TİROİD HASTALIKLARI TİROİD HASTALIKLARI. Hipertiroidi nedir? Hipotiroidi nedir? Hipertiroidi veya hipotiroidi tanısı nasıl konur?

Transkript

1 TİROİD HASTALIKLARI Çocuklarda büyüme, gelişme, zeka ve okul başarısını etkileyen en önemli hormon tiroid hormonlarıdır. Büyüklerde kilo problemleri, saç ve deri hastalıkları, psikiatrik bozukluklar, açıklanamayan kalp hastalıkları, cinsel güçsüzlük, uyku problemlerinin çoğundan tiroid hastalıkları sorumludur. Tiroid hastalıkları laboratuar testleriyle kolayca teşhis edilebilir. TİROİD HASTALIKLARI Hipertiroidi nedir? Hipertiroidi, tiroid bezinin normalden fazla çalışması sonucu kanda fazla miktarda tiroid hormonu bulunması anlamına gelir. Belirtileri çarpıntı, sinirlilik, terleme, kas zayıflığı, ellerde titreme, zayıflama, saç dökülmesi, kaşıntı, kısırlık, sık dışkılama, adet düzensizliği dir. Bu belirtilerin hepsi birden bir hastada olmaz, ancak biri veya birkaçı bir kişide mevcutsa hipertiroidi den şüphelenilebilir. Hipotiroidi nedir? Kanda normalden çok az miktarda tiroid hormonu bulunması durumudur. Bebeklerde de görülür ve erken tanınıp tedavi edilmezse fiziksel ve zihinsel geriliğe yol açar. Bu nedenle tüm bebeklere tarama testi uygulanmaktadır. Hipotiroidinin belirtileri yorgunluk hissi, üşüme, kendini sürekli uykulu hissetme, kalp hızında yavaşlama, hafıza zayıflaması, konsantrasyon güçlüğü, kas krampları, kilo alma, ses kısıklığı, saçlarda incelme ve dökülme, deride kuruma ve kabalaşma, depresyon,a det düzensizliği, göğüslerden süt gelmesi, kısırlık dır. Hipertiroidi veya hipotiroidi tanısı nasıl konur? Troid hastalıklarının teşhisi laboratuar testleriyle kolayca konur.

2 TİROİD CHECK-UP I NEDİR? Tiroid bezinin çalışmasını ve foknksiyonlarını gösteren kan testleridir. T3, T4, TSH, Serbest T3, Serbest T4 hormontestleri ve kronik tiroid hastalıklarının göstergeleri olan Anti-Tg, Anti-TPO ve TRAb testleri yapılarak tüm troid fonksiyonları ortaya konur ANOREKSİYA NERVOSA Nevrotik iştahsızlık; Yeme bozukluğu; Anoreksi; Anoreksi bir yeme bozukluğudur. Kişilerin aşırı kilolu olduklarına yönelik takıntıları sonucu ortaya çıkan iştahsızlık ve egzersiz yapma durumudur. İdeal vücut ağırlığının %85 ve altında olmasına rağmen kendini kilolu sayan herkes anoreksiya nervosa kabul edilir. Hastalık ciddi rahatsızlıklara ve ölüme neden olabilir. Anoreksiya nervosa neden olur? Anoreksiyanın sebebi bilinmemektedir. Genetik meyil ve çevresel faktörler hastalığın ortaya çıkışında rol oynar. Kişinin kendi vücudu hakkındaki algısı bozulur ve kendini sürekli olarak kilolu görür. Anoreksiya nervosa hastalığı için risk faktörleri nelerdir? Hastalık aşağıdaki durumlarda daha sık ortaya çıkmaktadır: Bayanlar, Adolesan dönemi ve erken gençlik dönemi, Kendine güveni olmayan kişiler,

3 Çaresizlik duygusu içinde olanlar, Mükemmeliyetçi olanlar, Şişmanlık korkusu olanlar, Aile tarafından zayıflama baskısı olanlar, Aşırı koruyucu, sert, çatışma içinde olan aile çocukları, Ailesinde yeme bozukluğu olan kişiler, Duygusal stres içinde olan kişiler, Depresyon, anksiyete gibi psikolojik rahatsızlık çeken kişiler, Kişilik bozuklukları olanlar, Zayıflığı ve inceliği vurgulayan sosyal eğilim ve moda trendlerine karşı duyarlı olmak, Anoreksiya nervosa ne şikayete neden olur? Hastalık sinsi seyirlidir. Hasta ideal kilosunun % 85 i ve altına inmesine rağmen kendini halen aşırı kilolu görür ve bu amaçla diyet ve egzersiz yapar. Hastada görülen bulgu ve şikayetler: Kilo kaybı, Kalorili, yağlı gıdalardan korku derecesinde çekinme, Kilo kaybına rağmen diyet yapma, Kilo almaktan aşırı korkmak, Aksi yöndeki bütün bulgulara rağmen vücut algısında bozukluk, kendini kilolu olarak görme ( body dismorphia), Aşırı egzersiz yapmak, Vücut kilosu ve şekli konusunda algı bozukluğu, kendini şişman ve kilolu algılamak, El ve ayaklarda üşüme, Yiyeceklerden tiksinti duymak, Saç dökülmesi, vücutta kıllanma, Aşırı halsizlik, yorgunluk, bayılma atakları, Kabızlık, Depresyon ve / veya anksiyete, Çarpıntı en sık görülen şikayetlerdir.

4 Tedavi edilmeyen anoreksiya nervosa ciddi yan etkilere yol açar özellikle adet kesilmesi ( amenore ), kemik erimesi ( osteoporoz ), ve kalpte ritim bozuklukları ( aritmi ) sık görülür. Kardiyak problemler ölüme neden olabilir. Anoreksiya nervosa teşhisi nasıl konur? Hastanın şikayetleri ve muayene bulguları ile teşhis koymak mümkündür. Muayene ve laboratuar testleri ile kesin teşhis konur. Muayenede aşağıdaki bulgular dikkat çeker: Vücut yağ dokusunun kaybı, Kas dokusunda azalma, Kalp ritim bozuklukları ve kalp ritminde yavaşlama, Tansiyon düşüklüğü, Ayağa kaktığnda tansiyonda belirgin düşme, Kemik yoğunluğuna azalma, Yavaşlamış metabolizma belirtileri en göze batan bulgulardır. Anoreksiya nervosa tedavisi: Anoreksiya tedavisi hastayı sağlıklı olabileceği kilosuna getirmek ve orada tutmaktır. Hastanın sağlıklı olabileceği kilo ideal kilosunun % 85 i dir. Bu amaçla hastanın aldığı kalori miktarı azar azar artırılır. Bu amaca aşağıdaki gibi bir dizi girişim ile ulaşılmaya çalışılır. A- Nutrisyonel konsültasyon ( diyetisyen konsültasyonu): Diyetisyen sağlıklı beslenmenin bileşenleri hakkında bilgi verir. Ulaşılmak istenen kilo hedefleri konusunda yardımcı olur. Bu hedefe ulaşmada beslenme öğeleri ve öğünler konusunda pratik yaklaşımlar çizer. B- Kognitif davranış psikolojisi tedavisi: Davranış psikolojisi tedavisi sağlıklı ve realistik vücut algısı sağlamaya yardımcı olur. Hastanın kendi vücudu, diyet ve egzersiz konusunda yeni bakış açısı geliştirmesini sağlamaya çalışır. C- Birebir tedavi: kişilerin endişeleri ve algıları ile başa

5 çıkmasına yardımcı olmak için yapılan psikoterapidir. D- Aile tedavisi: yeme bozukluklarının atında büyük oranda aile bulunmaktadır. Birçok anoreksiya hastası aile tedavisi olmadan davranışını düzetemez. Bu nedenle ailenin tamamen tedaviye alınması gerekebilir. Ailenin ısrarcı davranışı, aşırı koruyucu davranışı, aile içi çelişki ve çatışmalar dindirilmeden hastanın tedavisi çoğu zaman başarısız olur. Anoreksiya nervosa hastalarının aileleri bu hastalığın sebebini, seyrini, aile davranışının bu hastalıktaki yerine ve tedavisini anlamalıdır. E- Antidepresan tedavi: Antidepresan ilaçların tek başına kullanımı pek bir sonuç vermez. Ancak bazı durumlarda anoreksiya hastaları psikoterapi ile birlikte antidepresan ilaç tedavisinden çok fayda görürler. Özellikle selektif serotonin geri alım inhibitörü antidepresan ilaçlar kullanılır. F- Kemik erimesi ve metabolik takviye: özellikle kemik erimelerini durdurmak amacıyla tedaviye kalsiyum ve mineraller eklenmeli, hormon eksiklikleri takviye edilmelidir. G- Hastaneye yatma: a. Eğer ideal vücut kilosunun % 25 ila % 30 u kaybedildi ise, b. Ciddi kalp rahatsızlıkları ve ritim bozuklukları varsa, c. Ciddi fiziksel hastalık bulguları varsa, d. Ciddi psikolojik rahatsızlık bulguları varsa hasta hastaneye yatırılmalıdır. Anoreksiya nervosa erken teşhis ve tedavisi başarılı sonuçlar vermektedir. Geç kalınan vakalar ciddi komplikasyonlara ve ölüme neden olabilir. anoreksiya nervosa dan bilinen bir korunma yolu yoktur. Referanslar: 1. National Association of Anorexia Nervosa and Associated Disorders

6 2. National Eating Disorders Association 3. Canadian Mental Health Association 4. National Eating Disorder Information Center 5. Anorexia nervosa. National Eating Disorders Association website. Available at: Accessed June 19, Anorexia nervosa. National Women s Health Information Center website. Available at: Accessed June 19, Beers MH, Fletcher AJ, et al. The Merck Manual of Medical Information Home Edition. 2nd ed. Whitehouse Station, NJ: Simon and Schuster, Inc; Casper RC. How useful are pharmacological treatments in eating disorders? Psychopharmacol Bulletin. 2002;36: Ferri F, ed. Ferri s Clinical Advisor Philadelphia, PA: Mosby Elsevier; Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Textbook of Internal Medicine. 23rd ed. Philadelphia, PA: Saunders; Jacobson JL, Jacobson AM. Psychiatric Secrets. 2nd ed. Philadelphia, PA: Hanley & Belfus; Lenders JW, Eisenhofer G, Mannelli M, et al. Phaeochromocytoma. Lancet. 2005;20-26, Lock J, le Grange D, Dare C, et al. Treatment Manual for Anorexia Nervosa. New York, NY: Guilford Press; Noble J, Green H. Textbook of Primary Care Medicine. 3rd ed. St. Louis, MO: Mosby; Rakel R. Textbook of Family Medicine. 7th ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; Rakel RE, Bope ET, Conn H. Conn s Current Therapy. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; Stern TA. Massachusetts General Hospital Comprehensive Clinical Psychiatry. Philadelphia, PA: Mosby Elsevier; 2008.

7 ALZHEİMER Alzheimer Hastalığı; Azheimer s disease; Alzheimer demans Alzheimer hastalığı beyin dokularını tahrip eden, hızlı ilerleyen ve bunamaya neden olan bir hastalıktır. Hastalar düşünme, karar verme, hatırlama kabiliyetlerini kaybederler. Demans: beyin fonksiyonlarının azalmasıdır. Yaşlanmaya ve birçok sebebe bağlı olarak ortaya çıkabilir. Alzheimer hastalığı hızlı ilerleyen, hafıza düşünme ve ruhsal durumu hızla bozan bir demans hastalığıdır. Hafıza kapasitesinin bozulması, konuşma güçlüğü, karar verme zorluğu, muhakeme ve kişilik bozulması hastalığın en çarpıcı özellikleridir. Alzheimer hastalığının sebebi nedir? Hastalığın nedeni bilinmemektedir. Genetik ve çevresel etkilerin hastalığı başlattığı düşünülmektedir. İki mekanizma hastalıktan sorumlu tutulmaktadır. 1- Plaklar: beynin çeşitli bölgelerinde biriken amiloid maddesine bağlı olarak ortaya çıkan plaklar, 2- Sinir yumakları (Neurofibrillary tangles ): sinirler içinde kıvrılmış fibrirllere bağlı sinir yumaklarının oluşması hastalıktan sorumlu tutulmaktadır. Alzheimer Kimlerde görülür? Ailede Alzheimer hastalığı olması önemli bir risk faktörüdür. Kadınlarda erkeklerden daha sık görülür. Hastalık için risk faktörleri şunlardır: 65 yaş üstünde,

8 Geçirilmiş kafa travması olanlarda, Düşük eğitim seviyeli kişilerde, Down sendromu olanlarda, Yakın akrabalar içinde Down sendromu olanlarda, 35 yaşından önce Down sendromlu bebeği olan kadınlarda, Sigara içenlerde, Ailesinde Alzheimer hastalığı olanlarda, Birtakım protein genlerinde anormallik olan kişilerde, Depresyon hastalarında, Homosistein miktarı yüksek olan kişilerde, Kalp hastalarında, Uzun süre yüksek tansiyonu olanlarda daha sık görülmektedir. Ayrıca hastalığın: Çocuklukta vitamin eksikliği ve beslenme bozukluğu çekenlerde, Kanda metal miktarı yüksek olanlarda ( demir, kurşun, çinko, alüminyum ve demir), Bazı virüs enfeksiyonlardan sonra, Diyabet hastalarında ve Yüksek kolesterol hastalarında daha sık görüldüğü tespit edilmiştir. Alzheimer belirtileri: Hastalık başlangıçta hafif hatırlama güçlükleri, karar verme zorlukları ile başlar. Hasta kelime bulmakta ve bazı şeyleri hatırlamakta güçlük çeker. Daha sonra şikayetler derinleşerek ilerler. Hastalık 3 bölümde incelenir: Erken dönem Alzheimer hastalığı: hafıza ve bilinç bulanıklıkları olur, ancak kendi işini görecek kadar bilinçlidir. Orta dönem Alzheimer hastalığı: hafıza kayıpları ile birlikte kişilik değişiklikleri görülmeye başlanır. Temel ihtiyaçlarını ancak karşılar. İleri dönem Alzheimer hastalığı: hafıza ve zeka becerileri büyük oranda bozulur. Kişi kendi ihtiyaçlarını karşılayamaz. Bakıma muhtaç haldedir.

9 Alzheimer gelişiminde en sık görülen belirtiler: Hatırlama güçlüğü; Tanıdık yerleri hatırlamakta güçlük çeker, Aile ve arkadaş isimlerini hatırlamakta güçlük çeker, Her gün kullanılan eşyaların isimlerini, ne işe yaradıklarını unutur, Basit matematik işlemlerini yapamaz, Günlük işlerini yaparken aksamaya başlar, giyinme, soyunma, pişirme, banyo yapma gibi. Bir konuya konsantre olamaz, Konuşurken kelimeleri unutur, konuşması zorlaşır ve bu bazen konuşmayı tamamen imkansız hale getirebilir. Günü, zamanı hatta mevsimi unutabilir, Tanıdık bir ortamda bile kaybolabilir, Ruhsal durumu dalgalanır, kısa sürede kişiliği değişebilir, Günlük olağan etkinliklere karşı ilgisini kaybeder, içine kapanır, Yavaş ve düşecekmiş gibi yürür, ayağını sürümeye başlar, Koordinasyonunu kaybeder, amaçlı hareketleri tamamlamakta güçlük çeker. Alzheimer hastalığının teşhisi: Hastalığın teşhisinde kesin bir test yoktur. Şikayetler ve klinik muayene ile teşhis konur. Teşhise yardımcı olmak amacıyla aşağıdaki incelemeler yapılır: Psikolojik ve mental testler, CT tomografi, MRI EEG beyin elektrosu, Kan testleri, PET scan

10 Alzheimer tedavisi: Hastalığın tamamen tedavisi mümkün değildir. Tedavi ile hastalığın yavaşlatılması da pek mümkün olamamaktadır. Tedavi ile hastalığın şikayetleri yavaşlatılmaya çalışılmaktadır. Alzheimer hastaları için hayat tarzı değişiklikleri: Hastanın bulunduğu ortamı daha uygun hale getirmek gerekir. Günlük bakım için gerekli ortamı kolaylaştırmak, Hastanın takılıp düşeceği engelleri ve basamakları ortadan kaldırmak, Kendi ihtiyaçlarını daha kolay karşılamasını sağlamak, kıyafetlerini bu açıdan düzenlemek, Sakin sessiz ve güvenilir bir ortam yaratmak, Yardıma kolay ulaşabilmesini sağlamak, Uygun görme, işitme, yürüme araçları sağlamak, Kolay görebileceği saat, takvim ve yazı tahtası koymak, Sakinleştirici müzikler sağlamak, Hafif egzersiz programı sunmak, Yakın akraba ve eş, dost ziyaretleri ile yalnız bırakmamak yapılabilecek en önemli değişikliklerdir. Alzheimer hastalarında depresyon, anksiyete, endişe, paranoya, hallüsinasyon lar ve konfüzyon sık görülen psikiyatrik şikayetlerdir. Hastanın bu açıdan en uygun psikiyatrik tedavi alması sağlanmalıdır, hastalar bu açıdan tedavisiz bırakılmamalıdır. Referanslar: 1- Alzheimer s Association 2- Alzheimer s Disease Education and Referral Center 3- Alzheimer Society 4- Health Canada

11 5- Alzheimer s disease. EBSCO DynaMed website. Available at: Updated October Alzheimer s disease medications fact sheet. National Institute on Aging website. Available at: tm. Updated September Alzheimer s disease and non-alzheimer s dementia. EBSCO Natural and Alternative Treatments website. Available at: Updated September American Academy of Neurology website. Available at: 9- Carillo MC, Blackwell A, Hampel H, et al. Early risk assessment for Alzheimer s disease. Alzheimers Dement. 2009;5(2): Dementia. EBSCO Health Library website. Available at: Updated November Deweerdt S. Prevention: activity is the best medicine. Nature. 2011;475:S16-S Goetz CG. Textbook of Clinical Neurology. Philadelphia, PA: WB Saunders Company; Green RC, Cupples LA, Go R, et al. Risk of dementia among white and African-American relatives of patients with Alzheimer disease. JAMA. 2002;287: Hampel H, Frank R, Broich K, et al. Biomarkers for Alzheimer s disease: academic, industry and regulatory perspectives. Nat Rev Drug Discov. 2010;9: Hayden KM, Welsh-Bohmer KA. Epidemiology of cognitive aging and Alzheimer s disease: contributions of the Cache County Utah study of memory, health, and aging. Curr Top Behav Neurosci Aug Kasper DL, Braunwald E, Fauci AS, et al. Harrison s Principles of Internal Medicine. 16th ed. New York, NY: The McGraw-Hill Companies; 2005.

12 17- Neugroschl J, Sano M. An update on treatment and prevention strategies for Alzheimer s disease. Curr Neurol Neurosci Rep. 2009;9: Rakel RE, Bope ET. Conn s Current Therapy. 53rd ed. Philadelphia, PA: WB Saunders Company; Rowland LP, Merritt HH. Alzheimer s disease and related dementias. Merritt s Neurology. Philadelphia, PA: Lippincott Williams and Wilkins; 2000: chap /8/2010 DynaMed s Systematic Literature Surveillance DynaMed s Systematic Literature Surveillance : Snitz BE, O Meara ES, Carlson MC, et al. Ginkgo biloba for preventing cognitive decline in older adults: a randomized trial. JAMA. 2009;302: SAATLİK İDRARDA SERBEST KORTİZOL 24 Saatlik İdrarda Kortizol; İdrarda Serbest Kortizol, Test idrarda atılan serbest kortizol miktarını ölçer. 24 saatlik idrarda bakılır. Kortizol böbrek üstü bezlerinden salgılanan steroid hormondur. Gün içinde artıp azalır. Sabah 6-8 arası en yüksek olduğu dönemdir. Gece yarısı en düşük olduğu dönemdir. 24 saat boyunca idrarda atılan miktarı laboratuvar testi ile ölçülür. Kortizol vücudun birçok sistemini etkiler özellikle. Kemikler, Dolaşım sistemi, Kan şekeri,

13 İmmün sistem, Yağ metabolizması,, karbonhidrat ve protein metabolizması, Sinir sistemi, İdrarda kortizol testi ne için yapılır? Kortizol strese karşı verilen cevapta önemli bir hormondur. Laboratuar testi vücuttaki kortizol miktarını göstermek açısından önemli bir testtir. Cushing (kuşing ) hastalığında kortizol çok artarken böbrek üstü bezlerinin yetmezliğinde (Addison hastalığı ) kortizol miktarı çok düşer. İdrarda serbest kortizol miktarı bu hastalıkların teşhisinde kullanılan bir testtir. Bazı ilaçlar testin sonucunu bozar: Glukokortikoid ilaçlar ( kortizonlu ilaçlar), Lityum, Diüretik, Ketokonazol, Östrojen, Trisiklik antidepresanlar sonucu bozar. Ayrıca ciddi psikolojik ve fiziksel stres de idrarda kortizol sonucunu bozar. Doğru sonuç için aralıklarla testin 2-3 kez tekrarlanıp ortalamasının alınması daha doğru sonuç verir. 24 saatlik idrarda kortizol için normal değerler: Erişkinde: mcg/24h Hafif Cushing sendromlarında normal ve normale yakın sonuçlar görülebilir. Bu durumda ACTH stimulasyon veya Deksametazon süpresyon testleri yapılır. İdrarda serbest kortizolu arttıran sebepler: Cushing sendromu: hipofiz besinden bağımsız,

14 Cushing hastalığı: hipofize bağımlı, Yalancı Cushing, Eksojen Cushing, Ağır depresyon, ACTH salgılayan tümör. İdrarda serbest kortizolu düşüren sebepler: Addison hastalığı ( böbrek üstü bezi yetmezliği ), Hipopituitarizm, Konjenital adrenal hiperplazi, Referanslar: 1. Stewart PM. The adrenal cortex. In: Kronenberg HM, Melmed S, Polonsky KS, Larsen PR, eds. Williams Textbook of Endocrinology. 11th ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2008: chap Melmed S, Kleinberg D. Anterior pituitary. In: Kronenberg HM, Melmed S, Polonsky KS, Larsen PR, eds. Williams Textbook of Endocrinology. 11th ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2008: chap 8.