ÖZET. Key words: Gestational diabetes, Glucose SUMMARY MATERYAL VE METOD. GEBELİKTE GLUKOZ TARAMA TESTİ ve YAŞ FAKTÖRÜ İLİŞKİSİ 123 OLGU ANALİZİ"'*

Transkript

1 GEBELİKTE GLUKOZ TARAMA TESTİ ve YAŞ FAKTÖRÜ İLİŞKİSİ 23 OLGU ANALİZİ"'* Doç. _Dr. U. Kuyunu:uoğlu(*), ÖZET Perinatal mortaliteyi en çok arttıran metabolik hastalık gestasyonel diabettir. Gestasyonel diyabeti teşhis etmede ilk adım olan Glukoz Tarama Testi'ni (Glucose screening test: GST) 23 hastaya uyguladık. Yaş, parite ve gebelik risk faktörleri ile GST değerlerini karşılaştırdık. Literatür bilgilerı, v e ke _ ~n -di _ b _ u lgu--ı-ar ı m ız doğ _ ru - ı t usun -d a - yaş, -- parite ve risk faktörlerinin GST değerlerini etkilediğini gördük. Anahtar kelimeler: Gestasyonel diabet, Glukoz Tarama Testi SUMMARY Gestational diabetes is the most frequent m_ etabolic disorder at _ - pr egnancy wh _ ıc h increases perinatal mortality. We performed GST (Glucose Screening Test)_ to 23 pregnants which is the first step in diagnosing gestational diabetes. We compared GST values with age, parity, risk factors of the pregnants. Looking over the related literature we determined that age _, parit, _ y and num - ---ber o -f risk factors affected GST values. Dr. F. Demird('"), Dr. A. Alkan('"), DL O, Ünal(") ( ) Zı-ynep Kamil Hast. Kadın Hası. ve Doğum Kl. ('"') VII. Jineko Patoloji Konı..>Tesi'ndt: (İstanbul, 2-23 Mayıs 990) tebliğ edilmif(ir. Key words: Gestational diabetes, Glucose Screening Test. Glukoz intoleransı, gebelikte en sık görülen metabolik komplikasyondur. Semptomların manifest olmamasına karşın oluşan hiperglisemi, perinatal mortaliteyi arttırmaktadır (3, 5, 6, 7, 9, 0, 4). Bu nedenle hastalığın erken teşhisi önemlidir. İlk prenatal vizitte, anamnez, klinik ve laboratuvar muayenesinde diabet risk faktörü taşıyan gebelere; gebelik haftasında ise bütün gebelere glukoz tarama testi (Glucose screening test: GST) yapılmalıdır (4). GST ( + ) olanlara Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT) yapılmalıdır (4, 0). MATERYAL VE METOD Zeynep Kamil Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği Antenatal Polikliniği' ne başvuran progestasyonel dönemde diabet yönünden araştırılmamış ve tanı konmamış glukoz intoleransı tarif etmeyen manifest semptomları olmayan, diabet risk faktörlerinden en az birini taşıyan 23-24, haftada olan değişik yaş gruplarında 23 3

2 ZEYNEP KAMiL TIP BÜLTENİ hastaya glukoz tarama testi (GST) yapıldı. Hasta aç iken 50 gr. glukoz oral verilip L saat kan glukoz düzeyi tespit edildi. 35 mg/dl. üzeri ( +) kabul edildi. Diabet risk faktörleri şunlardır:. Ailede diabet öyküsü 2. Obesite, ideal ağıdım % 20'den fazla olması. 3. Geçmişte ya da halen polihidroamnios, 4. 3 ya da daha fazla abortus, 5. Konjenital anomalili bebek doğurma öyküsü, gr. ya da üzerinde bebek doğurmuş olma (Makrosomi), 7. Gebelikte 20 kg' dan fazla kilo alma gün postterm doğum öyküsü, 9. Prematüre doğum öyküsü, 0. Fundus-Pubis uzunluğunun olası uzunluktan 3 cm. daha fazla olması.. lntrauterin fetal ölüm öyküsü, 2. Neonatal ölüm öyküsü, 3. Proteinüri, 4. Hipertansiyon, 5. Glukozüri. Bu faktörlerin en az birini taşıyan, 25 yaş altında ve Üstü.ndeki gebelerin GST değerleri, pariteleri ve taşıdıkları risk faktörleri sayısı araştırılıp karşılaştırıldı. BULGULAR GST yaptığımız 23 hastadan 9 'i (% 74) 25 yaş üzerinde, 32'si (% 26) 24 yaş ve altında idi. GST ( + )'liği (35 mg/dl. üzeri) 25 üzerinde iken 25 yaş altında % 22 bulundu (Tablo ). Tablo : Olgularımızın GST( + )'liğine Göre Dağılımı 25 Yaş altı Sayı % GST (-) GST ( +) 7 22 Toplam Değişik yaş gruplarındaki olgulanmızın gebelik haftalarına dağılımında fark yoktu. Olgularımızın GST düzeylerine göre dağılımı şöyledir: 24 mg/dl. ve altındaki değerde, 25 yaş üzerindeki % 33 olgu varken, 25 yaş altındaki grubun yarısından fazlası (% 53'ü) bu gruptadır. 65 gr/dl. üzerindeki değerde 25 yaş altında olgu yokken 25 yaş üstündeki olguların % 4.3'ü bu gruptadır. Her iki grup karşılaştırıldığında GST değerleri 25 yaş üzerinde anlamlı bit biçimde yüksektir (P<0.0) (Tablo il). 25 Yaş Üstü Sa y ı % Toplam Çalışmamızda 25 yaş altında GST düzeyleri anlamlı olarak düşük seyretmektedir. 25 yaş üstünde ise yüksek seyretmektedir. Bu nedenle 25 yaş üzerindeki hastalarımız gestasyonel diabete adaydırlar. Olgularımızın pariteye göre dağılımı: 25 yaş üzerindeki olgularımızın % SO'sini 3 veya daha fazla doğum yapan multiparlar oluştururken, 25 yaşın altındaki grupta bu oran % 3. 'dir. 25 yaş altı grubun % 34,S'ini nulliparlar oluştururken, bu oran 25 yaş üstündeki grupta % 9.8'dir (Tablo III). 32

3 KUYUMCUOOLU DEMIRCl ALKAN-ONAL Tablo 2: 25 Yaş altında ve üstündeki olgularımızın GST düzeylerine göre dağılımı. GST düzeyleri anlamlı olarak farklıdır (P<0.0). GST mg/dl. 25 Yaı Altı 25 Yaı Üstü Sayı % Sayı % 24 ve altı ve üzeri Toplam Tablo 3: 25 yaş altında ve üstündeki olguların paritelerine göre dağılımı ~ 25 Yaş Altı 25 Yaş Ustü Parite Sayı % Sayı % o ve Toplam Tablo 4: 25 Yaş altında ve üstündeki olgularımızda GST sonuçlan ve risk faktörü iliskisi.. Risk Fakt. Ta ıyan il. Risk Fakı. TM~ıyan ili. Risk ı~akt. Taşıyan 2Sı( ıs;t 25" 2s' 5' 25' GST hıg/dl. Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %.- Sayı 'ffı Sayı j!24 ve n~t "' 5~,3 7 29~2 l 33: s-34 s lt3~~4 ~ 5.9 s ı.i s 6 45 lii4 S ~ s.s l 4. ı ve üz.eri s 6 TOPLAM ~ 33

4 ZEYNEP KAMiL TIP BÜLTENİ ŞEKİL : GST Düzeyleri ve Gestasyonel Diabet Olasılıkları (Sacks, Carpenter) so ;a Q so.. " 40.. tıd... en = 60- -ııe GST mo/dl l JS it ıss ve üzeri il Sacks Carpenter Şekil : GST düzeyleri ve gestasyonel diabet olasılıkları (Sacks, Carpen~r).

5 Olgularımızın taşıdıkları risk faktörlerine göre dağılımı: 25 yaş altındaki ve ils tündeki grupta ise risk faktörü sayısı arttıkça GST düzeyleri yükselmektedir. 25 yaş üzerindeki grupta 85 mg/dl üzerinde I ve il risk faktörü taşıyan olgu yokken II ya da daha fazla risk faktörü taşıyan olguların % 6' sı bu değerin üzerindedir (Tablo iv). TARTIŞMA Çeşitli çalışmalarda GST düzeyleri arttıkça gestasyonel diabet olasılığının arttığı saptanmıştır. Carpenter ( ), mg/dl. arasında gestasyonel diabet olasılığı % 4. 6 bulurken, 85 mg/dl. ve üzerinde bu oranı % 00 bulmuştur. Sacks (3), mg/dl değerde gestasyonel diabet olasılığını % 8.8 bulurken, 85 mg/dl. üzerinde % 52 bulmuştur (Şekil ). Parite arttıkça gestasyonel diabet oranı artmaktadır. Chen (2), çalışmasınc:la paritesi O ve olanlarda gestasyonel diabet oranının % 5, 2 ve 3 olarlarda % 9 ve 4 ve üzerinde % bulmuştur. Diğer çalışmalarda parite arttıkça glukoz toleransının azaldığı doğrultusundadır. Bizim bulgularımız da bu doğrultudadır. Sack ( 3), çalışmasında risk faktörü arttıkça lineer biçimde diabet riskinin arttığını iki risk faktörü taşıyanlarda %.4, üç risk faktörü taşıyanlarda % 22. 2, dört ve üzerinde % 70 bulmuştur. Gestasyonel diabetli hastalarda yapılan çalışmalarda bütün araştırmacıların ortak noktası, yaş arttıkça glukoz toleransının azaldığı doğrultusundadır (2, 7, 8, 2, 4). Sacks (3), çalışmasında kriter olarak KUYUMCUOGLU DEMIRCl ALKAN ÜNAL aldığı 7 risk faktöründen (ailede diabet, obesite 25 yaşın üzerinde olma, konjenital anomali, makrosomi, neonatal ve intauterin ölüm) yalnızca 4'ünün (yaş, obesite, ailede diabet, makrosomi) gestasyonel diabet oluşturmada anlamlı etkisinin olduğunu ileri sürmüştür. Cousins (3) ise, yaş ve obesitenin anlamlı bir biçimde kontrol grubunun glukoz toleransını etkilediğini ileri sürmüştür. Chen (2), gestasyonel diabet oranının yaş grubunda% 2.9 bulurken, yaş grubunda % 23.4 ile yüksek derecede anlamlı fark bulmuştur. O'Sullivan ve Swinker (, 4) de benzer sonuçlar bulmuşlardır. SONUÇ Çalışmamızda 25 yaş üzerindeki grupta üreme fonksiyonunun daha uzun süre devam etmesine bağlı olarak risk faktörlerinin ve paritenin fazla olması GST düzeylerini arttıran nedenlerin başında gelmektedir. Yaş ilerlemesi ile obstetrik öykünün çeşitlenmesi, paritenin ve risk faktörlerinin artması, fizyolojik kompansasyon mekanizmalarının bozulmasının GST düzeylerini artırdığı ve gestasyonel diabete neden olduğu sonucuna vardık. 25 yaş üzerinde olma multiparite ve diğer risk faktörleri ile birlikte ise gestasyonel diabet olasılığı daha da artmaktadır. 25 yaş üzerinde glukoz toleransının azalması ve gestasyonel diabet olasılığının artması nedeniyle 25 yaş üzerinde olmanın tek başına bir risk faktörü olarak alınması gerektiği,kanısındayız. Bu erken evliliklerin yoğun olduğu, obstetrik öykünün genç yaşta çeşitlendiği ülkew --.,,için daha da önemlidir. 35

6 [ ijill! 'i(ı 'ıllı ııı ZEYNEP KAMİL TIP BÜLTENİ : ııı, ılııi lıı liıi,j, llıi ı',i ıı KAYNAKLAR... Carpenter M., Cowıton DR.: Criteria for screening tests for gestational diabetes Am. J. Obstet. Gynecol. 44:768, Chen W., Palav A., Tricomi V.: Screening for dia betes in a perinatal dink. Obstet. GynecoL 40:4, Cousins L., Dattel B. et al.: Screening for carbonhydrate intolerance in pregnancy: A comparison of two tests and reasseııment ofa common approach. Am. J. Obstet. Gynecol 53: 38, Freinkel N., Josimovich, J.: American Diabetes As. sodation Workshop-Confhence on Gestational Diabetes. Diabetes Care:3, 399, Gabbe SG.: Current patterns of neonatal morbidity and mortality in infants of diabetic mothers. Diabetes Care : 335, Kitzmiller JL., Cloherty JP.: Diabetic pregnam:y ancl perinatal morbidity. Am. J. Obstet. Gynecol 3:560, Macafee, CAJ., Beischer NA.: The relative value of the standard indications for performing a glucose tolerance test in pregnancy. Med. J. Ausr. :9, Marguette GP., Klein VR. et aj: Efficacy ofscreening for gestaıional diabetes Aın. J. Perinatal 2:7, Mestmanj.: Outco'me ofdiabetes screening in pregnancy and perinatal morbidiry in infants and mo~hers with mild impairment in glutose tolerance. Diabetes Care 3: 44 7, 980. ~ l O. O'Sullivan JB.; Establishing criteria for gestational disease. Diabetes Care 3:437, O'Sullivan JB., Mahan CM.: Glucose tolerance test: Variability in pregnant and non pregnant wonıen. Am. j. Clin. Nutr. 9:345, O'Sullivan J. Mahan C., et al: Screening criteria för high-risk gestational diabetes patients. Am. J. Obstet Gynecol. 70:895, Sacks DA., Abdufadıl, S.: Screening for gestational diabetes with the om: hour 50 gr. gluc~se test. Obstet. Gynecol. 70:89, Swinker Marian: Rourin screening for gestational diabeıeıı mdfüus İn a tamiliy practice center. J. Fam. Pract. 7:4, 983. '36