MESLEK LİSESİ ÖĞRENCİLERİNİN OKULLARINA İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ VE MÜHENDİSLİK TERCİHLERİ

Transkript

1 MESLEK LİSESİ ÖĞRENCİLERİNİN OKULLARINA İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ VE MÜHENDİSLİK TERCİHLERİ Arş.Gör. Emre Yücel 1, Doç.Dr. Abdurrahman Kılıç 2 1 Makine Eğitimi Bölümü, Düzce Üniversitesi, Düzce, Türkiye 2 Eğitim Bilimleri Bölümü, Düzce Üniversitesi, Düzce, Türkiye {emreyucel@duzce.edu.tr, abdurrahmankilic@duzce.edu.tr} ÖZ Bu çalışmada meslek lisesi öğrencilerinin okullarına ilişkin görüşleri ve mühendislik tercihleri incelenmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu, Afyonkarahisar ili Merkez ilçedeki 2 Anadolu Teknik, Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi nde öğrenimlerini sürdüren, 10 farklı bölümden, 3 farklı kademeden (10.,11. ve 12. sınıf ) 612 öğrencisi oluşturmaktadır. Veriler, anket uygulaması ile elde edilmiştir. Elde edilen veriler, öğrencilerin sorulara verdikleri cevapların sıklıklarına göre analiz edilmiştir. Örneklem mümkün olduğunca geniş tutulmuştur. Çalışmada, öğrencilerin mühendislik tercihlerine ulaşılmıştır. ANAHTAR KELİMELER Meslek lisesi, öğrenci görüşleri, mühendislik tercihi. ABSTRACT In this study, vocational high school students views on their school and engineering preferance investigated. The study group comprised 612 students who continue their education, from 10 different departments, from 3 different levels ( 10th, 11th and 12th grade) for two Anatolian Technical and Industrial Vocational High School in the central district of Afyonkarahisar, Turkey. The data were obtained by questionnaire. The data obtained from students answers to the questions were analyzed according to the frequency. The sample is kept as large as possible. Students engineering preferance were obtained. KEY WORDS Vocational school, student views, engineering preferance. 1 GİRİŞ Eğitim sistemlerinin başarısı, toplumun gereksinim duyduğu nitelikli insan yetiştirmesi ile anlaşılır. Mevcut sistemde okulların, bilgi çağının gereklerini karşılaması oldukça güç görünmektedir. Eğitim sistemlerinin bireyin temel hak ve özgürlükleri ile küresel değerler dikkate alınarak yeniden yapılandırılması zorunlu hale gelmiştir (Çalık ve Sezgin, 2005; Özpınar, 2006). Orta öğretim kurumlarında okuyacak olan bireyler kendilerine ait bir yaşam kurmanın başlangıcındadırlar. Bu kurumlarda aldıkları eğitimle ya hayata atılacak ya da öğrenimlerine devam ederek hayata atılmayı erteleyeceklerdir. Buna bireysel hak ve özgürlükler açısından bireylerin kendi tercihleri olarak bakılmalıdır. Halen yürürlükte olan 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu nun, orta öğretim kurumlarıyla ilgili ikinci maddesinde, öğrencileri, çeşitli program ve okullarla ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde ve doğrultusunda yükseköğretime veya hem mesleğe hem de yükseköğretime veya hayata ve iş alanlarına hazırlamak amaçlanmıştır (MEB,1990). Mesleki ve teknik eğitim, milli eğitim sisteminin bütünlüğü içinde endüstri, tarım ve hizmet sektörleriyle birlikte her türlü mesleki ve teknik eğitim hizmetlerinin planlanması, araştırılması, geliştirilmesi, organizasyonu ve eşgüdümü ile yönetim, denetim ve öğretim etkinliklerinin bütünü şeklinde tanımlanabilir (Alkan, Doğan ve Sezgin, 1994). Osmanlı devletinde bugünkü anlamda mesleki ve teknik eğitim veren formal eğitim kurumları bulunmamaktaydı. Toplumun bu ihtiyacını, ahi teşkilatı, daha sonra ise loncalar yerine getirmekteydi. Burada meslek, çıraklık, kalfalık ve ustalık olarak sınıflandırılmıştı (Turan, 1992). Meslek ve sanat okulları ilk önce ordunun ihtiyacını karşılamak amacıyla açılmıştır. Mühendishane-i Bahri-i Hümayun 1773 te, Mühendishane-i Berri-i Hümayun da 1793 te açılmış ve mesleki ve teknik eğitim alanındaki ilkokullardır (Koçer, 1987). Teknik Liseler, mesleki eğitim müfredatlarıyla birlikte, genel liselerin fen kollarında uygulanan eğitime benzer bir eğitim vermektedir. Mesleki ortaöğretim kurumlarında; öğrenci eğitim görmekte, öğretmen görev yapmakta, derslik bulunmaktadır. 215

2 Öğretmen başına 14,9 öğrenci, derslik başına ise 31,7 öğrenci düşmektedir (TÜİK, 2008). Her bir mesleki ortaöğretim öğretim öğrencisi için ayrılan kaynak 2002 yılında TL iken bu rakam 2007 yılında TL ye çıkmıştır. Aynı dönemde genel lise öğrencileri için bu rakam 723 TL den 1620 TL ye çıkmıştır (Yılmaz, 2007). Bu rakamlardan da anlaşılacağı gibi mesleki teknik eğitim genel eğitime göre pahalı bir eğitimdir (Şahin ve Fındık, 2008).Harcanan kaynaklar ve sunulan imkanlar neticesinde, hedeflere ne derece ulaşıldığı önem taşımaktadır. 1.1 Çalışmanın Amacı Bu araştırmanın amacı, Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumları nda öğretim gören öğrencilerin; okullarına karşı tutumlarını, ihtiyaçlarını, gelecek beklentilerini, kendilerini görmek istedikleri sosyal çevreyi belirlemeye çalışmak ve gelecekte mühendislik mesleğini tercih etme eğilimlerini araştırmaktır. 1.2 Çalışmanın Önemi Kalifiye işgücü ülke ekonomileri için hayati önem taşır. Kalifiye işgücüne yetiştirmenin en kısa ve geniş tabanlı yolu mesleki eğitim ile mümkündür. Türkiye de mesleki ve teknik eğitimde bu noktada sorunlar vardır. Problemin bir kanadını okul ve teknik şartlar oluştururken, asıl önemli tarafını bu kurumlarda eğitim gören öğrencilerin tutumları oluşturmaktadır. Eğitim çıktılarıyla ilgili devlet politikası gibi makro yapısal güçlerin, ailelerin ve okulların etkisiyle beraber değerlendirilmesi gerektiği üzerinde durulmaktadır (Buchmann ve Hannum, 2001). Son yıllarda ülkemizde, mesleki ve teknik liselerin fiziki koşulları iyileştirilmekte ve verilen eğitimin kalitesi arttırılmaya çalışılmaktadır. İstenilen kaliteye ulaşılabilmesi için öğrencilerin okullarına karşı tutumları ve beklentileri göz önüne alınmalı meslek tercihleri incelenmelidir Problem Cümlesi Meslek lisesi öğrencilerinin okullarına ilişkin görüşleri nelerdir, mühendislik mesleğini tercih etme eğilimleri hangi orandadır? 2 YÖNTEM Bu araştırmada betimsel yöntem kullanılmştır. Veriler, öğrencilerin açık uçlu sorulara verdikleri cevapların sıklıklarına bakılarak elde edilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu, Afyonkarahisar ili Merkez ilçedeki 2 Anadolu Teknik, Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi nde öğrenimlerini sürdüren, 10 farklı bölümden, 3 farklı kademeden (10.,11. ve 12. sınıf ) 612 öğrencisi oluşturmaktadır. 2.1 Evren-Örneklem Araştırmanın evrenini; Afyonkarahisar merkez ilçede 2 farklı Mesleki ve Teknik Lise de( Afyonkarahisar Anadolu Teknik, Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi ile Gazi Anadolu Teknik, Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi ) öğrenim gören yaklaşık 2680 öğrenci, örneklemi ise bu kurumlarda öğrenim gören öğrenciler içerisinden tabakalı ve tesadüfi örnekleme yoluyla seçilmiş 612 öğrenci (Örneklem/Evren~%23) oluşturmaktadır. 14 öğrencinin anketi, cevaplandırmada istenen ciddiyetin dışına çıktıkları için geçersiz sayılmış, örneklemde 598 öğrenci değerlendirilmiştir. Tablo 1: Örneklemi oluşturan meslek lisesi bölümleri Makine Ressamlığı Mobilya Dekorasyon Bilgisayar Endüstriyel Otomasyon Elektrik Kimya Teknolojisi Elektronik Gıda Teknolojisi Metal Tesisat İklimlendirme 3 BULGULAR VE YORUMLAR Bu çalışmada toplanan veriler alt problemlere göre ayrı ayrı analiz edilmiş ve tablolaştırılarak sunulmuştur 3.1. Meslek Lisesi Öğrencilerin Okullarına İlişkin Görüşleri Öğrencilerin Okulu Bitirdikten Sonraki Hedefleri Tablo 2: Öğrencilerin okulu bitirdikten sonraki hedefleri Hedefler f % Üniversiteyi kazanma ,07 İş hayatında çalışmaya başlama 60 10,04 216

3 Sınavsız geçiş yapma 52 8,70 Polislik/Askeriye ye başvurma 25 4,18 Baba mesleğine devam etme 4 0,66 Fikri yok 38 6,35 Meslek lisesi öğrencilerinin büyük çoğunluğu, okullarını bitirdikten sonra eğitim hayatlarına, üniversiteyi kazanarak (%70,07) veya sınavsız geçişle (%8,70) devam etmek istemektedirler. Edindiği mesleki tecrübe ile iş hayatında çalışmaya başlamak isteyen öğrenciler (%10,04) azınlıkta kalmaktadır. Eğitimlerini bir üst basamakta sürdürerek, üniversiteye gitmek isteyen büyük bir çoğunluk bulunmaktadır Meslek Liselerinin Problemi Olarak Görülenler Tablo 3: Meslek liselerinin problemi olarak görülenler Problemler f % ÖSS katsayı sınırlaması ,44 Teknolojik imkanlarda eksiklik ,09 Toplumda yeterli saygıyı görememesi ,72 Fikri yok ,73 Meslek liselerinin en önemli problemini (%33,44) ÖSS katsayı sınırlaması olarak görmektedirler. Bunu yakın bir oranla (%29,09) izleyen diğer problem ise teknolojik eksikliklerdir. Teknolojik eksiklikler, yerel düzeydeki imkanlar kullanılarak aşılabilmektedir ancak üniversiteye giriş katsayısı doğrudan uygulanan sistemin çözüm getirmesi gereken bir sorundur Meslek Liselerini Daha İyi Bir Konuma Taşıyacak En Önemli Etken Tablo 4: Meslek liselerini daha iyi bir konuma taşiyacak etkenler Meslek Liselerini Daha İyi Bir Konuma Taşıyacak f % Etkenler Yüksek kariyerli işlerde çalışmak ,58 Yüksek maaşlı işlerde çalışmak ,73 Öğrencilerin takındığı kişisel 82 13,71 tutum Fikri yok ,96 Meslek liselerini gelecekte daha iyi bir konuma taşıyacak etkenler olarak, mezunlarının yüksek kariyerli işlerde çalışması (%25,58) ve yüksek maaşlı işlerde çalışması (%20,73) görülmektedir. Öğrencilerden çevrelerine karşı takındıkları kişisel tutumu önemli görenler (%13,71) en küçük dilimi oluşturmaktadır. Öğrencilerin yüksek kariyerli ve yüksek maaşlı işlerde çalışma tercihleri, Tablo 2 deki üniversiteyi kazanma ve yüksek öğrenim görme tercihleriyle örtüşmektedir Meslek Liselerinin Beğenilen Özellikleri Tablo 5: Meslek liselerinin beğenilen özellikleri Beğenilen Özellikler f % Meslek öğrenme ,66 Özelliği yok 54 9,03 Sosyal Etkinlik 22 3,67 Ek puan 8 1,33 Fikri yok ,28 Öğrencilerin okullarında en beğendikleri özelliği büyük çoğunlukla (%50,66) bir meslek öğrenmek oluşturmaktadır. Bu özellik aynı zamanda öğrencilerin meslek liselerini tercih etme nedenlerinin başında gelmektedir Meslek Liselerinin Beğenilmeyen Özellikleri Tablo 6: Meslek liselerinin beğenilmeyen özellikleri Beğenilmeyen Özellikler f % Fazla ders ,07 ÖSS yetersizliği 76 12,71 Sosyal çevre 75 12,55 Eski teknoloji 34 5,68 Özelliği yok 33 5,51 Fazla disiplin 24 4,01 Fikri yok ,47 Meslek liselerinde en beğenilmeyen özellik (%19,07), fazla ders sayısı olmuştur. 217

4 ÖSS yetersizliği (%12,71) ve eski teknolojinin (%5,68) üst sıralarda beğenilmeyen meslek lisesi özelliği çıkması, Tablo 3 teki ÖSS katsayı sınırlaması ve teknolojik imkanlardaki yetersizlik sorunları ile örtüşmektedir. Bu grupların dışında, okulunda beğenmediği hiç bir özellik bulunmayan, halinden memnun bir grup (%5,51) da bulunmaktadır. 3.2 Meslek Lisesi Öğrencilerinin Mühendislik Tercihleri Meslek lisesi öğrencilerinin mühendislik tercihleri Tablo 7 de özetlenmiştir. Tablo 7: Meslek lisesi öğrencilerinin mühendislik tercihlerinin sınıflara ve cinsiyete göre dağılımı Sınıf Cinsiyet Tercih (%) Mühendislik Öğretmenlik Diğer 10. Erkek 49,50 33,10 17,40 Sınıf Kız 46,60 46,60 6, Erkek 51,80 30,40 17,80 Sınıf Kız 36,30 27,20 36, Erkek 40,20 39,10 20,70 Sınıf Kız 16,60 66,60 16,80 Erkek ve kız öğrencilerde 10. ve 11. sınıfta mühendis olma görüşü ağır basarken, 12. sınıfa gelindiğinde öğretmen olma görüşü ağırlık kazanmaktadır. Beklenti kuramına göre, insanlar gelecekle ilgili beklentilerini dünya ile ilgili hem geçmiş hem de şu andaki inançlarıyla şekillendirmektedir (Olson, Roese ve Zanna, 1996; Stein ve Hussong, 2007). Bu sonuçlarda son sınıfın sınav yılı olmasının, katsayı probleminin daha iyi anlaşılmasının ve sorunun çözülememesinin önemli etkisi bulunmaktadır. Son sınıf kız öğrencilerde öğretmenlik tercihleri (%66,60), mühendislik tercihlerinin (%16,60) çok üstünde yer almaktadır. Orta öğretim öğrencilerinin değer ve beklentilerinin değerlendirildiği gruplardaki kızların topluma uyum sağlama konularında baskı hissettikleri saptanmıştır. (Riley, 1999).Son sınıf kız öğrencilerin tutumu bu araştırmayı desteklemektedir. Toplum tarafından daha çok benimsenen kız öğrencilerin öğretmen olması fikri, tercihleri etkilemiş olabilir. Diğer tercihler kısmında; polislik, askeriye, baba mesleğine devam etme, serbest meslek vb. bulunmaktadır. 4 SONUÇLAR VE ÖNERİLER Yapılan bu çalışmada meslek lisesi öğrencilerinin okullarına ilişkin görüşleri ve mühendislik tercihleri incelenmiştir. Meslek lisesi öğrencilerinin büyük çoğunluğu, okullarını bitirdikten sonra eğitim hayatlarına, üniversiteyi kazanarak veya sınavsız geçişle devam etmek istemektedirler. Mesleki okullarda okuyan öğrencilerin yüksek öğretime geçişleri ile ilgili de birçok problem yaşanmaktadır. Mesleki yönlendirme eksikliği, meslek eğitiminin toplumda yeterince tanınmaması ve itibar görmemesi, bu yönde uygulanan politikaların eksiklikleri sonucu ortaöğretimden mezun olanların tamamına yakını üniversiteye gitmek istemektedir (Kılıç ve Kuyumcu, 2007). Gelişmekte olan ülkelerde gençler için yüksek öğretime devam etmek önemlidir çünkü daha yüksek sosyo-ekonomik statü ve daha çok toplumsal hareketlilik, bir üniversiteden mezun olmakla bağlantılıdır (Forste, Heaton ve Haas, 2004) yılında fakülte kazanan öğrencilerin oranı Endüstri Meslek Liseleri nde % 4,25, Teknik Liselerde ise %8,56 dır (ÖSYM, 2008). Bu durum meslek lisesi öğrencilerinin hedeflerinden uzak kaldıklarının göstergesidir. Üniversiteyi kazanan öğrenci sayısını arttırmak için meslek liselerinde verilen kültür derslerinin ağırlığı yeniden gözden geçirilmelidir. Bu sayede üniversiteye giriş ve üniversite eğitimi için gerekli altyapı hazırlanabilir. Öğrencileri, meslek liselerinin en önemli problemini ÖSS katsayı sınırlaması olarak görmektedirler. Bunu yakın bir oranla izleyen diğer problem ise teknolojik eksikliklerdir. Meslek liselerini gelecekte daha iyi bir konuma taşıyacak etken, mezunlarının yüksek kariyerli işlerde çalışması olarak görülmektedir. Bunu izleyen diğer etken ise yüksek maaşlı işlerde çalışmaktır. Cevap verenlerin büyük çoğunluğunun ise bu konuda fikri bulunmamaktadır. Öğrencilerin okullarında en beğendikleri özellik büyük çoğunlukla bir meslek öğretmesi olmuştur. Bu konuda fikri olmayanların yüzdesi de fazladır. Meslek liselerinde en beğenilmeyen özellik, fazla ders sayısı olmuştur. Meslek liselerinde öğrenciler fazla ders yükünü, sosyal çevre eksikliğini, fazla disiplini beğenilmeyen özellik olarak sıralamaktadırlar. Sosyal aktiviteler (kulüp kurma, şenlik ve gezi düzenleme) arttırılarak, öğrencilerin memnuniyet seviyeleri yükseltilebilir. Meslek lisesi öğrencilerinde mühendisliği tercih etme oranları 10. ve 11. Sınıfta yüksek iken, son sınıf 12. Sınıfta bu oranlar düşmektedir. Bu duruma sebep olarak üniversite sınavının yaklaşması ve katsayı uygulamasının belirleyiciliğinin hissedilmesi gösterilebilir. 218

5 5 KAYNAKÇA Çalık, T. ve Sezgin, F., Küreselleşme, Bilgi Toplumu ve Eğitim. Kastamonu Eğitim Dergisi, Cilt:13 No:1. Özpınar, Y., Mesleki Ve Teknik Ortaöğretim Okulları Ve Yüksek Okulların Yeniden Yapılandırılması, Basiad Yayınları, No:8, Eylül, Denizli. MEB, Sayılı Meb. Milli Eğitim Temel Kanunu İle İlköğretim Ve Eğitim Kanunu. Ankara: Milli Eğitim Basımevi. Alkan, C., Doğan, H. ve Sezgin, İ., Mesleki ve Teknik Eğitimin Esasları,Gazi Ünv. İletişim Fakültesi Basımevi, Ankara. Turan, K., Mesleki ve Teknik Eğitimin Gelişmesi ve Mehmet Rüştü Uzel. İstanbul: MEB. Koçer, H. A., Türkiye de Modern Eğitimin Doğuşu Ankara, Uzman Yayınları, No:1. TÜİK, Okul Grubu ve Öğretim Yılına Göre Okul, Öğretmen, Şube, Öğrenci ve Mezun Olan Öğrenci Sayıları İstatistikleri, Yılmaz, H., Beceriler, Yeterlilikler ve Meslek Eğitimi: Finansman Yapısı ve Politika Önerileri, TÜRKONFED, İstanbul. Şahin, İ. ve Fındık T., Türkiye de Mesleki ve Teknik Eğitim: Mevcut Durum, Sorunlar ve Çözüm Önerileri, TSA, Yıl:12, Sayı: 3. Buchmann, C., ve Hannum, E., Education And Stratification İn Developing Countries:A Review Of Theories Of Research. Annual Review Of Sociology, Pp.27, Olson, J.M., Roese, N.J. ve Zanna, M.P., Expectancies. In E.T. Higgins & A.W. Kruglanski (Eds.) Social Psychology: Handbook Of Basic Principles (Pp ).New York:Guilford Press. Stein, G.L. ve Hussong, A., Social And Academic Expectations About High School For At-Risk Rural Youth. American Secondary Education 36(1) Fall, Riley, R.W., High School Students: Values & Expectations. Presidents & Prime Ministers, , Jul/Aug, Vol. 8, Issue 4. Kılıç A. ve Kuyumcu A., Teknik Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Gelecekten Beklentileri, 16. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, 5-7 Eylül Forste R., Heaton, T. B. ve Haas D. W., Adolescents Expectations For Higher Education İn Bogotá, Colombia, And La Paz, Bolivia. Youth Society, Vol. 36 No. 1, September, ÖSYM, Lisans Düzeyindeki Öğrenci Sayıları İstatistikleri. 219