Güvenli Cinsellik. Prof. Dr. Nuray ÖZGÜLNAR Seks İşçiliği ve Güvenli Cinselliği Değerlendirdi. HIV ile ilgili Biyo-Davranış Araştırması İstanbul 2010

Transkript

1 Ekim 2011 Güvenli Cinsellik Prof. Dr. Nuray ÖZGÜLNAR Seks İşçiliği ve Güvenli Cinselliği Değerlendirdi Seks İşçileri Anlatıyor İncelenebilir Gruplara Yönelik HIV ile ilgili Biyo-Davranış Araştırması İstanbul Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlarda Tanı KSEP Bilgi Tazeleme ve Motivasyon Toplantısı

2 Cinsellikte Yaygın Bir Risk Alanı Seks işçileri, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların toplumda yayılmasının en önemli belirleyicilerinden biri oldukları gibi, bu enfeksiyonlar nedeniyle yüksek risk altındaki bir grup olma özelliğini gösterirler. Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar (CYBE), çok eski yıllardan beri bilinmekle beraber 1980 li yıllarda HIV enfeksiyonunun tanımlanmasıyla yeniden güncellik kazanan ve bir halk sağlığı sorunu olarak tüm dünyada giderek daha fazla önemsenen enfeksiyonlardır. Asıl bulaşma şekli cinsel salgılarla temasın gerçekleştiği cinsel ilişki biçimleri olan bu grup enfeksiyon hastalıkların içinde sık görülenler arasında Belsoğukluğu, Frengi, Hepatit B, üreme organ uçukları, siğilleri ve bağışıklık sistemini çökerten bir virüsün bulaşması ve sonrasında AIDS denen tablonun çıkışına neden olan HIV sayılabilir. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyon etkenlerinin sayısı 50 ye yaklaşmaktadır. Bulaşma çok yüksek oranda cinsel yolla olmakla birlikte bazı enfeksiyonlarda kan yoluyla, cilt temasıyla, anneden bebeğe gebelik, doğum, emzirme sırasında geçişler söz konusudur. CYBE ler bulaşma yollarının özellikleri, neden oldukları sağlık sorunları, geç dönem sekelleri (herhangi bir hastalık sonrası oluşan doku bozukluğu), kısırlık, dış gebelik, yeni doğanda körlüğe kadar giden göz enfeksiyonları gibi sosyal ve yaşamsal sonuçlarıyla önem taşırlar. Bu hastalıkların yayılmasında biyolojik ve sosyal faktörler rol oynamaktadır. Faktörlerin yanı sıra klinik ve laboratuar tanılarında yaşanan zorluklar önleme ve kontrol programlarının güçlükle sürdürülmesine neden olmaktadır. Bu durum, hastalıkların tüm dünyada gizli bir salgın gibi yayıldıklarını düşündürmektedir. Dünyada her yıl üreme çağında olan yaşlarındaki kadın ve erkeklerden yaklaşık 350 milyonu bir CYBE ye maruz kalmaktadır. Bulaşma sıklığı gelişmekte olan ülkelerde gelişmiş ülkelere göre daha yüksek olmaktadır. Hastalıkların çoğu belirti ve bulgu vermeksizin seyrettiği için kişilerin belirlenmesinde ve hastalık sıklığının saptanmasında zorluk yaşanmakta, rahatsızlık yaşayan kişilerin çoğunlukla sağlık kurumlarına başvurmaması da başka bir sorunu oluşturmaktadır. Giderek önemli bir halk sağlığı sorunu olarak karşımızda duran CYBE lerin dünyada görülme sıklığının artış nedenleri şöyle sıralanabilir: cinsel eğitim programlarının yetersizliği, cinsel ilişki yaşının küçülmesi, evlilik öncesi cinsel ilişki ve cinsel eş sayısındaki artış, seyahatlerin kolaylaşması ve yaygınlaşması, cinsel davranışlardaki değişiklikler, kondom kullanımında yeterince artışın olmaması, tanı ve tedavi olanaklarının gelişmesiyle hastalıkların daha doğru ve sık olarak tespit ediliyor olması, 2 Ekim 2011

3 tekrarlayan enfeksiyonlara karşı kullanılan antibiyotiklere gelişen direnç nedeniyle tedavideki başarısızlıklar. CYBE lerin yayılımında başlıca etkenler; birden fazla cinsel eşe sahip olmak, cinsel eşin birden fazla eşinin olması, yakın zamanda cinsel eş değiştirmek, CYBE belirtisi olanlarla ilişkiyi sürdürmek, seks işçileri ve onların müşterileriyle ilişkide bulunmaktır. Türkiye de yüz binden fazla olduğu tahmin edilen seks işçisi bulunmaktadır. Seks işçiliği toplumda cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların yayılım hızını belirleyen en önemli değişkenlerden biridir.cybe lerin yanında HIV/AIDS vakaları da artmaktadır. Seks işçileri, sık eş değiştirmeleri nedeniyle bir taraftan enfeksiyon riski altındadır, diğer taraftan eğer güvenli cinsel ilişki kurallarını uygulamıyorlarsa CYBE leri yaymada rol oynamaktadırlar. Bu noktada HIV/AIDS salgını yönünden henüz başlangıç aşamasında olduğu düşünülen ülkemizde, seks işçileri önemli bir risk grubudur. Seks işçileri sadece HIV/AIDS enfeksiyonu yönünden değil, insan ticareti ve madde bağımlılığı gibi konular nedeniyle de tehlike altındadır. CYBE açısından seks işçilerinin kendileri kadar müşterileri, eşlerinden uzun süre ayrı kalanlar ve bu kişilerin eşleri ile madde bağımlıları başlıca risk gruplarını oluşturmakta, halk sağlığı açısından büyük bir tehdit oluşturmaktadır. Human Immunodeficieny Virus (İnsan Bağışıklık Yetmezlik Virüsü): HIV virüsü bağışıklık sisteminin içine yerleşerek, bireyin bağışıklık sistemini zayıflatan bir virüstür. Kanında HIV virüsü bulunan kişilere HIV pozitif denir. Bu kişiler aynı zamanda kanında antikor bulunan seropozitif (AntiHIV testi=elisa testi pozitif) kişilerdir yılında AIDS olarak bilinen hastalığın ilk rapor edilişinden üç yıl sonra HIV1 olarak adlandırılan virüs bulundu. Bu gelişmeden 2 yıl sonra 1986 yılında HIV virüsünün ikinci tipi olan HIV2 ye rastlanıldı. Batı Afrika daki hastalarda rastlanan bu virüse daha önce hiç rastlanmamıştı. HIV1 ve HIV2 viral yapı bulaşma fonksiyonları ve fırsatçı enfeksiyonları açısından benzerlik gösterse de, enfeksiyonun coğrafisi bakımından birbirinden ayrılırlar. HIV, AIDS e yol açan virüstür, AIDS, HIV virüsü bağışıklık sisteminizi zayıf hale getirdikten sonra ortaya çıkan hastalıktır. Acquired Immunodeficiency Syndrome (Edinilmiş Bağışıklık Yetersizliği Sendromu): AIDS hastası insanlar, bağışıklık sistemi güçlü olan insanları etkilemeyen mikroplar nedeniyle kötü enfeksiyonlara yakalanırlar. AIDS hastası olmadan yıllar önce HIV virüsü almış olunabilir, AIDS belirtileri hemen ortaya çıkmaz HIV vücuda girdikten sonra hastalık belirtilerinin ortaya çıkması için ortalama 2 ile 10 yıl geçmesi gerekir. HIV virüsü cinsel yol, kan ve anneden bebeğine olmak üzere üç yolla bulaşır. Bel Soğukluğu (Gonore): Neisserria Gonorrhea adlı bakterinin neden olduğu bir hastalıktır. Kadınlarda da görülmekle birlikte erkeklerde daha yoğun görülür. Penis ve rahim içlerinde gelişir, nemli ve sıcak bölgeleri sever, hastaların idrar yollarına zarar verir tedavi edilmezse kadınların fallop tüplerine ve rahmine yerleşerek dış gebelik riskini arttırır, pelvik enfeksiyona neden olabilir. Hatta bazı bel soğukluğu hastaları tedavi olmadıkları için gebe kalma şansını kaybedebilir, erkekler baba olma şansını yitirebilir. İleri safhalarda Gonore bakterisi kalp kapaklarına kadar ulaşabilir. Frengi: Frengi, Treponema pallidum adı verilen bir bakterinin neden olduğu cinsel yolla bulaşan bir hastalıktır. Tedavi edilmediği takdirde, bu bakteri zaman içerisinde vücuda yayılarak birçok organda hasara neden olur. Hepatit B: Karaciğeri enfekte eden bir virüstür, dünyada yaklaşık iki milyar kişiyi enfekte eden, en yaygın bulaşıcı hastalıklardan birisidir, kan yoluyla ve yakın temasla (kan dışındaki vücut sıvıları:tükürük, ter,cinsel organ sıvıları) bulaşır. Ekim

4 Prof. Dr. Nuray ÖZGÜLNAR Seks İşçiliği ve Güvenli Cinselliği Değerlendirdi Prof. Dr. Nuray ÖZGÜLNAR İstanbul Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı İstanbul Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalında Öğretim üyesi olarak çalışmakta olan Prof. Dr. Nuray ÖZGÜLNAR Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi mezunudur yılında Halk Sağlığı uzmanı olarak İstanbul Tıp Fakültesinde çalışmaya başlamıştır. Üreme sağlığı/cinsel sağlık, kadın sağlığı, seks işçileri, insan ticareti mağdurları gibi savunmasız gruplara yönelik çeşitli araştırma ve yayınları vardır. İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı yönetim kurulu üyesidir. 1. Seks İşçilerinin En Sık Yaşadığı Cinsel Sağlık Sorunları Açısından Ülkemizdeki Durum Nedir? Seks işçileri denince akla ilk gelen sağlık sorunları cinsel yolla bulaşan hastalıklar olmaktadır. Ülkemiz açısından baktığımızda, seks işçileri arasında cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve HIV enfeksiyonu sıklığı konusundaki verilerin yetersiz olduğunu görmekteyiz. Bu konuda öne çıkan çalışmalar olarak 90 lı yılların başlarında seks işçileri arasındaki enfeksiyon sıklıklarına ilişkin Ağaçfidan, Genç ve arkadaşları tarafından başlatılan araştırmalar; Avrupa Birliği tarafından desteklenen Türkiye Üreme Sağlığı Programı kapsamında yürütülen Türkiye de Cinsel Yolla Bulaşan Önemli Enfeksiyonlar ve HIV ile İlgili Hizmet Araştırması ve Küresel Fon, UNFPA tarafından desteklenen HIV e yönelik İstanbul ve Ankara da yürütülen küçük ölçekli davranış ve biyo-sürveyans çalışmalarını saymak mümkündür. Söz konusu araştırma ve çalışmalarda kadın seks işçileri arasında (yabancı seks işçileri veya insan ticareti mağdurları hariç) HIV seropozitifliği hemen hiç yok gibidir (HIV seropozitifliği % 0-0.8). Transgender ve eşcinsel gruplar arasındaki HIV seropozitifliği de % 5 i geçmeyen düzeylerde saptanmıştır. Türkiye de Cinsel Yolla Bulaşan Önemli Enfeksiyonlar ve HIV ile İlgili Hizmet Araştırması nın en önemli bulgularından biri ise kayıtsız çalışan seks işçilerinde %2,4 oranında Hepatit B, % 7,5 oranında sifilis, %2.8 oranında gonore ve %1,2 oranında klamidya belirlenmesidir. 2. Seks İşçilerinin Yaşadığı Cinsel Sağlık Sorunlarını Cinsel Kimliklerine ve Yaşlarına Göre Değerlendirir Misiniz? Seks işçilerini yaş açısından değerlendirdiğimizde hemen her yaştan olabildiklerini görmekteyiz yılında yürütülen çalışma kadın seks işçilerin en gencinin 18, en yaşlısının 61 yaşında (ortalama:37,30), transgender seks işçilerinin ise en genci 17, en yaşlısını 62 yaşında (ortalama: 32.50) olduğu bir grup üzerinde yapılmıştır. Genelevde çalışan 138 kadınla yapılan bir çalışmada ise görüşmeye katılan genelev kadınlarının %20,3 ü 26-30, %2,3 ü yaş aralığındaydı. Benzer bulgular başka araştırmalarda da görülmektedir. Çalışmaların yapıldığı zamanki yaşları yerine ilk cinsel ilişki, bu sektörde çalışmaya başlama yaşları ve çalışma süreleri daha çarpıcı bulgular sunmaktadır. Açıkalın ın çalışmasında kadınların fuhuş sektöründe çalışmaya başlama yaşları %27.5 inin 13 15, %50 sinin 16-20, %17.5 nun ve %5 nin 25 üstü olarak bulunmuştur. Bir diğer çalışmada ise seks işçilerinin ilk cinsel ilişki yaşları kadın seks işçileri için 15,8 iken transgender seks işçileri için 14,8 dir yılında İstanbul da yürütülen araştırmada seks işçisi olarak çalışma sürelerinin kadın seks işçilerinde ortalama 12 yıl, travesti/transseksüel grupta ise 10,8 olarak bulunmuştur. Bu veriler sınırlı araştırmalarla edinilen bilgilere dayanmakta olup genç yaştaki seks işçilerinin varlığını, en az 10 yıldır bu alanda çalıştıklarını ve bu seks işçilerinin sayısının oldukça yüksek olabileceğini göstermektedir. 4 Ekim 2011

5 Cinsel ilişkiye ilk girme yaşı ve seks işçiliğine erken başlamak birlikte oldukları partner sayısını artırmakta ve beraberinde cinsel yolla bulaşan hastalıklara maruz kalma riski de artmaktadır. 3. Seks İşçileri Cinsel Sağlık Sorunlarına Nasıl Yaklaşıyorlar? Genellikle sağlık hizmeti alırken mevcut kamu hizmetlerinden yararlanmada zorlanmakta ve özel kurumları kullanmayı tercih etmektedirler. Ancak sosyal güvenceleri olmadığı için ücretli, özel sağlık hizmetlerini de yeteri kadar kullanamamaktadırlar. Genelevde çalışanlar belirli aralıklarla muayene edilmeleri, kan vermeleri nedeniyle kendilerini kontrol altında ve sağlıklı olarak değerlendirmektedirler. Ancak, sağlık kontrollerinde ne yapıldığı ve sonuçlarının nasıl değerlendirilmesi gerektiği konusunda yeterince aydınlatılmadıklarına yönelik yakınmaları vardır. Yapılan kontrollerden şüphe duyduklarını dile getirmektedirler. Sadece bir alet takıp bakıyorlar, onla ne anlaşılır ki tarzında ifadelerle yapılan sağlık kontrollerini sorgulamaktadırlar. Kayıtsız çalışan seks işçileri polis tarafından yakalanıp, ilgili sağlık birimince CYBE/HIV/AIDS açısından kontrol edilmekte ve sonra serbest bırakılıp tekrar yakalanana dek tümüyle kontrolsüz mesleklerini sürdürmektedirler. 4. Seks İşçilerinin Güvenli Cinsellik ile İlgili Tutum ve Davranışlarını Nasıl Değerlendirirsiniz? Cinsel Sağlık Sorunları ile ilgili Bilinç Düzeyleri Nasıl? Son yıllarda yapılan çalışmalarda seks işçilerinin önemli bir kısmı CYBE/HIV/AIDS i duymuş biliyorlar. Bel soğukluğu, frengi, hepatit A, B, C, AIDS, mantar diye isimlerini sayabilmekteler. Bulaşma yollarının hemen tümünü sayabilmekteler. Bel soğukluğu olduklarında doktora gidip ya da önceden bildikleri ilaçları almaktalar. Eskiden AIDS i olandan kaçtıklarını, tepki gösterdiklerini ancak artık bu durumu kabullendiklerini, dışlamadıklarını belirtiyorlar. Kadınlardan bir tanesi ben tüm evrelerini biliyorum, bir arkadaşım AIDSliydi onu ölene dek ben baktım diye anlatmaktadır. Korunmak için sadece prezervatif işe yarar diyorlar. Kadınlar, müşteriler ile cinsel ilişki öncesi çoğunlukla antibiyotik içmektedir. Bu ilaçlar, müşteriden gelebilecek herhangi bir hastalığa karşı önlem olarak kullanılmaktadır. Müşteri ile girilen cinsel ilişki sonrasında ise genellikle beden temizliği yapılmaktadır. Kayıtsız çalışan kadın seks işçileri çalışma alanlarının tamamen sokağa kaymasından ve sağlık kontrollerine gidememekten yakınmaktadırlar. Bu bulgu gerek sağlık gerekse de güvenlik risklerin arttığını, daha korunmasızlaştıklarını göstermektedir. Transgender seks işçilerinin giyim ve görünüşlerinin önceki OGT lere kıyasla daha maskülen olması dikkat çekici idi. Korunma için tek alternatifin kondom olduğunun farkında oldukları halde bazen kullanmadıkları, anal lavaj yapma uygulamalarının ise sürdüğü anlaşılmaktadır. Sağlıklarını koruma açısından genç olma ve eğitim düzeyi en etkili değişken olarak gözlenmektedir. Genç ve eğitimli seks işçileri risk altında olduklarının daha fazla bilincindedirler. Dolayısıyla, her türlü bilgiye ulaşmaya ve eğitim almaya istekli görünmekteler. Gençler daha fazla kondom kullanıyor ve kullanmaya istekli davranıyorlar. Genç oldukları için müşteri kaybetme korkuları yok ve müşterinin kondomsuz ilişki isteğini kolaylıkla ret edebiliyorlar ya da kondom konusunda diretebiliyorlar. Bunu yapmayan yaşlı seks işçilerine kızgınlıklarını da açıkça ifade edebilmektedirler 5. Seks İşçilerinin Güvenli Cinsellik Yaşamaları Önünde Temel Engeller Neler? Ekonomik nedenler seks işçilerinin girdikleri cinsel ilişki ve kondom kullanım kullanmama kararlarının çoğu zaman temel belirleyicisi olmaktadır. Bilgilerinin azlığı, kazanç düşmesine yönelik kaygılar ve yaş faktörü müşterilerine karşı onları daha savunmasız bırakmakta ve her isteği, özellikle kondomsuz seks taleplerini yerine getirmeye zorlamaktadır. Böylece de maruz kaldıkları sağlık risklerini kolaylıkla göz ardı etmektedirler. Yapılan odak grup ve derinlemesine görüşmelerde yaşlı ve daha az eğitimli olan seks işçilerinin cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar /HIV/AIDS hakkında bilgileri son derece sınırlı ve bilgilenmeye de istekli olmadıkları belirlenmiştir 6. Güvenli Cinsellik Yaşayabilmeleri İçin Neler Yapılabilir? Seks işçilerine yönelik yaygın bilgilendirmelerin yapılması, ücretsiz kondom sağlanması ve gönüllü danışmanlık test hizmetlerini yaygınlaştırarak kolay ulaşmalarını sağlayacak önlemlerin alınması gerekmektedir. Ayrıca cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar HIV/AIDS le ilgili bilgi, tutumları ve cinsel davranışlarının biyodavranış araştırmaları ile izlenmesi de önemli bir gerekliliktir. Ülkemizde seks işçiliğinin yeniden tanımlanması, seks işçiliği mevzuatının gözden geçirilmesi ve seks işçilerinin uğradıkları şiddetin ortadan kaldırılarak, ekonomik ve sosyal destek hizmetlerinden yararlanmalarını sağlamak da gerekmektedir. Ekim

6 Seks İşçileri ve Cinsel Sağlık Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar (CYBE) konusunda seks işçilerinin önemli bir kesiminin bilgisi olmasına karşın, müşterilerle girilen cinsel ilişkilerde güvenli cinsel ilişki kurallarının uygulanması ve kondom kullanılması yeterli düzeyde değildir. Seks işçileri özellikle eşleri ile güvenli olmayan ilişkilerini yaygın olarak sürdürmektedir. Toplum tarafından dışlanmaları ve ayrımcılığa uğramalarının yanı sıra yasaların kısıtlayıcı etkisiyle eğitim hizmetine ve kondoma ulaşımları kısıtlıdır. Yasal Boyut: Türkiye de düzenleyici fuhuş mevzuatının en temel bileşeni olan Genel Kadınlar ve Genelevlerin Tabi Olacakları Hükümler ve Fuhuş Yüzünden Bulaşan Zührevi Hastalıklarla Mücadele Tüzüğü 1933 yılında yayımlanmasından itibaren günümüze kadar yürürlükte olan düzenlemedir. Tüzüğün en temel amaçlarından birisi olan fuhuş yüzünden bulaşan hastalıkların önlenmesi genelevlerde çalışan kadınların CYBE ler yönünden muayenesidir. Genel kadınlar için haftada iki, ve sağlık tedbiri alınmış kadınlar için on günde bir olan muayene süreleri belirlenmiştir, süre aralığı hakkında bilimsel bir gerekçe bulunmamaktadır. Muayeneler sağlıklı koşullarda ve bilimsel gelişmelere uygun yapılmamaktadır. Kadınları bilinçlendirerek güvenli cinsel ilişki kurallarını benimsemelerini sağlayacak çalışmalara yer verilmemekte, sivil toplum kuruluşlarının bu konudaki isteklerine yeterli yanıt verilmemekte ya da çok sınırlı işbirliği yapılmaktadır. Fuhuşla Mücadele komisyonu tarafından genel kadın olarak değerlendirilen kadınlar hakkında bir sicil kartonu düzenlenmesi ve kadınların kimlikleri alınarak yerlerine hüviyet muayene cüzdanlarının verilmesi mevzuat gereğidir. Bu muayene cüzdanı ile kadınlar haftada iki kez muayene olurlar. CYBE ler yönünden zorunlu muayenelerin ve gerekiyorsa tedavinin 1961 öncesi resmi veya özel kuruluşlarda ya da hekimler tarafından yapılmasına olanak sağlanmaktaydı, ancak 1961 yılında yapılan değişiklikle muayene işlemlerinin özel kuruluşlar tarafından yapılması önlenmiş, tedavinin bildirim koşulluyla özel kuruluşlarda veya özel hekimlerce yapılabilmesine olanak sağlanmıştır. Tüzükte muayenelerin kamu kuruluşlarında ve tedavilerin özel ya da kamu kuruluşlarında yapılma biçimleri ayrıntılı biçimde açıklanmakta ve tedavi olmayan seks işçilerinin çalışmalarına izin verilmemektedir. Genelev çalışanları sigortalı olmaları gerekliliğine karşın sigortalık kapsamı hastalık sigortasını karşılamamaktadır. Bu nedenle CYBE ler ve diğer hastalıklar için genelevlerde çalışan seks işçilerinin de çalışan olarak bir güvenceleri bulunmamaktadır. Ankara Genelevinde çalışan kadınların %36,7 si gonore, %30,6 si sifiliz, %16,3 ü ise vajinit geçirdiğini bildirmiştir. Genelevler kadınların haftada iki kez sağlık kontrollerinin yapıldığı yerlerdir ancak bu kontroller hastalıkları önleme amaçlı değil hastalıklı kadınların çalışmasını önlemeye yöneliktir. (Odabaşı 2009) 6 Ekim 2011

7 Seks İşçileri Anlatıyor Benim altı tane müşterim var. Birisi eksildiğinde diğer müşterilerimin tavsiyesiyle bir müşteri daha alıyorum. Haftanın her gecesi biriyle beraber oluyorum. Yeni müşterimden sağlık raporu istiyorum. Bu nedenle hem kendimi hem de diğer müşterilerimi koruyorum. Polisle de işim olmuyor kendimi güvende hissediyorum. para verip kullandığımız ev var. Ama bu çalışan ev değil, arkadaşımın evi, bizim gittiğimiz yerin sahibi yok. biz kira veriyoruz gibi. Yaşlı kadın geliyor, temizliyor ve gidiyor, sahibi olup da evi kullandığımız yer yok evler çok farklı, çok pis evler var ev çalıştıran insanlar kapandı. Yasa yüzünden temiz evler kapandı. Evde su bile yok. Bomboş bir bina, ayaküstü. 2 yatak var, ıslak mendil varsa iyi, hijyen yok sigara yakıyoruz sonra sokakta çalışınca 15 kişi aynı yatağı paylaşıyoruz Cinsel yolla bulaşan hastalıklar hakkında epey bilgileri vardı. Bel soğukluğu, frengi, hepatit A, B, C, AIDS, mantar diye isimlerini saydılar. Bulaşma yollarının hemen tümünü saydılar. Hepsini, nasıl bulaşır, tedavisini bilirim diyerek AIDS hastalığının tüm evrelerini ayrıntılı olarak anlatmaktalar. AIDS olandan kaçmadıklarını, hasta olan arkadaşlarına baktıklarını anlatmaktalar. Hastalanmamak için tek çözüm prezervatif demekteler. (Prof. Dr. Nuray Özgülnar Transgender seks işçileri ile odak görüşme raporu) Kişisel bakım açısından müşteriler ile olan ilişkilerinden sonra vajinal yıkama yaptıklarını, sabunla yıkandıklarını belirttiler. Ancak bu herkes için geçerli değildi. Özellikle gittikleri yerde su olmayanlar ıslak mendil kullandıklarını ve hijyene hiç uyulmadığını belirttiler. Adetliyken de çalışıldığını belirterek jellerle, ıslak mendille bir yere varamayız demekteler. Genelde peçete ile silip prezarvatifi aldıklarını, 5-6 saat sonra kendi evlerinde yıkandıklarını belirttiler. Hemen hepsi ilişki sırasında her zaman kondom kullandıklarını söylediler. Biri, önceden pesiz alıyordum. Belsoğukluğuna yakalanınca 1yıldır prezervatifsiz almıyorum diye durumunu anlattı diğer söylenenler ise: ağzına alarak çaktırmadan takmayı bildiğini takmıyorum diyerek taktığını, takan da var takmayan da müşteriye takıyorsak, sevgilimize takmıyoruz, hijyen sıfır, pe takmak için saksafon yapacağız diyoruz şeklindeydi. Kendi eşleri, dostlarıyla ise biri haricinde kimse kondom kullanmıyor. Şu anda çoğunluğu bir eşinin-sevgilisinin olmadığını belirtmiştir. Bu durumu sevgili bizde ne gezer diyerek özetlemekteler. Ancak sevgililerin başka kadınlara da gittiğini belirtmekteler. Prezervatiflerini çoğunlukla bakkaldan alıyorlar. Vakıftan da prezervatif aldıklarını belirtiyorlar. Kişisel bakım açısından müşterilerle olan ilişkilerinden önce duş alıp, su ve hortum kullanarak anal lavaj yaptıklarını her müşteriden önce tekrarladıklarını belirttiler. Bir kişi ben hiç yapmadım diye belirtirken, diğerlerinin anal lavaj konusunda alışkanlıkları sürmekte birkaç arkadaşım hortumu dayıyorlar, ılık su ile yapılması lazım gibi anlatılar sırasında birbirlerine anal lavaj ile ilgili plastik eldivenin parmaklarının ucundan keseceksin hortumun başına geçireceksin, suyu az az vereceksin gibi yöntem tavsiyelerinde de bulundular. Eczanelerden lavman aldıklarını bunu uyguladıklarını belirtmekteler. hortum yerine jeller var onu al kullan dedi doktor diye de kendi pratiklerini tanımlamaktalar. İlişki sırasında kendilerinin her zaman kondom kullandığını ama başkalarının kondomsuz da müşteri aldıklarını belirtmekteler. Süreçlerini eskiden pe siz kalırdık vallahi, bizim zamanımızda pe yoktu, benim bir buçuk yıldır beraber olduğum bir sevgilim var, onunla pe takmıyorum, Oral de pe kullanmadığını söyleyen yanı sıra ben gizli takmayı bilirim, müşteri gizli takınca buna izin veriyor diye belirten de oldu. Kayganlaştırıcıyı iki kişi dışında kullanmadıklarını belirttiler. Nerden alınır konusunda bilgi alışverişinde bulunup en iyisinin tükürük, tükürükte mikrop önleyici var. diye bilgilerini paylaştılar. (Prof.Dr. Nuray Özgülnar Transgender seks işçileri ile odak görüşme raporu) Kaynak: Seks İşçileri ve Yasalar: Türkiye de Yasaların Seks İşçilerine Etkileri ve Öneriler Raporu, İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı (İKGV) tarafından seks işçileri ile travesti ve transseksüel bireylerin insan haklarının korunması amacıyla yürüttüğü Avrupa Birliği tarafından desteklenen bir proje kapsamında hazırlanmıştır. Ekim

8 CİNSEL YOLLA BULAŞAN ENFEKSİYONLARDA TANI CYBE lere neden olan mikroorganizmalar vücuda vajen, serviks, üretra, rektum ve farenks gibi mukoza ile kaplı bölgelerden girer. Her türlü korunmasız cinsel temas en önemli bulaşma yoludur. Bunun yanı sıra gebelikte, doğum sırasında ya da sonrasında anneden bebeğe ve kan nakli yoluyla bulaşma olmaktadır. Kadınların genital anatomik yapıları nedeniyle hastalıklara karşı daha duyarlı oldukları bilinmektedir. Bu hastalıklar üreme sağlığının yanı sıra bebek sağlığı üzerine etkileri açısından da önem taşır. Hepatit B virüsü (HBV), HIV gibi bazı viral ajanlar kanda yoğun bulunmaları nedeniyle kan transfüzyonlarıyla bulaşabilir. Hastalık etkenleri dış ortama duyarlıdır ve pratik olarak çevrede serbest olarak bulunmaz. Bilinen bir hayvan rezervuarları yoktur. Asemptomatik kişiler en önemli rezervuarlardır. CYBE nin oluşturduğu klinik sendrom ve komplikasyonlar çok çeşitli olup, hastalıklar genital, oral, farengeal, oftalmik veya sistemik belirtilerle seyredebilmektedir. Etken ne olursa olsun en sık rastlanan üç klinik bulgu genital akıntı, ülser ve siğildir. CYBE lerden HIV ve Hepatit B enfeksiyonları bu kapsam dışında değerlendirilmelidir. I. Genital Akıntı ile Seyreden Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyon Türleri 1. Üretrit Erkeklerde saptanan CYBE içinde en sık görülen sendromdur, sıklıkla cinsel eşinde servisitle birliktedir. Bu durumda üretranın enflamasyonu mukoid ya da pürülan akıntı ve idrar yaparken yanma hissi gibi şikâyetlere neden olmaktadır. Sıklıkla asemptomatik seyretmektedir. Erkeklerde üretral akıntının en sık nedenlerinden biri gonokoksik üretrit yapan N. gonorrhoeae dır. Özellikle akıntıyla seyreden gonokoksik üretritlerde, intraüretral bölgeden alınan örneğin, Gram boyalı preparatının incelenmesi güvenilirliği yüksek bir tanı yöntemidir. Asemptomatik seyreden üretral enfeksiyonda bu yöntemle vakaların ancak %50 sini saptama olasılığı vardır. Kesin tanı amacıyla kültür yöntemi önerilmektedir. 2. Servisit Mukopürülan servisit endoservikal kanalda sarı renkte eksüda ile tanınmaktadır. Servisit durumunda vajinal akıntı ya da cinsel ilişki sonrası anormal vajinal kanama görülebilmektedir. Bununla birlikte vakaların büyük çoğunluğu asemptomatik seyretmektedir. Bu durumda servikal sürüntü örneğinin Gram boyalı preparatı incelendiğinde PNL artışı saptanmaktadır. 3. Vajinal Enfeksiyonlar Kadınlarda alt genital sistem enfeksiyonlarına oldukça sık rastlanmaktadır. Bu bölgede farklı lokalizasyonlarda meydana gelen enfeksiyonların semptom ve bulguları birbirine çok benzer. Dizüri, vajinal akıntı, vulvada irritasyon hissi en sık rastlanan ortak semptomlardır. Vajinal enfeksiyonlar için antibiyotik tedavisi, diabetes mellitus, immünyetmezlik durumları maya enfeksiyonlarına zemin hazırlayıcı faktörlerdir. Cinsel yolla bulaşan bir hastalık olduğu kesin olmayan Bakteriyel vajinozis, eskiden nonspesifik vajinit olarak adlandırılan ve çeşitli aerop ve anaerop bakterilerin artarak laktobasillerin yerini almasıyla meydana gelen bir tablodur. Vajinal enfeksiyon etkenleri içinde T. vaginalis cinsel yolla bulaşmaktadır Tanıda vajinal akıntının fizyolojik akıntıdan ayırt edilmesi önem taşımaktadır. Akıntının mantar vulvovajinitlerinde süt kesiği formunda, bakteriyel vajinoziste bol miktarda, homojen, saydam görünümde, T. Vaginalis enfestasyonunda yeşilimsi renkte ve köpüklü olması ayırt ettiricidir. Vajinal akıntının ph sının ölçülmesi, kokunun değerlendirilmesi ve mikroskobik inceleme hızlı ve kesin tanıya götürecek basamaklardır. 4. Pelvik Enflamatuvar Hastalık (PID) Kadında üst genital sistemde çoğunlukla endometrit, salpenjit, tuba-ovarian apse ve pelvik peritonit tablolarının bir veya birkaçının bir arada oluşturduğu tabloya pelvik enflamatuvar hastalık (PID) denir. Bu tablo vajen ve endoserviksteki mikroorganizmaların, gebelik veya cerrahi girişimle ilgili olmaksızın endometriyum, tuba uterina ve/ veya komşu yapılara asendan olarak ilerlemesiyle gelişen akut bir sendromdur. Etyolojisinde başta N. gonorrhoeae ve C. trachomatis olmak üzere cinsel yolla bulaşan mikroorganizmalar sorumlu tutulmaktadır. Günümüzde RİA ve PID gelişimi arasındaki ilişkinin eskiden düşünüldüğü kadar kuvvetli bir ilişki olmadığı gözlenmiştir. En sık görülen bulgular karın alt kadranında ve adnekslerde hassasiyet, bimanüel muayenede servikal hareketlerde ağrı olarak saptanmıştır. Ultrasonografi ve laparoskopi tanıda yardımcı olmaktadır. II.Genital Ülser ile Seyreden Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar 1. Genital Herpes Gelişmiş ülkelerde genital ülserlerin en sık nedeni genital herpestir. Genital herpes tekrarlayan ve tedavisi olmayan bir hastalıktır. Hastalık 2-20 günlük bir inkübasyon süresinden sonra kaşıntı, yanma gibi prodromal belirtilerle başlamaktadır. Lezyonlar geliştiğinde ağrılı süperfisiyal veziküllerin ardından ülserler oluşmaktadır. Lezyonlar genellikle birden fazladır. Erkekte en fazla penis gövdesinde, glans veya prepusyumda, kadında vulva ve servikste meydana gelmektedir. 8 Ekim 2011

9 2. Sifiliz Sifiliz T. pallidum un etken olduğu sistemik bir hastalıktır. Hastalığın enfeksiyöz olduğu ilk bir yıllık dönemin primer evresinde ülser gelişimi söz konusudur. Şüpheli temastan ortalama üç ay (genellikle iki-altı hafta) sonra temas bölgesinde çoğunlukla tek ve ağrısız bir ülser gelişmektedir. Bu ülsere çoğunlukla bölgesel lenfadenopati eşlik etmektedir. Primer evreyi yaygın döküntüler, saç dökülmesi, kondiloma lata, generalize lenfadenopati gibi belirti ve bulguların olduğu sekonder evre takip etmektedir. Tersiyer dönem günümüzde ender olarak görülmektedir. Enfeksiyöz dönemde sifiliz tanısında kullanılmakta olan tüm serolojik testler reaktif (pozitif) tir. Hastalığın tanısında kullanılan testler nontreponemal testler ve treponemal testler olmak üzere iki gruptur. Nontreponemal testler venereal diseases research laboratory (VDRL) ve rapid plasma reagin (RPR) testleri olup, tarama testi niteliğinde testlerdir. Bu testlerin sonucu pozitif olarak saptandığında treponemal testlerle doğrulama yapılması gereklidir. 3. Şankroid HIV bulaşında önemli bir faktör olduğu saptanan şankroidin kesin tanısı kültürde H. ducreyi nin üretilmesiyle konmaktadır. Bu amaçla özel besiyeri kullanılmalıdır, ancak bu şekilde bile yöntemin duyarlılığı %80 dir. 4. Lenfogranüloma Venereum (LGV) Daha çok tropikal ve subtropikal bölgelerde görülen, C. trachomatis in L1, L2 ve L3 serovarlarıyla meydana gelen LGV de lezyonlar erken dönemde küçük bir papül ya da herpes-benzeri ülser şeklinde başlar. Bu dönem sıklıkla asemptomatiktir, ağrısız seyreder. Enfekte kişi sıklıkla tek ya da çift taraflı gelişmiş, hassasiyet gösteren lenfadenopatilerle başvurur. Tanı daha çok klinik kriterlere dayanır. Antikor saptamaya yönelik kompleman fiksasyon, mikroimmünfloresans, ELISA gibi yöntemler kullanılmaktadır. III.Genital Siğil ile Seyreden Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar 1. İnsan Papilloma Virüs (HPV) Enfeksiyonu HPV enfeksiyonu sonucu meydana gelen genital siğiller (wart, papilloma) sıklıkla benign seyirli, zaman içinde gerileme göstererek kendini sınırlayan lezyonlardır. Genital ve anal bölgede, tek ya da çok sayıda, yumuşak, karnabahar görünümünde ve ağrısız lezyonlardır. HPV nin 70 tipi mevcuttur, bunların 20 kadarının genital ve anal lezyonlarla ilişkisi bilinmektedir. Hücre kültüründe üretilemeyen HPV nin tanısında en güvenilir yöntem nükleik asit hibridizasyon testleridir. Bu ülkemizde bazı laboratuarlarda uygulanmaktadır, fiyatı yüksektir, ancak HPV DNA sının saptanmasında çok değerli bir yöntemdir. Son yıllarda kullanıma giren HPV aşısı virüsün bazı tiplerini içermektedir. Kuadrivalan rekombinant bu aşının ve 6. ayda uygulanması yapılmaktadır. Aşının, tüm türleri içermediği için koruyuculuğun sınırlıdır. 2. Molluskum Kontagiyozum Çocuklarda ve HIV ile enfekte kişilerde yüzde, yetişkinlerde daha çok genital bölgede yer alan benign lezyonlardır. Cinsel ilişki dışında doğrudan vücut teması ve kontamine havluların ortak kullanımıyla da kişiden kişiye bulaşabilmektedir. HIV VE HEPATİT-B Enfeksiyonları 1. HIV Enfeksiyonu HIV retrovirüs ailesinde yer alan bir RNA virüsüdür. Bu virüs enfekte olmuş kişilerde en fazla lökositlerde (özellikle CD4+ T hücrelerinde), vücut salgılarında, az olarak da beyin ve bağırsak hücrelerinde bulunmaktadır. İnsanda hücresel bağışıklıktan sorumlu olan CD4+ T hücrelerinin ölümüne neden olurlar. HIV1 ve HIV2 olmak üzere bilinen iki tipi bulunmaktadır. HIV1(HIV) genellikle Amerika Birleşik Devletleri ve Batı Avrupa da, HIV2 ise Batı Afrika ülkelerinde yaygın olarak bulunmaktadır. HIV in tanısında serolojik ve moleküler testler kullanılmaktadır. Genelde HIV bulaşan kişilerin % 50 sinde 3 hafta içinde kalan % 50 sinde 8 hafta içinde anti HIV antikorlar gelişmektedir. Rutinde bu antikorları saptamaya yönelik bir tarama testi olan ELIZA kullanılır. ELIZA testi kuşkulu temastan 3 ay sonra uygulanır, pozitif çıktığında Western Blot testi ile pozitiflik doğrulanır. Bunlar dışında kullanılan ve birkaç hafta daha önce sonuç alınabilen p245 antijen testi ve HIV DNAsını saptamaya yönelik PCR testleri de tanı için kullanılmaktadır. 2. Hepatit-B Enfeksiyonu Hepatit B, hepatit hastalığının etkeni olan virüslerden bir tanesidir. Meydana getirdiği hastalık çok ağır tablolara neden olabilmektedir. Bu virüs esas olarak karaciğerde yerleşir, orada çoğalır ve zamanla karaciğeri tahrip edecek boyutlara ulaşabilir. Ülkemizde yaklaşık her 3 kişiden 1 i Hepatit B virüsü ile karşılaşmıştır. Yine her 10 kişiden 1 i Hepatit B virüsünü taşımakta ve bulaştırmaktadır. Hastaların % inde herhangi bir belirti yoktur, taramalarda ve kan bağışlarında yapılan tetkiklerde tesadüfen tespit edilir. Kuluçka süresi 2-6 ay arasında değişmektedir. İlk kez temas edenlerde antikorlar 6. haftadan sonra gelişir. Kesin tanı için aynı kan örneğinden yapılacak üç testle HBsAg (hepatit B yuzey antijeni) HBsAb veya Anti-HBs (hepatit B yuzey antikoru) HBcAb veya anti-hbc (hepatit B cekirdek antikoru) değerlerine bakılır. Daha erken dönemde tanı için HBV DNAsını saptamaya yönelik PCR testleri de kullanılmaktadır. Hepatit B ye karşı geliştirilen bir aşı mevcuttur. Genel olarak aşı uygulaması, ilk dozun 0. ayda, ikinci dozun 1.ayda ve üçüncü dozun 6. ayda verilmesi şeklindedir. Bu yazının hazırlanmasında, Doç.Dr.Pınar Zarakolu nun Hacettepe Tıp Dergisi nin Yıl 2006 Cilt 37 Sayı 1, deki Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar başlıklı derlemesinden yararlanılmış, bilgiler güvenilir kaynaklardan güncellenmiştir. Ekim

10 İNCİNEBİLİR GRUPLARA YÖNELİK HIV İLE İLGİLİ BİYO-DAVRANIŞ ARAŞTIRMASI İSTANBUL 2010 İncinebilir Gruplara Yönelik HIV (İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü) ile ilgili Biyo-Davranış Araştırması 2009 yılında Birleşmiş Milletler Nüfus Fonunun finansal ve teknik desteği ile başlatılmış, AIDS Savaşım Derneği, İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı, AMATEM Bakırköy Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi işbirliği ile yürütülmüştür yılında yayınlanan biyo-davranış araştırmasında, öncelikle saha deneyimlerini bilimsel araştırma bakış açısı ile destekleyerek incinebilir gruplarda HIV/AIDS le daha etkili mücadele etmek için gerekli eylemlerin ortaya çıkarılması ve araştırmadan çıkacak görüş ve deneyimleri tüm paydaşlara sunarak bir tartışma zemini oluşturulması amaçlanmıştır. Araştırma; Seks İşçileri (Sİ), Damar İçi Madde Kullanıcıları (DİMK), ve Erkeklerle Seks Yapan Erkekler (ESE) ile gerçekleştirilmiştir. Raporda Türkiye nin HIV yaygınlığı düşük ülkeler arasında yer aldığı, ancak toplam HIV/ AIDS sayısının son yıl içerisinde 3 katı artarak 2009 yılında a ulaştığı belirtilmiştir. Yıllar içerisinde rakam kararlı bir şekilde artış göstermektedir. Enfekte olgu sayıları, mevcut süreveyans sistemine bağlı olarak sağlık birimlerinin raporlarına dayalı pasif bildirimlerden hesaplanmıştır, bu nedenle bildirilen sayıların gerçeğin çok altında olduğu, birçok Doğu Avrupa ülkesi için tahmin edildiği gibi, ülkemizin sayılarının da bildirilenin 4-10 misli fazla olabileceği öngörülmektedir. Türkiye deki ilk iki HIV/AIDS olgusu 1985 yılında saptanmıştır. Epideminin ilk yıllarındaki olgular ağırlıkla yabancı uyruklular, ülkeye dönüş yapan Türk vatandaşları ve kan nakli nedeniyle bulaşanlar arasında görülmüştür. Yönetimin sayılardaki artışa karşı ilk yapısal tepkisi 90 lı yılların ortasında salgınla savaşım için ulusal bir yapı kurma kararı olmuştur. Ulusal AIDS Komisyonu (UAK) Türkiye de HIV/AIDS ve cinsel yolla bulaşan diğer enfeksiyonların kontrolü ve yayılımını önlemek amacıyla, ulusal eylem planının hazırlanmasına yönelik tavsiye kararları almak, sektörler arası işbirliğini ve koordinasyonu sağlamak üzere 1996 yılında kurulmuştur. UAK aynı yıl içerisinde dönemi için ilk Ulusal HIV/AIDS Program Çerçevesi ni (UPÇ- HA) oluşturmuş, izleyen dönem için ise 2002 yılında ikinci UPÇ-HA ( ) hayata geçirmiştir. Son olarak 2007 yılında hazırlanan yeni UPÇ-HA ( ) şu anda da uygulanmaktadır. Yaygınlık Düzeyi ve Eğilim Küresel Gerçekler: HIV ve Kadınlar, Travestiler, Transseksüeller Literatürde yer alan tüm bildirimler travesti/ transseksüel gruplar arasında çok yüksek HIV bulaşma oranlarına işaret ediyor: 14 ülkede yürütülen 25 çalışmanın meta analizinde ortalama HIV yaygınlığı travesti/ transseksüel seks işçileri için %27,3 iken kadın seks işçileri için %4,5 olarak bildirilmekte. Bu oranlar travesti/ transseksüel grup için HIV bulaşma riskinin 4 kat fazla olduğunu gösteriyor. (Operario ve ark, 2008 Haziran) 2010 itibariyle Türkiye deki kümülatif HIV enfeksiyonu sayısı ye ulaşmıştır. Gerçek rakam resmi bildirimin çok üzerinde olarak hesaplansa da ülkemizdeki sayıların Doğu Avrupa bölgesindeki ülkelerle kıyaslandığında düşük kaldığı söylenebilir. Ülkemizde artış gösteren HIV olguları ve yıllar içindeki değişim eğilimi gelecekle ilgili önemli ipuçları vermektedir. Yıllara Göre HIV Olgularında Milyon Nüfus Basına Düşen Olgu Sayılırındaki Artış ve Son On Yıl İçerisindeki Kümülatif Sayıdaki Artış Eğilimi 10 Ekim 2011

11 Yüksek Riskli Cinsel Davranışlar Cinsel İlişkiye Erken Başlama: İlk cinsel ilişki yaşı tüm gruplarda 16,5 dir. Üçte birinde (travesti ve transseksüel de yarısında ) ilk cinsel ilişki yaşı 15 yaşından önce ve gençler cinsel ilişkiye daha önce başlama eğilimdedir. Seks İşçiliğine Başlama Yaşı: Seks işçiliğine başlama yaşı kadınlarda 13, travesti ve transseksüellerde ise 7 ye kadar düşmektedir. Travesti/transseksüel grubun %12 si 15 yaşından önce, neredeyse %40 ı 20 yaşından önce seks işçiliğine başlamış durumdadır. Çok Sayıda Cinsel Partner: Seks işçilerinin ortalama aylık müşteri sayısı kadınlarda 56, travesti / transseksüellerde 49. Çok eşlilik diğer incinebilir gruplarda da yaygın. Son ayda erkeklerle seks yapan erkeklerin dörtte üçünden fazlasının, damar içi madde kullanıcılarının ise üçte birinin birden fazla partneri olmuştur. Yaygın Korumasız Cinsel İlişki: Damar İçi Madde Kullanıcılarının dörtte üçünden fazlası, Erkeklerle Seks Yapan Erkeklerin yarısı ve Seks İşçilerinin dörtte biri son ilişkilerinde kondom kullanmamıştır. Bilgi Düzeyi ve Test Yaptırma Düşük HIV/AIDS Bilgi Düzeyi: Tüm katılımcıların yalnızca dörtte biri HIV in önlenmesi konusundaki beş temel sorunun tümünü doğru yanıtlamıştır. Madde kullanıcıları en düşük oranda tam bilgi puanı alırken, yalnızca üçte biri tam puan alan grup erkeklerle seks yapan erkeklerin oluşturduğu gruptur. Diğer Riskli Davranışlar Alkol Kullanımı: Çalışma gruplarının yarısı son ay içerisinde (en az haftada bir kez ya da daha fazla) alkol kullanımı, aynı dönemde üçte birindeki alkol tüketimi en az kendini kaybedecek kadar yüksek. Uyuşturucu Madde Kullanımı: Seks işçilerinin üçte biri, erkeklerle seks yapan grubun ise yarısı hayatlarında en az bir kez uyuşturucu kullanmıştır. Son cinsel partnerle kondom kullanımı açısından en yüksek oranlar Sİ leri (son müşteri ile %92); en düşük oranlar ise Damar İçi Eroin Kullananlar (Dİ-EK) tarafından bildirilmiştir. ESE ler tarafından % 56 (son erkek partnerle kullanım) olarak bildirilen kondom kullanım oranı ise tüm araştırmada elde edilen ortalamaya (% 61) yakındır. Bu sonuçlar ilk bakışta Sİ leri için düşük riskli cinsel davranışı ifade eder gibi görünse de, müşterileri ile gözlenen kondom kullanımı ile ilgili bu yüksek oranlar ticari olmayan partnere geldiğinde neredeyse yarı yarıya düşmektedir. Araştırma sonuçları, tüm incinebilir grupların yüksek oranlarda riskli cinsel davranış sergilediğini göstermektedir. Test Yaptırma: Test yaptırma alışkanlığının da ölçüldüğü araştırmada katılımcıların üçte biri hiç HIV testi yaptırmamış, yalnızca üçte biri son on yılda test yaptırmış ve sonucunu öğrenmiş olarak tespit edilmiştir. Sİ leri tüm gruplar içinde en yüksek test yaptırma oranlarına sahipken, son bir yıl içinde HIV testi yaptırma ve sonucunu bilme oranı bu grupta bile katılımcıların yalnızca üçte birine (Kadın Sİ leri için %36, T/T-Sİ leri için %32) karşılık gelmektedir. Test yaptırma davranışları açısından ESE ve DI-EK gruplarında oranlar daha düşük sırasıyla, %24 ve %12 olarak bildirilmiştir. Sonuç olarak; araştırma Türkiye de HIV epidemisinin geleceğini belirleyerek farklı etkenlere dikkat çekmektedir. HIV yaygınlığının travesti/transseksüel Seks İşçilerinde ve ESE lerde %5 lere kadar çıktığı, damar içi madde kullanıcılarında saptanan yüksek Hepatit C Virusu yaygınlığı ve tüm incinebilir gruplarda gözlenen riskli davranışlar HIV ın önlenmesi konusundaki bilgisizlik ve düşük test yaptırma alışkanlığı tespit edilmiştir. Bu doğrultuda ülke çapında incinebilir gruplara yönelik aktif bir HIV önleme programı geliştirilmesi, programın yoğun bilgilendirme çalışması içermesi, program kapsamında ücretsiz kondom dağıtılması, gönüllü danışmanlık ve ücretsiz test hizmetlerini yaygınlaştırarak gruplarının hizmetlerden olabildiğince faydalanması gerektiği ortaya çıkmıştır. İnh-EK: İnholasyon yoluyla eroin kullananlar Ekim

12 Kadın Sağlığı Eğitim Programı Bilgi Tazeleme ve Motivasyon Toplantısı Kadın Sağlığı Eğitim Programı (KSEP), sınırlı gelir ve eğitim düzeyine sahip, kente göç etmiş veya etmek zorunda kalmış ailelerin sağlık bilincinin yükseltilmesi ve yaşam kalitesinin geliştirilmesi amacıyla Türkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı (TAPV) tarafından oluşturuldu. Kasım 2010-Nisan 2011 tarihleri arasında eğitim alan 55 eğiticiden 33 ü, İstanbul, Diyarbakır, Mardin, Şanlıurfa ve Van illerinde toplam 48 grup açtı ve şu ana kadar 800 kadına eğitim verdi döneminde KSEP in farklı bölgelere yayılması için yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşları ile görüşmeler devam etmektedir. Bilgi Tazeleme ve Motivasyon Toplantısı ile 6-9 Temmuz 2011 tarihinde İstanbul, Diyarbakır, Mardin, Van ve Şanlıurfa dan eğiticilerimizi bir araya getirdik. 32 farklı kurumdan; Kadın Kültür Merkezleri, 75. Yıl Gazi Mahallesi Toplum Merkezi, Aile Danışma Merkezi (SADEM), Aile Kadın Destekleme ve Engelliler Merkezi (AKDEM), Akabe Kadın Kültür Merkezi, Akçakale Kadın Kültür Merkezi, Bozova Kadın Kültür Merkezi, Devteşti Kadın Kültür Merkez, Eyüp Nebi Kadın Kültür Merkezi, Halepli Bahçe Kadın Kültür Merkezi, Harpan Kadın Kültür Merkezi, Hayat Sağlık ve Sosyal Hizmetler Vakfı, Hayati Harrani Kadın Kültür Merkezi, Kadın Danişma Merkezi, Karaköprü Kadin Kültür Merkezi, Mardin Ortak Kadınlar İşbirliği Derneği (MOKIM), Meya Kadın Dayanışma ve Danışma Merkezi, Muradiye Kadın Kültür Merkezi, Nujin Kadın Danışma ve Dayanışma Merkezi, Sırrın Kadın Kültür Merkezi, Siverek Kadin Kültür Merkezi, Süleymaniye Kadın Kültür Merkezi, Viranşehir Kadın Kültür Merkezi, Yavuz Selim Kadın Kültür Merkezi, Yeşildirek Kadın Kültür Merkezi, Zeytinburnu Belediyesi Yerel Kalkınma ve AB İlişkileri Koordinasyon Merkezi 33 eğitimcinin katıldığı toplantının amacı; eğitmenleri bir araya getirerek, izlem çalışmalarından elde edilen sonuçlar ışığında programa ilişkin bilgilerini tazelemek, kurum ziyaretleri ve çeşitli sosyal aktivitelerle motivasyonlarını arttırmaktı. KSEP i 5 farklı ilde yürüten KSEP eğitimcilerinin tümü ilk defa bu toplantıda bir araya gelerek, deneyimlerini paylaştı, bilgilerini tazeledi, programın gelişmesine ve yaygınlaşmasına yönelik öneriler geliştirdi. Toplantının ilk gününde vakıf eğitmenleri tarafından bilgi tazeleme sunumları yapıldı ve katılımcılar 5 gruba ayrılarak; modül akışı, içerik paylaşımı, zaman planlama, bilgi-beceri hakimiyeti, yönlendirme ve danışmanlık, materyal kullanımı, grup yönetimi, grupla iletişim ve aktif katılımı sağlama, ilgi-dikkat çekebilme başlıkları altında, hangi sorunları yaşıyorsunuz? bu sorunlar neden kaynaklanıyor? ve önerileriniz nelerdir? sorularına cevap aradı. Sonrasında, izlem çalışmalarından elde edilen sonuçlar ışığında Üreme Organları ve İşlevleri, Temizlik ve Beslenme modüllerinin işlenişi ile ilgili püf noktalar paylaşıldı. 12 Ekim 2011

13 Toplantının ikinci gününde ise Güvenli Annelik ve Doğurganlığın Düzenlenmesi, Üreme Sağlığını Koruyucu Davranışlar, İletişim ve Cinsellik, Haklar, Çocuklar, Ergenler ve Genel Sağlığı Koruyucu Davranışlar modülleri ile ilgili püf noktaları üzerinde duruldu. Cinsellik, Üreme Sağlığını Koruyucu Davranışlar modüllerinin işlenişiyle ilgili role play yapılarak interaktif katılım gerçekleşti. Eğitimde İlişki Süreçleri başlığı altında, grupla kontrat yapma, soru çeşitleri, sorucevap yöntemini kullanma gibi konularda bilgi paylaşan katılımcılar, Doğurganlığın Düzenlenmesi modülünün role play i ile iki günlük toplantıyı tamamladı. İki günlük tazeleme toplantısını tamamlayan eğiticiler, 9 Temmuz tarihinde İstanbul Boğaz turuna katıldı, tur sonrasında İstanbul un Eminönü, Sultanahmet, Çemberlitaş semtlerinde gezdi ve illerine uğurlandı. Katılımcılardan Geribildirimler: Katılımcıları nasıl motive edeceğimizi, akıcı olacağımızı kavradık. Günlük hayatımızda da istediklerimizi karşıya aktarma yöntemlerini bulduk. Her şey çok güzel, tek kelimeyle mükemmelsiniz, iyi ki varsınız ve iyi ki biz de buradayız. Her şey çok güzel geçiyor, teşekkürler. İstanbul da olmaktan çok mutluyum. Yine yeniden heyecan. Deneyimlerden, tecrübelerden birçok fikir aldım. Dönünce uygulayacağım. Profesyonel bir ekibiniz var. Teşekkürler. Kadın sağlık dersinde giriş, dikkat ve magnetleri kullanmada yetersiz kalıyordum. Gerekli bütün bilgileri aldım. Burada olmaktan çok mutluyum. Eğitimin amacı bilgi tazelemek ve motive etmekti. Her iki amaca da ulaşıldı. Arkadaşlarla tanıştığıma çok memnunum. Bundan sonraki toplantının Urfa da yapılmasını istiyorum. Kafamda sorular vardı, bu eğitimle giderildi. Diğer eğitmen arkadaşlarla tanışmak, paylaşımlarda bulunmak çok iyi geldi. Eksiklerimi gördüm, püfler yakaladım. Arkadaşları tanımak çok güzeldi, kocaman bir aile olmuşuz. Eksiklerimizi giderdik. Role playlerden çok faydalandık. Ayrıca çok da eğlenceliydi. Edindiklerimiz gruplara yansıyacak. Eğitici eğitiminin sonunda, evlendiğimde bile bu kadar heyecanlanmamıştım dedim. Gerçekten öyleydi. Her yeni grupta heyecanım artıyor. Çok faydalı bir eğitimdi. Arkadaşlarla tanışmak güzeldi. Eğitimcileri dinlemekten kendimi alıkoyamıyorum. Beslendim. Keşke daha uzun sürseydi. Hap gibi bilgiler aldım. Bundan sonraki süreçte çok faydalı olacak. En fazla grup yürüten kişi olarak benim bile eksiklerim varmış. Çok faydalı bir eğitim oldu. Arkadaşlarla tanışmak güzeldi. Öncelikle çok teşekkür ederim. Yoğun iş temposunun arasında bu program çok iyi geldi. Yenilendik, enerji depoladık. Keyifli bir eğitim süreciydi. Yeni grubu daha farklı bir heyecanla açacağım. Bilgileri tazelemek açısından çok iyi oldu. Gruplarda yaşayacağım sorunlara karşı dik durmayı öğrendim. Eli boş gitmiyorum, çok şey götürüyorum. Emeğinize sağlık. Eğitim amacına ulaştı. Eksiklerimiz çok iyi gözlenmişti. Bütün eğitimci arkadaşları bir arada görmek çok heyecan vericiydi. Ekim

14 Haberler Kadın Sağlığı Eğitim Programı 4. Eğitici Eğitimi Kadın Sağlığı Eğitim Programı (KSEP) ile kadınların ve ailelerinin yaşam ortamlarını iyileştirecek temel koruyucu sağlık davranışlarının geliştirilmesini ve sağlık kurumlarından koruyucu sağlık hizmet talep bilincinin arttırılmasını amaçladık. Program kapsamında 4. eğitici eğitiminin ilk 5 günlük bölümünü Eylül 2011 tarihleri arasında İstanbul da Tap Vakfı eğitim salonunda 18 katılımcı ile tamamladık. Eğitici eğitimine katılan 18 katılımcının etkin iletişim tekniklerini kullanarak, kadın sağlığı konusunda eğitim ve danışmanlık verebilmesini, kadın sağlığı eğitim hizmetini insan hakları ve üreme hakları kriterlerine uygun şekilde verebilmesini hedefliyoruz. Eğitime; Van Bostaniçi Belediyesi Kadın Sorunlarını Araştırma ve Uygulama Merkezi, Mersin Akdeniz Belediyesi İŞTAR Kadın Danışmanlık Merkezi ve MAYA Kadın Dayanışma Merkezi; Kapadokya Kadın Dayanışma Derneği; İstanbul Ataşehir Belediyesi Yeni Çamlıca Ataevi ve Sosyal Hizmet Merkezi, 30 Ağustos Ataevi ve Sosyal Hizmet Merkezi, Zeytinburnu Belediyesi Aile Kadın Destekleme Ve Engelliler Merkezi, İstanbul Kadın Kuruluşları Derneği, Gökkuşağı İstanbul Kadın Kuruluşları Platformu, İstanbul Tarlabaşı Toplum Merkezi, SHCEK Mustafa Kemal Mahallesi Toplum Merkezi katıldı. Eğitimin ikinci bölümünü tarihlerinde İstanbul da TAP Vakfı eğitim salonunda gerçekleştireceğiz Halk Eğitim Merkezleri Aile Sağlığını Geliştirme Çalışmalarımız Halk Eğitim Merkezlerinde (HEM) görev yapan kadrolu ve usta eğiticilerin aile sağlığı konularında bilgilendirilmesini ve eğiticilerin bu konuları kursiyer öğrencilere aktarmalarını amaçlayan bu çalışma, Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü ile Vakfımız arasında imzalanan protokol uyarınca Eylül 1999 da uygulanmaya başlandı. Geçen süre ( ) içinde gerçekleştirilen programlar ile 1211 öğretmen, usta eğitici, 3 günlük Aile Sağlığı Eğitici Eğitimi programından geçti. Program 2007 yılında revize edildi ve 654 eğitici bu programı tamamladı. Bu grubun yaklaşık yarısı programı sürdürüyor ve yılda civarında kursiyere ulaşılıyor. 14 Ekim 2011

15 Haberler Genç Kızlar Güçleniyor Projesi Genç Kızlar için Yaşam Becerileri Eğitim Programı Eğitici Eğitimi Semineri Hüsnü M. Özyeğin Vakfı tarafından geliştirilen ve uygulanmaya başlanan Genç Kızlar için Yaşam Becerileri Eğitim Programı nın ilk Eğitici Eğitimi Seminerleri Eylül ayı içinde gerçekleşti. Aralık Derneği sponsorluğunda Vakıf tarafından yürütülen Genç Kızlar Güçleniyor Projesi kapsamında Eylül 2011 tarihleri arasında İstanbul da, Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı Küresel Kadın Konuları Bürosu tarafından sağlanan fon ile seminerler düzenlendi. Genç Kızları Güçlendirmek için Elele Projesi kapsamında 26 Eylül-1 Ekim tarihleri arasında Diyarbakır da gerçekleştirilen seminerlere; Vakfın bağış yatırımı olarak inşa edip Milli Eğitim Bakanlığı na devrettiği 26 ortaöğretim kız öğrenci yurdundan toplam 53 öğretmen katıldı. Ayrıca seminerlere Vakıf yöneticileri ve çalışanları, Ortaöğretim Burs ve Yurtlar Daire Başkanı Halit Yüce ve Şube Müdürü Nuran Akşit, ABD Adana 2. Konsolosu Joseph Babb da katılarak katılımcıların sorularını yanıtlayıp fikir alışverişinde bulundular. Anne Çocuk Eğitim Vakfı uzman eğitimcilerinden Meltem Cantürk ve Ayşe Özdemir, Türkiye Aile Sağlığı ve Planması Vakfı ndan uzman eğitimci Eylem Karakaya ve Robert Kolej uzman eğitim danışmanı Mehtap Kaya tarafından verilen eğitimin son gününde katılımcılara Milli Eğitim Bakanlığı ve Hüsnü M. Özyeğin Vakfı onaylı sertifikalar dağıtıldı. Genç Kızlar için Yaşam Becerileri Eğitim Programı, yurtlarda yaşayan genç kızların psikolojik ve sosyal güçlenmesini; kızların özgüvenli, akranları ve yetişkinleri ile etkin iletişim kurabilen, geleceğine dair hedefler belirleyebilen ve girişimci, toplumdaki değişime liderlik edebilecek aktif bireyler olmasını amaçlayan bütünlüklü ve esnek bir eğitim programı olarak geliştirilmiştir. Diyarbakır Çocuk Yaz Kampı Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Sosyal Hizmetler Daire Başkanlığı Çocuk Hizmetleri Şube Müdürlüğü ile ortak yürüttüğümüz çocuk yaz kampı 20 Haziran 2011 ile 20 Ağustos 2011 tarihleri arasında tamamladık. 288 kız, 278 erkek olmak üzere 566 çocuk kamptaydı. Kampa katılan çocuklar 8 ayrı grup şeklinde, üreme organları ve işlevselliği, temizlik, beslenme, hijyen, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar konularında eğitim aldılar. Eğitim sırasında ergenlerin en fazla merak ettikleri konular cinsiyet oluşumu, ergenlik döneminde yaşanan ruhsal, bedensel sorunlar, ıslak rüyalanmaları, cinsel tercihleri, adet dönemi, kızlık zarı, gebelik olarak tespit edildi. Ekim