1. Sosyal Politika, hangi tarihsel olayın kendine özgü koşulları altında doğup gelişmiş bir sosyal bilim dalıdır?

Transkript

1 ÜNİTE 1 Sosyal Politika Bilim Dalı Sosyal Politika bilim dalını neden tanımlamak gerekir? Sosyal Politika bilim dalını tanımlamak neden güçtür? Sosyal Politika ile çevresindeki başka sosyal bilim dalları arasındaki konu ve yaklaşım farklılıklarını iyi kavrayabilmek için, bu bilim dalını önce tanımlamak gerekir. Sosyal Politika, sosyal nitelikli politikaları konu alır. Sosyal ve politika sözcüklerinin sözlüklerdeki anlamları Sosyal Politika bilim dalını doğru olarak ifade edebilmede yetersiz kalır. Ayrıca, Sosyal Politika bilim dalının tanımını oluşturan kavramların anlamları, tarihsel bir süreç içinde sürekli ve köklü biçimde değişmiştir. Bu bilim dalının niteliklerini eksiksiz olarak yansıtabilecek, her dönemde geçerli bir tanım yapabilmek bu nedenle güçtür. Devletler ilk kez nerede, hangi dönemde ve çerçevede sosyal nitelikli politikalar izlemeye başlamıştır? Devletler; 18. yüzyıl sonlarında önce İngiltere de, daha sonra da Batı Avrupa ülkelerinde yaşanılan Sanayi Devrimi nin kendine özgü ortam ve koşulları altında, sosyal nitelikli politikalar izlemeye başlamışlardır. Devletlerin sosyal nitelikli politikalar izlemeye başladığı dönemlerde Sosyal Politika, Sanayi Devrimi ile birlikte doğan ve giderek çoğalan işçi kesiminin iş ilişkileri ve yaşamında korunmasını öngören ilkeler, kamusal kararlar ve uygulamalar çerçevesinde algılanmıştır. Sosyal politikaların kapsamı ve konuları günümüze dek süregelen dönem içinde hangi nedenlerle, nasıl değişmiştir? Özellikle yakın geçmişimizde teknolojik, demografik, hukuki, toplumsal, siyasal alanlarda yaşanan pek çok olay ve oluşum, izlenilen sosyal politikaların kapsam ve konularına daha önceki dönemlere göre çok daha farklı boyutlar kazandırmıştır. işçi statüsü altında çalışanların yanısıra, hızla gelişen hizmet ve kamu kesimlerinde bağımlı statüler altında çalışanlar ile ekonomik yönden güçsüz ve bir iş bulup çalışabilme olanakları toplumun başka bireylerine göre daha sınırlı olan ya da bu olanaktan tümüyle yoksun bulunan kesimler de bu politikaların kapsamı içinde yer almışlardır. Sosyal politikaların kapsamındaki sürekli genişleme, konularının da zamanla çoğalmasına yol açmıştır. Sosyal politikaların konuları; iş ilişkileri ve yaşamı ile sınırlı olmaktan çıkıp, toplumdaki tüm bireylerin yaşamları boyunca ve hatta öldükten sonra bile sorumluluklarını üstlenen bir çeşitlilik kazanmıştır. Sosyal Politika bilim dalı nasıl tanımlanabilir? Sosyal Politika; toplumun bağımlı çalışan, ekonomik yönden güçsüz ve özel olarak esirgenmesi gereken kesimlerinin korunmalarını öngören politikaları konu alan bir sosyal bilim dalı olarak tanımlanabilir. Sosyal Politika yı, bireylerin gerek iş ve gerekse toplumsal yaşamları içinde karşılaştıkları ya da karşılaşabilecekleri tüm olumsuzluklara karşı korunup, gerektiğinde ise bakılıp, gözetilmelerini öngören politikaları üreten, sorgulayan ve uygulayan sosyal bilim dalı olarak da tanımlayabiliriz. Sosyal Politika bilim dalı ile kurulu siyasal ve ekonomik düzen arasında bir ilişkisi kurulabilir mi? Bu bilim dalının akademik temelleri ne zaman, kimler tarafından, hangi ülkede atılmıştır? Sosyal Politika bir ülkenin salt ekonomik düzenine,gelişmişlik düzeyine ya da yönetim biçimi doğrudan bağlı bir bilim dalı olarak irdelenemez.

2 Sosyal Politika bilim dalının akademik temelleri Alman bilim adamları tarafından Almanya da, 19. yüzyıl ın sonlarında atılmıştır. Sosyal Politika göreli olarak genç bir disiplindir. Bilimsel rüştünü kanıtlayıncaya dek konuları, kendisinden daha önce doğup, gelişmiş başka sosyal bilim dalları kapsamında görülüp, irdelenmiştir. Bu bilim dalını ifade eden Sosyal Politika adı, özellikle Avrupa ülkelerinde benimsenerek, bilimsel literatüre yerleşmiştir. Sosyal Politika bilim dalına önem kazandıran özellikleri nelerdir? Sosyal Politika, konu aldığı politikaların kapsamında bulunan kesimlerin salt sayısal çoklukları nedeniyle değil, nitelikleri nedeniyle de önem taşır. Sosyal devlet ilkesi; herkese, içinde yaşamakta olduğu toplumun olanaklarına uygun bir yaşam düzeyini sağlamakla kendini görevli bilen devlet anlayışını ifade eder. Toplumdaki bireylerin hiçbir ayrım gözetmeksizin ekonomik ve sosyal tüm haklara sahip kılınmalarını, bu hakları özgürce kullanabilmelerini hukuken güvence altına almakla kendini yükümlü gören devlet hukuk devleti ilkesini benimsemiş sayılır. izlenilen sosyal politikaların gelişmişlik düzeyi, bir devletin sosyal devlet ilkesini benimsemiş olmasının da bir ölçütü olarak gösterilebilir. 1. Sosyal Politika, hangi tarihsel olayın kendine özgü koşulları altında doğup gelişmiş bir sosyal bilim dalıdır? a. Fransız Devrimi b. Rönesans ve Reform c. Sanayi Devrimi d. I.Dünya Savaşı e Ekonomik Bunalımı 2. Devletlerin ilk kez sosyal nitelikli politikalar izlemeye başladığı dönemde, bu politikaların kapsamına kimler giriyordu? a. Çocuklar ve gençler b. Bağımlı statü altında çalışanlar c. Ekonomik yönden güçsüz olanlar d. işçi statüsünde çalışanlar e. Kadın işgücü 3. Sanayi Devrimi nin hangi ülkede ve hangi dönemde başladığı kabul edilir? a. ingiltere de, 18. yüzyıl başlarında b. ingiltere de, 18. yüzyıl sonlarında c. Fransa da, 18. yüzyıl ortalarında d. Almanya da, 19. yüzyıl ın ilk yarısında e. Almanya da, 19 yüzyıl ortalarında 4. Aşağıdakilerden hangisi, sosyal politikalara doğrudan konu olan kesimler kapsamında yer almaz? a. Sakat ve eski hükümlüler b. Bağımlı statü altında çalışanlar c. Kamu görevlileri

3 d. Çocuk ve kadın işgücü e. Bir sanayi işletmesinin sahibi 5. Aşağıdaki bağımlılıklardan hangisi çalışanın, işin yapılması, yürütüm biçimi ve koşulları yönünden çalıştırana tâbi olmasını ifade eder? a. Teknik b. Hukuki c. Mali d. Ekonomik e. Sosyal 6. Sosyal Politika'nın bir sosyal bilim dalı olarak akademik temelleri hangi ülkede atılmıştır? a. ingiltere b. Fransa c. Almanya d. ABD e. italya 7. Aşağıdakilerden hangisi, sosyal hukuk devleti ilkesine biçim veren bir etkendir? a. Sosyal politika alanındaki basılı çalışmaların çokluğu b. Sanayinin gelişme hızı c. Bağımlı statüler altında çalışanların çokluğu d. Ölüm oranlarının azlığı e. Sosyal politikaların gelişmişlik düzeyi 8. Aşağıdakilerden hangisinin, bağımlı statü altında çalıştığı söylenebilir? a. Serbest meslek sahipleri b. Esnaf ve sanatkarlar c. işçiler d. Avukatlar e. Toprak sahibi çiftçiler 9. Aşağıdakilerden hangisi, sosyal politikaların göreli yeni sayılabilecek konularından biri değildir? a. Ayrımcılığın engellenmesi b. Tüketicinin korunması c. Yer ve su altında çalıştırma yasakları d. Sakat ve eski hükümlülerin istihdamı e. Yaşlıların bakım ve gözetimi 10. Aşağıdakilerden hangisinin, sosyal politikaların önem kazanmasında rolü olmamıştır? a. 1. ve 2. Dünya Savaşı b. Ekonomik entegrasyon süreci c. işgücü hareketlilikleri d. Sovyetler Birliği nin Dağılması E 1929 Ekonomik Bunalımı CEVAPLAR C D B E A

4 C E C C D ================================================== == ÜNİTE 2 Sosyal Politika ile Sosyal Politika'ya Yakın Bilim Dalları Arasındaki Yaklaşım Farklılıkları Sosyal politikalar hangi kurum ve kuruluşlarca taşınır? Sosyal Politika, sosyal nitelikli kamusal politikaları konu alan bir sosyal bilim dalıdır. Bu nedenle başka kamusal niteliği olan politikalar gibi devlet eli ve denetimi altında sürdürülür. Yerel yönetimler ile kar amacı gütmeyen gönüllü kuruluşların izleyecekleri sosyal içerikli politikalar,sosyal politikaları destekleyerek, güçlendirir. Sosyal politikalar ulusal ve uluslararası bağlamda neden ve nasıl ayrımlaştırılabilir? Bir ülkenin ekonomik, sosyal, yönetsel ve kültürel koşulları, o ülkede izlenilen sosyal politikalara ulusal bir kimlik kazandırır. Yönetim biçimi, ekonomik gelişmişlik düzeyi ve düzeni ne olursa olsun her ülkenin izlediği kendine özgü sosyal politikaları vardır. Sosyal politikaların uluslararası kaynakları, günümüzde ulusal sosyal politikaları büyük ölçüde yönlendirip, biçimlendirmektedir. Sosyal politikalarla ulaşılmak istenilen hedeflere, nasıl varılabilir? Sosyal politikalarla varılmak istenilen hedeflere ancak, sosyal planlama, hukuk normları, bu bilim dalına özgü sistemler, teknikler, bu amaçla yapılandırılan çeşitli kurum ve kuruluşlar aracılığıyla ulaşılabilir. Sosyal politikalar hangi kaynaklardan finanse edilir? Sosyal politikalar, ağırlıklı olarak devlet bütçesinden ayrılan paylarla finanse edilir. Başta yerel yönetimlerin bütçeleri olmak üzere, parasal nitelikli yaptırımlar, belirli bir amaca ayrılmış özel vergiler, harçlar, şans oyunlarının gelirleri, bağışlar, uluslararası kuruluşlardan alınan çeşitli yardımlar da sosyal politikaların kaynakları arasında yer alır. Sosyal Politika ile Ekonomi, Hukuk, Endüstri ilişkileri ve insan Kaynakları Yönetimi disiplinleri arasında nasıl bir benzerlik ve hangi farklılıklar bulunur? Sosyal Politika sosyal bir bilim dalıdır. Bu nedenle de konusu insan, bir başka deyişle toplum olan başka sosyal bilim dalları ile aynı sistematik içinde yer alır. Sosyal Politika, konu aldığı politikaların kamusal niteliği nedeniyle, yine kamusal nitelikli politikaları konu alan başka sosyal bilim dalları ile de benzeşir. Ayrıca, aynı ya da benzer konuları olması yüzünden bu bilim dalının bazı sosyal bilim dalları ile özel bir yakınlığı da vardır. Kapsamında bulunan konulara, kendine özgü yöntemlerle yaklaşırken, komşu bilim dallarının bilgi ve verilerinden büyük ölçüde yararlanır. Ancak, bu bilim dallarının konuları ve yaklaşımları arasında önemli farklılıklar vardır. Bu nedenle de, Sosyal Politika ile bu bilim dalının çevresinde bulanan sosyal bilim dalları arasındaki yakınlık, Sosyal Politika nın akademik yetkinliğini kanıtlamış, bağımsız bir sosyal bilim dalı olma özelliğini ortadan kaldırmaz. Ekonomi nin konusu, ekonomik nitelikli olaylar ve oluşumlardır. Ekonomi bilminin alt dallarından birisi olan Ekonomi Politikası, ekonomik nitelikli belirli bir hedefe ulaşabilmek doğrultusunda alınabilecek kamusal politikaları, bir başkası olan Çalışma Ekonomisi ise spesifik olarak işgücünü bir

5 üretim faktörü olarak ele alarak inceler. Hukuk kurallarını konu alan Hukuk Bilimi, Sosyal Politika nın yarattığı ilkelerin hukuki düzenlemeler aracılığı ile uygulamaya konulabilmesi doğrultusunda bir araç niteliği taşır. Endüstri ilişkileri, ya da Endüstriyel ilişkiler, örgütlü iş gören ve işveren ile devlet arasındaki ilişkileri bir sistem bütünlüğü içinde irdeleyen bir disiplindir. Bir işletmede çalışanların tümü, o işletmenin insan kaynağını oluşturur. İnsan Kaynakları Yönetimi, bu kaynağın işletmenin stratejik hedefleri doğrultusunda en etkili ve verimli biçimde nasıl değerlendirileceğini ele alarak inceler. Bu çerçevede insan Kaynakları Yönetimi disiplini; işletmenin gereksinim duyduğu işgücünün sağlanılmasından geliştirilmesine, en üst düzeyde motive edilmesinden tatmin edilmesine dek uzanan geniş bir çalışma alanına sahiptir. 1. Aşağıdaki kuruluşlardan hangisi tarafından sürdürülen politikalar, kamusal sosyal politikaları destekler? a. Siyasal partiler b. Örgütler c. Bankalar d. Yerel yönetimler e. Meslek odaları 2. Bir holding tarafından izlenilen sosyal içeriği bulunan politikalar, hangi başlık altında sosyal politikaların dolaylı konusu olabilir? a. işletme sosyal politikası b. Özel kamusal politikalar c. Tüketici politikaları d. Esnek sosyal politikalar e. Ulusal sosyal politikalar 3. Aşağıdakilerden hangisi, ulusal sosyal politikaların finansman kaynakları arasında yer almaz? a. Devlet bütçeleri b. Parasal nitelikli yaptırımlar c. Özel sigortaların fonları d. şans oyunlarının gelirleri e. Harçlar 4. Aşağıdakilerden hangisi, bir ülkede sürdürülen sosyal politikaların ulusal kimliği üzerinde etkili olmaz? a. Nüfusun demografik özellikleri b. Ekonomik gelişmişlik düzeyi c. Ekonomik sistem ve anayasal düzen d. Uluslararası ilişkiler e. Gelenek ve görenekler 5. Aşağıdakilerden hangisi sosyal politikaların araçlarındandır? a. Sosyal planlama b. Sivil toplum örgütleri c. Yaptırımlar d. Kitle iletişim araçları e. Sivil savunma 6. insan, davranışlarının salt ekonomik yönü ile hangi sosyal bilim dalına konu olur?

6 a. Sosyoloji b. insan Kaynakları Yönetimi c. Sosyal Politika d. Ekonomi e. Psikoloji 7. Aşağıdaki ifadelerden hangisi, Ekonomi Politikası ile Sosyal Politika arasındaki ilişkiyi doğru olarak yansıtmaz? a. Her iki bilim dalı da kamusal nitelikli politikaları konu alır. b. Bu bilim dalları, birbirlerinin sağladıkları bilgi ve bulgulardan yararlanır. c. Bu bilim dallarına konu olan politikalar, birlikte ve birbirleri ile uyumlu olarak sürdürülmelidir. d. Her iki bilim dalı da sosyal bilim dalları kapsamında bulunur. e. Her iki bilim dalı da aynı araçlardan yararlanır. 8. Çalışma yaşamının aktörleri kimlerdir? a. Bağımlı statüler altında çalışanlar ile işverenler b. işçi ve işveren sendikaları c. Bağımlı statüler altında çalışanlar ile devlet d. Sendika, federasyon ve konfederasyonlar e. Örgütlü işçi, işveren ve devlet 9. işletme sosyal politikaları kim ya da kimlerce taşınır? a. Devlet tarafından b. insan kaynakları yönetimleri tarafından c. Endüstri ilişkileri sistemi tarafından d. Sosyal güvenlik sistemi tarafından e. Hukuk kuralları ve kurumları tarafından 10. Sakatların istihdam edilebilmesinde yararlanılan çeşitli yol ve yöntemler, hangi bilim dalının çalışma alanı içinde kalır? a. Ekonomi Politikaları b. Çalışma Ekonomisi c. Sosyal Politika d. insan Kaynakları Yönetimi e. Endüstri ilişkileri CEVAPLAR D A C D A D E E B C ================================================== ==== ÜNİTE 3 Sosyal Politikaların Tarihsel Gelişimi Hangi koşullar altında oluşan ortam işçi kesiminin doğmasına yol açmıştır? Sanayi Devrimi nin koşulları altında oluşan ortam, işçi kesiminin doğmasına yol açmış, bu kesimin iş ilişkileri ve yaşamında korunma zorunluluğunun duyulması ile devletler sosyal nitelikli politikalar

7 izlemeye başlamışlardır. Sanayi Devrimi ne dek süregelen dönemlerde de köleler, sefler, yamaklar, çıraklar, imalathane çalışanları, askerler, tutsaklar, gönüllüler gibi çalışma yaşamında yer alıp, ekonomik faaliyetlerde bulunan kişiler olmuştur. Ancak bu statüler altında çalışanların işçi sınıfının köklerini oluşturdukları söylenemez. Sanayi Devrimi hangi alanda yaşanılan gelişmelerle, hangi ülkede, ne zaman yaşanılmıştır? Sanayi Devrimi; buhar, elektrik, gaz gibi keşfedilen yeni enerji güçlerinin, üretim sürecine uyarlanması ile birlikte 18. yüzyılın ikinci yarısında ingiltere de yaşanılmıştır Sanayi Devrimi nin koşulları üretim sürecini nasıl etkilemiştir? Öncesine göre daha hızlı, daha çok, daha çeşitli, daha düzgün (standart ), daha ucuz üreten makineler, insan ve hayvanın kas gücünün, doğa gücünün ya da bu güçlere dayalı mekanik düzenlemelerin yerini alarak kurulan ilk fabrikalarda kullanılmaya başlanmıştır. Sanayileşmenin gelişip, yaygınlaşması ile fabrikalarda çalışan işçilerin sayıları hızla çoğalmış ve önceki dönemlerinde var olmayan yeni bir toplumsal kesim oluşmuştur. Sanayi Devrimi nin ardından çalışma koşulları giderek neden ağırlaşmış ve yaşanılan olumsuzluklar neden çalışma yaşamı ile sınırlı kalmamıştır? Fabrika sahiplerinin, aşırı kâr etmeye ve kapital (sermaye) birikimine yönelmeleri, maliyet içinde işgücü payının azaltılmasına yönelik uygulamalara yol açmış, bu yüzden de çalışma koşulları giderek ağırlaşmış, işgücünün demografik yapısını değiştirmiştir. Çalışma koşullarının giderek ağırlaşması ile çocuk ve kadınların fabrikalarda yaygın ve yoğun biçimde acımasızca kullanımının, toplumsal yaşamın her alanına olumsuz yansımaları olmuş ve büyük çalkantılara yol açmıştır. Sanayi Devrimi nin yaşanıldığı dönemde geçerli ekonomi felsefesi ve kurulu hukuk düzeni, yaşanılan olumsuzluklara neden engel olamamıştır? Sanayi Devrimi nin yaşanıldığı dönemde geçerli klasik liberal düşünceler, devletin ekonomik yaşama katılım ve karışımına karşıydı. Bu nedenle de devletler, giderek ağırlaşan çalışma koşullarına karşın, iş ilişkileri ve yaşamını düzenlemek gereksinimi duymamıştır. Kurulu hukuk düzeninin dayalı olduğu hukuki eşitlik ve sözleşme serbestisi ilkeleri, fabrika sahipleri ile işçilerin nitelikleri ve içinde bulundukları koşullar nedeniyle yaşanılan olumsuzluklara engel olamamıştır. Sosyal nitelikli ilk politikalarla kimlerin, hangi alanda, neden ve nasıl korunması öngörülmüştür? Sanayi Devrimini yaşayan ülkelerde devletler; işçileri, iş ilişkileri ve yaşamında hukuki düzenlemelerle koruyabilmek için, sosyal nitelikli politikalar izlemeye başlamışlardır. 1. Sanayi Devrimi, önce hangi ülkede yaşanmıştır? a. Almanya b. ABD c. İngiltere d. Fransa e. Rusya 2. Sanayi Devrimi, hangi enerji gücünün üretim sürecine uyarlanması ile başlamıştır? a. Buhar b. Elektrik c. Doğal gaz d. Nükleer enerji e. Petrol

8 3. Koorporasyon düzeni, hangi dönemde ekonomik yaşamın önemli bir parçası haline gelmiştir? a. 10. yy. da b yy. arasında c yy. arasında d yy. arasında e. 18. yy. da 4. Sanayi Devrimi nin yaşanıldığı dönemde, iş ilişkileri ve yaşamının hangi alanında bir olumsuzluk gözlenmemiştir? a. Çalışma süreleri b. Ücretler c. Çocuk ve kadın işgücü kullanımı d. Hukuki eşitlik e. işgücü sağlığı ve güvenliği 5. Sanayi Devrimi önce hangi sektörde yaşanmıştır? a. Hizmet b. Dokuma c. inşaat d. Kimya e. Gıda 6. Aşağıdakilerden hangisi, Sanayi Devrimi nin üretim süreci üzerinde oluşturduğu değişikliklerden birisi değildir? a. Üretim sürecinin hızlanması b. Üretim tekniğinin basitleşmesi c. Üretimin çeşitlenmesi d. Üretim birim maliyetinin yükselmesi e. Üretimin çoğalması 7. Aşağıdakilerden hangisi, Sanayi Devrimi nin yaşanıldığı dönemde kadın işgücünün yaygın ve yoğun biçimde kullanılmasının nedenlerinden birisi değildir? a. Sayısal çoğunlukta olmaları b. Ailelerin birden çok üyesi ile çalışmak zorunda kalması c. Ucuz işgücü olmaları d. Uysal ve kolay yönetilir görülmeleri e. Üretim tekniğinin basitleşmesi 8. Sanayi Devrimi nin yaşanıldığı dönemde, hangi ekonomik görüşün hakim olduğu söylenebilir? a. Klasik liberal b. Sosyalist c. Kollektivist d. Karma ekonomi e. Yeni liberal 9. Sanayi Devrimi nin yaşanıldığı dönemde hangi ilkelere dayalı bir hukuk düzeni hakimdi? a. Hukuki eşitlik ve sözleşme serbestisi b. işçi yararına yorum ve işçiyi koruma c. Hukuki ve sosyal koruma d. Katılımcı ve karışımcı devlet koruması e. Sosyal devlet ve hukuk devleti

9 10. ilk sosyal nitelikli politikaların konusu kimlerdi? a. Çocuk işçiler b. Çalışan kadınlar c. Genç işgücü d. Dokuma sanayinde çalışanlar e. Maden işçileri CEVAPLAR C A B D B D A A A A