DENĠZ VE KIYI SULARI KALĠTE DURUMLARININ BELĠRLENMESĠ VE SINIFLANDIRILMASI PROJESĠ BOŞLUKLAR VE ÖNERİLEN ÇALIŞMA KONULARI

Transkript

1 DENĠZ VE KIYI SULARI KALĠTE DURUMLARININ BELĠRLENMESĠ VE SINIFLANDIRILMASI PROJESĠ BOŞLUKLAR VE ÖNERİLEN ÇALIŞMA KONULARI 19 Aralık 2013

2 GEÇĠġ SULARI GeçiĢ sularının- deltaların, deniz tarafındaki yayılımı için daha uzun dönemli, geniģ alana sahip ve diğer tekniklerle de desteklenen (model, uydu görüntüleri gibi) izleme ve gözlem çalıģmalarının gerçekleģtirilmesi önerilmektedir. GeçiĢ sularında tipoloji çalıģmalarının ve buna bağlı biyolojik değerlendirme çalıģmalarının yapılması gereklidir. GeçiĢ suları lagünlerin, düzenli olarak ekolojik kalite durumlarının çalıģılması önerilmektedir. Bunun için, sınırlı sayıda lagünde düzenli aralıklarla ekolojik kalite tespit çalıģması yürütülmelidir.

3 KIYI SULARI: TĠPOLOJĠ ÇALIġMALARI Tipoloji çalıģmalarındaki temel eksiklik tuzluluk değiģimlerinin ve sediman yapısının daha detaylı olarak sınıflandırılamamasıdır. Bunun nedeni veri eksikliğidir. Bu nedenle Tipoloji sınıflandırmasının daha doğru ve tüm kıyı sularını kapsayabilmesi için seçilen kriterlerin izleme çalıģmalarına dahil edilerek veri açıklarının kapatılması gerekmektedir. Tipolojik Sistemler (B) Zorunlu parametreler Enlem, Boylam Tuzluluk Seçmeli parametreler Derinlik Deniz tabanı yapısı Akıntı KarıĢım Dalgaya maruziyet

4 EKD: Fitoplankton biyokütlesi / Chl-a Zaman serisi istasyonları farklı tipolojilere sahip su kütlelerinde bulunmalı ve gözlem sistemine dahil edilmelidir. Kalite sınıflarının oluģturulması için elzemdir. Örneğin; Karadeniz de <30 m, <17.5 tuzluluk <30 m, >17.5 tuzluluk tipleri için zaman serisi çalıģması eksiktir. Bu derinlikler tamamen insan etkisi altındaki kıyı sularını içermektedir. Benzer Ģekilde diğer denizlerimiz için gerekli zaman serisi çalıģmaları tanımlanmıģtır.

5 EKD: Makro algler ve deniz çayırları Ülkemiz kıyı sularını temsil edecek sistematik veri mevcut değildir. Tüm su kütlelerini temsil edecek temsili kıyı Ģeritlerinde tür seviyesi ve örtü durumu belirlenmelidir. Bu çalıģmalar baģlangıçta en az 5 yıl sürekli yapılmalı ve replikatlı çalıģılmalıdır. Referans koģullar için etkilenmemiģ alan ve farklı tipolojiler dikkate alınmalıdır. Bir deniz için iki farklı (kayalık, yumuģak/karıģık) tipin dikkate alınması yeterli olacaktır.

6 EKD: Zoobentik Denizlerimize ve farklı tipolojilere göre referans koģulların belirlenmesine yönelik istasyon ve örnek sayıları henüz yeterli değildir. Sert ve karıģık substrat için eksik olan çalıģmalar tamamlanması önerilmektedir. Ekolojik kalite değerlendirmesi için kullanılan indeksler ulusal veri tabanı nda tanımlanan tür ve gruplara göre değerlendirilmelidir. Bu veri tabanı yaygınlaģtırılmalı ve zaman zaman uzman grubu tarafından revize edilmesi önerilmektedir. Türkiye kıyı sularına uyumlu bir multimetrik indeksin geliģtirilmesi önem arz etmektedir.

7 EKD: Balık (Geçiş Suları) GeçiĢ sularında son dönem örnek çalıģmalardan baģka çalıģma yoktur. Metodlarda uygulama güçlüğü mevcuttur. Bu konuda uzmanlık ve deneyim eksiktir. GeçiĢ sularında yapılması gereken saha araģtırmaları ekolojik kalite durumunu belirmek için balık parametreleri ile beraber diğer tüm biyolojik kalite göstergelerini (makroalg, fitoplankton, bentik) içermesi önerilmektedir.

8 COĞRAFİK İNTERKALİBRASYON İkili İşbirlikleri yoluyla komşu ülkeler ile (BG, RO, GR) AB Projeleri kapsamında (MISIS, IRIS ve sonrakiler)

9 YABANCI TÜRLER Denizlerimize göre baseline koşulların belirlenmesi gereklidir. Bunun için farklı taşınım vektörleri dikkate alarak seçilecek riskli bölgelerde biyolojik tanımlama çalışması yapılmalıdır. Bu çalışmaya paralel yabancı türler izleme/gözlem programı geliştirilebilir.

10 BESİN AĞI ÇALIŞMALARI Denizlere özel tüm trofik seviye ve anahtar türler için biyokütle verileri gereklidir. Bu verilerin kullanımı ve ekosistem modellerinin geliştirilmesi / yenilenmesi ile iyi çevresel durum hedeflerini belirlemek mümkün olacaktır.

11 ÖTROFİKASYON (İnsan kaynaklı) Ġyi çevresel durum belirleme ve takibi için önerilen 8 gösterge için referans / hedef seviyelerin belirlenmesinde zorluklar mevcuttur. Doğru ĠÇD hedeflerinin konulabilmesi için karasal girdilerin (baskı göstergelerinin), izleme ve model bileģenleri içinde hassas olarak çalıģılması gereklidir. Bu amaçla, deniz ekosistem ve karasal kaynak modelinin birlikte entegre olarak oluģturularak kullanılması önerilmektedir. Veri setlerindeki en önemli eksiklik ise kıģ dönemi verileri ile açık deniz verilerinin bulunmamasıdır.

12 DENİZ TABANI BÜTÜNLÜĞÜ Ülkemiz kıyılarında bütünleģik bir bakıģ açısıyla habitat, biyosönoz, birlik/fasiyesleri belirlenmeli ve bunların zamansal değiģimleri izlenmelidir. Biyojenik habitatların sınıflandırılması, haritalandırılması ve yoğunluklarının belirlenmesi amacıyla projeler geliģtirilmelidir. Özellikle denizlerimizin derin bölgelerinde (örneğin Marmara ve Akdeniz Çukurları ve sualtı dağları) bentik kommunite yapıları ayrıntılı bir Ģekilde çalıģılmalı (DERĠN DENĠZ EKOSĠSTEM ARAġTIRMALARI) Habitatlar üzerine etki eden insan baskıları belirlenmeli ve bunların kontrolüne yönelik önlemler alınmalıdır.

13 KİRLETİCİLERİN SEVİYE ve ETKİLERİ Kirleticilerin seviye ve biyolojik etkilerinin tespitine yönelik metodların (farklı matriksler için) standardize edilmesi yönünde çalıģmalara ihtiyaç vardır. Biyolojik etkilere yönelik sistematik veri yoktur, pilot ölçekte de olsa metod birliği oluģmuģ parametrelerin izleme çalıģmalarına dahil edilmesi gereklidir. Akut kirliliğin uzun dönemli etkileri araģtırılmalıdır. Tüketilen deniz ürünlerindeki kirletici seviyelerinin yönetmeliklere göre takibi için önerilen hedef türlerin izleme programı kapsamına alınması önerilmektdir.

14 DENİZ ÇÖPLERİ Deniz çevresinde biriken çöplerin, miktarları ve zamansal değiģimleri, bölgesel dağılımları ile içerik ve kaynakları incelenmeli / izlenmelidir. Mikro-plastiklerin, miktar, dağılım, içerik ve etkileri izlenmeli ve araģtırılmalıdır. Bu yönde metodolojik çalıģmalar geliģtirilebilir. Canlıların (seçilmiģ bir tür) sindirim sistemine katılan mikro parçacıkların miktar, kompozisyon ve etkileri incelenmelidir.

15 SU ALTI GÜRÜLTÜSÜ Su Altı Gürültüsünün etkilerine yönelik denizlerimizde çalıģma mevcut değildir. Ġzleme sistemlerinin kurulmasıyla ortam gürültüsünün deniz canlıları özellikle sularımızda yaģayan canlılar üzerindeki etkilerinin araģtırılması önem arz etmektedir.

16 DENĠZ VE KIYI ĠZLEME ve DEĞERLENDĠRME PROGRAMI SÇD ye göre belirlenen SYB ler için tanımlanan izleme tip ve içerikleri ile tavsiye ve öneriler, halen kıyı sularımızda mevcut olan, izleme sisteminin yenilenerek 2014 yılından itibaren uygulanmasına olanak tanımaktadır. Ancak, DSÇD çok daha karmaģık bir izleme yapısı gerektirmektedir. DSÇD içerikli izleme bileģenlerinin pilot bölgeler bazında aģamalı olarak Ġzleme Programına dahil edilmesi planlanmalıdır.

17 DSÇD KAPSAMINDA ĠZLEME ve DEĞERLENDĠRME DSÇD bölgesel izleme çalıģmalarının organizasyonu için Bölge > İÇD tanımlayıcısı > Gösterge seviyelerinde hiyerarģik olarak önceliklendirme yapılması gereklidir. Buna göre bütçe ve kapasite öngörüleri tamamlanmalıdır.

18 DSÇD KAPSAMINDA ĠZLEME ve DEĞERLENDĠRME : BÖLGELER Deniz Değerlendirme Birimleri Değerlendirme Birimi Adı Karadeniz 1 a)kıyı-geçiģ suları: <30 m Batı Karadeniz 2 Orta-Batı Karadeniz 3 b)kıta sahanlığı: m Sinop 4 c)açık: >200 m YeĢilırmak / Kızılırmak etki alanı 5 Doğu Karadeniz Marmara Denizi 1 a)kıyı-geçiģ suları: <30 m Marmara Denizi-Boğazlar 2 b)kıta sahanlığı: m Haliç 3 c)açık: >200 m Ġzmit Körfezi Ege Denizi 1 a)kıyı-geçiģ suları: <30 m Kuzey Ege 2 Orta Ege 3 b)kıta sahanlığı: m Güney Ege Akdeniz 1 a)kıyı-geçiģ suları: <30 m EBSA Finike 2 EBSA 71, Antalya Körfezi 3 b)kıta sahanlığı: m EBSA 62, 4 c)açık: >200 m Ġskenderun Körfezi

19 TANIMLAYICILAR ve GÖSTERGELER DSÇD- Ek III Özellikler DSÇD- Ek I Kalitatif İÇD tanımlayıcıları D 1 Biyoçeşitlilik D 2 Yabancı türler D 3 Ticari balıkçılık D 4 Besin zincirleri D 5 Ötrifikasyon D 6 Deniz tabanı bütünlüğü D 7 Hidrografik koşullar D 8 Kirleticiler D 9 Deniz ürünlerindeki kirleticiler D 10 Deniz katı atıkları atıkları D 11 Su altı enerji ve gürültü girişi Fiziksel ve Kimyasal Topografi, batimetri Nutrientler, O 2 Habitat tipleri Deniz yatağında ve su kolonundaki predominant habitat tipleri Biyolojik Özellikler Fitoplankton, Zooplankton Bentik flora ve fauna Balık populasyonu Deniz memelileri Kuşlar Diğerleri Sediment ve biyotadaki kontaminantlar Baskılar / Etkiler fiziksel hasar sualtı gürültüsü çöp nutrient girdisi yerel olmayan türlerin girişi balıkçılık vd.

20 DSÇD KAPSAMI: GÜNCEL DURUM ve GELECEK ÇALIġMALARI Sonraki Adımlar: Ulusal Deniz Stratejisi Uygulaması 2016 Stratejinin farklı bileşenlerinin 6 yıllık gözden geçirmesi Ulusal Deniz Stratejisi: Önlemler Programı 2015 İlk değerlendirme, amaçlar, hedefler & göstergeler 2012 (+ 6 yıl) MSFD Common Understanding Document, 2011 İzleme programları 2014 DeKoS kapsamındaki çalıģmalar Deniz Stratejisi nin : temel basamakları: - 2 Örnek ilk Başlangış değerlendirme raporu değerlendirmeleri (Mevcut - 10 ĠÇD durum) Tanımlayıcısı İÇD nin tanımlanması için Çevresel hedeflerin ve kapasite-boģluk ilişkili indikatörlerin değerlendirme saptanması ve ĠÇD tanım İzleme ve hedeflerinin Programı (devam eden değerlendirme ve anlaģılması hedeflerin düzenli güncelleştirimesi için) - Ġzleme Ölçme programı (İÇD nin programlarının sağlanması veya temel sürdürülebilmesi için) prensiplerinin anlaģılması Ġzleme Programlarının netleģtirilmesi / teknik ve operasyonel detayların oluģturulması Ġzleme programlarının uygulanmaya baģlaması Ġlk Değerlendirmelerin Tamamlanması ULUSAL DENĠZ STRATEJĠ lerinin oluģturulması : Önlemler Programı Farklı basamakların gözden geçirilmesi

21 DENİZ VE KIYI SULARI KALİTE DURUMLARININ BELİRLENMESİ VE SINIFLANDIRILMASI PROJESİ TEŞEKKÜRLER