AB Türkiye Vize Serbestleştirilmesi Süreci

Transkript

1 AB Türkiye Vize Serbestleştirilmesi Süreci Aralık 2013 Mayıs Aralık 2013 Geri Kabul Anlaşması imzalandı AB Türkiye Vize Serbestleştirilmesi Diyaloğu başladı Vize Serbestleştirilmesi Yol Haritası 20 Ekim 2014 AB Komisyonu nun vize serbestleştirilmesi sürecinde sağlanan ilerlemeyi değerlendirdiği I. Rapor yayımlandı. Bu kapsamda toplam 72 gereklilik bulunuyor. Kararlar 29 Kasım 2015 AB Türkiye Zirvesi Vize serbestleştirilmesi diyaloğu Bu gereklilikler 5 ana başlık altında toplanıyor: I. Seyahat belgelerinin güvenliği II. Göç yönetimi III. Kamu düzeni ve güvenlik IV. Temel haklar V. Yasadışı göçmenlerin geri kabulü Vize Serbestleştirilmesi Eylem Planı kapsamında kriterlerin yerine getirilmesi süreci hızlandırılacak. AB Komisyonu tarafından hazırlanan vize serbestleştirilmesi süreci ikinci değerlendirme raporu Mart 2016 ta yayımlanacak. AB Türkiye Geri Kabul Anlaşması Haziran 2016 tan itibaren tam olarak uygulanacak. Vize serbestleştirilmesi süreci ilerlemesinin değerlendirildiği üçüncü rapor 2016 sonbaharında yayımlanarak, kriterlerin tam olarak yerine getirildiğinin değerlendirilmesi durumunda Türk vatandaşlarına kısa süreli kalışlar için Schengen Alanı na ziyaretlerinde vize uygulamasının kaldırılmasına yönelik sürecin Ekim 2016 da tamamlanması hedefiyle AB Komisyonu önerisi AB Konseyi ve Avrupa Parlamentosu na sunulacak. kapsamında AB Komisyonu nun 4 Mayıs tarihli değerlendirmesine göre 72 i kriterden 65 i tamamlandı. Mart 2016 AB Komisyonu nun vize serbestleştirilmesi sürecinde sağlanan ilerlemeyi değerlendirdiği II. Rapor yayımlandı. T Ü S İ AD B U S I N E S S E U R O P E Ü Y E S İ D İ R - AV R U PA Ö Z E L S E K T Ö R K O N F E D E R AS Y O N U bxloffice@tusiad.org 1

2 18 Mart 2016 AB Liderler Zirvesi AB Türkiye Göç Alanında Ortak Eylem Planı Ek Önlemler üzerine Anlaşma Türk vatandaşlarına yönelik vize uygulamasının kaldırılması için hedef: Haziran 2016 Mart - Nisan 2016 Vize Serbestleştirilmesi Yol Haritası kapsamında geriye kalan 36 kriterin tamamlanması. 4 Mayıs 2016 AB Komisyonu III. Değerlendirme Raporu 539/2001 sayılı Konsey Tüzüğü üzerinde değişiklik önerisi Mayıs - Haziran 2016 Türkiye tarafından geriye kalan 5 kriterin yerine getirilmesi ** İlk okumada onaylanması durumunda Avrupa Parlamentosu AB Konseyi I. LIBE* Komitesi görüşü > ilk taslak II. LIBE ve ilgili Komiteler > değişiklik önerileri III. LIBE > değişikliklerin kabulü IV. Avrupa Parlamentosu Genel Kurulu > son metnin oylaması AB Resmi Gazetesi nde yasa değişikliğinin yayımlanması. * Avrupa Parlamentosu Sivil Özgürlükler, Adalet ve İçişleri Komitesi. ** AB Türkiye Geri Kabul Anlaşması nın tüm maddelerinin 1 Haziran da yürürlüğe girmesi ve biyometrik pasaportlara ilişkin geçiş dönemi belirlendiğinden bu süre içinde tamamlanması gereken kriter sayısı beş olarak tespit edilmekte. *** İngiltere ve İrlanda AB vize politikası kapsamı dışında; oy kullanmayacak. Oylama, bir sonraki Adalet ve İçişleri Konseyi toplantısına yetişmemesi durumunda Haziran ayı içerisinde başka bir AB Konseyi toplantısının gündemine alınabilir. 2

3 AB Komisyonu Vize Serbestleştirilmesi Yol Haritası III. Değerlendirme Raporu * İlerleme düzeyi Kriter Sayısı Tamamlandı 65 Tamamlanmak üzere 1 Kısmi olarak tamamlandı 3 Yerine getirilmedi 3 * AB Komisyonu değerlendirmesi 4 Mayıs 2016 tarihinde yayımlandı. Vize Serbestleştirilmesi Etki Analizi 4 Mart ve 4 Mayıs tarihlerinde yayımlanan AB Komisyonu Değerlendirme Raporlarının ek belgesi olarak yayımlanan belgelerde Türk vatandaşlarına vize serbestleştirilmesi kararının AB ülkeleri için yasadışı göç, sığınma başvuruları ve kriminal açıdan etkilerini ele alan «etki analizi» sonuçları paylaşılıyor. Etki analizi kısa süreli kalışlar için Schengen Alanı na seyahatlerinde Türk vatandaşlarına yönelik vize uygulamasının kaldırılmasının AB üzerindeki olası olumsuz sonuçlarının vize serbestleştirilmesi sürecinde öngörülen kriterlerin yerine getirilmesi ile önemli oranda sınırlandırıldığını gösteriyor. Etki analizinin sonuçları özetle şu şekilde: o Vize serbestleştirilmesi sürecinin tamamlanması ile AB ye yasadışı yollarla göç eden Türk vatandaşlarının sayısında belirli bir oranda artış beklenmektedir. Bu etki özellikle halihazırda Türk kökenli vatandaşların yoğun olduğu üye ülkelerde hissedilecektir. o Ancak bu etkinin sınırlı olması beklenmektedir. Kriterlerin yerine getirilmesi durumunda kontrol edilebilir düzeyde olacaktır. o Türk resmi makamları örgütlü suçlarla ve terörizmle mücadelede önemli sonuçlar elde etmektedir. o AB ve Türkiye arasındaki terörizmle mücadele diyaloğu, aradaki işbirliğini güçlendirmektedir. o Geri kalan 7 kriterden özellikle 6 tanesinin karşılanması ile birlikte AB de güvenlik açısından ortaya çıkacak olumsuz etkilerin çözümlenmesi güvence altına alınacaktır. o Söz konusu 6 kriterden biri olan biyo-metrik pasaportların AB standartlarına uygun güvenlik özellikleri içerecek şekilde güncellenmesi halihazırda ele alınmakta olan bir konudur. Etki analizi sonuçları vize uygulamasının kaldırılması için Avrupa Parlamentosu ve AB Konseyi nde gerçekleştirilecek oylamalarda dikkate alınacaktır. Son Gelişmeler ve Ek Bilgi: Schengen Alanı na vizesiz seyahat imkanı tanınan ülkelerin söz konusu kriterleri yerine getirmediğine karar verilmesi durumunda AB vize uygulamasını yeniden başlatma kararı alabilmektedir. 4 Mayıs ta AB Komisyonu Türk vatandaşlarına kısa süreli kalışlar için Schengen Alanı na seyahatlerinde vize muafiyeti uygulanması için gerekli yasa değişiklik önerisinin yanı sıra mevcut çerçevede öngörülen «askıya alma mekanizmasının» kapsamının genişletilmesi ve mekanizmanın işletilmesi için gerekli süreçlerin hızlandırılması yönünde 539/2001 sayılı Konsey Tüzüğü üzerinde değişiklik önerisini sundu. Dolayısıyla uygulamaların sürekliliği önem taşıyor. Ancak söz konusu değişiklik önerisi, sadece Türkiye ile vize muafiyeti sürecini kapsamıyor. Vize muafiyeti uygulanan tüm ülkeler için geçerli olacak bir yasa değişikliği söz konusu. AB Komisyonu, Gürcistan, Ukrayna, Türkiye ve Kosova vatandaşları için yakın dönemde gerçekleştirdiği vize serbestleştirmesi önerileri sonrasında, bazı üye ülkelerde ortaya çıkan endişelere yanıt olarak bir değişikliği önerdi. 3

4 AB Komisyonu Raporu 4 Mayıs Haziran 2016 ya Kadar Tamamlanması Gereken Gerekliler I. Seyahat Belgelerinin Güvenliği 1 Kriterler UYGULAMA Uluslararası Sivil Havacılık Organizasyonu (ICAO) standartlarına uygun biyometrik seyahat belgelerinin düzenlenmesi Son Durum Tamamlanmak üzere Ek Bilgi * AB standartlarına uygun parmak izi bilgisi içeren çipli biyometrik pasaportların dağıtımının yapılması ve gerekli ekipmanın temin edilmesi gerekmekte. Kullanımda olan pasaportlar parmak izi bilgisi içermemekte. AB Komisyonu yeni pasaportların dağıtımı için 2016 yılı sonuna kadar süre belirledi. Haziran 2016 dan yıl sonuna kadar geçiş dönemi için ICAO standartlarıyla uyumlu bilgileri içeren kısa süreli geçici pasaportların dağıtımı gerçekleştirilecek. Ekim 2016 da parmak izi bilgisi içeren ve AB standartlarıyla tam uyumlu biyometrik pasaportların dağıtımı başlatılacak. Biyometrik pasaportların oluşturulması için gerekli teknik ekipman AB tarafından finanse edilen proje kapsamında sağlanacak. Vize uygulamasının kaldırılması kararının AB tarafından onaylanması halinde, vizesiz seyahat imkanı sadece biyometrik pasaport sahibi olan Türk vatandaşlarına sağlanacak. Türkiye de yaklaşık 8 milyon vatandaşın pasaport sahibi olduğu bildirilmekte. III. Kamu Düzeni ve Güvenliği ÖRGÜTLÜ SUÇLAR, TERÖR ve YOLSUZLUKLA MÜCADELE 42 Yolsuzlukla mücadele Ulusal Stratejisi nin, Eylem Planı nın ve GRECO (I, II ve III. Değerlendirme Turları) önerilerinin etkin bir şekilde uygulanması Yerine getirilmedi Yolsuzlukla Mücadele Ulusal Stratejisi ve Eylem Planı nın uygulaması kısmen tamamlandı. Yolsuzlukla mücadele üzerine yeni strateji belgesi ve eylem planı 30 Nisan da kabul edildi. Çalışmalarda araştırmalara ağırlık verildi, somut uygulamalar zayıf kaldı. Eylem Planı uygulama raporu Başbakanlık ile paylaşıldı, ancak diğer resmi kurumlar ve kamuoyu ile paylaşılmadı. Yolsuzlukla mücadele politikasının geliştirilmesi ve gözetimi süreçlerine sivil toplum kuruluşları dahil olmamakta. Bu kuruluşlarla bilgi paylaşımı veya düzenli istişare işletilmemekte. GRECO III. Değerlendirme süreci sonucunda belirlenen önerilerin uygulanması çalışmaları sürmekte. Değerlendirmede Türkiye nin ara dönem değerlendirme raporundaki 11 önerinin uygulanmasında somut ilerleme sağlamadığı ya da kısmi olarak uyguladığı belirtilmekte. Türkiye toplam 17 önerinin 6 sını yeterli derecede, 7 sini kısmi olarak karşıladı; 4 tanesi uygulamaya alınmadı. Türk makamları GRECO önerilerinden henüz yerine getirilmemiş olanların 30 Nisan da kabul edilen Yolsuzlukla Mücadele Eylem Planı ile ele alınacağını belirtmekte. AB Komisyonu siyasi partilerin finansmanı, dokunulmazlık, rüşvet ve yargının bağımsızlığı alanları öncelikli olmak üzere GRECO IV. Değerlendirmesi sonucunda Türkiye nin yerine getirmesi gereken 22 öneriyi etkili uygulaması için gerekli olan mevzuatın henüz oluşturulmadığını değerlendiriyor. Rapor Türkiye de Anayasa nın koyduğu güvenceye rağmen yargının yürütmeden yeterince bağımsız olmadığını belirtiyor. Yolsuzlukla mücadele strateji belgesi ve eylem planı üzerine Genelge siyasi etik alanında çalışmaların 12 ay içerisinde tamamlanmasını öngörüyor. ADLİ İŞBİRLİĞİ 47 Suçluların iadesi alanında merkezi yetkililerle doğrudan temasların teşvik edilmesi dahil olmak üzere tüm AB üye ülkeleriyle cezai konularda etkili adli işbirliği yürütülmesi Kısmen tamam Cezai Konularda Uluslararası Adli İşbirliği Kanunu Tasarısı 24 Mart ta TBMM ye iletildi ve 22 Nisan da kabul edildi. AB ülkeleri ve Türkiye suçluların iadesi alanında işbirliği yürütmekte. Ancak AB Komisyonu değerlendirmesine göre işbirliği henüz sınırlı düzeyde. Temel sorun G.Kıbrıs ın Türkiye tarafından tanınmamasından kaynaklanmakta. Diğer ülkelerle işbirliği de tatmin edici düzeyde değil. G.Kıbrıs ile adli işbirliğine ilişkin Türkiye nin tutumu Meşruhatlı Vize Serbestleştirilmesi Yol Haritası kapsamında not edildi. Türk yetkililer üye ülkelerle bu alanda işbirliğinin güçlenmesine yönelik niyetlerini iletti. * AB Komisyonu nun 4 Mayıs tarihli «Vize Serbestleştirilmesi Süreci Yol Haritası Gerekliliklerinin Yerine Getirilmesinde Sağlanan İlerlemeye İlişkin III. Rapor» kapsamındaki değerlendirmelerinin yanı sıra son gelişmelere ilişkin bazı ek bilgi ve değerlendirmeleri içermektedir. 4

5 Kriterler III. Kamu Düzeni ve Güvenliği Son Durum Ek Bilgi KOLLUK KUVVETLERİ ARASINDA İŞBİRLİĞİ 54 Europol ile operasyonel işbirliği anlaşmasının imzalanması Yerine getirilmedi Kişisel Verilerin Korunması Kanunu 7 Nisan da Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Europol ile anlaşmanın imzalanması için Kişisel Verilerin Korunması Kanunu üzerinde gerekli değişiklikler tamamlanmalı. İlgili kanun katılım müzakereleri kapsamında bilgi toplumu konulu 10 numaralı başlık, 23 numaralı yargı ve temel haklar ve 24 numaralı adalet, özgürlük ve güvenlik konulu başlıkların gereklilikleri arasında. Europol ile Emniyet Genel Müdürlüğü arasında işbirliğinin artırılması ve irtibat görevlisi atanması üzerine anlaşma 21 Mart ta imzalandı. VERİ KORUMA Kişisel verilerin korunmasından sorumlu olan makamın bağımsızlığı konusu dahil olmak üzere AB standartlarıyla uyumlu kişisel verilerin korunması mevzuatının kabul edilmesi ve uygulanması Örgütlü suçlar ve terörle ilgili yasal çerçevenin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihadı, AB mevzuatı ve üye ülke uygulamaları ile uyum içerisinde düzenlenmesi; düzenlemelerin mahkemeler, güvenlik güçleri ve kolluk kuvvetleri birimleri arasında özgürlük ve güvenlik hakkını, adil yargılanma, ifade özgürlüğü, toplanma ve örgütlenme özgürlüğünü güvence altına alacak şekilde uygulanmasının sağlanması Kısmen tamam Kişisel Verilerin Korunması Kanunu 7 Nisan da Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yeni yasa AB standartlarıyla uyum teşkil etmemekte. Kişisel Verileri Koruma Kurumu nun kompozisyonu ve işleyişine yönelik maddeler Kurumun bağımsız işleyişini güvence altına almamakta. Kolluk kuvvetleri ve yargı makamlarının faaliyetleri yasada öngörülen kişisel verilerin korunması kurallarına yönelik yükümlülükler kapsamına tam olarak alınmamakta. Ek olarak Türkiye nin gelecekte AB Veri Koruma Yasası ve kolluk kuvvetleri ve yargı makamları için veri koruma kurallarını içeren yönetmelik ile uyum sağlaması için Kanun kapsamında farklı değişiklikler gerekmekte. İlgili kanun katılım müzakereleri kapsamında bilgi toplumu konulu 10 numaralı başlık, 23 numaralı yargı ve temel haklar ve 24 numaralı adalet, özgürlük ve güvenlik konulu başlıkların gereklilikleri arasında. IV. Temel Haklar VATANDAŞ ve AZINLIKLARIN HAKLARININ KORUNMASI ve AZINLIK GRUPLARA MENSUP KİŞİLERE SAYGI Yerine getirilmedi Türkiye nin terörizm tanımı AB müktesebatından farklı olmaya devam etmekte. Avrupa müktesebatı ve uluslararası hukukta yeri olan «orantılılık ilkesi» Türk yasalarına dahil edilmeli. İç Güvenlik Yasa Paketi temel haklar konusunda olumsuzluklara sebep olmakta. Türk makamlarının gösteriler için sınırlı yol güzergahı tanımlaması ifade ve toplanma özgürlüğünü kısıtlamakta. İfade ve medya özgürlüğü, toplanma özgürlüğü ve dokunulmazlıklar konusunda sık sık kısıtlamalar meydana gelmekte. Gazetecilerin ve akademisyenlerin tutuklanması terörizmle ilişkilendirilerek haklarında dava açılması ifade özgürlüğüne zarar vermekte. Güvenlik güçlerinin göstericilere müdahalesi uluslararası insan hakları standartlarına aykırıdır. Avrupa Konseyi Yüksek Komiseri nin 2013 raporunda Türkiye nin güvenlik kuvvetlerinin gösterilerde orantılı güç kullanması yönünde (özellikle göz yaşartıcı gaz ve ateşli silah kullanımı) açık yasalar benimsemesi gerektiği belirtilmiştir. Türkiye bu alandaki eksiklikleri henüz gidermedi. Gazetecilerin müdahaleye maruz kalmadan ve güven içinde olay yerinden haber yapabilme hakkı, yaralıların tıbbi yardıma erişim hakkı uluslararası standartlara uygun değil. Kolluk Gözetim Komisyonu Kurulması Hakkında Kanun 3 Mayıs ta TBMM de kabul edildi. Bu kurulun İçişleri Bakanlığı ndan bağımsız olması gerekiyor. AB Komisyonu terörle mücadeleye ilişkin yasal düzenlemeler üzerinde AB müktesebatı, Avrupa Konseyi standartları ve AİHM içtihadı ile uyum teşkil edecek şekilde değişikliklerin yapılmasını önermekte. 5

6 V. Yasadışı Göçmenlerin Geri Kabulü Kriterler Son Durum Ek Bilgi 68 İKİNCİL DÜZENLEME UYGULAMA AB Türkiye Geri Kabul Anlaşması nın geri kabul prosedürlerinin tüm üye ülkelere yönelik düzgün bir şekilde işlediğini gösterecek şekilde tam olarak ve etkili şekilde uygulanması Kısmen tamam Üçüncü ülke vatandaşlarının geri kabulüne ilişkin maddelerin 1 Haziran dan itibaren uygulanmaya başlaması kararlaştırıldığı için AB Komisyonu uygulamanın bir değerlendirmesini yapabilecek durumda değil. Bazı AB ülkelerindeki Türk Konsoloslukları geri kabul işlemlerinde kişilerin hangi ülke vatandaşı olduklarının tespiti ve seyahat belgelerinin hazırlanması gibi uygulamaları belirlenen süre içerisinde gerçekleştirmemekte. Türk Konsoloslukları uygulamada Üye Ülkelerin geri gönderme kararlarını sorgular durumda kalmakta ve Türk vatandaşlarını koruma görevlerini Geri Kabul Anlaşması nın önüne koyarak anlaşmada olmayan bir basamak yaratmakta. AB Türkiye Geri Kabul Anlaşması nın üçüncü ülke vatandaşlarına yönelik maddelerinin 1 Haziran dan itibaren uygulamaya geçirilmesi için AB Türkiye Ortak Geri Kabul Komitesinin ilgili «2/2016 Sayılı Kararının Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı» 3 Mayıs ta TBMM de kabul edildi. Geri Kabul Anlaşması nın 20. maddesi uyarınca Türkiye ve Almanya Uygulama Protokolünü imzalama kararı aldı. Norveç ile Uygulama Protokolü ne ilişkin üç müzakere turu gerçekleştirdi. Göç Yönetimi Strateji Belgesi hazırlanacak. Bu yönde Ocak ve Şubat 2016 da 6 çalıştay düzenlendi. Türkiye, G. Kıbrıs ı tanımamaktadır. Bu husus Geri Kabul Anlaşması çerçevesinde de AB nezdinde kayıt altına alındı. 6