma ve dedektörler uygulanabilir Karayolu Güvenliği Karayolunu kullananlar açısından yol güvenliğini sağlamak için konulmuş başlıca kurallar; Öncelik tramvayın geçişindedir. Yolun tramvaylarla birlikte karayolu sürücüleri tarafından kullanıldığı durumlarda; tramvay hattı diğer taşıtlarca daimi olarak kullanılamaz. Gerekli durumlarda araçlar, tramvay yolunu 50metreye kadar kullanabilirler. Tramvay kapıları kapanıp, yayalar kaldırıma çıktıktan sonra araçlar hareket edebilir. Tramvay durağına 20 metreden daha yakın durulamaz ve park edilemez. [6] Yol Ayırıcı Çizgiler Kesik sarı çizgiler: Aracın tramvay rayları üzerinde, tramvayın gecikmesine neden olmadan sürülebileceğini gösterir. Sürekli sarı çizgi: Zorunlu durumlarda aracın tramvay yolunda 50 metreye kadar kullanılabileceğini gösterir. İki sürekli sarı çizgi ya da yükseltilmiş bölme bantları: Tramvay hattını belirtir Şekil 7. Hattı belirten çizgiler Sürücünün; durakların ve tramvay yol şeritlerinin yakınında bulunan tramvaylara, yayaların; tramvay dururken geçebilecek araçlara dikkat etmesi gerekir. Yaya güvenliği ve kullanım kolaylığı için; Tramvay, metro ve tren durakları belli bir mesafeden görülebilir olmalıdır. Özürlülerin bu toplu taşıma araçlarına engelsiz, başkalarına ihtiyaç duymadan inip/binmeleri için vagon kapısı ile plâtform aynı seviyede bulunmalı veya otomatik rampalı girişler olmalıdır. Perondaki yolcuların raylara ulaşmasına engel olunmalıdır. Gerekli sinyal, ayırıcı, yükseltme, bariyer vb. önlemler alınmalıdır, Şekil Işıklandırmalar ve İşaretler Tramvay hatları da karayolunda olduğu gibi yaya geçitleri ve yayalar için ışıklandırma gibi etkili araçlara sahiplerdir. Çoğu zaman karayolları ile aynı koridoru kullanmakta olup, bazan da aynı yolu kullanmaktadırlar.

8 Bu durumdan dolayı yayaların karşıdan karşıya geçerken uygun yerlerden belirli bir düzenleme ile geçmeleri can güvenliği açısından önemlidir, Şekil 8. Şekil 8.Tramvay hattında önlemler Karayolu ve tramvay hatlarının aynı koridorda bulunmaları durumunda, koridor genişliği oldukça artmakta bu yüzden ışıklandırma hayati önem kazanmaktadır ya da trafik yoğunluğuna göre üst veya alt geçit yapımına geçilebilmektedir. Işıklandırmalar, sesli uyarı sistemleri ve uyarıcı levhalar, çocuk yaya düzenlemeleri ve işaretler önemli araçlardır. 4. KAZA NEDENLERİ VE ÖNERİLER 1. Farklı derecelerde ayrılmış yollarda kaza riski değişmektedir. Karışık şehir trafiğinden tramvay yolunun ayrılması durumunda, kaza yapma riskinin çok düşük olduğu gözlenir. Bu karşılaştırmadan sonra fiziksel olarak sokak boyunca bölünmüş yollar, tramvay için ayrılmış transit geçişler, otobüs-taksi ve diğer araçlar için yolun ayrılmış kısımları vb. düzenlenebilir. Kaza risklerinin en düşüğü ayrılmış yollardadır. 2. Araçlar açısından da kazaları irdelemek gerekir. Eski tramvay araçlarında araca çıkmak için iki ya da üç adet merdiven kullanmak gerekebiliyordu. Böyle bir durum araca binerken zorluk çekebilecek insanlar açısından problem teşkil etmektedir. İstanbul gibi metropollerde araçlara binip, inerken araçlardan düşmek ve sıkışmak çok mümkündür. -Ayrıca kolay binmek araçtan kolay inebilmek anlamına da gelir, buradan yola çıkarak araçlarda duraklarda oluşabilecek izdiham gibi problemlerin de önüne geçmek açısından düşük tabanlı araçlar kullanmak ya da yüksek duraklar yapmak önemlidir. 3. Yayalarla tramvay hatları arasında iyi sayılabilecek bir uyum vardır. Bu uyum otobüslerle yayalar arasında daha azdır. Bunun sebebi, tramvay hatlarının raylara sahip olması ve insanların raylar üzerinde uzun süre beklemek ya da yürümekten çekinmesidir. Buna rağmen yayaların tramvay hattındaki dikkatsiz davranışları nedeniyle tramvay hatlarında da kazalar olmaktadır. Tramvay kazalarının temelinde dört neden yatmaktadır; -Birincisi tramvay hatları genellikle karayolunun ortasında ya da yan kısımlarında kalmaktadır. Bundan dolayı acele eden yolcuların karayolunda hareket halindeki araçlara dikkati azalmaktadır. -İkinci tip kazalar tramvaylar, yolcularını boşaltırken meydana gelmektedir. Burada

9 yolcular inerken karşı taraftan gelen aracı fark etmeyebilirler. -Üçüncü güvenlik problemi araçlar ile tramvaylar arasındadır. Bu daha çok araç yollarıyla tramvay sistemlerinin kesiştikleri noktalarda ortaya çıkan problemlerdir. -Son güvenlik problemi ise kişisel yolcu güvenliğidir. Yolcuların ya da yayaların daha fark edilebilir olmaları ve tramvay duraklarının üzerinde olmaları bu problemleri genel olarak çözebilmektedir. İlk üç problemin çözümleri ise yayalar, araçlar ve tramvaylar için hazırlanan yol işaret ve ışıklandırmaları, fiziksel bariyerler, geçitler ve açık yol çizgileridir. 4. Yaya kazalarının çoğu, yayanın tramvayın geldiğini fark etmeyip, trafik ışıklarına uymayıp, tramvay yoluna çıkmasıyla gerçekleşir. Bir diğer yaygın yaya kazası şekli ise, yaya geçidinin tramvay istasyonunun önüne çok yakın olması nedeniyle diğer sürücülerin yayayı fark etmeyerek çarpmasıyla gerçekleşir. 5. Kaza analizleri, tramvay istasyonlarındaki kaza sayılarının, yayaların tramvaya direk sokaktan veya yaya kaldırımından binebildikleri refüjlü duraklara göre 10 kat fazla olduğunu göstermiştir. En güvenli tasarım ise, yayaların tramvay duraklarının önünden sürekli geçeceklerinin göz önüne alınarak farklı yöndeki yolculukların boylu boyunca ayrıldıkları tasarımdır. 6. Ayrıca tramvay sürücüsünün yayaları fark etmede gecikebileceği göz önüne alınarak tramvayın duruş çizgisinin yayaların karşıya geçiş kesiminden 5-10 metre kadar geride yapılması gerekliliği vardır. 7. Güvenlik, yayaların güzergahtan karşıya geçmelerini önlemek için duraklarla yol-tramvayla yaya kaldırımları-ve koşu yolları ile tramvaylar arasına tel örgü çekilerek arttırılabilir. 8. Araçla çarpışma şeklindeki tramvay kazalarının çoğunluğu, motorlu taşıtların tramvayın sağından gelerek kesişim bölgelerine işaret vermeden girmeleri sonucu oluşur. Bunun açıklaması ise araba sürücülerinin soldan trafiğe daha az dikkat ettikleri anlamına gelir, çünkü birçok kesişimde tramvay trafiği bulunmaz ve bu yüzden sürücü trafiğe sağdan akıcı bir şekilde girer. Bu tür çarpışmalar tramvay yaklaştığında tramvayın geçişini bildirecek uyarı levhaları ve ışıklarının caddelere konulması ile giderilebilir. Bir diğer çarpışma şekli ise arabaların tramvayın önünden U-dönüşü yapmaları ile gerçekleşir, bu durumda tramvay fren yapmış arabaya çarpar. 9. Tramvay kalkış duruşlarında ve tramvay içinde gerçekleşen kazalarda yolcular, tramvaya binerken veya tramvaydan ayrılırken sıçrayıp düşmeleriyle olur. Her iki kategoride de kadınlar ve yaşlılar daha yüksek orana sahiptir. Araştırmalar bu kazaların %70 inin duraklarda tramvayın hızlanması ve yavaşlaması sırasında gerçekleştiğini gösterir. Ayrıca, tramvay diğer sürücüler ve yayalar için beklenmedik bir anda fren yaptığı durumda da bu tür kazalar meydana gelmektedir.

10 10. Bir çok kaza yolcuların giriş-çıkış yaptıkları sırada otomatik kapıların aniden kapanması ile olur. Bunu önlemek için birçok tramvay otomatik açma kapama butonuna sahiptir. Yolcular bu butonları kullanma yönünde bilgili olmalıdırlar. 11. Hem zemin geçitler otomobiller ile tramvaylar arasındaki kazaların en çok görüldüğü noktalardır. İstatistiksel veriler, otomobil sürücülerinin çok sık sinyal ışıklarını ihmal ettiklerini ya da fark etmediklerini göstermektedir. Bu kazaları engellemek açısından yapılabilecek çözümler geçitlerin ayrı şeritlerde yapılması, ışıklandırmaların belirgin olması ve tüm geçitlerin raylı sisteme dik olmasıdır. Bu otomobil ve tramvaylara her iki taraftan da iyi bir görüş açısı sağlamaktadır. Tabiki geçiş hakkının paylaşılmadığı sistemlerde kazalar minimum düzeyde olacaktır. Işıklandırma sistemlerinin sayaçlarının olması çok önemlidir. Bu sürücülere sistemin doğru çalıştığını gösteren önemli bir kanıttır. Aksi halde sürücüler ışıklandırma sistemlerini dikkate almadan geçişleri kullanabilirler. Böyle bir durumda kazalar meydana gelir. 12. Araç ya da bisiklet kullanırken; Araçlar ya da bisikletler tramvay araçlarının çevresine bırakılmamalıdır. Trafik işaret ve ışıklarına uyulmalıdır. Tramvay araçlarını geçerken hem sağ hem de sol kontrol edilmelidir. Tramvaylar sessiz araçlardır. Bu yüzden tramvayların geçebileceği yerlerde dikkatli olunmalıdır. Tramvay flaşlarına ve ziline dikkat edilmelidir. 13. Yürürken; Araçların yakınında durulmamalıdır. Sadece yaya geçitlerinden ve kurallara uyularak hat geçilmelidir. Yetişkin insanlar tramvay istasyonlarında ya da araçların çevresinde küçük çocukların ellerinden tutmalıdır. 14. Çocukların uyması gereken temel kurallar [7] ; Durup bakmalı dinlemeli ve herhangi bir şekilde ışık gelip gelmediği kontrol edilmelidir. Sadece yaya geçitlerinden, kurallara uyarak geçmelidirler. Bisiklet gibi araçlardan inerek geçit kullanılmalıdır. Araçların yakınında kesinlikle oyun oynanmamalıdır. Hattın geçtiği yerlerde bisiklete ya da başka araçlara binilmemelidir. 5. SONUÇLAR İstanbul da dahil olmak üzere birçok büyük şehirde tramvay hatlarında kazalar meydana gelmektedir. Ancak kaza oluş nedenleri dikkate alınarak bazı önlemler alınarak kaza riski enaza indirilebilir. Bu önlemler çok geniş bir yelpazede yeralmakla birlikte önemli bazıları şöyle sıralanabilir; Yaya geçitlerinin istasyona yakın yapılmaması, yayalar, bisikletliler, tramvay ve diğer motorlu araçlar için ayrılmış yollar uygulanması, yayaların geçiş kesimlerinin uygun yerlerde tramvayın duruş çizgisinden enaz 5-10 m mesafede olması, kavşaklarda, duraklarda, özelliği olan yapıların önlerinde gerekli uyarıcı işaretler ve ışıklandırmalar yapılması, okul önlerinde

11 çocukların hızla hatta çıkmalarını önleyen okul önü yaya kaldırımı ile yol arasına ferforje vb. ayırıcılar konulması, biniş ve inişlerin uygun yerlerde farklı platformlarda yapılması vb. yol ve trafikle ilgili önlemlerdir. Araç içerisinde plastik malzeme kullanılması, araç tabanının iniş-biniş platformu ile yakın olması, aracın önünde yolcuların çarpma anında altına girmesini engelleyecek eleman bulunması, aracın kapılarında sesli uyarıcı bulunması vb. ise araçla ilgili olanlardır. 6. KAYNAKÇA [1] Öztürk, Z. Kentiçi Raylı Sistemlerin Seçimi için Kriterler, Sixth International Conference on Advances in Civil Enginering, Oktober 6-8, Boğaziçi University, , [2] Öztürk, Z. Trafik Kazalarının Toplam Maliyetinin Belirlenmesi, Sixth International Conference on Advances in Civil Enginering, Oktober 6-8, Boğaziçi University, , [3] Gunnarsson, B. Löfgren A. Light Rail-Experiences from Germany, France and Switzerland, Lulea Tekniska Universitet, [4] Bakır, S. Kutlu, B. İstanbuldaki Tramvay Hatlarının ve İşletim Güvenliğinin İncelenmesi, İTÜ Bitirme Ödevi, [5] DLH Genel Müdürlüğü, Kent içi Raylı Toplu Taşıma Kriterleri ve Mevzuatın Geliştirilmesi, [6] TSE, Türk Standardları Enstitüsü, Şehir içi Yollar-Özürlü ve Yaşlılar için Sokak, Cadde, Meydan ve Yollarda Yapısal Önlemler ve İşaretlemelerin Tasarım Kuralları Ankara [7] TÜBİTAK-TÜ, "Kent Ulaşım Altyapısında Kavşakların Düzenlenmesi ve Planlanması Üzerine Bazı Görüşler, İstanbul Kavşaklarından Örnekler", Kentlerde Altyapı ve Buna Bağlı Çevre Sorunları Toplantısı, İstanbul, 1985.