Ya Y fl a a fl s a s n Gö G k ö b k i b l i i l m i lkö retim ö rencileri için...

Transkript

1 Yaflas n Gökbilim lkö retim ö rencileri için...

2 Haz rlayan: Tu ba Can Grafik Tasar m: Hülya Y lmazcan

3 Gökbilim denince akl na neler geliyor, kutular n içine yaz. Peki, gökbilimle u raflanlara ne denir? 1

4 Y ld zlar n Alt nda Bulutsuz, karanl k bir gecede gökyüzüne bak, neler görüyorsun? Gördüklerini afla ya çiz ya da yaz. 2

5 Gökyüzüne bak nca y ld zlar birer nokta gibi görünürler. Asl nda y ld zlar dev boyutlardad r. Y ld zlar, çekirde inde tepkimeler olan böylece s ve fl k üreten çok s cak gaz toplar d r. Gezegenimizi s tan ve ayd nlatan Günefl de bir y ld zd r. Hem de bize en yak n y ld z! Günefl, bizden 150 milyon kilometre uzakl ktad r. Peki, neden gökyüzündeki di er y ld zlar Günefl ten çok daha küçük görünür? Sence y ld zlar n flekli nedir? Buraya bir y ld z çizer misin? 3

6 Gökyüzündeki y ld zlar bize ayn uzakl kta gibi görünürler! Ancak, gezegenimize en yak n ikinci y ld z n yaklafl k 40 trilyon kilometre uzakl kta oldu u düflünülecek olursa y ld zlar n ayn uzakl kta olmad klar anlafl labilir. Y ld zlar n uzakl klar n trilyonlarca kilometreyle söylemek yerine gökbilimciler fl k y l denilen bir uzunluk ölçüsü birimi gelifltirmifller. Bir fl k y l, yaklafl k 10 trilyon kilometredir. Afla da baz y ld zlar n gezegenimize olan uzakl klar yaklafl k olarak verilmifltir. Bunlar n birimini fl k y l na çevir. Y ld z n ad Uzakl (km) Uzakl ( fl k y l ) Kapella Sirius Vega Aldebaran Kanopus Hadar Kutupy ld z Rigel 41 trilyon 90 trilyon 250 trilyon 600 trilyon 740 trilyon 3200 trilyon 4200 trilyon 8150 trilyon 4

7 Gökbilimciler, y ld zlar n renklerini de araflt r rlar. Y ld zlar ilk bak flta beyaz renkte görünebilir. Ancak, çok karanl kta onlara dikkatlice bakarsan baz lar n n k rm z, baz lar n n sar, baz lar n n da mavi renkte oldu unu görürsün. Bu renkler, y ld zlar n s cakl n gösterir. Mavi y ld zlar çok ama çok s cakt r. Beyaz y ld zlar çok s cakt r. Sar y ld zlar daha s cakt r. Günefl in s cakl, s cak y ld zlarla çok s cak y ld zlar aras ndad r. Bu durumda Günefl ne renktir? K rm z y ld zlar s cakt r. Gökyüzündeki baz y ld zlar n daha parlak olduklar n fark ettin mi? Baz y ld zlar parlakt r, çünkü çok s cakt r. Baz y ld zlar çok ama çok büyük olduklar için parlak görünür. Baz y ld zlarsa gezegenimize yak n olduklar için parlak görünür. 5

8 Tak my ld zlar Eski ça larda yaflayan insanlar, y ld zlar n birtak m flekiller oluflturduklar n düflünmüfller ve bunlara isimler vermifller. Böylece tak my ld zlar ortaya ç km fl. Afla daki bulmacada 16 tak my ld z var. Haydi onlar bul! Ancak dikkat et, tak my ld zlar sa dan sola, soldan sa a, afla dan yukar, yukar dan afla dizilmifl olabilir. H A Y T Z E K R A G I Y N Y A I B A T A E J D E R H A A K K Ö A A L A B Ü J A Y C I Ç E A A J S I A K P E R A H A N A I fi U Ö K A R T A L A Y A Y A A A A E A T E J Y Ü Ç A L A B A B B A Ç U Z P fi U L G R T A O A Y G I I U Z D K A I G L A Ç V C N S L A A I A K U Z E Y T A C I Y A U A C A E J Ö Z M A V C I T R K K R A L fi N A R A B A C I V K T K Ö B R T A L U J S B Ü K R A A Ç G Y A Y P A N K L Y U N U S C E H R A Z A A U U A A K L A N I P P A C B Ü Y Ü K A Y I E Ç K A L V C S A R A L Ç N A L S A Akrep Arabac Aslan Avc Baflak Büyükay Çalg Çoban Ejderha Kartal Kral Kraliçe Ku u Kuzey tac Yay Yunus 6

9 Afla da bir tak my ld z var. Noktalar birlefltir ve hangi tak my ld z oldu unu bul Gökyüzündeki y ld zlar birkaç saat gözlemlersen hareket ettiklerini görürsün. T pk Günefl gibi gökyüzünde gördü ümüz y ld zlar da do udan do ar ve bat dan batarlar. Asl nda bu bir yan lsamad r. Çünkü, hareket eden Dünya d r. Dünya kendi çevresinde döner. 7

10 Afla daki tak my ld zlar n adlar yla flekillerini efllefltirebilir misin? Aslan Küçük Ay Ejderha Kral Kuzey Tac Kraliçe Gökyüzüne bak ld nda y ld zlar birbirlerine çok yak n görünebilirler. Asl nda, birbirlerinden çok ama çok uzak olabilirler. 8

11 Kutupy ld z Kuzey yar kürede sürekli ayn yerde görünen bir y ld z vard r. Ayn yerde görünür, çünkü Dünya n n dönme ekseniyle neredeyse ayn do rultudad r. Bu y ld za Kutupy ld z denir. Kutupy ld z, yön bulmak için kullan l r; kuzeyi gös- Kraliçe terir. Yerini bulmak Küçük Ay için önce Büyük Ay tak my ld z Kutupy ld z bulunur. Bu tak my ld z bir cezveye benzer. Cezvenin sa Büyük Ay yan ndaki iki y ld z izlenirse kutup y ld z na ulafl l r. Güney yar kürede kutup y ld z na benzer bir y ld z yoktur. Ancak burada yaflayan insanlar yönlerini bulmak için Güney Haç ad verilen bir tak my ld zdan yararlan rlar. 9

12 Afla da kuzey yar kürenin en parlak y ld zlar bulunuyor. Bunlar, içinde bulunduklar tak my ld zlarla efllefltirir misin? Y ld zlar Tak my ld zlar Arkturus Vega Kapella Procyon Altair Aldebaran Polluks Deneb Regulus Bellatrix Orion Bo a Çoban Aslan kizler Ku u Küçük Köpek Çalg Kartal Arabac 10

13 Gökyüzünde milyonlarca y ld z var! Y ld zlar, bulutsu denilen dev toz ve gaz bulutlar ndan oluflur. Baz bulutsulardaki toz ve gaz bulutlar s k fl r. Bu, on binlerce y l sürer. Ard ndan s cak bir çekirdek oluflur. Bu çekirdek, nükleer tepkimeler bafllayana kadar s nd kça s n r. Sonra da yeni bir y ld z do ar. Bir y ld z n nas l do du unu afla ya çizer misin? Baz y ld zlar n parlakl n n zaman zaman de iflti i görülür. Bu y ld zlara de iflken y ld zlar ad verilir. 11

14 Bir Y ld z n Yaflam K rm z dev Y ld z Bulutsu Günefl büyüklü ündeki y ld zlar n öyküsü farkl d r. Y ld zlar n enerjileri en sonunda tükenir ve ölürler. Günefl büyüklü ündeki bir y ld z, ölürken genifller ve k rm z bir renk al r. Bu aflamadaki y ld za k rm z dev denir. Bir y ld z n yaflam baz bulutsular n bulutlar n n çökmesiyle bafllar. Dev y ld z Süper k rm z Günefl den daha büyük y ld zlar n öyküsü farkl d r. Dev y ld zlar da enerjileri tükenince süper k rm z devler e dönüflürler. Bundan sonra öykü etkileyici hale gelir. 12

15 Gezegenimsi bulutsu Beyaz cüce K rm z devler d fl katmanlar ndaki gaz uzaya salarlar ve gezegenimsi bulutsular ortaya ç kar. En sonundaysa geriye beyaz cüceler kal r. Beyaz cüceler afl r derecede yo un ve a rd rlar. Yavafl yavafl so ur ve sönükleflirler. Süpernova Süper k rm z devler, süpernova denilen büyük bir patlamayla patlarlar. Karadelik Nötron y ld z Patlama sonunda, beyaz cücelerden bile daha yo un ve a r nötron y ld zlar ortaya ç kar. Y ld z n kütlesi yeterince büyükse, patlama sonunda çöken y ld z öyle küçülür ki karadelik denilen son derece yo un dipsiz kuyuya dönüflür. 13

16 Günefl Sistemi Günefl, çevresinde bulunan tüm gökcisimlerine kütle çekimi denilen bir çekme kuvveti uygular. Bu nedenle Günefl in çevresinde gezegenler, bunlar n uydular, cüce gezegenler, asteroitler ve kuyrukluy ld zlar Asteroid bulunur. flte Günefl ve çevresinde belli bir yörüngede dolanan gökcisimlerin tümüne Günefl Sistemi ad verilir. Günefl çevresinde dolanan gezegenler birbirlerinden farkl d r. Günefl e yak n gezegenler küçük, yo unluklar fazla ve kayal kt r. Bunlar, Merkür, Venüs, Dünya ve Mars t r. Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün se Günefl e uzak gezegenlerdir. Bunlar, daha büyüktür ve kaya-metal bir çekirdek, gaz, buz ve s v lardan oluflurlar. Mars Dünya Gezegenlerin ço u, çevrelerinde dönen uydulara sahiptir. Dünya n n uydusu Ay d r. Satürn ünse tam 31 uydusu vard r. Gezegenlerin uydular da Günefl çevresinde döner mi, ne dersin? Jüpiter 14

17 Günefl Sistemi ni boya ve bu sistemin nas l olufltu unu afla daki sat rlara yaz. Merkür Venüs Satürn Kuyrukluy ld z Uranüs Neptün 15

18 Afla da gezegenler kar fl k halde bulunuyor. Bunlar Günefl Sistemi ndeki yerlerine yerlefltirir misin? Günefl Satürn Venüs Dünya Neptün 16

19 Gezegenlerin yerleri ölçekli belirtilmemifltir! Merkür Uranüs Mars Jüpiter Gezegenler aras nda gözünüz Plüton u arayabilir. Ancak, o art k bir gezegen de il. Uluslararas Gökbilim Birli i nin 24 A ustos 2006 tarihli karar yla gezegen s n fland r lmas ndan ç kar ld ve cüce gezegen olarak s n fland r ld. Günefl Sistemi nde Plüton d fl nda Ceres ve Eris de cüce gezegen olarak kabul ediliyor. 17

20 Günefl Günefl, orta büyüklükte bir y ld zd r. Bu büyüklükteki y ld zlar n ömürleri yaklafl k milyon y ld r. Günefl in enerjisi tepkimelerden, yani hidrojen atomlar n n parçalanarak helyuma dönüflmesinden kaynaklan r. Bu enerji Dünya m z s t r ve ayd nlat r. Günefl in merkezindeki bölgeye çekirdek denir. Burada s cakl k, 15 milyon derecenin üzerindedir. Çekirde i fl n m bölgesi çevreler. Çekirdekte üretilen s, dalgalar halinde burada yay l r. Günefl in enerjisi tafl n m bölgesinden yüzeye tafl n r. Hareket eden gazlardan oluflan en d fl bölgeyse fl kküredir. Günefl in yüzeyinde günefl lekeleri denilen, çevrelerine göre daha so uk bölgeler vard r. Günefl lekerinin üzerinde günefl parlamalar olur. Günefl parlamalar sonucu oluflan fl n m yeryüzüne ulafl r ve kutup bölgelerinde kutup fl denilen etkileyici görünümün ortaya ç kmas na yol açar. Günefl i boyar m s n? 18

21 Ay, tam olarak Dünya ve Günefl aras nda kald nda, elbette di er baz özel koflullarla birlikte Günefl tutulmas gerçekleflir. Bunun nas l oldu unu afla çiz. Ay, Dünya dan 400 kat küçüktür. Peki nas l olur da tutulma s ras nda Günefl fl n n Dünya ya ulaflmas n önler? Günefl e asla ç plak gözle bak lmaz. Bir anl k bak fl bile gözlere zarar verebilir. 19

22 Merkür Merkür, çok küçük bir gezegendir. Üstelik Günefl e en yak n gezegen oldu u için hem çok s cakt r hem de daha k sa bir yörüngeye sahiptir. Gezegen Dedektifi Merkür ü daha iyi keflfetmek için afla daki sorular yan tla. 1. Gezegenin yap s n neler oluflturur? 2. Günefl çevresinde kaç Dünya gününde dolan r? 3. Kendi çevresinde kaç Dünya gününde döner? Merkür ü boyar m s n? 20

23 4. Gezegenin atmosferi var m? 5. Gezegende su var m? 6. Kaç uydusu var? 7. Sana göre Merkür ün en ilginç özelli i nedir? Merkür de gündüz s cakl k 427 derece olabilir. Geceyse s cakl k -183 dereceye inebilir. 21

24 Venüs Venüs, Dünya yla ayn boyuttad r. Günefl fl nlar n yans tan yo un sülfürik asit bulutlar, gezegende sera etkisi oluflturur ve s cakl n artmas na yol açar. Gökyüzünde parlakl yla onu kolayca ay rt edebilirsiniz. Gezegen Dedektifi Venüs ü daha iyi keflfetmek için afla daki sorular yan tla. 1. Gezegenin yap s n neler oluflturur? 2. Günefl çevresinde kaç Dünya gününde dolan r? 3. Kendi çevresindeki kaç Dünya gününde döner? Venüs ü boyar m s n? 22

25 4. Gezegenin atmosferi var m? 5. Gezegende su var m? 6. Kaç uydusu var? 7. Sana göre Venüs ün en ilginç özelli i nedir? Venüs de s cakl k 480 dereceye ç kabilir. 23

26 Dünya Dünya, Günefl Sistemi nde yaflam n var oldu u bilinen tek gezegendir. Bunda gezegenimizin Günefl e 150 milyon kilometre uzakl kta olmas n n da pay vard r. Gezegen Dedektifi Dünya y ne kadar tan yorsun? Afla daki sorular yan tla. 1. Gezegenin yap s n neler oluflturur? 2. Günefl çevresindeki dolan fl n kaç günde tamamlar? 3. Kendi çevresindeki dönüflünü kaç günde tamamlar? Dünya y boyar m s n? 24

27 4. Gezegenin atmosferi var m? 5. Gezegende su var m? 6. Kaç uydusu var? 7. Sana göre Dünya n n en ilginç özelli i nedir? Sence gezegenimizde yaflam n varolmas için hangi uygun koflullar var? 25

28 Dünya n n Uydusu Ay Dünya n n tek bir uydusu vard r. O da Ay d r. Ay, Dünya ya kilometre uzakl ktad r. Ay, Dünya n n dörtte biri büyüklü ündedir. Dünya n n kütleçekimi nedeniyle Ay, gezegenimizin çevresinde dolan r. Yine ayn nedenle Ay n kendi çevresinde dönmesi ve Dünya çevresinde dolanmas ayn sürede gerçekleflir. Bu da Ay n hep ayn yüzünü görmemize yol açar. Ay n nas l olufltu, bu konuda bir tahminde bulun! Yandaki kutuya tahminini yaz. 26

29 Ay, dolunay evresindeyken Dünya n n gölgesinin bir k sm ndan geçerse Ay tutulmas gerçekleflir. Bunun nas l oldu unu afla çiz. Gezegenimiz çevresinde dolan rken Günefl e göre konumunun de iflimi Ay n belirli evrelerde görünmesine neden olur. Bu evreler yeniay, hilal, ilkdördün, dolunay, sondördün, hilal ve tekrar yeniay fleklinde birbirini izler. Yeniay lkdördün Dolunay Hilal Hilal Sondördün 27

30 Mars Mars, gökyüzünde ç plak gözle k rm z ms rengiyle kolayca gözlemlenebilir. fiu an gezegende uzay araflt rmalar devam ediyor. Gelecekte oraya bir yolculu un yap lmas yla ilgili haz rl klar da sürüyor. Gezegen Dedektifi Mars daha iyi keflfetmek için afla daki sorular yan tla. 1. Gezegenin yap s n neler oluflturur? 2. Günefl çevresinde kaç Dünya gününde dolan r? 3. Kendi çevresindeki kaç Dünya gününde döner? Mars boyar m s n? 28

31 4. Gezegenin atmosferi var m? 5. Gezegende su var m? 6. Kaç uydusu var? 7. Sana göre Mars n en ilginç özelli i nedir? Mars ta bulunan robotlar gezegenle ilgili bilgi topluyorlar. 29

32 Jüpiter Jüpiter, Günefl Sistemi nin en büyük gezegeni. Gezegenin çok say da uydusu var. Bunlar aras nda en büyük olanlar n adlar : Ganimed, o, Kalisto ve Europa Gezegen Dedektifi Jüpiter i daha iyi keflfetmek için afla daki sorular yan tla. 1. Gezegenin yap s n neler oluflturur? o Ganimed Kalisto 2. Günefl çevresinde kaç Dünya gününde dolan r? 3. Kendi çevresindeki kaç Dünya gününde döner? 30 Jüpiter i boyar m s n?

33 4. Gezegenin atmosferi var m? 5. Gezegende su var m? Europa 6. Kaç uydusu var? 7. Sana göre Jüpiter in en ilginç özelli i nedir? Jüpiter ve sonraki gezegenler, hem büyük oranda gazlardan olufltuklar hem de büyük olduklar için gaz devleri olarak adland r l rlar. 31

34 Satürn Satürn, Günefl Sistemi nin en büyük ikinci gezegenidir. Gezegen, çevresindeki toz ve buz parçalar ndan oluflan halkalar nedeniyle halkal gezegen olarak da adland r l r. Gezegen Dedektifi Satürn ü daha iyi keflfetmek için afla daki sorular yan tla. 1. Gezegenin yap s n neler oluflturur? 2. Günefl çevresinde kaç Dünya gününde dolan r? 3. Kendi çevresinde kaç Dünya gününde döner? Satürn ü boyar m s n? 32

35 4. Gezegenin atmosferi var m? 5. Gezegende su var m? 6. Kaç uydusu var? 7. Sana göre Satürn ün en ilginç özelli i nedir? Uranüs ve Neptün gezegenlerinin de çevrelerinde toz, kaya ve buz parçalar ndan oluflan halkalar vard r. 33

36 Uranüs Uranüs, Günefl in yörüngesinde oldukça yavafl hareket eder. Öyle ki h z, saniyede yaklafl k 7 kilometredir. Üstelik, ço u gezegen Günefl çevresinde bir topaç gibi dolan rken, Uranüs bir f ç gibi yuvarlanmaktad r. Gezegen Dedektifi Uranüs ü daha iyi keflfetmek için afla daki sorular yan tla. 1. Gezegenin yap s n neler oluflturur? 2. Günefl çevresinde kaç Dünya gününde dolan r? 3. Kendi çevresindeki kaç Dünya gününde döner? Uranüs ü boyar m s n? 34

37 4. Gezegenin atmosferi var m? 5. Gezegende su var m? 6. Kaç uydusu var? 7. Sana göre Uranüs ün en ilginç özelli i nedir? Gökbilimciler, Uranüs ün hâlâ keflfedilmeyi bekleyen uydular oldu unu söylüyorlar. 35

38 Neptün Neptün, Uranüs ten daha küçük bir gezegendir. Ç plak gözle gözlemlenemez. Ancak, teleskopla mavimsi bir daire olarak görülebilir. Gezegene mavi rengi, atmosferinde bulunan metan gaz verir. Gezegen Dedektifi Neptün ü daha iyi keflfetmek için afla daki sorular yan tla. 1. Gezegenin yap s n neler oluflturur? 2. Günefl çevresinde kaç Dünya gününde dolan r? 3. Kendi çevresindeki kaç Dünya gününde döner? Neptün ü boyar m s n? 36

39 4. Gezegenin atmosferi var m? 5. Gezegende su var m? 6. Kaç uydusu var? 7. Sana göre Neptün ün en ilginç özelli i nedir? Uzay araçalar taraf ndan görüntülenen gezegende koyu lekeler gözlemlenmifltir. Bunlar n Dünya büyüklü ünde fliddetli f rt nalar oldu u düflünülmektedir. 37

40 Asteoroit Nedir? Asteroitler, büyük kaya ya da kaya ve metal parçalar d r. lk kez bir talyan gökbilimci taraf ndan 1801 y l nda keflfedilmifllerdir. Asteroitlerin ço u Mars ve Jüpiter aras nda Asteoroit kufla denilen bir bölgede bulunurlar. Onlar da Günefl çevresinde dolan rlar. Yanda görülen Gaspra, bu kuflaktaki en büyük asteroitlerden biridir. Bir uçtan di erine uzunlu u 19 kilometredir. Resme dikkatle bak. Üzerinde çukurlar görüyorsun. Bunlar nas l oluflmufl olabilir, bu konuda ne düflünüyorsun? Asteroi Meteoroid (Göktafl ) Nedir? Meteoroidler, çok küçük uzay tozu parçac klar d r. Bunlar, kuyrukluy ld zlardan ya da asteroitlerden parçalanm fl olabilirler. Kimi zaman Dünya ve meteoroidlerin yolu keflisir ve bunlar atmosfere girerek yanarlar. Bu s rada fl k çizgisi halinde hofl bir görünüm ortaya ç kar. Peki meteoroidler, Dünya ya düflebilir mi? Meteroid 38

41 Kuyrukluy ld z d Kuyrukluy ld z Nedir? Kuyrukluy ld zlar, kirli buz toplar d r. Onlar da Günefl çevresinde dolan rlar. Ancak, kuyrukluy ld zlar n yörüngeleri çok genifltir. Öyle ki bir kuyruklu y ld z n dolan m binlerce y l sürebilir. Bu arada düflün bakal m, kuyrukluy ld z n kuyru u nas l oluflur? Günefl Sistemi nde asteroit, meteoroid, kuyrukluy ld z gibi milyonlarca gökcisminin, Günefl Sistemi nin do umundan arta kalan parçac klar oldu u düflünülmektedir. 39

42 Samanyolu Dünya, Günefl Sistemi içinde yer al yor. Peki Günefl Sistemi nerede yer al yor? Bu sorunun yan t için karanl k ve bulutsuz bir gecede gökyüzüne bir daha bak n. Ne kadar çok y ld z var de il mi? Biliyor musunuz, asl nda bu y ld zlar n bile ötesinde hayal etmesi olanaks z büyüklükte bir dünya var. Bu dünyaya evren deniyor. Evren, gökcisimleri, uzay denilen boflluk ve enerjiden olufluyor. Gökbilimciler, evrende dev y nlarda bir araya gelmifl milyarlarca y ld zdan oluflan gökadalar oldu unu keflfetmifller. Günefl Sistemi de bu gökadalardan birinde bulunuyor. Günefl Sistemi nin bulundu u gökadan n Günefl ad, Samanyolu. 40

43 Evrenin nas l olufltu unu merak ediyor musun? Büyük patlama dan söz edildi ini duydun mu? Evrenin nas l olufltu unu yukar daki kutuya çizer misin? 41

44 Gökadalar Gökbilimciler tam milyon fl k y l uzakl ndaki gökadalar n varl ndan söz ediyorlar. Anlayaca n z evrende milyonlarca gökada var. Her gökada da milyarlarca y ld z var. Eliptik gökadalar n flekilleri yuvarlak ve elips aras nda de iflir. Düzensiz gökadalar n belirli bir flekilleri yoktur. Burada gökada çeflitleri tan t l yor. Bunlar resimleriyle efllefltirebilir misin? Sarmal gökadalar n y ld zlardan oluflan parlak bir merkezi ve k vr lan kollar vard r. Çubuklu sarmal gökadalar n çubu a benzer bir merkezleri ve bunun iki ucunda birer kollar vard r. 42

45 Y ld zlar, gökadalar n içinde kümeler halinde bulunurlar. Bir kümedeki y ld zlar ayn do rultu ve h zda hareket ederler. ki tip y ld z kümesi vard r. Aç k kümeler, da n k halde yay lm fl genç ve parlak y ld zlardan oluflurlar. Küresel kümeler, öbek halinde toplanm fl y ld zlardan oluflur. Aç k kümelerden daha büyüktürler. Samanyolu na en yak n gökadalar Büyük ve Küçük Magellan Bulutlar d r. Peki kuzey yar küreden ç plak gözle görülebilen Samanyolu na en yak n gökada hangisidir? 43

46 Uzay Keflfetmek nsano lu gökyüzünü hep merak etti ve gözlemledi. O karanl k bofllukta neler oldu unu anlamak için gökyüzünü gözlemlemekle yetinmedi, çeflitli aletler, araçlar gelifltirdi. Bu bir optik teleskop, fl kullanarak görüntü oluflturur. Bu bir radyo teleskop. Uzaydaki cisimlerin yayd düflük radyo sinyallerini toplar. 44

47 Bu bir uzay teleskopu. Atmosfer, görüflünü engellemedi inden çok daha uza n görülebilmesini sa lar. Bu bir uydu. Uydular, bir gezegen ya da y ld z n yörüngesine girerler ve uzaydan bilgi toplarlar. Gökbilimciler, uzay n derinliklerini daha iyi görebilmek için dev teleskoplar kullan rlar. Bu teleskoplar bar nd ran yap lara gözlemevi denir. Yukar daki kutuya bir gözlemevi çizer misin? 45

48 Uzaya Ç kmak Uzaya ç kmak bir zamanlar düfltü. Ancak insano lunun merak ve gelifltirdi i bilim ve teknoloji sayesinde uzaya insans z araç göndermek, uzaya ç kmak, Ay a ayak basmak, uzay istasyonlar kurmak, uzay mekikleri yapmak gerçek oldu. Bakal m sen bu konuda neler biliyorsun? 1. Uzaya gönderilen insans z araçlara ne ad verilir? 3. Uzaya ilk ç kan astronotun ad nedir? 2. Astronot nedir? 4. En son insanl Ay görevi yapan uzay arac n n ad nedir? 46

49 5. Ay a ilk kez ayak basan astronotun ad nedir? 6. Kat yak tl, paraflütlerle denize inebilen, yeniden kullan labilen uzay araçalar n n ad nedir? 8. Kimler astronot olabilir? 7. Astronotlar uzay istasyonunda ne kadar kalabilirler? 47

50 48 Uzayda E lence! Bu oyunu iki kifli oynayabilirsiniz. Oyunun amac, noktalar birlefltirerek kareler oluflturmak. Farkl renk kalemler kullan n ve yapt n z kareleri oluflturdukça içine ad n z n baflharfini yaz n. Bofl kareler 1, içinde Dünya olan kareler 2, içinde uydu olan kareler 3 puan de erinde. yi e lenceler...

51 Uzayda Bir Gün Afla da bir uydu var. Bu uydu, uzaydan Dünya n n foto raflar n çekiyordu, ancak görevi bitti. Bu uyduyu dünyaya indirin bakal m... 49

52 50 Uzayda Ne Yenir? Astronotlar n, uzayda sa l kl kalabilmeleri için beslenmeleri önemli. Öyle bir uzay yeme i haz rlay n ki, astronotlar n bütün besin gereksinimlerini karfl las n!

53 Uzay stasyonunda Sorun Var? Önemli bir görev için uzaya ç kt n z. Ancak, istasyonda önemli bir sorun var. Nedir bu sorun ve nas l çözersiniz? 51

54 Benim Güzel Uzay Arkadafl m Bir uzay keflfinde yan n zda hangi hayvan n olmas n isterdiniz, neden? 52

55 Büyük Yolculuk! Tarihi bir uzay yolculu una ç k yorsunuz. Nereye gidiyorsunuz? Yolculu un amac n aç klay n. 53

56 Ay da Yaflam Ay'da yaflamla ilgili afla daki sorular yan tlay n. Ay'da basketbol oynamak kolay m olur, zor mu? Neden? Ay'da tuvaletini yapmak kolay m olur, zor mu? Neden? Ay'da bitki yetifltirmek kolay m olur, zor mu? Neden? 54

57 Uzay Çad r Tasarla! Astronotlar n, Ay keflif gezileri s ras nda içinde kalabilecekleri bir "uzay çad r " tasarlad n z düflünün. Televizyoncular, sizinle bu konuda söylefli yap yor. Sorular yan tlay n. Çad r, güçlü Ay rüzgârlar na nas l dayan yor? Çad r n içine havay nas l sa l yorsunuz? Uzay çad r n hangi malzemelerden yapt n z? 55

58 Gökbilimle u raflmak ister misin? stiyorsan neler yapmay planl yorsun? Örne in, okulunda Gözlem fienli i yap lmas için çal flmalara bafllayabilirsin. 56

59