Prostat Kanseri Terimleri Sözlüğü

Transkript

1 Hasta Bilgilendirme Formu Türkçe Prostat Kanseri Terimleri Sözlüğü Adrenolitik ajanlar Adrenalin hormonunun üretimini yavaşlatan veya durduran bir grup ilaç. Açık cerrahi Yapı veya organlara cerrahın deri ve dokuları keserek direk ulaştığı cerrahi prosedürdür. Aktif Takip Doktorunuzun, sıkı ziyaret programına dayalı tümörü/tümörleri ve onların büyümesini aktif olarak monitörize ettiği tedavi formudur. Her ziyarette, BT, ultrason veya x- ışını ve diğer gerekli araştırmalar uygulanabilir. Alevlenme Testosteron düzeyinin LHRH agonist hormon tedavisi sonucu düşmeden önceki artışıdır. Androjen baskılayıcı tedavi Prostat kanseri için bir tedavi şeklidir. Tedavinin amacı tümör büyümesini durdurmak veya yavaşlatmaktır. Bu, androjenlerin düzeyini azaltarak veya prostat hücresine ulaşmasını engelleyerek yapılır. Aynı zamanda ADT olarak da bilinir. Androjenler Sakal ve kalın ses gibi erkek karakteristiklerinin oluşumunu kontrol eden erkek cinsiyet hormonlarıdır. Anemi Kırmızı kan hücre düzeylerinin azalmasıdır. En sık görülen kan hastalığıdır. Halsizlik, güçsüzlük ve konsantrasyon kaybına neden olur. Anestezi (genel, spinal veya lokal) Prosedür öncesi ağrı hissetmediğinizden emin olmak için ilaç verilecektir. Genel anestezi altında bilinciniz kapalı ve ne olduğundan habersiz olacaksınız. Spinal veya lokal anestezide ise prosedürün uygulandığı bölgede ağrı hissetmeyeceksiniz. Prosedür sonrası anestezinin etkisi yavaş yavaş kaybolur. Anti-androjen ilaçlar Androjenlerin etkisini bloke eden herhangi bir ilaç. Asemptomatik Tesadüfen ortaya çıkan ve semptomlara neden olmayan herhangi bir durum. Bez Kan dolaşımına veya vücudun başka bölgelerine salınmak üzere hormon üreten organdır. Biyopsi Tıbbi bir prosedür olup, vücuttan küçük bir doku parçasını araştırmak için çıkarılması işlemidir. Bu işlem tanı, takip ve tedavi için bilgi edinme amacıyla yapılır. Sayfa 1 / 8

2 Brakiterapi Bazen tohum aşılaması olarak söylenir. Radyoaktif tohumların kanserli dokunun içine dikkatlice yerleştirilmesi ve daha etkili kanser saldırısı için pozisyon almaktır. BT tarama Vücudun seri x-ışını görüntüleri ile oluşturulan görüntüleme tekniğidir. Cerrahi robot sistemi Laparoskopik cerrahide doktora yardımcı olan bir enstrümandır. Cerrah, robotik enstrümanı uzaktan kontrol sensörleri ile yönetir. CSAP Prostatın kriyoşirürjik ablasyonudur. Bu minimal girişimli işlemde öldürme amacıyla dondurucu ısı direk tümör hücrelerine uygulanmaktadır. Depo enjeksiyon Genellikle kas içine veya hemen derinin altına ilacın enjeksiyonudur. İlaç katı veya yağlıdır ve aktif bileşeni başka bir basamağa gerek kalmadan uzun bir zaman periyodunda salınır. Eksternal radyasyon terapisi Dış kaynaklı radyasyonunun vücudun bir bölümüne odaklanması ile uygulanan radyasyon tedavi tipidir. Enzim Metabolizma süreçlerinden sorumlu büyük biyolojik moleküllerdir. Erektil disfonksiyon Ereksiyonu sağlayamama veya koruyamama Fokal (Odaksal) tedavi Küçük tümörlerin yok edilmesinde kullanılan minimal girişimli tekniklerin genel adlandırılmasıdır. Odaksal tedavideki asıl amaç çevre doku hasarını sınırlamaktır. Fraksiyone (parçalara ayırma) Radyolojide, bir veya daha fazla dinlenme periyotları ile radyasyonun küçük dozlara bölünmesi işlemidir. Fiziksel Vücudu etkileyen veya birlikte olması gereken. Gleason skoru Gleason skoru prostat içindeki tümörün agresifliğini belirler. Kanser hücre paternine dayanır. Her patern 1-5 arası bir değer alır. Patolog biyopsi sonrası dokudaki en sık görülen iki paterni toplar. Yüksek skorlu tümörler daha agresif ve kür edilmesi daha zordur. Görüntüleme Vücuttan ultrasound, x ışını veya diğer tarama teknikleri ile görüntüler alma. Halsizlik Normale göre daha yorgun hissetme anlamına gelir, enerjiniz kalmamıştır ve uyku sonrası daha iyi hale gelmez. Aynı zamanda eklem, kas ve göğüsünüzde ağrı hissi olabilir. HIFU High-Intensity Focussed Ultrasound (yüksek yoğunluklu odaklanmış ultrason). Kanser hücrelerini ısıtıp yok etmek için ultrason enerjisinin kullanıldığı minimal girişimli prosedürdür. Sayfa 2 / 8

3 Hormonlar Bezlerde üretilen moleküllerdir ve hedef organa ulaşmaları için kanda dolaşırlar. Vücudun fonksiyon ve davranışlarını etkilerler. Hormon tedavisi Hormonların kullanıldığı herhangi bir tedavi alternatifidir. İdrar yapma sıklığı Her zamankinden daha sık idrar yapma ihtiyacı, genellikle günde 8 defadan fazla. İdrar yolu İdrarı üreten ve vücut dışına kadar transportunu sağlayan organ sistemleridir. İki böbrek, iki üreter, mesane ve üretrayı içerir. İdrar yolu erkek ve kadında benzer olup, sadece erkekte üretra daha uzundur. İmmünoterapi Bir kanser tedavi tipi olup tümör hücreleri ile savaşmaları için bağışıklık sisteminin artırılmasıdır. İyi huylu büyüme Kanser olmayan hücre büyümesi. İyi huylu prostat büyümesi Yaşla birlikte hormonal değişikliklere bağlı prostat büyümesi. Jinekomasti Hormonal bir bozukluk olup, erkeklerdeki meme dokusunun iyi huylu büyümesidir. Kardiyolog Kardiyovasküler hastalıklarda uzmanlaşmış doktor. Kardiyovasküler hastalık Kalp ve kan damarlarını içeren hastalık. Kastrasyon Androjenlerin üretiminin durdurulduğu veya hormonların etkisinin bloke edildiği kimyasal veya cerrahi tedavi yöntemidir. Kastrasyon dirençli prostat kanseri Büyümesinin devamı için düşük androjen düzeyine ihtiyaç duyan prostat kanser tipidir. Kateter Vücuttan sıvıyı drene etmek için yerleştirilen içi boşluklu esnek tüp. Ürolojide kateterler genellikle idrarı mesaneden drene etmek için kullanılırlar. Kemik taraması Kemik metastazlarının bulunabilmesi amacıyla tüm vücudun taranmasıdır. Kemoterapi Hücreler için toksik olan ilaçların kullanıldığı kanser tedavisidir. Bazıları spesifik olarak kanser hücresi gibi normalden hızlı büyüyen hücrelere toksik etki eder. Kimyasal Kastrasyon Androjenlerin üretimini durdurmak veya etkilerini bloke etmek için ilaçların kullanıldığı tedavi tipidir. Konservatif Yaklaşım Doktorun sağlığınızı monitörize ettiği ve gerekirse tedavi önerebildiği tedavi şeklidir. Sayfa 3 / 8

4 Kurtarma Temel tedavi ile birlikte veya sonrasında verilen kanser tedavisidir. Rekürrensi önlemek için yada palyatif bakım yaklaşımının bir parçası olabilir. Laparoskopik cerrahi Cerrahın deri ve dokuları kesmeden uyguladığı minimal girişimli cerrahi tekniktir. Bunun yerine cerrah, enstrümanları karnınızdaki küçük insizyonlardan içeri yerleştirir. Lenf nodları Küçük oval şekilli organlar olup bağışıklık sistemi cevabının düzenlenmesinde rol oynar. Lenforaji Lenf sıvısının derinin üzerine kadar sızması. Sıvı deri hasarına ve enfeksiyona neden olabilir. LHRH agonistleri Prostat kanser tedavisinde kullanılan, testislerden testosteron üretimini durduran ilaçlardır. LHRH antagonistleri Prostat kanser tedavisinde kullanılan, androjen üretimini inhibe ederek testosteron üretimini durduran ilaçlardır. Lob Mikroskop kullanmadan net bir şekilde görülen, bir organın herhangi bir bölümü veya uzantısıdır. Lokalize prostat kanseri Tümörün prostata sınırlı ve yayılmamış olduğu prostat kanseridir. Lokal ileri prostat kanseri Tümörün prostatın dışına ve çevre dokulara yayıldığı prostat kanseridir. LUTS Lower urinary tract symptoms (Alt üriner sistem semptomları). İyi huylu prostat büyümesine ve aynı zamanda üriner sistemi etkileyen diğer hastalıklara bağlı semptomlarda kullanılan bir terimdir (bakınız: üriner sistem). Malign (kötü huylu) tümör Sürekli veya atak halinde büyüme gösteren kanserli oluşum. Malign tümörler vücutta yayılma anlamına gelen metastaz yapabilirler. Medikal onkolog Tüm kanser tipleri üzerinde uzmanlaşmış ve çoğunlukla onların tedavisinde ilaçları kullanan doktor. Meme bezleri Memenin içinde yer alan bezlerdir. Kadınlarda meme bezleri süt üretebilir. Mesane İdrarı, böbreklerden toplayarak depolayan organ. Mesane boynu Mesaneyi üretraya birleştiren kas grubudur. Bu kasların kasılması idrarı mesanede tutarken, gevşemesi idrarın üretraya geçişine izin vermektedir. Metastatik hastalık Tümörün diğer organlara ve lenf nodlarına yayıldığı durum. Sayfa 4 / 8

5 MRI taraması Magnetic Resonance Imaging (Manyetik rezonans görüntüleme). Vücudun görüntülenmesinde güçlü manyetik alan ve radio dalgalarının kullanıldığı teknik. Multidisipliner Farklı branş uzmanlarının kombinasyonudur. Tıpta, örneğin ürolog, onkolog, psikolog veya diğer tıp uzmanlarının birlikte çalışması anlamına gelir. Orşiektomi Bir veya her iki testisin çıkarıldığı cerrahi kastrasyon metodudur. Eğer bir testis çıkarılırsa unilateral, her iki testis çıkarılırsa bilateral orşiektomi olarak adlandırılır. Östrojen Kadın vücut karakteristiklerini kontrol eden, üreme ve menstrual siklusta önemli olan, asıl kadın cinsiyet hormonudur. Osteoporoz Kemik kitlesinin azalması ile karakterize bir kemik hastalığıdır. Parmakla rektal muayene Doktorun prostat büyümesi veya kanser gibi durumların tanısı için parmağıyla prostatın hacmini, şeklini ve kıvamını hissederek yaptığı testtir. Patolog Hastalıkların spesifik karakteristiklerini anlamak için doku, kan veya idrarda çalışmalar yapan tıbbi profesyonellerdir. Kanser tedavisinde, patolog tümörün tanı ve sınıflandırılmasına yardımcı olur. Palyatif bakım Hastalığından iyileşemeyenler için, hayat kalitesini optimize etmeyi amaçlayan bakım konseptidir. Fiziksel, psikolojik, sosyal ve manevi konuları içerir. Penis Bir üreme organı olup, aynı zamanda idrarı vücut dışına taşır. Perine Anüs ve skrotum/vulva arasındaki bölge. Periferal ödem Ödem şişlik anlamına gelir. Periferal ödem spesifik olarak ayak bileği ve bacaklardaki şişliği tanımlar. PET tarama Pozitron emisyon tomografi (PET) taraması vücuttaki hastalığa işaret eden bir radyoaktif maddenin kullanıldığı görüntüleme yöntemidir. PET taraması organ ve dokuların nasıl çalıştığını gösterir. Primer tümör Metastatik kanserde, doku ve organlara yayılmadan önce tümörün ilk geliştiği yer. Primer tümörün yeri tedavi opsiyonlarını etkileyebilir. Prognoz Tedavi sonrası yaklaşık sağlık sonucunu belirlemede kullanılan tıbbi bir terimdir. Prostat Semeni taşıyan sıvıyı üreten bezdir. Erkek alt üriner sisteminde mesanenin altında üretranın etrafında yer alır (bakınız: mesane, alt üriner sistem, üretra). Sayfa 5 / 8

6 Prostat-spesifik antijen (PSA) Prostat tarafından üretilen, iyi huylu prostat büyümesinde, prostatik enflamasyonda veya prostat kanserli erkeklerde yükselebilen bir proteindir. Prostatektomi Prostatın bir bölümü veya tümünün çıkarıldığı cerrahi prosedürdür. PSA testi Erkeklerde kanda prostat-spesifik antijen (PSA) düzeyinin ölçülmesidir. Kanda PSA düzeyinin yüksek olması prostat içindeki hücrelerin alışılmadık davranışta bulunduğunu düşündürür. Psikolojik Zihni etkileyen veya birlikteliği olan. Radyasyon onkolojisi Kanseri tedavi etmek için radyasyon kullanan uzman. Radyasyon tedavisi Malign hücreleri control altına almak veya öldürmek için radyasyon kullanılarak yapılan kanser tedavi tipidir. Rektum Kalın bağırsağın son kısmı olup anüs ile sonlanır. Rekürrens Tedavi sonrası kanserin saptanmadığı belli bir periyot sonrası kanserin tekrar belirmesidir. Bu kanserin ilk çıktığı yerde de olabilir, vücudun başka yerinde de belirebilir. Standart bir zaman aralığı yoktur, ancak çoğu doktorlar kanserin en az bir yıl belirmediği dönem olarak kabul etmişlerdir. Risk sınıflaması Tedavi planının belirleyen bir araçtır. Hastalığın karakteristiği ile hastanın tıbbi, ailevi hikayesi veya genel sağlık durumu gibi özelliklerinin kombine değerlendirilmesine bağlıdır. Seminal vezikül Mesanenin altında yeralan bir çift bezdir. Semen üretirler. Semptom güdümlü tedavi Semptomlar belirene veya değişene kadar tedavinin ertelendiği, hastanın yakından takip edildiği durumdur. Sıcak basması Derinin kızarması, terleme ve ani sıcaklık hissi ile karakterize tıbbi bir durumdur. Spinal kord kompresyonu Acil bir durum olup tümör veya kemik parçasının spinal korddaki sinirlere bası yapmasıdır. Steroid ilaç Vücutta hormonun etkisini artırmaya çalışan ilaçlardır. Bazı steroidler enfeksiyon tedavisinde kullanılırlar. Diğer steroid ilaçlar testosteron benzeri etkiye sahiptir. Stres üriner inkontinans (SUI) Üretra veya üriner sfinkterin dolu mesanenin basıncına karşı gelememesidir. Sonuçta, alt üriner sistemde ani basınç artışında idrar kaçırması gerçekleşir. Bu durum öksürme, hapşırma veya gülme, koşma veya zıplama gibi egzersizlerde veya ağır birşey taşıma esnasında gerçekleşebilir. Sayfa 6 / 8

7 Tedavi yolu Doktorlar için temel tedavi araçlarından biridir. Farklı görev yada müdaheleler tanımlanmış, optimize edilip spesifik bir sıraya konulmuştur. Böylece bir hastanın sağlığında tıbbi takım olarak birlikte çalışılabilir. Testisler Testisler sperm ve testosteron hormonunu üreten erkeklik organıdır. Testosteron Asıl olarak testislerde üretilen ve erkek cinsiyet karakterlerinin gelişiminden sorumlu olan steroid androjen hormonudur. Tıbbi geçmiş Önceki ameliyatlar, önceki ve şimdiki hastalıklar, bilinen alerji ve şu an kullandığı ilaçların kısa özeti. TNM sınıflaması Tümör Nod Metastaz (TNM) sınıflaması uluslararası bir sınıflama olup, tümörleri hacim ve invazivliğine (T), lenf nodunun etkilenip etkilenmediğine ve kanserin vücudun başka yerlerine yayılıp yayılmamasına göre sınıflar. Tümör evresi Vücutta kanserin yaygınlığına işaret eder. Genellikle tümörün büyüklüğüne ve lenf nod veya diğer organlara yayılıp yayılmaması durumuna dayanır. Ultrason Vücut içinden görüntüler almak için yüksek frekanslı sesleri kullanan görüntüleme tekniğidir. Üretra İdrarı mesaneden dışarı taşıyan tüp. Üriner inkontinans İstemsiz idrar kaçırma. Üriner sfinkter İdrarın mesaneden üretraya çıkışını kontrol eden kaslardır. Kaslardan biri kasıldığında üretra sıkıca kapanır. Ürolog İdrar yolu ve genital sağlık üzerine uzmanlaşmış doktor. Yeni hormon ajanları Kastrasyon dirençli prostat kanserinde standart hormon tedavisinin artık etkin olmadığı durumlarda kullanılan bir grup ilaç. Sayfa 7 / 8

8 Bu bilgiler Ocak 2015 te güncellendi. Serilere katkıda bulunanlar: Bu broşür; EAU Prostat Kanseri Hasta Bilgilendirme nin parçasıdır. Hastalık hakkında genel bilgiler içerir. Bireysel tıbbi durumunuz ile ilgili olarak herhangi bir özel sorunuz varsa doktorunuza veya profesyonel sağlık kuruluşunuza danışmalısınız. Hiç bir broşür, doktorunuz ile yapacağınız özel bir görüşmenin yerini alamaz. Bu bilgilendirme; Avrupa Üroloji Derneği (EAU) tarafından, EAU Uro-Oncology (ESOU), the Young Academic Urologists (YAU), the European Association of Urology Nurses (EAUN), and Europa Uomo bölümlerinin işbirliği ile hazırlanmıştır. Bu broşürün içeriği EAU Kılavuzları ile uyumludur. Dr. Roderick van den Bergh Prof. Dr. Zoran Culig Prof. Dr. Louis Denis Prof. Bob Djavan Sn. Enzo Federico Sn. Günter Feick Dr. Pirus Ghadjar Dr. Alexander Kretschmer Prof. Dr. Feliksas Jankevičius Prof. Dr. Nicolas Mottet Dr. Bernardo Rocco Sn. Maria Russo Utrecht, Hollanda Innsbruck, Avusturya Antwerp, Belçika Viyana, Avusturya Trieste, İtalya Pohlheim, Almanya Berlin, Almanya Münih, Almanya Vilnius, Litvanya Saint-Étienne, Fransa Milan, İtalya Orbassano, İtalya Ürolojik hastalıklar ile ilgili bu ve diğer bilgilere web sitemizden ulaşabilirsiniz: Sayfa 8 / 8