450 CETVELLER, TAR FLER. Kar nc klar ve kulakc klar, A: Aort damar, P: Akci er atar

Transkript

1 CETVELLER, TARİFLER Haz rlayanlar: Prof. Dr. Rasim Enar, Diyetisyen Özlem Persil Özkan, Dr. Ayça Üçgül SÖZLÜK fiematize edilmifl Kalp: RA, LA; kalbin sol (A) ve sa (RA) kulakc klar - d r ve bunlar kalbin kan depolad depolard r. RA (sa kulakc k), vucuttan dönen kullan lm fl (oksijeni azalm fl) kan depolar, LA ise akci erlerden dönen temizlenmifl (oksijenlenmifl) kan depolar. LV ve RV ise, kalbin pompa fonksiyonu gören boflluklard r. RV (sa kar nc k) sa kulakc kta toplanm fl kirlenmifl kan temizlenmesi için akci erlere pompalar (P). LV (sol kar nc k), akci erlerde temizlenmifl ve sol kulakc kta toplanm fl kan aortan n (A) içerisine pompalay p atar ve vucuda da lmas n sa lar. Kulakc klar ve kar nc klar aras nda kapaklar vard r (RA-RV (sa kulakc k ile sa 6. BÖLÜM 449

2 450 CETVELLER, TAR FLER fiekil 6-1. Kalbin boflluklar : Kar nc klar ve kulakc klar, A: Aort damar, P: Akci er atar damar, AK: Aort kapa, M: Mitral, T: Triküspit kapaklar, VC: Vücuttaki kirlenmifl kan n sa kulakç a gelifli, PT: Akci erlerde temizlenmifl kan n akci er toplardamarlar ile sol kulakç a dönüflü. Sinüs dü ümü (VC) (P) RA T RV (PT) LA M AK LV A Kaynak: Cooper, J. M. Circulation 2005; kar nc k) aras nda Triküspit (T), LA- LV aras nda (sol kulakc k-sol kar nc k) Mitral kapaklar) (M). Kulakc klar dolarken T ve M kapaklar kapal kal rlar ancak kulakc klar dolduktan sonra bunlar aç l r ve içlerindeki kan kar nc klara dolar. Kar nc klar n dolup fliflmesi ile bunlar n pompa görevi bafllar. Kalbin dolup-boflalan bir pompa gibi çal flmas n sa layan onun yar -otomatik elektriki sistemidir; dolup-boflalan pompa fonksiyonu ile uyumlu, düzenli elektriksel uyar lmas d r. Bu uyar lar n ç k fl n ve düzenini sa layan odak sinüs dü ümüdür. Bu dü ümün hastalanmas kalp durmas na kadar giden çeflitli aritmilere sebep olabilir.

3 KALP DAMAR SA LI I KILAVUZU 451 Risk Faktörleri: Damarsertli inin geliflmesi ve ilerlemesi ile kalp krizi ve felç olaylar - na sebep olan faktörler. Risk: Tehlike. Anjiyoplasti: T kal damar n, içine yerlefltirilen balonun fliflirilerek aç lmas. Bypass: Ameliyatla, daralm fl veya t kal damar n yenilenmesi de ifltirilmesi ( Bypass ameliyat da denmektedir) kalbi besleyen yeni damar yolu tak lmas. Stent: Tel kafes, balonla aç lan damar n aç k kalmas n sa lamak için damar n içinin tel kafes ile döflenmesi (stentleme). Arter: Atardamar, vucudumuza oksijenli, besleyici kan götüren damarlar. Bütün atardamarlar n anas sol kar nc ktan ç kan Aort damar d r ve hepsi bundan ç kmaktad r (Bak n z, fiekil 6-1). Ven: Toplardamar, vucudun kullan p oksijeni azalm fl (kirlenmifl de denmekte) kan akci erlerde tekrar temizlenmesi (oksijenlenmesi) için kalbimize geri getiren damarlar Koroner damar: Kalp adalesini besleyen atar damarlar. Karotis: fiah- damar,boyun damar. LDL-kolesterol: Kötü kolesterol, atardamar duvar n n içinde birikip damarsertli- ini meydana getirir.

4 452 CETVELLER, TAR FLER HDL-kolesterol: yi kolesterol damarsertli ine karfl koruyucu olup, damar duvar içinde birikmifl kötü kolesterolun buradan uzaklaflt r lmas n sa lar. HDL, LDL; kandaki kolesterolu ve di- er ya lar tafl yan proteinler Lipoprotein ; yüksek ve düflük yo unluklu olarak esas olarak 2 tiptedir. Doymufl-ya : Hayvansal ya, tereya lar, kaymak, kötü ya, kötü-kolesterolun kayna. Doymam fl ya : Bitkisel ya lar. Trans-ya : Margarinler. Diyet: Beslenme flekli, modeli. Fiziksel Aktivite: Egzersiz yapma ve hareketli olmak; yürümek, koflmak. Trombus: Kan p ht s. Damar n içerisinde damarsertli i pla n n üzerinde oluflur ve bu damar n t kanmas na sebep olur. Emboli: Bulundu u yerinden kopan veya parçalan p da lan ve böylece kan dolafl - m na kar flan p ht s parçac klar. Endokardit: Kalp boflluklar n n içerisini ve kalp kapakc klar n n üzerini örten koruyucu ince zar tabakas n n (endokard) iltihaplanmas.

5 KALP DAMAR SA LI I KILAVUZU 453 Aritmi: Kalbin düzenli atmas n sa layan elektriki sistemin bozulmas ile kalp vurular - n n düzeninin bozulmas. Atriyal Fibrilasyon: Kulakc klar n düzenli kas lmas yerine etkisiz titreflmesi, kar nc klar iyi dolduramad ndan kalp pompas n n verimi (her kalp vurusunda Aortaya at lan kan n miktar ) azalm flt r, tansiyon düflebilir, bafl dönmesi, göz kararmas olabilir. Ventrikül Fibrilasyonu: Kalbin vucuda kan atmas n sa layan Kar nc klar n n kas lca yerde (özellikle sol) etkisiz olarak titreflmesi, kalbin düzenli kas lmas olmad ndan kalbin pompa fonksiyonu olmaz, kalp vucuda kan pompalamaz, yani kalp durmufltur, kalp krizinde ilk saatlerde görülen ani kalp ölümünün en büyük sebebidir.

6 454 CETVELLER, TAR FLER BESLENME İLE İLGİLİ CETVEL VE TABLOLAR Tablo 6-1. Meyveler, sebzeler ve süt/süt ürünlerinde yafl ve cinsiyete göre porsiyonda bulunmas gereken kalori (Kaynak: Circulation 2005; 112: ). 1 Yafl 2-3 Yafl 4-8 Yafl 9-13 Yafl Yafl Kaloriler 900 kcal 1000 kcal Kad n 1200 kcal 1600 kcal 1800 kcal Erkek 1400 kcal 1800 kcal 2200 kcal Ya 30%-40% kcal 30%-35% kcal 25%-35% kcal 25%-35% kcal 25%-35% kcal Süt/süt ürünü 2 su barda 2 su barda 2 su barda 3 su barda 3 su barda Ya s z et/fasulye 50 gramdan az 60 gram 150 gram Kad n 100 gramdan az 150 gram Erkek 150 gramdan az 200 gramdan az Meyveler 1 su barda 1 su barda 1.5 su barda 1.5 su barda Kad n 1.5 su barda Erkek 2 su barda Sebzeler 3/4 su barda 1 su barda Kad n 1 su barda 2 su barda 2.5 su barda Erkek 1.5 su barda 2.5 su barda 3 su barda Tah llar II 60 gram 100 gramdan az Kad n 4100 gram 150 gram 200 gramdan az Erkek 150 gram 200 gramdan az 200 gram * Kalori (kcal): hareketsiz yaflam flekline göre hesaplanm flt. Art r lm fl bedensel aktivite orta derecedi aktiviteler için ilave kcal ye (kilokalori) ihtiyaç, çok aktif durumlar için ise ilave kcal ihtiyaç gösterir. Listedeki ya s z-süt tavsiyesi 2 yafl n alt ndaki çocuklarda geçerli de ildir. Porsiyon büyüklü ü: 1 yafl için1/4 bardak, 2-3 yafl için1/3 bardak, ve 4 yafl üzerindekilere 1/2 bardak. 1 haftadan sonra her grup için de iflik sebzeler seçilmeklidir. II Tah llar n yar s tam-taneli olmal d r (rafine olmam fl, katk s z). 2 yafl ndan önce az-ya l /ya s z sütün çocuklara bafllanmas önerilmemektedir. Tablo 6-1. Meyveler, sebzeler ve süt/süt ürünlerinde yafl ve cinsiyete göre porsiyonda bulunmas gereken kalori.

7 KALP DAMAR SA LI I KILAVUZU 455 Tablo 6-2. Besinler ve Ya Oranlar Besin Doymufl Ya Serbest-Ya Kolestrol (gr) Asitleri (gr) (mg) Meyveler Fasulye ve di er baklagiller çok az Tah l, m s r, yulaf, pirinç, arpa, bu day çok az Sebzeler (Ço unlukla) Avokado (1 orta) Zeytin (4 orta) Ekmekler Sade Simit Kabartma Tozlu Bisküviler 1.0 Eser 0.0 Frans z Ekme i Hamburger Hot Dog Ekme i Beyaz Yumuflak Ekmek (Dilim) Bu day Ekme i (Dilim) S r Eti & Tavuk Eti (~ 100 gram) Rozbif veya biftek, damarl Rozbif veya biftek, ya s z Hamburger, normal Hamburger, extra ya s z Ci er (S r) Tavuk, beyaz, derisi ile Tavuk, beyaz, derisiz Tavuk, siyah, derisi ile Tavuk, siyah, derisiz Hot Dog Hot Dog, az ya l hindi Kuzu Rosto veya pirzola, ya l Kuzu Rosto veya pirzola, ya s z Salam (Dilimi) Sosis (Halkas ) Bak n z, Bölüm 3.

8 456 CETVELLER, TAR FLER Tablo 6-2. Besinler ve Ya Oranlar (devam ) Besin Doymufl Ya Serbest-Ya Kolestrol (gr) Asitleri (gr) (mg) Aperatif Besinler M s r Cipsi, Normal (~ 30 gr) M s r Cipsi, F r nda (~ 30 gr) Patates Cipsi, Normal (~ 30 gr) Patates Cipsi, Az Ya l (~ 30 gr) Patlam fl m s r, Ya s z Patlam fl m s r, Ya da Piflirilmifl Tatl lar Tatl Çörek, Sade Tatl Çörek, Jöleli Danimarka Pastas Pasta, Kek, Çikolatal, Sar Meyveli Pasta Çikolatal Kurabiye, 1 adet ev yap m Brownie, 1 adet evyap m Beyaz Kek, 1 parça Kek, Elmal, 1 parça Jelatin, 1 fincan Yumurta Krema, 1 fincan Haz r Puding, %2 sütlü Haz r puding, sütlü, 1 fincan fiekerleme Paket Çikolata Karamel, (~ 30 gr) Çikolata (~ 30 gr), yar flekerli cipsler Jelibon Sert fieker Bonbon Haz r Besinler Cheeseburger Tavuk parça (~ 250 gr)

9 KALP DAMAR SA LI I KILAVUZU 457 Tablo 6-2. Besinler ve Ya Oranlar (devam ) Besin Doymufl Ya Serbest-Ya Kolestrol (gr) Asitleri (gr) (mg) Tavuklu Sandviç, Ya s z, Gö üs Eti Pizza, Çeyrek 12 peynirli Pizza, Çeyrek 12 pepperoni Patates k zartmas (~ 150 gr) K zarm fl bal kl sandviç Hamburger, Duble Yumurtal Sucuklu Sandviç Yumurta & Kuru Yumurta Yumurta, 1 bütün Yumurta, 1 sar s Yumurta, 1 ak Kuru yumurta & tozu vb Paket Ya lar (1 yemek kafl ) Tereya, Tuzlu Kat Margarin, soya ya Kat Margarin (light) 40% hidrojene soya ya Yumuflak Margarin Yumuflak Diet Ya Ya s z Spreyler (1 sprey) Salata Süslemeleri Birçok Salata Süslemesi Az Ya l Süslemeler Çok Ya l Süslemeler Mayonez, Normal Ya s z Mayonez

10 458 CETVELLER, TAR FLER Tablo 6-2. Besinler ve Ya Oranlar (devam ) Besin Doymufl Ya Serbest-Ya Kolestrol (gr) Asitleri (gr) (mg) Süt Ürünleri Homojenize süt, 1 fincan %2 süt %1 süt Ya s z Süt Buttermilk Kaymak, A r, 1 yemek kafl Kaymak, Yar yar ya, 1 yemek kafl Kaymak, Hafif, 1 yemek kafl Kaymak, Düflük Ya Pasta Süslemeleri, sütsüz (~ 30 gr) Yo urt, Kaymakl 1 fincan Yo urt, az ya l 2% 1 fincan Yo urt, ya s z, 1 fincan Peynirler Çedar Peyniri sviçre Peyniri Mozarella, Sade Mozerella, Az ya l Krem Peyniri Ya s z Krem Peyniri Süzme Peynir, Kaymakl, 1 fincan Süzme Peynir, 2%, 1 fincan Süzme Peynir, 1%, 1 fincan Süzme Peynir, ya s z, 1 fincan Az Ya l Çedar, (~ 30 gr) Dondurma ve Dondurulmufl Tatl lar Dondurma, 1 fincan Dondurma (Sütlü) (buzlu süt), 1 fincan Yumuflak buzlu süt, 1 fincan

11 KALP DAMAR SA LI I KILAVUZU 459 Tablo 6-2. Besinler ve Ya Oranlar (devam ) Besin Doymufl Ya Serbest-Ya Kolestrol (gr) Asitleri (gr) (mg) Milk Shake, 1 fincan Az ya l Yo urt, 1 fincan Ya s z Yo urt, 1 fincan Kabuklu Yemifller Badem, Kuru, (~ 15 gr) Badem, Ya da Kavrulmufl, (~ 15 gr) Hindistan Cevizi, 1/4 fincan F st k Ezmesi, sade, 1 yemek kafl F st k Ezmesi, hidrojene ya l, 1 yemek kafl F st k Ezmesi, az ya l, 1 yemek kafl Yerf st, Kuru, (~ 15 gr) Yerf st, Ya da kavrulmufl, (~ 15 gr) Pekan Cevizi (~ 15 gr) Ayçekirde i, (~ 15 gr) Ceviz, (~ 15 gr) Bal klar (100 gram, f r nda, hafllama ya da bu ulama) Yay n Bal Morina Yengeç Dere Pisisi veya Dil Bal Kalkan Ringa Bal Uskumru Somon Bal, K z l Somon Bal, Pembe Somon Bal Sardalya, Ya Al nm fl Alabal k Ton Bal, ya da Ton Bal, suda

12 460 CETVELLER, TAR FLER Tablo 6-2. Besinler ve Ya Oranlar (devam ) Besin Doymufl Ya Serbest-Ya Kolestrol (gr) Asitleri (gr) (mg) Kabuklu Deniz Hayvanlar (~ 100 gr), f r nda, hafllama zgara ya da bu ulama) stiridye Yengeç Istakoz Deniz Kabu u Karides Karides K zartma Ya lar (1 yemek kafl ) Domuz Ya Kat Hidrojene Sebze Ya Kolza Ya Hindistan Cevizi Ya M s rözü Ya Zeytin Ya Hurma Ya F st k Ya Aspir Ya Soya Ya Ayçiçek Ya

13 KALP DAMAR SA LI I KILAVUZU 461 Tablo 6-3. Günlük kalori ihtiyac na göre (1,600 ve 2,000 kalori) her besin gurubuna göre yenmesi gereken porsiyon büyüklü ü ve say s Yiyecek Tipleri: 1,600 2,000 1 Porsiyon kalori kalori büyüklü üne örnekler BAKLAG LLER: Porsiyonunuzun Günde, Günde, - 1 dilim ekmek en az yar s 6 porsiyon 6-8 porsiyon - 30 gr kuru tam-taneli baklagiller (de iflik olmal d r ürünlerin bardak ölçüsüne göre beslenme tarifesini kontrol edin - 1/2 su barda piflmifl pirinç, makarna veya tah l (yaklafl k bir tenis topu büyüklü ünde) SEBZELER: De iflik renklerde Günde, Günde, - 1 su barda ve tiplerde çeflitli 3-4 porsiyon 4-5 porsiyon piflmemifl yaprakl sebzeler yeyiniz sebze (büyüklü ü yaklafl k küçük bir yumruk kadar). - 1/2 bardak piflmemifl veya piflirilmifl sebze. - 1/2 bardak sebze suyu

14 462 CETVELLER, TAR FLER Tablo 6-3. Günlük kalori ihtiyac na göre (1,600 ve 2,000 kalori) her besin gurubuna göre yenmesi gereken porsiyon büyüklü ü ve say s (devam ) Yiyecek Tipleri: 1,600 2,000 1 Porsiyon kalori kalori büyüklü üne örnekler MEYVELER: De iflik renk ve Günde, Günde, - 1 orta büyüklükte tipteki çeflitli 4 porsiyon 4-5 porsiyon meyve (yaklafl k bir meyveleri yeyiniz tenis topu büyüklü ünde) - 1/4 subarda, kurutulmufl meyve - 1/4 su barda, taze, dondurulmufl, veya konserve meyve - 1/4 su barda, s k lm fl-meyve suyu SÜT ÜRÜNLER : Ya s z veya Günde, Günde, - 1 su barda, az-ya l 2-3 porsiyon 2-3 porsiyon ya s z veya az ya l süt - 1 su barda, ya s z veya az-ya l yo urt Yaklafl k 50 gr. Ya s z veya az-ya l peynir (yaklafl k büyüklü ü; 2 kibrit kutusu kadar) Porsiyon büyüklü ü:

15 KALP DAMAR SA LI I KILAVUZU 463 Tablo 6-3. Günlük kalori ihtiyac na göre (1,600 ve 2,000 kalori) her besin gurubuna göre yenmesi gereken porsiyon büyüklü ü ve say s (devam ) Yiyecek Tipleri: 1,600 2,000 1 Porsiyon kalori kalori büyüklü üne örnekler ETLER: Ya s z s r-eti, Günde, Günde, gram piflmifl et kümes hayvan gr 200 gr.dan (1 avuç içi kadar) ve deniz-ürünü: (piflmifl) az gram bal k (Yaklafl k avuç içi büyüklü ünde). YA LAR: Ya l lar ve ya lar; Günde, Günde, - 1 çaykafl S v sebze 2 porsiyon 2-3 porsiyon yumuflak margarin ya lar n kullan n. - 1 çaykafl mayonez - 1 çaykafl bitkisel s v ya - 1 çay kafl veya 2 çay kafl az-ya l salata-sosu (ya s zsos porsiyon say lmaz) Kabuklu Haftada, Haftada, - 1/3 bardak veya Kuruyemifl, 3-4 porsiyon 4-5 porsiyon 50 gr. f nd k Tohumlar ve (kabuklu Baklagiller kuruyemifl)

16 464 CETVELLER, TAR FLER Tablo 6-3. Günlük kalori ihtiyac na göre (1,600 ve 2,000 kalori) her besin gurubuna göre yenmesi gereken porsiyon büyüklü ü ve say s (devam ) Yiyecek Tipleri: 1,600 2,000 1 Porsiyon kalori kalori büyüklü üne örnekler - 2 çay kafl veya 15 gr tohum (ör; ayçiçe i çekirde i) - 1/2 bardak kurufasulye veya bezelye TATLILAR ve Haftada, Haftada 5-1 çay kafl fleker fleker ilave 0 porsiyon veya daha - 1 çay kafl jöle edilmifller: az porsiyon veya reçel - 1/2 bardak flerbet ve dondurma - 1 bardak limonata Tabloda günlük ihtiyaç 1,600-2,000 kalori esas al narak buna göre yenmesi gereken her besin grubunun porsiyon say s iflaret edilmifltir. Sizin ihtiyac n z olan do ru kalori, yafl n za, bedensel hareketlilik düzeyi ve vucut a rl n za göre de iflmektedir: Tabloda gösterilenden daha az kaloriye ihtiyac n z varsa porsiyon say s n azalt n z veya daha fazla kaloriye ihtiyac n z varsa porsiyon say s n art r n z. Kaynak:

17 KALP DAMAR SA LI I KILAVUZU 465 L P D-DÜfiÜRÜCÜ D YETTE: DÜZENL, ORTA M KTARDA YEY P Ç LECEK, VEYA UZAK DURULACAK BES NLER Tablo 6-4. Lipid düflürücü beslenme modeli: Besinlerin tüketilebilir miktarlar Düzenli olarak ye/iç Il ml olarak ye/iç Yeme ve içmeden sak n (YASAK) ET Tavuk ve hindi (derisiz), Ya s z k y lm fl biftek, Jambon, biftek, domuz eti, kudana eti, iyi do ranm fl kurutulup ya da k zart lmadan zu, domuz past rmas, ördek, zgara biftek, tavflan, yabani ince hafllanm fl ve ya al nm fl, kaz, sakatat, ci er, böbrek, tavflan, orman tavu u, keklik, k rm z biber ve spagetti iflkembe, uykuluk, kalp, beyin, sülün, geyik eti, soya proteini sosunda kullanmak için deri, sosis, sucuk, salam, s r et muadili konservesi, iskoç yumurtas BALIK Taze, dondurulmufl, Kabuklu deniz hayvanlar Bal k yumurtas konservelenmifl, füme bal k a) Kabuklular (yengeç, stakoz, Havyar Bozulmufl bal ktan kaç n n karides, kerevit, karides) yeterli Bal k ezmesi Konserve bal a dikkat edin miktarda b) Yumuflakçalar Uykuluk (zeytinya, ayçiçek ya, (istiridye, midye, deniz Uygun olmayan ya da salamura, domates sosu salyangozu, deniz kabu u, k zart lm fl ya da kullan labilir, bitkisel ya kalamar, ahtapot) daha s k peynire bast r lm fl hariç) Ya l bal k ve k zar- bal k t lm fl bal ktan sadece kilo verdirici diyetlerde kaç n n Tablo 6-4. Lipid düflürücü beslenme modeli: Besinlerin tüketilebilir miktarlar Kaynak: Durington P (ed: Preventetive Cardiology. Martin dunitz Ltd s40-43).

18 466 CETVELLER, TAR FLER Tablo 6-4. Lipid düflürücü beslenme modeli: Besinlerin tüketilebilir miktarlar (devam ) Düzenli olarak ye/iç Il ml olarak ye/iç Yeme ve içmeden sak n (YASAK) KABUKLU YEM filer Ceviz Brezilya F st Hindistan cevizi Badem Yerf st Pekan cevizi fiamf st Kestane Kaju (Vejeteryansan z F nd k daha s k yiyebilirsiniz) YUMURTA VE SÜT ÜRÜNLER Ya al nm fl süt Tam ya l süt, kaymak, tam ya l Kurutulmufl ya al nm fl süt yo urt, koyulaflt r lm fl süt, fazla Soya sütü yumurta, krem ya da ifllenmifl Az ya l yo urt peynir (ço u doymufl ya içerir) Süzme peynir Yuvarlak Hollanda peyniri, Brie Az ya l lor peyniri peyniri Camembert Peyniri, beyaz Yumurta beyaz (beze) peynir, tart, sufle, piflmifl peynir (Haftada sadece 3 yumurta sar s ) taba, peynirli pizza YA LAR Bütün ya lar limitli m s r ya, ayçiçek ya, soya tereya, margarin, yerf st ya, kullan lmal d r. ya, zeytin ya, susam tohumu palmiye ya, hindistan cevizi ya,

19 KALP DAMAR SA LI I KILAVUZU 467 Tablo 6-4. Lipid düflürücü beslenme modeli: Besinlerin tüketilebilir miktarlar (devam ) Düzenli olarak ye/iç Il ml olarak ye/iç Yeme ve içmeden sak n (YASAK) ya, bu day ya, haflhafl ya, hint hayvansal ya, piflirilmifl ya, üzüm tohumu ya, yüksek orjini bilinmeyen bitki ya lar poliansature yada yüksek linoleik asitli margarinler, düflük kolesterol etiketlilerini önemseme! (doymufl ya oran %15 g n alt nda ise iyidir) düflük ya l ekmek üstüne sürülen ya TAHILLI GIDALAR bütün unlu g dalar, yulaf beyaz un, beyaz ekmek, beyaz süslü ekmekler, kurvasan, bütün ezmesi, lapa, gevrek, makar- pirinç, yumurta eklenmemifl kekler, kremal krakerler, biskuitler, na, popcorn, tatl m s r, bütün makarna ya s z ve hindistan lezzetli peynirli biskuitler, pandispanya tah ll ekmekler, ev yap m kek, cevizi eklenmemifl süslü pandispanya danimarka hamur iflleri biskuit, peynirsiz pizza, hamur kraker ifli patlam fl m s r (ya s z ve flekersiz) Pratikte: Kolesterolumu ne yükseltir? sorusunun kabaca cevab : Az veya orta (biraz fazla de il) miktarda yenilebilir ve veya hiç yemeyin (YASAK) denilecek besin tipleri.

20 468 CETVELLER, TAR FLER Tablo 6-5. Ulusal kolesterol e itim program n n (NCEP) güncel tavsiyeleri. LDL afla daki gibi bulundu unda yaflam LDL böyle bulundu unda Risk Kategorisi LDL Hedefi (mg/dl) flekli de iflikli ine bafllay n ilaç tedavisini düflün Çok yüksek risk: Less than 70 den az 70 veya fazlas (iste e ba l ) 70 veya fazlas AKS veya kalp (iste e ba l ) (iste e ba l ) yetersizli i ile fleker hastal, birçok RF Yüksek risk: 100 den az 100 veya fazlas 100 veya fazlas KDH veya C riski = (10-y lda risk 20% den yüksek) LDL 100 dan az ise Hafif-yüksek risk: Less than veya fazlas 130 veya fazlas En az l 2 risk faktörü (100 to 129: ilaç (10-y lda risk tedavisi düflünün) 10%-20%) Orta risk: 130 dan az 130 veya fazlas 160 veya fazlas En az 2 risk faktörü (10-y l riski 10% dan az) Düflük risk: 160 da az 160 veya fazlas 190 veya fazlas 0-1 risk faktörü KDH: kalp damar hastal, C: Beyin. AKS: Akut koroner sendrom. RF: damarsertli i risk faktörü Tan mlamalar: AKS: akut koroner sendromu göstermektedir (kalp krizi veya koroner damar hastal na ba l gö üs a r s ); KDH, koroner damar hastal ve DM, fleker hastal. RF damarsertli i risk faktörleri: sigara, yüksek tansiyon (tansiyon 140/90 dan yüksek veya ilaç al yor), düflük HDL kolesterol (40 dan az), ailesinde erken kalp hastal geçiren olmas ve yafl (erkekler 45 yafl ndan büyük; kad nlar 55 yafl ndan büyük). KDH riskinin eflde erleri etraf atardamarlar n n hastal (flahdamar, bacak atardamarlar ), kar n aortunun balonlaflmas, fleker hastal veya en az 2 damarsertli i risk faktörü. Circulation. 2004;110:227. Damar sertli i ve olay riskinizin LDL-kolesterol ve di er risk faktörleri ile saptamak (yüksek, orta, düflük) ve buna karfl l k yapaca- n z yaklafl mlar: öncelikle LDL nin düflürülmesi (ilaç tedavisi ve yaflam flekli de ifliklikleri ile di er risklerin kontrole al nmas ). Tablo 6-5. Ulusal Kolesterol E itim Program n n (NCEP) Güncel Tavsiyeleri. LDL ve damar sertli i riskine göre tedavi yaklafl m.

21 KALP DAMAR SA LI I KILAVUZU 469 KAN KOLESTEROL DÜZEY YÜKSEK OLAN HASTALARIN BESLENME PROGRAMLARINDA D KKAT ETMES VE UYGULAMASI YARARLI OLAN HUSUSLAR; Yazan: Diyetisyen Özlem Persil Özkan Cerrahpafla T p Fakültesi Diyet Hizmetleri Müdürlü ü 1. SÜT VE SÜT ÜRÜNLER ; Tüketilmesi uygun olanlar; Ya ayr lm fl (ekstra light) veya azalt lm fl (light) süt ve yo urt Ya ayr lm fl sütten yap lm fl peynirler, lor ve çökelek Ya s z veya az ya l sütten yap lm fl dondurma ve sütlü tatl lar Sak n lmas gerekenler; Tam ya l süt ve yo urt Ya l peynirler Krema, kaymak Çikolata eklenmifl tatl lar. 2. ET, TAVUK, BALIK, KURUBAKLAG L GRUBU; Tüketilmesi uygun olanlar; Her türlü bal k ve di er su ürünleri Tavuk, hindi ve di er kanatl hayvanlar n derisiz, beyaz veya siyah eti

22 470 CETVELLER, TAR FLER Zeytinya ile piflirilmifl kuru baklagil yemekleri Sak n lmas gerekenler; Sucuk, past rma, salam, sosis, kavurma Ya l koyun ve ya l s r eti K zart lm fl veya ya da kavrulmufl et yemekleri Tavuk veya di er kanatl lar n derisi Hayvan organ etleri (sakatatlar) 3. TAHIL GRUBU; Tüketilmesi uygun olanlar; Kepekli ekmek, tam bu day unu ekme i, çavdar ekme i, yulaf ekme i, beyaz ekmek Bulgur pilav, kepekli makarna Yulaf ezmesi Sak n lmas gerekenler; Ya ve fleker içeren her türlü unlu mamüller (kek, kurabiye, pastalar, bisküviler, krakerler vb.) ile unlu tatl lar (baklava, revani, tulumba tatl s, kaday f vb.) 4. YA GRUBU; Tüketilmesi uygun olanlar; Zeytinya, bitkisel s v ya lar, zeytin Enerji de eri düflürülmüfl yumuflak özel margarin

23 KALP DAMAR SA LI I KILAVUZU 471 F nd k, f st k, ceviz vb. Sak n lmas gerekenler; tereya, içya, sade ya, kat margarin flekerli f nd k ve f st k ezmeleri mayonez 5. MEYVE GRUBU; Her türlü meyvenin tüketilmesi uygundur (Avakado hariç). 6. SEBZE GRUBU; Her türlü yeflil yaprakl ve di er taze-dondurulmufl sebzelerin tüketilmesi uygundur. Sebzeler ya da k zart lmadan veya kavrulmadan piflirilmelidir. 7. TATLI GRUBU; Sebzeli ve meyveli tatl lar, pekmez, bal, reçel, marmelat, az ya l sütle piflirilmifl sütlü tatl lar n tüketilmesi uygundur. Çikolata ve tereya, kat margarin eklenmifl sütlü tatl lar ve hamur tatl lar ndan sak - n lmas gereklidir. KAYNAK: Diyet El Kitab 3. Bask, Hatibo lu Yay nevi-ankara, 1999 Yazarlar: Ayfle Baysa, Nazan Bozkurt, Gülden Pekcan, Meral Aksoy, Türkan K. Merdal, Sevim Keçecio lu, H. Tanju Besler, Seyit M. Mercangil

24 472 CETVELLER, TAR FLER 1600 KALOR L K, 200 MG KOLESTEROL ÇEREN D YET; NOT: 1. Gün boyunca 4 tatl kafl zeytin ya ve bitkisel s - v ya lar yemeklerinizi piflirirken veya salatalar n za ekleyiniz. 2. Haftada 1 kez, 1 hafllanm fl tam yumurta tüketebilirsiniz. 3. Haftada 1-2 kez ya s z k rm z et yiyebilirsiniz (dana, s r, koyun). Kahvalt Ö le Ara Akflam Ara Çay/bitki çaylar (flekersiz) 1 ince dilim (50 gram = 1, 5 kibrit kutusu kadar) peynir (az ya l ) 1-2 tatl kafl bal, reçel veya pekmez 2 ince dilim ekmek (kepekli veya tam bu day) (50 gr) Domates, salatal k 1 kepçe çorba 4 köfte büyüklü ünde (120 gr) tavuk/bal k 4-5 yemek kafl sebze yeme i (etsiz) Salata 1 ince dilim ekmek (kepekli veya çavdarl ) 2 porsiyon meyve (100 gr) 4-5 yemek kafl sebze yeme i (etsiz) 4 yemek kafl bulgur pilav veya kepekli makarna 1 su barda yo urt (200 gr) (az ya l ) Salata 1 ince dilim ekmek 1 porsiyon meyve 1 su barda süt (ya s z veya az ya l )

25 KALP DAMAR SA LI I KILAVUZU KALOR L K, 165 MG KOLESTEROL ÇEREN D YET Kahvalt Ö le Çay/bitki çaylar (flekersiz) 1 ince dilim (50 gram = 1,5 kibrit kutusu kadar) peynir (az ya l ) Domates, salatal k 2 ince dilim ekmek (çavdar-kepekli) (50 gr) 1 kepçe çorba 4-5 yemek kafl etli sebze yeme i 1 su barda yo urt (200 gr) (az ya l ) Salata 1 ince dilim ekmek (tam bu day unu-beyaz) Akflam 2 köfte büyüklü ünde (60 gr) tavuk-bal k 4-5 yemek kafl sebze yeme i (etsiz) 1 su barda yo urt (200 gr) (az ya l ) Salata 1 ince dilim ekmek Ara 2 porsiyon meyve NOT: 1. Gün boyunca 2 tatl kafl bitkisel s v ya lar ve zeytinya n yemeklerinizde ve salatan zda kullan n z. 2. Haftada 1 kez 1 hafllanm fl yumurta tüketebilirsiniz. 3. Etli sebze yeme inin içinde tüketti iniz et/tavuk miktar 30 gr (1 köfte büyüklü- ü) dan fazla olmamal d r.

26 474 CETVELLER, TAR FLER 2000 KALOR L K, 200 MG KOLESTEROL ÇEREN D YET NOT: 1. Gün boyunca 4 tatl kafl zeytin ya ve bitkisel s - v ya lar yemeklerinizi piflirirken ve salatalar n za ekleyiniz. 2. Haftada 1 kez 1 hafllanm fl tam yumurta tüketebilirsiniz. 3. Haftada 1-2 kez k rm z et yiyebilirsiniz. Kahvalt Ö le Ara Akflam Ara 1 su barda (200 gr) süt (az ya l veya ya s z) 1 ince dilim (50 gr) peynir (az ya l ) 1-2 tatl kafl bal-reçelpekmez 5 adet zeytin Domates, salatal k 3 ince dilim ekmek (75 gr) 3 köfte büyüklü ünde (100 gr) tavuk-bal k-hindi 4-5 yemek kafl sebze yeme i (etsiz) 4 yemek kafl pirinç pilav veya makarna Salata 2 ince dilim ekmek (50 gr) 2 porsiyon meyve (100 gr) 1 kepçe çorba 4-5 yemek kafl sebze yeme i (etli) 1 su barda yo urt Salata 2 ince dilim ekmek (50 gr) 2 porsiyon meyve (100 gr)

27 KALP DAMAR SA LI I KILAVUZU KALOR L K, KOLESTEROL ÇEREN D YET Kahvalt Ö le 1 su barda süt (200 gr) 1 ince dilim peynir (50 gr) 5 adet zeytin 2 tatl kafl bal/reçel 3 ince dilim ekmek (75 gr) 1 kepçe çorba 2 köfte büyüklü ünde (60 gr) et, tavuk, bal k 6 yemek kafl sebze yeme i salata 1 su barda yo urt (200 gr) 3 ince dilim ekmek (75 gr) Ara 2 porsiyon meyve ( gr) Akflam 2 köfte büyüklü ünde et, tavuk, bal k (60 gr) 6 yemek kafl sebze yeme i 6 yemek kafl pilav/ makarna salata 1 su barda yo urt 2 ince dilim ekmek Ara 2 porsiyon meyve ( gr) NOT: 1. Günboyunca yemekler ve salatalara kullan lacak s v ya veya zeytinya miktar günde 4-5 tatl kafl n geçmemelidir. 2. Haftada 3-4 kez yumurta tüketilebilir.

28 476 CETVELLER, TAR FLER ÇOCUKLARDA DAMAR SERTL NE KARfiI KORUNMADA B L NMES GEREKEN TAVS YELER Tablo yafl ndan büyük çocuklar ve gençlerde uygulanacak, tüm aileler ve hastalar için: AHA n n özel çocuk beslenme stratejisi Beslenme ile al nan kalori, bedensel aktivite ve normal büyüme için ihtiyaç duyulan miktar dengelemeli. Günde 60 dakika orta ve a r fliddette oyun veya bedensel aktivite. Hergün sebze ve meyveleri yeyin, meyve sular n k s tlay n. Doymufl ve trans-ya düflük bitkisel ya lar ve yumuflak margarinnleri kullan n (hayvansal ya lar ve tereya yerine). Rafine edilmifl ürünler yerine tam taneli tah llar ve baklagillerden yap lan besinleri tüketin. fieker ile tatland r lm fl yüyecek ve içeceklerin tüketimini azalt n. Ya s z, az-ya l süt ve süt ürünlerini tüketin. Daha fazla yetin, özellikle ya l bal k ve f r nda, zgarada piflirilmifl. Tuz ve tuzlanm fl yiyeceklerin tüketimini azalt n. (Circulation 2005;112: ) Bölüm 4 e bak n z.

29 KALP DAMAR SA LI I KILAVUZU 477 Tablo 6-7. Çocuklar n kalp ve damar sa l korunmas okullar için öneriler Sa l kl beslenme program düzenlemek içn okul içinde flampiyon tan mlamas yapmak (yar flma ile) Okul çevresini tüm yönleriyle de erlendirmek için ö recilerin Okul Sa l k ndeks ini (Hastal k Kontrol ve Önleme Merkezi) ya da benzer de erlendirmeleri kullanarak sunumlar yapmalar n da içeren multidisipliner tak m çal flmas yapmalar n sa lamak (kompozisyon yazmak, proje haz rlamak veya di er ö renci etkinlikleri) Etkili oldu u kan tlanm fl yerel, bölgesel ve ulusal programlar belirlemek (benzer, etkili projeleri uygulamak) Okulda ö renci sa l ve beslenme sorununu gelifltirecek politikalar belirlemek Okul ve okul aktivitelerinde, ö rencileri etkileyerek daha sa l kl seçimler yapmalar n sa lamak için pazarlama teknikleri kullanarak, a rl kl olarak sa l kl yiyeceklerin kullan lmas n ve okulda besin içeri i düflük yiyecek bulundurulmas n k s tlamak Bütün fiziksel aktiviteve ve zindelik programlar için maksimum f rsatlar n sunulmas n sa lamak (yar flmal ve bireysel aktiviteler) Besleyici yiyecekler sunmak için okulun kapasitesini gelifltirecek düzenli de ifliklikler yapmak (kantin, yemekhane gibi) Okul kampüslerinde yasaklanm fl yiyeceklerle ilgili ilan asmak (Circulation 2005;112: )

30 478 CETVELLER, TAR FLER Tablo 6-8. Çocuklar n beslenme geliflimini dikkate alarak yap lan kurumsal ve kanunsal düzenlemeler Sa l kl yaflam kontrolü ve/veya ailelere bildirmek için okul görevlileri taraf ndan çocuklar n beden kitle indeksinin ölçülmesi Okulda bulunabilecek belli tipteki yiyecek ve içeçeklerin s n rland r lmas (haz r yiyecekler ve flekerli içecekler: hamburger, cips, krakerler, meflrubatlar gibi) Okul toplant lar ndaki özel yemek ya da sedanter formlar n n vergilendirilmesi (d fllamak için) Okul görevlileri ve toplum gönüllüleri taraf ndan oluflturulan multidisipliner bir ekip arac - l yla bölgesel okullar iyilefltirme politikalar - n n sa lanmas (devlete ba l okullarda sa l kl kahvalt, ö le yeme i ya da süt programlar - n n düzenlenmesi) Porsiyon miktarlar n n uygun tan mlanmalar - n içeren yiyecek etiketlerinin düzenlenmesi (örn, orta düzeyde fleker içeren içecekler ( gram, 1 su barda ) olmal d r Çocuklara yönelik yemek yeme ile ilgili bildirleri düzenlemek (Circulation 2005;112: )

31 KALP DAMAR SA LI I KILAVUZU 479 İLAÇLAR Ülkemizde Bulunan Önemli Kalp laçlar ve Muadilleri Yazarın Uyarısı: DİKKAT!!! Prof. Dr. Rasim Enar Dr. Oben Ar Yazar n Önemli Uyar lar : Bu bölümde, Türkiye ve ülkemiz ilaç piyasas nda (eczanelerde) bulunan ilaçlar n isimleri, dozlar ve firmalar n n verilmesinin amac : S kça karfl - lafl lan yanl fl ilaç kullan m ndan kaynaklanan sorunlar n afl lmas na yard mc olmakt r. Reçetede yaz l olan veya sürekli kullan - lan ilac n bulunamamas durumunda, bunun yerine bu benzeridir diye tamamen farkl birinin verilmesi önemli ve tehlikeli sonuçlar olabilecek bir sorundur, afla daki listeler bu amaçla haz rlanm flt r. Böylece hasta, sadece kulland ilac n piyasa ismini bilmeninin ötesinde, bu ilac n üretildi i firmay ve içindeki kimyasal maddenin ismini, miktar n (dozu) ve bunun ülkemiz piyasas ndaki gerçek eflde erlerini (muadillerini) bilecektir. Sürekli kullanmakta oldu u ilac bulamama durumunda: Bu onun aynisidir denip, ismi farkl, ancak daha önemlisi içeri i, dozu farkl olan baflka bir ilac n kendisine sunulmas du-

32 480 CETVELLER, TAR FLER rumunda hasta bunun tarifesine bak p devaml kulland ilaç ile kolayca karfl laflt rarak, flayet bir terslik ve farkl l k ile karfl lafl yorsa, bu yeni verilen ilac hiç kullanmadan hemen doktoruna müracaat ederek do ru bilgileri en yetkili a zdan hemen ö renecektir. Unutmay n: laç t p tarihi boyunca doktorlar taraf ndan hastalar na onlar n sa l k sorunlar n düzeltmek amac ile verilmifltir. T p yasalar ve ahlak na göre: laç sadece, hastay muayene eden veya onun hastal n bilen doktor taraf ndan imzal bir belge (reçete) karfl l nda verilir ve ilaç sadece eczanelerden bu belge karfl l nda temin edilmelidir. laçlar ihtiva ettikleri yabanc kimyasal maddelerden (ilac n ham maddesi) dolay kifliden kifliye farkl olan yan etkiler meydana getirebilirler. Kullan mlar s ras nda hasta mutlaka doktor kontrol alt nda olmal d r veya en az ndan onunla görüflebilmelidir. Doktorunuzun tavsiye ett inin d fl nda yanl fl ilaç (içeri i ve dozu farkl ilaç) kullan lmas çok tehlikeli sonuçlara sebep olabilir. UYARI!!: Yukar daki ilaç listelerine bakarak hasta veya kiflilerin keyfi olarak kendi kendilerine bu ilaçlardan doktor olmayan birinin doktorlar na dan flmadan al p kullanmalar n veya bir baflkas na vermelerini, önermelerini kesinlikle tavsiye etmiyoruz: Bu çok tehlikeli olabilir: Öldürücü veya sizi sakat b rakacak telafisi olmayan sonuçlar do urabilir.

33 KALP DAMAR SA LI I KILAVUZU 481 Tablo 6-9. laç listeleri: lac n hammaddesi, piyasa ismi, firmas ve dozu laç grubu Hammadde isim Piyasa ismi Doz Firma laç flekli ACE : Perindopril Coversyl 5 mg, 10 mg Servier Coversyl plus 5 mg Servier Pretarax 2 mg Servier Enalapril maleat Enapril 5, 10, 20 mg Sandoz Enalap 10 mg Saba Konveril 5, 10, 20 mg Nobel Renitec 5, 10, 20 mg MSD Vasolapril 10, 20 mg Deva Lizinopril dihidrat Rilace 5, 10, 20 mg Sanovel Rilace plus 20 mg Sanovel Zestril 5, 10, 20 mg Abdi brahim Zestoretic 10, 20 mg Abdi brahim Acerilin 5, 10, 20 mg Sandoz Inhibril 10 mg Terra Synopril 5, 10, 20 mg Eczac bafl Sinoretik 20 mg Eczac bafl Cilazapril Inhibace 1, 2.5, 5 mg Roche Inhibace plus 5 mg Roche

34 482 CETVELLER, TAR FLER Tablo 6-9. laç listeleri: lac n hammaddesi, piyasa ismi, firmas ve dozu (devam ) laç grubu Hammadde isim Piyasa ismi Doz Firma laç flekli Zofenopril Zoprotec 30 mg. E Ulagay Ramipril Delix 2.5, 5 mg Sanofi-Aventis Delix plus 2.5, 5 mg Sanofi-Aventis Delix protext 10 mg Sanofi-Aventis Kaptopril Kapril 25 mg Mustafa Nevzat Film Tb. Kaptoril 25, 50 mg Deva Quinapril HCl Aquitel 5-20 mg Pfizer Kapsül Accuzide 20 mg Pfizer Kapsül Trandoplapril Gopten mg Abbott Tarka 2-4 mg Abbott ARB: Losartan Cozaar 50, 100 mg MSD (Anjiyotensin Hyzaar 50 mg MSD Reseptör Hyzaar 100 mg MSD Blokerleri) Fort 50 mg Sanovel Eklips 50 mg Sanovel Eklips plus 50, 100 mg Biofarma Loxibin 50 mg Eczac bafl Sarvas 50 mg Eczac bafl Sarvastan 50 mg Eczac bafl

35 KALP DAMAR SA LI I KILAVUZU 483 Tablo 6-9. laç listeleri: lac n hammaddesi, piyasa ismi, firmas ve dozu (devam ) laç grubu Hammadde isim Piyasa ismi Doz Firma laç flekli rbesartan Karvea 75, 150, 300 Sanofi-Aventis Karvezide 150, 300 mg Sanofi-Aventis Valsartan Diovan 80, 160 mg Novartis Co-Diovan 80, 160 mg Novartis Candesartan Atacand 4, 8, 16 mg Astra-Zeneca Tb Atacand plus 16 mg Astra-Zeneca Tb AYRA 8-16 mg Sanovel Tb AYRA plus Sanovel Tb Olmetec Olmesartan Hipersar 10, 20, 40 Pfizer Film Tb 10, 20, 40.E Ulagay Film Tb Beta Metoprolol Beloc zok 25, 50, 100 mg Astra Zeneca Kontrollü Blokerler: süksinat sal n ml film tb Metoprolol Lopressor 100 mg Novartis Film tb tartarat Lopressor-SR 100 mg Novartis Divitab Beloc 200 mg Astra Zeneca Film tb Durules 100 mg Terra Film tb

36 484 CETVELLER, TAR FLER Tablo 6-9. laç listeleri: lac n hammaddesi, piyasa ismi, firmas ve dozu (devam ) laç grubu Hammadde isim Piyasa ismi Doz Firma laç flekli Problok 5 mg Astra Zeneca Ampul Beloc Atenolol Tensinor 50, 100 mg Abdi brahim Tb Tenoretic 50, 100 mg Abdi brahim Film tb Nortan 50, 100 mg Bilim Film tb Pindolol Visken 50 mg Novartis Film tb Carvedilol Dilatrend 6.25, 12.5, 25 Roche Tb Kinetra Tb Coniel Tb Nebivolol Vasoxen 6.25,12.5, 25,5 mg.e. Ulagay Tb Asebutolol HCI PRENT 200 mg Bayer Film Tb Statinler: Atorvastatin Lipitor 10, 20, 40, 80 mg Phizer Film Tb Ator 10, 20, 40 mg Sanovel Film Tb Saphire 10, 20, 40 mg Sanovel Film Tb Alvastin 10, 20, 40 mg AR S Film Tb Lipitaksin 10, 20, 40 mg Fako Film Tb Kolestor 10 mg Eczac bafl Film Tb Tarden 10 mg Abdi brahim Film Tb Simvastatin Lipovas 40 mg Sandoz Film Tb

37 KALP DAMAR SA LI I KILAVUZU 485 Tablo 6-9. laç listeleri: lac n hammaddesi, piyasa ismi, firmas ve dozu (devam ) laç grubu Hammadde isim Piyasa ismi Doz Firma laç flekli Simvakol 10, 20, 40 mg Nobel Film Tb Zocor 10, 20, 40 mg MSD Film Tb Zocor fort 40 mg MSD Film Tb Zovatin 80 mg Eczac bafl Rosuvastatin Crestor 10, 20, 40 Astra Zeneca Tb Fluvastatin Lescol Novartis Kapsül Lescol XL 0.5 mg/ml Novartis Tb 0.25 mg 0.5 mg/2 ml Pravastatin Pravachol 0.25 mg BMS Tb Dijitaller: Digoksin Digoksin Novartis Damla Novartis Tb 200 mg/ml Novartis Ampul Digoksin 250 mg/20 Adilna Tb Nativelle ml 0.25, 0.5,1 mg/ml 0.25, 0.5,1 mg/ml 0.25, 0.5,1 mg/ml

38 486 CETVELLER, TAR FLER Tablo 6-9. laç listeleri: lac n hammaddesi, piyasa ismi, firmas ve dozu (devam ) laç grubu Hammadde isim Piyasa ismi Doz Firma laç flekli 0.25, 0.5,1 mg/ml mg/2 ml mg/ml mg/ml mg/ml 1. Kalsiyum Amlodipin Norvasc 5-10 mg Pfizer Tb kanal Dilopin 5-10 mg Münir fiahin Tb blokerleri: Vasocard 5-10 mg Abfar Tb Amlokard 5-10 mg Sanovel Tb Amlodis 5-10 mg Eczac bafl Tb Amlovas 5-10 mg Drogsan Tb Monovas 5-10 mg Mustafa Nevzat Tb Nipidol 5-10 mg Biofarma Tb Norlopin 5-10 mg Saba Tb Normopres 5-10 mg AR S Tb Norvadin 5-10 mg Abdi brahim Tb Vasonorm 5-10 mg Koçak Tb Vazkor 5-10 mg Deva Tb Lercanidipin Lercadip 10 mg Fako Film tb

39 KALP DAMAR SA LI I KILAVUZU 487 Tablo 6-9. laç listeleri: lac n hammaddesi, piyasa ismi, firmas ve dozu (devam ) laç grubu Hammadde isim Piyasa ismi Doz Firma laç flekli Lacidipin Lacipil 4 mg GSK Tb Nifedipin Adalat 30,60 mg Bayer KSFT Crono 10 mg Fako Tb Kardilat 20 mg Fako Mikropellet kapsül Retard 10 mg Koçak Yumuflak jelkapsül Nidicard 10 mg Sanofi-Aventis Yumuflak jelkapsül Nidilat Nitrendipin Baypress mg Bayer Tb Nilvadipin Nilvadis 8-16 mg Eczac bafl Mikropellet kapsül 2.Kalsiyum Diltiazem HCI Diltizem 25 mg Mustafa Nevzat Ampul kanal Diltizem mg Mustafa Nevzat Tb blokerleri: Diltizem SR mg Mustafa Nevzat Tb

40 488 CETVELLER, TAR FLER Tablo 6-9. laç listeleri: lac n hammaddesi, piyasa ismi, firmas ve dozu (devam ) laç grubu Hammadde isim Piyasa ismi Doz Firma laç flekli Altizem SR mg Nobel Mikropellet kapsül Dilticard mg Sandoz Tb Kardil SR mg Atabay Film tb 3. Kalsiyum Verapamil HCI soptin 5 mg Abbot Ampul kanal soptin Abbot Film tb blokerleri: soptin 120 Abbot Film tb KKH 240 Abbot Film tb soptin SR mg Abbot Film tb Tarka 80 mg Biokem Tb Veroptin 240 mg Medsan Mikro- Fibrocard pellet kapsül Omega-3: Marincap 500 mg Koçak Yumuflak kapsül

41 KALP DAMAR SA LI I KILAVUZU 489 Tablo Hammatdde Piyasa ismi Doz Firma Nitratlar Nitrogliserin Nitroglycerin 25 mg amp Abbot Perlinganit 10 mg amp Adeka Nitrolingual 0.4 mg/püs sprey Opakim TTSS-TTS10 Deponit NT mg flaster Adeka sosorbid Cardioket mg tb Adeka Dinitrat Retard Cardioket %0.1 amp Adeka Cardioket 5 mg SL tb Adeka Isordil 5-10 mg tb Fako Nitrofix Tm SR 5-10 mg tb Nobel Isosorbid Isorat mg tb Münir mononitrat fiahin Monodur 60 mg tb Astra Zeneca Monoket Long mg kapsül Adeka Retard mg Aris Monolong SR mikropellet kapsül Aspirin Aspirin mg tb Bayer Babyprin 80 mg tb Pfizer Coraspin mg enterik tb Bayer Disprill 300 mg eff. Tb AR S Ecopirin mg Abdi enterik tb brahim flaspin 500 mg tb SSK Pharmaspirin 300 mg tb Sodhan Sedergine-Vit C 330 mg eff. Tb Abdi brahim Clopidogrel Plavix 75 mg film tb Sanofil Synthelabo Pingel 75 mg film tb Eczac bafl Ticropidin Ticlicl 250 mg film tb Sanofil- Synthelabo Ticlocard 250 mg film tb Koçak Agretik 250 mg film tb Biokem

42 490 CETVELLER, TAR FLER KAYNAKLAR ve KULLANILDIKLARI BÖLÜMLER A. TEMEL KAYNAKLAR (Bölüm 2 ve 5): 1. Heart Attack and Stroke Prevention in Women Richard C. Becker, MD (circulation. 2005;112: e273-e275.) 2. Antiphospholipid antibodies Caron P. Misita, PharmD; Stephan Moll, MD (circulation. 2005; 112: e39-e44.) 3. Treatment of Elevated cholesterol Benjamin M. Scirica, MD;Christopher P. Cannon, MD (circulation. 2005;111:e360-e363) 4. Homocysteine and MTHFR mutations Relation to Thrombosis and Coronary Artery Disease Elizabeth A. Varga, MS; Amy C. Sturm, MS; Caron P. Misita, PharmD; Stephan Moll, MD (circulation. 2005;111:e289-e293.) 5. Obesity Robert H. Eckel, MD (circulation. 2005; 111:e257-e259.) 6. Peripheral Arterial Disease Heather L. Gornik, MD, Joshua A. Beckman, MD, MS (circulation, 2005; 111:e169-e172.) 7. The Good Cholesterol High-Density Lipoprotein Peter P. Toth, MD, PhD (circulation. 2005; 111: e 89-e91.) 8. Innocent Murmurs A parent s guide Thomas Biancaniello, MD (circulation. 2004;109: e162-e163.) 9. Prevention of Deep vein Thrombosis and Pulmonary Embolism Samuel Z. Goldhaber, MD; John Fanikos, RPh, MBA (circulation. 2004; 110: e445-e447.) 10. Red wine and your Heart Paul E. Szmitko, BSc; Subodh Verma, MD, PhD (circulation. 2005;111: e10-e11.)

43 KALP DAMAR SA LI I KILAVUZU Measurement of Cholesterol A patient Perspective Kim K. Birtcher, Pharm D; Christie M. Ballantyne, MD (circulation. 2004;110:e296-e297.) 12. New blood Tests for detecting Heart Disease Jesse Adams, MD; Fred Apple, phd, DABCC (circulation. 2004; 109: e12-e14.) 13. Heart Disease Prevention in women Lori Mosca, MD, PhD (circulation. 2004;109: e158-e160.) 14. Aging and Diseases of the Heart Shlomo Stern, MD; Shmuel Gottlieb, MD (circulation. 2003; 108: e 99-e101.) 15. Platelets and Cardiovasculer Disease David Gregg, MD; Pascal J. Goldschmidt-Clermont, MD (circulation. 2003; 108: e88-e90.) 16. C- Reactive Protein A simple test to Help Predict Risk of Heart Attack and stroke Paul m ridker, MD, MPH (circulation. 2003, 108: e81-e85.) 17. Nitroglycerin The Mini wonder Drug Thomas B. Graboys, MD; Bernard Lown, MD (circulation. 2003; 108: e78-e79.) 18. Use of New imaging Techniques to screen for coronary Artery Disease Udo Hoffmann, MD; Thomas J. Brady, MD; James Muller, MD (circulation. 2003; 108: e50-e53.) 19. Antiplatelet therapy Robert A. Harrington, MD, Patricia K. Hodgson, BA; Rhonda L. Larsen, PA- C, MHS (circulation. 2003; 108: e45-e47.) 20. What is an Angiotensin Converting Enzyme Inhibitor? Nancy K. Sweitzer, MD, PhD (circulation. 2003; 108: e 16-e18.) 21. Shortness of Breath Biykem Bozkurt, MD; Douglas L. Mann, MD (circulation. 2003; 108: e11- e13.) 22. Angiotensin receptor blockers Steven G. Terra, pharmd (circulation. 2003; 107: e 215-e216.)

44 492 CETVELLER, TAR FLER 23. Beta Adrenergic Blockers William H. Frishman, MD (circulation. 2003, 107: e117-e119.) 24. Diagnostic Cardiac Catheterization Richard A. Lange, MD; L. David Hillis, MD (circulation. 2003, 107: e111-e113.) 25. Exercise Testing and nuclear Scanning Marcelo F. Carli, MD; Sharmila Dorbala, MD (circulation. 2003; 107. e100-e102.) 26. Coronary Artery Bypass Surgery Charles J. Mullany, MB, MS (circulation. 2003;107: e21-e22.) 27. Exercise and Cardiovascular Health Jonathan Myers, PhD (circulation. 2003; 107: e2-e5.) 28. Cardiovascular Disease in the Diabetic Patient Allison B. Goldfine, MD; Harvey L. Goldfine, MD (circulation. 2003; 107: e14-e16.) 29. Angioplasty versus Bypass Surgery for Coronary Artery Disease Andrew D. Michaels, MD; Kanu Chatterjee, MB, FRCP (circulation. 2002; 106: e187-e190.) 30. Chest Pain Joan Kirschenbaum Cohn, DSW; Peter F. Cohn, MD (circulation. 2002; 106: ) 31. Warning Signs of a Heart Attack Joseph P. Ornato, MD; Mary M. Hand, MSPH, RN (circulation 2001; 104: ) 32. Treatment of Blood Clots Samuel Z. Goldhaber, MD; Nicole Grasso-correnti, RN, BSN (circulation 2002; 106: e 138-e140.) B. Kalp, Beyin ve Damar Hastal klar nda; KORUNMA KILAVUZLARI (Bölüm 2, 3 ve 5): 33. Primary Prevention of Ischemic Stroke A Guideline From the American Heart Association/American Stroke Association Stroke Council: Cos-

45 KALP DAMAR SA LI I KILAVUZU 493 ponsored by the Atherosclerotic Peripheral Vascular Disease Interdisciplinary Working Group; Cardiovascular Nursing Council; Clinical Cardiology Council; Nutrition, Physical Activity and Metabolism Council; and the Quality of Care and Outcomes Research Interdisciplinary Working Group. Stroke. 2006;37; strokeaha. org. 34. Guidelines for Prevention of Stroke in Patients With Ischemic Stroke or Transient Ischemic Attack A Statement for Healthcare Professionals From the American Heart Association/American Stroke Association Council on Stroke. Stroke. 2006;37: Third Report of the National Cholesterol Education Program (NCEP-III) Expert Panel on Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Cholesterol in Adults (Adult Treatment Panel III) Final Report Circulation. 2002;106: AHA/ACC Guidelines for Preventing Heart Attack and Death in Patients With Atherosclerotic Cardiovascular Disease: 2001 Update. Circulation. 2001;104: Evidence-Based Guidelines for Cardiovascular Disease Prevention in Women: 2007 Update. JACC 2007 Vol. 49, No. 11, AHA/ACC Guidelines for Secondary Prevention for Patients With Coronary and Other Atherosclerotic Vascular Disease: 2006 Update. J Am Coll Cardiol 2006;47: C. e - Kaynaklar - ( (Bölüm 1, 2 ve 3, 5): e1. ADAM., (American Accredition Health Care Commission) Inc.

46 494 CETVELLER, TAR FLER e2. American College of Card ology. e3. Amercan Heart Associat on. Lifestyle.,/Heart Attack/Stroke Warning S gns.,/children s Health.,/Advocacy: You rec the Cure. e4. Heart Authority. Collaboration with the ACC. e5. European Society of Card ology. o.org. e6. Card osource. osource.co. e7. American Diabetes Accociation. D. ÇOCUKLAR için Kaynaklar (Bölüm-4): ç1. Overweight in Children and Adolescents. N Engl J Med 2005;352:20352;20: Pathophysiology, Consequences, Prevention, and Treatment. Circulation. 2005;111: ç2. Cardiovascular Risk Reduction in High-RiskPediatric Patients A Scientific Statement From the American Heart Association Expert Panel on Population and Prevention Science; the Councils on Cardiovascular Disease in the Young, Epidemiology and Prevention, Nutrition, Physical Activity and Metabolism, High Blood Pressure Research, Cardiovascular Nursing, and the Kidney in Heart Disease; and the Interdisciplinary Working Group on Quality of Care and Outcomes Research Endorsed by the American Academy of Pediatrics Circulation. 2006;114: ç3. Recommendations for Children and Adolescents A Guide for Practitioners Consensus Statement From the American Heart Association Endorsed by the American Academy of Pediatrics Circulation. 2005;112:

47 KALP DAMAR SA LI I KILAVUZU 495 ç4. Promoting Physical Activity in Children and Youth A Leadership Role for Schools A Scientific Statement From the American Heart Association Council on Nutrition, Physical Activity, and Metabolism (Physical Activity Committee) in Collaboration With the Councils on Cardiovascular Disease in the Young and Cardiovascular Nursing Circulation. 2006;114: ç5. Promoting Physical Activity in Children and Youth A Leadership Role for Schools A Scientific Statement From the American Heart Association Council on Nutrition, Physical Activity, and Metabolism (Physical Activity Committee) in Collaboration With the Councils on Cardiovascular Disease in the Young and Cardiovascular Nursing. Circulation. 2006;114: E. KAYNAK K TAPLAR (Bölüm 2, 3 ve 5): 1. Durrington P: Preventive Cardiology. Mart n Dun tz Ltd Castelli WP., Griffin GC. Good Fat Bad Fat. F sher Boks Enar R (Ed): Kan ta Dayal Akut Miyokard nfarktüsü Kitab. Nobel T p Kitabevleri Ltd fiti