1. Asit yağmurlarının oluşum sebeplerini ve sonuçlarını araştırarak sorunun çözümü için öneriler üretir ve sunar.

Transkript

1 1.AŞAMA Kazanımlar: 1. Asit yağmurlarının oluşum sebeplerini ve sonuçlarını araştırarak sorunun çözümü için öneriler üretir ve sunar. 2. Suları, havayı ve toprağı kirleten kimyasallara karsı duyarlılık edinir. Asitlerin günlük kullanımdaki eşya ve malzemeler üzerine olumsuz etkisinden kaçınmak için neler yapılabileceğini açıklar. 3. Endüstride atık madde olarak havaya bırakılan SO 2 ve NO 2 gazlarının asit yağmurları oluşturduğunu ve bunların çevreye zarar verdiğini fark eder. DİKKAT KIYIDA ÖLÜ BALIK VAR! Günlerden cumartesiydi. Önceki gün havanın çok yağmurlu olmasına karşın o gün hava oldukça güneşliydi. Henüz 4. sınıf öğrencisi olan Naci balık tutmayı çok severdi. Gerçi hiç balık tutamazdı. Ama denemesi çok hoşuna giderdi. Hava güzel olunca Naci babasına; - Balık tutmaya gidelim mi? diye sordu. Naci'nin babası da; - Ödevlerini bitirirsen olur, diye cevap verdi. Naci hemen ödevlerine sarıldı. Bir an önce ödevlerini yapıp balık tutmak istiyordu. Sonunda ödevlerini bitirdi. Üstünü giyindi ve babasının yanına geldi. Babası da oltayı alıp hazırlandı ve evlerine yakın Acısu gölüne gittiler. Acısu gölü aynı zamanda Naci'nin babasının fabrikasına da çok yakındı. Naci heyecanla arabadan indi ve babasını beklemeden koşa koşa göl kenarına gitti. Bir de ne görsün! Kıyıya vurmuş ölü balıklar sanki Naci'yi bekliyorlardı. Naci balıkları öyle ölü bir şekilde kıyıda görünce şok oldu ve telaşla bağırdı: - Babaaa, koşşş, yetişşşşşşş! Bu balıklara ne oldu böyle? Babası da koşturarak geldi ve o da balıkların ölmesine anlam veremedi ilk önce. Daha sonra ''göl kirlenmiştir herhangi bir sebeple'' diye yorum yaptı. Naci çok üzgündü. Aklında soru işaretleri de oluştu ve balıkların ölme sebebini araştırmak için ne yapacağını kafasında tasarlıyordu. Aklına eve gidip internetten araştırmak geldi ve hemen babasına dönerek; - Hemen eve gidelim, dedi. Naci ve babası evin yolunu tutmuştu. Bakalım Naci balıkların ölme sebebini bulup neler öğrenecekti.

2 2.AŞAMA: Etkinlik 1: Asit yağmurlarına sebep olan gazların suyla tepkimeye girerek asitleri oluşturma denklemlerini yazınız. SO 2 NO 2 CO 2 TEHLİKELİ GAZLAR Sülfürik Asit oluşum denklemi: Karbonik Asit oluşum denklemi: Nitrik Asit oluşum denklemi: Etkinlik 2: Aşağıdaki durumlardan asit yağmurlarını azaltıcı yönde olanların başındaki kutucuğa (x) işareti koyunuz. Araba yerine otobüs kullanmak Herkesin arabasıyla işe gitmesi Gereksiz yere ışıkları açmak Servis ya da otobüs kullanmak Ev bacalarına filtre takmak Buzdolabının kapısını açık bırakmak Bisiklete binmeyi tercih etmek Evde ısınmak için ucuz ve kalitesiz yakıt kullanmak Çevreyi kirletici gazlar hakkında insanları bilinçlendirmek Etkinlik 3: Bu deney ile asidin yapı malzemelerini nasıl etkilediğini görebiliriz. 1- Yol üstünde ya da eski bir tuğla duvarın dibinde küçük bir parça çimento alın. 2- Çimento parçasını bir bardağa koyun; bardağa çimentoyu tümüyle kaplayacak kadar sirke doldurun. 3- Bardağı 2-3 gün bir kenarda bekletin. Çimentoya ne oldu?

3 3.AŞAMA: KARAR VERME Yukarıda vermiş olduğumuz hikayede Naci'nin balık tutmaya giderken balıkları ölü olarak kıyıda görmesi ve bu duruma üzülmesinden bahsetmiştik. Daha sonra Naci'nin bu konuyu araştırıp balıkların ölme sebeplerini öğreneceğinden de belirtmiştik. Bu hikayede ele alınan konu asit yağmurları dır. Balıklar asit yağmurlarının göl üzerine düşmesiyle göldeki asit miktarını artırmışlardır. Balıklar göldeki asit değişimine karşı duyarlı oldukları için bu ortam koşullarında yaşayamazlar. Bu nedenle asit yağmurlarını azaltmak için önlemler almalıyız. Asit yağmurlarından korunmak için alınabilecek önlemler: * Yakıtların (araç ve meskenlerde) kalitesi kontrol edilmeli. * Kentlerin kurulma yerleri topografik açıdan iyi saptanmalı. Başka bir anlatımla yerleşmeleri (kent, köy vb.) çanak şeklindeki alanlardan uzaklarda kurmalıyız. * Bacalara filtre takılmalı. * Araçların bakımı zamanında yapılmalı. * Alternatif enerji kaynakları kullanılmalı (Güneş, rüzgar, gelgit, akıntılar, biyokütle, endüstri ve evsel atıklar gibi). * Tüketim toplumu olduğumuz sürece yeni üretimlere yeni kirlenmelere neden olmamız kaçınılmazdır. Onun için tüketim çılgınlığı yerine mevcutlardan haz almayı öğrenmeliyiz. * Yakıtlardaki kükürt oranı azaltılmalı. * Çevre insanlara öğretilmemeli; insanoğlu çevreyi içselleştirecek şekilde bizzat kendisi öğrenmelidir.

4 NOTLAR: Yaptığımız bu 3 aşamalı modeli tanıtalım: 8.Sınıf Öğrenme alanı: Madde ve Değişim Ünite 3: Maddenin Yapısı ve Özellikleri Konu: Asitler ve Bazlar Kazanımlar: 1. Asit yağmurlarının oluşum sebeplerini ve sonuçlarını araştırarak sorunun çözümü için öneriler üretir ve sunar. 2. Suları, havayı ve toprağı kirleten kimyasallara karşı duyarlılık edinir. Asitlerin günlük kullanımdaki eşya ve malzemeler üzerine olumsuz etkisinden kaçınmak için neler yapılabileceğini açıklar. 3. Endüstride atık madde olarak havaya bırakılan SO2 ve NO2 gazlarının asit yağmurları oluşturduğunu ve bunların çevreye zarar verdiğini fark eder. 1. aşamada, yukarıda seçtiğimiz 8. sınıf, 3. üniteden asitler ve bazlar konusundan kazanımlar seçtik ve bu kazanımlara uygun bir sosyo-bilimsel bir konu bulduk. Konumuzu ''asit yağmurlarının verdiği zararlar ve alınabilecek önlemler'' olarak belirledik. Bu kazanımlara uygun bir senaryo oluşturduk. 2. aşamada, bu kazanımlar doğrultusunda öğrenciler için etkinlikler düzenledik. 3. aşamada ise, 1. ve 2. aşamalarda aldığımız kararları değerlendirerek bir sonuca ulaştık. Bu sonuçta asit yağmurlarını azaltmak için birtakım önlemler geliştirdik. Öğrenci etkinlikleri: Etkinlik 1: Asit yağmurlarına sebep olan gazların suyla tepkimeye girerek asitleri oluşturma denklemlerini yazınız. SO 2 NO 2 CO 2 TEHLİKELİ GAZLAR Sülfürik Asit oluşum denklemi: Karbonik Asit oluşum denklemi: Nitrik Asit oluşum denklemi:

5 Etkinlik 2: Aşağıdaki durumlardan asit yağmurlarını azaltıcı yönde olanların başındaki kutucuğa (x) işareti koyunuz. Araba yerine otobüs kullanmak Herkesin arabasıyla işe gitmesi Gereksiz yere ışıkları açmak Servis ya da otobüs kullanmak Ev bacalarına filtre takmak Buzdolabının kapısını açık bırakmak Bisiklete binmeyi tercih etmek Evde ısınmak için ucuz ve kalitesiz yakıt kullanmak Çevreyi kirletici gazlar hakkında insanları bilinçlendirmek Etkinlik 3: Bu deney ile asidin yapı malzemelerini nasıl etkilediğini görebiliriz. 1-) Yol üstünde ya da eski bir tuğla duvarın dibinde küçük bir parça çimento alın. 2-) Çimento parçasını bir bardağa koyun; bardağa çimentoyu tümüyle kaplayacak kadar sirke doldurun. 3-) Bardağı 2-3 gün bir kenarda bekletin. Çimentoya ne oldu?

6 Öğretmen notları: Karbondioksit gazı (CO 2 ) suda çözünür. Karbonik asit (H 2 CO 3 ) oluşturur. Doğal yağmur da, atmosferdeki karbondioksiti çözdüğü için, biraz asidiktir. Doğal yağmurun ph derecesi 5-6 civarındadır. ph seviyesi 5-6 dan daha az olan yağmurlar, asit yağmurları olarak adlandırılırlar. Asit yağmuru, balıkların zarar görmesine ve ölmesine, biyolojik çeşitliliğin azalmasına, su kaynaklarına akarken toprakta bulunan ağır metallerin (örneğin alüminyumun) göllere ve akarsulara karışmasına sebep olur. Hem artan asitlik hem de artan ağır metal konsantrasyonu su canlılarında doğrudan zehir etkisi yapar. Asit yağmurunun en zararlı etkilerinden biri göller üzerinde görülür. Asit yağmurlarının taşıdığı asitleri tamponlamaya yardımcı olan kalsiyum karbonat, magnezyum karbonat gibi maddeler göllerde az miktarda bulunduğundan bu alanlar özellikle risk altındadır. Sadece az sayıda tür ani ph değişimlerinde hayatta kalabilir, bu nedenle asit yağmurlarından etkilenen göllerdeki balık popülasyonları tamamen yok olabilir. Asitleşme ayrıca genel olarak tür çeşitliliğini de azaltır. Hassas havzaların içinde, bahar aylarında karların erime dönemlerinde meydana gelen balık ölümleri, asitlenme etkisiyle ilişkilendiriliyor. Özellikle sanayileşmenin yoğun olduğu bölgelerde atmosferde yüksek miktarlarda sülfür oksit ve azot oksitleri bulunmaktadır. Bu oksitlerin yağmur suyunda çözünmesi ile sülfürik asit (H 2 SO 4 ), nitrik asit (HNO 3 ) ve hidroklorik asit (HCl) oluşur. Asit yağmuru, bitkileri ve balıkları (göllerdeki ph seviyelerini değiştirdiği için) etkiler, yapısında kalsiyum karbonat (CaCO 3 ) bulunan heykelleri bile zamanla bozunmaya ve aşınmaya uğratır. Asit Yağmurlarının Sebep Olduğu Zararlar Asit yağmurları göller ve nehirlere yağdığında suların asitliği artar. Bu durum o sularda yaşayan canlarla zarar verir. Kent içi veya kent dışındaki tarihi ve doğal yapıtlarımız zarar görür. Toprağın mineral oranının düşmesine neden olur, bu durum bitkilerin topraktan beslenmesine engel olur. İnsanlarda çeşitli solunum yoları, akciğer kanseri, nefes darlığı gibi hastalıklara neden olur. Asit yağmurları, yapısında kalsiyum karbonat (CaCO 3 ) bulunan yapılara bile zarar verebilir.

7 Öğretim yolları: Asit yağmurları ve zararları 1 ders saatinde anlatılır. İlk 10 dakika powerpoint sunusu yapılarak senaryo öğrencilere okutulur. Daha sonra senaryodaki problem ele alınarak 15 dakika tartışma yapılır. Birtakım fikirler oluştuktan sonra öğretmen nedenini açıklar ve konunun daha iyi anlaşılması için öğrencilere etkinlik yaptırır. Değerlendirme kısmı: