SAKARYA İKTİSAT DERGİSİ THE SAKARYA JOURNAL OF ECONOMICS

Transkript

1

2 SAKARYA İKTİSAT DERGİSİ THE SAKARYA JOURNAL OF ECONOMICS , ISSN Sahibi(Owner) Sakarya Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Muzaffer Elmas Adına Prof. Dr. Aziz Kutlar Editör(Editor) Prof. Dr. Ekrem Gül Editör Yardımcıları Doç.Dr. Şuayyip ÇALIŞ Doç.Dr. Hayrettin ZENGİN Y.Doç.Dr. Adnan DOĞRUYOL (Yazı İşleri Müdürü) Yayın Kurulu (Editorial Board) Prof. Dr. Mustafa Akal Prof. Dr. M. Kemal Aydın Prof. Dr. Fuat Sekmen Doç. Dr. Mahmut Bilen Doç. Dr. Ali Kabasakal İletişim Sakarya Üniversitesi İ.İ.B.F Esentepe Kampüsü (Contact) Serdivan / SAKARYA Tel: +90 (264) sakaryaiktisat@sakarya.edu.tr Yılda dört kez yayınlanan Sakarya İktisat Dergisi hakemli bir dergidir. Dergide yayınlanan yazı ve makaleler kaynak gösterilmek şartıyla iktibas edilebilir. Yazı ve makalelerin tüm sorumluluğu yazarına / yazarlarına aittir. Dergimiz EBSCO İndeksi tarafından taranmaktadır. Dergimiz ASI İndeksi tarafından taranmaktadır. Dergimiz ASOS İndeksi tarafından taranmaktadır. Dergimiz Akademik Dizin İndeksi tarafından taranmaktadır.

3 DANIŞMA KURULU Prof. Dr.Erinç Yeldan - Bilkent Üniversitesi Prof. Dr.Eser Karakaş - Bahçeşehir Üniversitesi Prof. Dr. Engin Yıldırım - Anayasa Mahkemesi Prof. Dr. Ömer Anayurt - Yüksek Öğretim Kurulu Prof.Dr. Salih Şimşek -Sakarya Üniversitesi Prof.Dr. Mehmet Duman -Artvin Çoruh Üniversitesi Prof.Dr. Musa Eken -Sakarya Üniversitesi Prof.Dr. Sami Güçlü -Sakarya Üniversitesi Prof.Dr. Mehmet Barca -Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Prof.Dr. Çoşkun Çakır -İstanbul Şehir Üniversitesi Prof.Dr. Aziz Kutlar -Sakarya Üniversitesi Prof.Dr. Salih Barışık -Gaziosmanpaşa Üniversitesi Prof.Dr. Mustafa Akal -Sakarya Üniversitesi Prof.Dr. Ekrem Gül - Sakarya Üniversitesi Prof.Dr. M.Kemal Aydın -Sakarya Üniversitesi Prof.Dr. Veysel Bilgiç -Güvenlik Akademisi Prof Dr. Halis Çetin -Cumhuriyet Üniversitesi Prof.Dr. Recai Çoşkun -Sakarya Üniversitesi Prof.Dr. Remzi Altunışık - Sakarya Üniversitesi Prof.Dr. Mustafa Delican -İstanbul Üniversitesi Prof.Dr. Fatih Doğanoğlu -Adıyaman Üniversitesi Prof.Dr. Davut Dursun -Sakarya Üniversitesi Prof.Dr. Ekrem Erdem -Erciyes Üniversitesi Prof.Dr. B. Zafer Erdoğan -Anadolu Üniversitesi Prof.Dr. İbrahim Güngör -Akdeniz Üniversitesi Prof.Dr. Tevfik Güran -İstanbul Üniversitesi Prof.Dr. Alper.E Güvel -Çukurova Üniversitesi Prof.Dr. Kemal İnat -Sakarya Üniversitesi Prof.Dr. Ahmet İncekara - İstanbul Üniversitesi Prof.Dr. Ahmet Kala -İstanbul Üniversitesi Prof.Dr. Mahmut Kartal -Bartın Üniversitesi Prof.Dr. Cüneyt Koyuncu -Bilecik Üniversitesi Prof.Dr. Mustafa Özer -Anadolu Üniversitesi Prof.Dr. Onur Özsoy -Ankara Üniversitesi Prof.Dr. Selahattin Sarı -Beykent Üniversitesi Prof.Dr. Ali Yılmaz - İnönü Üniversitesi Prof.Dr. Recep Tarı -Kocaeli Üniversitesi Prof.Dr. Ömer Torlak -Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Prof.Dr. Yusuf Tuna -İstanbul Ticaret Üniversitesi Prof.Dr. Veysel Ulusoy -İstanbul Aydın Üniversitesi Prof.Dr. Hasan Vergil -Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Prof.Dr. Kemal Yıldırım -Anadolu Üniversitesi Prof.Dr. Gültekin Yıldız -Sakarya Üniversitesi

4 Prof.Dr. Rasim Yılmaz -Namık Kemal Üniversitesi Prof.Dr. Halil Kalabalık - Sakarya Üniversitesi Prof.Dr. Adem Uğur - Sakarya Üniversitesi Prof. Dr. Ersan Bocutoğlu- Karadeniz Teknik Üniversitesi Prof.Dr. Hamza Al - Sakarya Üniversitesi Prof.Dr. Muzaffer Aydemir -Yıldız Teknik Üniversitesi Prof.Dr. Halil İbrahim Aydınlı - Sakarya Üniversitesi Prof.Dr. Yüksel Birinci Siirt Üniversitesi Prof.Dr. Hamza Çeştepe -Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Prof.Dr. Kazım Develioğlu -Akdeniz Üniversitesi Prof.Dr. Burhanettin Duran -İstanbul Şehir Üniversitesi Prof.Dr. Cem Saatçioğlu -İstanbul Üniversitesi Prof.Dr. Naci Tolga Saruç -İstanbul Üniversitesi Prof.Dr. Fuat Sekmen -Sakarya Üniversitesi Prof.Dr. Hasan Tutar -Sakarya Üniversitesi Prof.Dr. Habib Yıldız -Sakarya Üniversitesi Prof.Dr. Seyit Köse -Abant İzzet Baysal Üniversitesi Prof.Dr. Abdullah Yılmaz - Balıkesir Üniversitesi Doç.Dr. Sezgin Açıkalın -Anadolu Üniversitesi Doç.Dr. Fehim Bakırcı -Atatürk Üniversitesi Doç.Dr. Tahsin Bakırtaş -Sakarya Üniversitesi Doç.Dr. Mahmut Bilen -Sakarya Üniversitesi Doç.Dr. Yaşar Bülbül -İstanbul Üniversitesi Doç.Dr. Şuayyip Çalış -Sakarya Üniversitesi Doç.Dr. Aykut Ekinci -Bilecik Üniversitesi Doç.Dr. Bekir Gövdere -Süleyman Demirel Üniversitesi Doç.Dr. Tuncay Güloğlu - Yalova Üniversitesi Doç.Dr. Temel Gürdal -Sakarya Üniversitesi Doç.Dr. Gürkan Haşit -Bilecik Üniversitesi Doç.Dr. İsa İpçioğlu -Bilecik Üniversitesi Doç.Dr. Nagihan Oktayer -İstanbul Üniversitesi Doç.Dr. Abdullah Keskin -Afyon Kocatepe Üniversitesi Doç.Dr. Handan Yolsal -İstanbul Üniversitesi Doç.Dr. İbrahim G. Yumuşak -İstanbul Medeniyet Üniversitesi Doç.Dr. Mustafa Çalışır -Sakarya Üniversitesi

5 Editoryal Adam Smith, Platon(Eflaton) un aksine, bir toplulukta çeşitli meslekler bulunmasının, o toplumdaki kişilerin farklı yeteneklere sahip bulunduklarından değil, değişik yeteneklerin meslekler çeşitliliğinden ortaya çıktılarını belirtir. Smith e göre işte uzmanlaşmanın gerçek nedeninin, insanda bulunan takas ve ticaret güdüsüdür, diğer canlı varlıklar arasında bu önemli bir farklılıktır. Ona göre Hiçbir kimse bir köpeğin bir kemik parçasını, başka bir kemik parçası için, bir diğer köpekle adilane ve biliçli bir şekilde mübadele ettiğini görmedi. Smith in piyasalara ayırdığı rol kendisini piyasaların nasıl çalıştıkları üzerinde spekülasyonlara götürdü. Herhangi bir metanın gerçek ve doğal değerinin bu metanın yapılmasında sarf edilen emekle ölçülebileceğini belirtti. Bir değeri olacağını düşünmedikçe, hiçbir kimse hiçbir şey üretmez. Eğer arzu ettiğimiz bir eşyayı satın almak, bu eşyayı kendimizin yapmasından daha ucuza mal olacak ise, satın almayı tercih eder, ve karşılığında, bu değiş tokuşta yer alan diğer tarafın (emek olarak) kendisinin yapabileceğinden daha ucuza edeceği bir şey veririz. Bu durum ise uzmanlaşma ve ticaretin her iki taraf için kazançlı olduğunu gösterir. Bir eşyanın doğal değeri, sadece onu oluşturmak için gerekli zamana değil, emeğin yoğunluğunu işçinin ustalık kazanma yolunda geçtiği eğitim ve diğer faktörlerle bağlıdır. İşte bu nedenle iktisat biliminin temel yapı taşlarıyla ilgili olan karşımızda bir boşluk olarak durmaktadır. Bilim olma iddiasını en çok hak eden iktisadın gelişimine katkıda bulunmak isteyen değerli akademisyenlerin çalışmalarını dergimize beklemekteyiz. Saygılarımızla Prof. Dr. Ekrem GÜL Yrd. Doç. Dr. Adnan DOĞRUYOL

6 İÇİNDEKİLER ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN KİŞİSEL GELİŞİM EĞİTİMLERİNE YÖNELİK ALGILARININ İNCELENMESİ Yrd. Doç. Dr. Özlem BALABAN/Dilek ÇAKMAK 1-17 AZERBAYCAN KAMU HASTANELERİNİN ETKİNLİĞİ DEĞİŞİMİNİN İNCELENMESİ: MALMQUIST ENDEKSİ UYGULAMASI Prof. Dr. Aziz KUTLAR/Fuad SALAMOV AR GE HARCAMALARININ EKONOMİK BÜYÜMEYE ETKİSİ: TÜRKİYE ÖZELİNDE NEDENSELLİK ANALİZİ Arş. Gör. Veysel İNAL / Arş. Gör. Nurullah ALTINTAŞ / Arş. Gör. Mustafa ÇALIŞKAN TÜRKİYE DE SÜRGÜN BİR ALMAN NEOLİBERAL: WİLHELM RÖPKE Yrd. Doç. Dr. Mehmet Emin YARDIMCI/Yrd. Doç. Dr. Sema Yılmaz GENÇ FİNANSAL KRİZLERİN ÖNLENMESİNDE KATILIM BANKACILIĞI SİSTEMİNİN ROLÜ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME Yrd. Doç. Dr. Resül YAZICI 59-82

7 SAKARYA İKTİSAT DERGİSİ/THE SAKARYA JOURNAL OF ECONOMICS ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN KİŞİSEL GELİŞİM EĞİTİMLERİNE YÖNELİK ALGILARININ İNCELENMESİ 1 Yrd. Doç. Dr. Özlem BALABAN, Sakarya Üniversitesi, İşletme Fakültesi, İşletme Bölümü, adiguzel@sakarya.edu.tr Dilek ÇAKMAK, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yönetim ve Organizasyon ABD., dilekcakmak91@hotmail.com ÖZET Kişisel gelişim bir birey için yeterli olunmayan alanlarda, yeterli olabilmek adına değişim süreci başlatılması olarak ifade edilmektedir. Bu değişim sürecinde kişisel gelişim eğitimleri önemli bir rol oynamaktadır. Bu eğitimlerin değişen dünyaya ayak uydurmak, olumlu davranış geliştirmek, kişilere düşünce, davranış ve iç çatışmaları yönetme becerisi kazanmak gibi amaçları bulunmaktadır. Bu bağlamda öğrencilik döneminde alınan kişisel gelişim eğitimleri, bu becerilerin geliştirilmesinde önemli bir faktör olarak görülmektedir. Bu çalışmanın amacı, üniversite öğrencilerinin kişisel gelişim eğitimleri konusundaki algılarını tespit etmektir. Çalışma, Sakarya Üniversitesi İşletme, Teknoloji ve Eğitim Fakültelerinde eğitim gören 572 öğrenci üzerinde anket uygulanarak gerçekleştirilmiştir. Veriler frekans analizi, Bağımsız Örneklem T-Testi ve Tek Yönlü ANOVA Testi kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmanın genel sonucu olarak, öğrencilerin kişisel gelişim algısı ile kişisel gelişim eğitimleri arasında anlamlı bir ilişki olduğu, kişisel gelişim eğitimlerinin cinsiyet ve fakültelere göre anlamlı farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Bununla birlikte bu araştırmada öğrencilerin kişisel gelişim eğitimlerinin faydasına inandıkları ve bu eğitimlerin iş başvurularında etkili olacağını düşündükleri sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar kelimeler: Kişisel gelişim, kişisel gelişim eğitimleri, üniversite öğrencileri. EXAMINATION OF UNIVERSITY STUDENTS' PERCEPTION OF PERSONAL DEVELOPMENT TRAINING ABSTRACT Personal development is expressed as starting a process of change in order to be sufficient in insufficient areas for an individual. Personal development training plays an important role in this process of change. These trainings has purposes such as adapting to the changing world, developing positive attitudes, gaining the skills for people for thinking, behavior and managing the conflicts. In this context, personal 1 Bu çalışma, Yrd. Doç. Dr. Özlem BALABAN danışmanlığında yürütülen yüksek lisans tezinden türetilmiştir. 1

8 Yrd. Doç. Dr. Özlem BALABAN/Dilek ÇAKMAK development trainings that are taken during the period of being student is seen an important factor for developing these skills. The aim of this study is to determine perceptions of university students about the personal development trainings. The study was carried out by conducting questionnaire on 572 Sakarya University students studying at Business, Technology and Education faculties. Data were analyzed by using frequency analysis, independent sample T-Test and one-way ANOVA. As a general result of the research, it was found that there is a positive relationship between the students' personal development perception and personal development trainings, personal development trainings have significant differences according to gender and faculty. At the same time it was concluded that students believe the benefits of personal developments trainings and they think that these trainings will be effective in the job applications. Key words: Personal Development, Personal Development Training, University Students. 1. GİRİŞ Kişisel gelişim; bireylerin kişisel hedeflerini gerçekleştirmek için kendini daha yeterli hale getirme sürecini ifade eder. Bu süreçte kişilerin mesleki gelişim ve mesleki gelişime yönelik olarak aldıkları eğitimlerin yanı sıra, özellikle iş hayatına hazır bireyler olma anlamında üniversite döneminde alınan eğitimler, kişisel gelişim ile birlikte iş ve kariyer ile ilgili unsurları da etkiler. Ülkemizde birçok kitapçıda rafların önemli bir kısmının kişisel gelişim kitaplarına ayrıldığı görülmektedir. Bilgi toplumunun gereği olarak bu durum, gelişmiş ülkeler başta olmak üzere tüm dünyada giderek artan eğilimi göstermektedir. Bu gelişmelere paralel olarak ülkemizde de birçok insan kaynakları ve eğitim danışmanlık şirketleri bu alanda çeşitli eğitim programları düzenlemektedir. Kişisel gelişim ve bu gelişimin bir parçası olarak düşünülen kişisel gelişim eğitimleri iş hayatında olduğu kadar, öğrencilik döneminde de çeşitli kulüp ya da bölüm etkinliği olarak faaliyet göstermektedir. Öğrenciler bir şekilde bu eğitimlerden yararlanmakta ya da yararlanma isteğinde olmaktadırlar. Ancak bu eğitimlere yönelik olarak öğrenci algısını tespit eden teorik ve uygulamalı yeteri kadar araştırma bulunmamaktadır. Bu nedenle, üniversite öğrencilerinin kişisel gelişim ve kişisel gelişim eğitimleri algısının tespit edilmesi, verilecek eğitimlerin içerik ve niteliklerini belirlemede akademisyen ve uygulayıcılara yol gösterici bir nitelik taşıyacağı düşünülmektedir. 2. Kişisel Gelişim Kavramı Kişisel gelişim kendi içinde oldukça farklı ve çeşitli konuları bünyesinde toplayan bir alandır. Bu alanlar arasında genel olarak yönetim, motivasyon, sağlıklı yaşam ve 2

9 SAKARYA İKTİSAT DERGİSİ/THE SAKARYA JOURNAL OF ECONOMICS stres, öğrenme, hızlı okuma, iletişim, NLP (Beyin Dili Programlama), hafıza, düşünce, zeka ve muhtelif diğer konular sayılabilir (Ekşi, 2011:3). Kişisel gelişim, yetişkin benliğine sahip birey olma yolunda kişinin sahip olduğu potansiyelini, yeteneklerini ve kaynaklarını etkili biçimde kullanarak yaşam boyu gelişimi olarak tanımlanabilir. Kişisel gelişimin ilk adımı ise kendini tanımaktır. Birey inanç ve değerleri, kişilik yapısı ve sergilediği davranış tarzları, bilgi düzeyi, güçlü ve geliştirmesi gereken becerileri, zayıf yönler gibi kendiyle ilgili konularda farkındalık kazanmalıdır (Özdemir, 2004). İnsanın içindeki sınırsız gücün farkına varabilmesi, var olan potansiyelinin neler olduğunun bilinmesi kişisel gelişimin içine girer. Daha sonra bu gücün bileşenlerini bulma ve kendi karakterinde nelerin yer aldığını tespit edip o yönde hareket etmek gerekir. Hedeflerin belirlenmesi, duyguların kontrol edilmesi davranışların kontrol edilmesi olumlu olma ve olumlu davranma düşünme öğrenme ve okuma güzel konuşma hafıza teknikleri vb. konuların hepsi kişisel gelişimin kapsamı içerisindedir. Genel itibariyle bütünü hakkında bilgi sahibi olmak, ama biri ya da bir kaçı üzerinde diğerlerine oranla daha fazla odaklanmak kişisel gelişimin kendisidir. Kişi bunlardan kendisi için hangisi önemli ise onu seçer, onda yoğunlaşır. Bu tercih herkes için farklıdır. Kişisel gelişimin diğer bir yönü kişinin hedeflerine ulaştıkça yenilerine yönelmesi yeni hedefler aramasıdır (Sezik, 2005: 11 ). Kişisel gelişim, bir insanın kendisini yeterli görmediği alanda, yeterli olabilmek adına bir değişim süreci başlatması olarak da ifade edilmektedir. Kişisel gelişim sürecinde birey tüm evrenin bir değişim içerisinde olduğunu görür, bu sebeple kendisinin de bu değişime ayak uydurması ve her yönde kendisini geliştirmesi gerektiğinin farkındadır (Özkan, 2003: ). Kişisel ve mesleki gelişim kişisel yaşam tecrübelerinin kritik analizinin yanı sıra kendilerine karşı ve danışanlara karşı sorumluluklarını tecrübe etmek için bir tarafsızlığı da içeren tekrarlanan bir entegrasyon sürecidir (Nastasa ve Cazan, 2013:781). Kişisel gelişim planları geçmiş, şu an ve gelecek arasında bir süreklilik sağlar. Bir kişisel gelişim planı geniş çaplı amaçları ve görevleri kapsamına alır. Sürekli mesleki gelişim etkinlikleri genellikle kişisel gelişim planının ana bileşenidir. Bir kişisel gelişim planının başarısını sınırlayan engeller bireysel olarak, bölümle ilgili, örgütsel düzeyde ya da örgütün kendi politikasından kaynaklanabilir (Patel and vd,2013: 220 ). Kişisel gelişim planı sürecinde deneyimsizlik, bilgi eksikliği, işyerinin sınırlı kaynakları, seyrek gözetim ve yansıtma eksikliği kişisel gelişim planının verimsiz olması ile sonuçlanabilir (Patel ve vd, 2013: 221). 3

10 Yrd. Doç. Dr. Özlem BALABAN/Dilek ÇAKMAK Kişisel gelişimin temeli insanın kendisini tanımasıdır, tanımak öğrenme gereksinimini doğurur, öğrenme ve düşünce gücü ile farkında olmadığınız yetenek ve yaratıcılığınız ortaya çıkar, ne olduğunuz ortaya çıkar, neler yapabileceğiniz ortaya çıkar (Değirmenci, 2004: 27). Kişisel gelişim de, bütün gelişim türlerinde olduğu gibi iş dünyası içinde verimlilik ve etkinliği arttırmanın yollarından bir tanesidir. Bireylerin gelişimi için gerçekleştirilen eğitim veya diğer harcamalar da aynı amacı hedeflemektedir (Köktürk, 2002: 17). Yaşamdaki yerimizi kişisel gelişimimiz belirler. Doğru zamanda doğru düşünüp doğru karar vermeniz kişisel gelişim için önemlidir. Kişisel gelişime kapalı insanların yaşamlarındaki bazı önemli şeyleri ya fark etmedikleri ya da ilgi duymadıkları ifade edilmektedir (Değirmenci, 2004:25). 3. Kişisel Gelişim Eğitimleri Ülkemizde özellikle 90 lı yıllardan sonra ciddî bir artış gösteren çeviri ve yerli kişisel gelişim kitapları henüz akademik bir ilgi uyandıramamış ve incelemeye değer bulunmamıştır. Oysa kitapçılarda ciddî bir bölümün kendilerine tahsis edildiği bu tür zengin çeşitleri ile çok satanlar listelerinde daha fazla yer alarak giderek popülerliğini arttırmaktadır. İnsanların yaşamlarında karşılaştığı sorunları aşarken danışma ihtiyacını karşılayan ve ihtiyaç duydukları konularda kendi kendilerini eğitmede yararlandıkları kişisel gelişim literatürü formel eğitimin dışındaki güncel ve önemli kaynaklardandır (Ekşi, 2011). Ve bu alanda eğitim veren çeşitli insan kaynakları ve eğitim danışmanlık şirketleri mevcuttur. Eğitimin temel amacı, bireylerin öğrenme kapasitelerini artırmak, diğer bir deyişle onların kendi yeteneklerini artırmalarını sağlamak ve farklı düşünmeye teşvik etmektir (Muter, 2000). Kişisel gelişim eğitimleri kişilerin hayatla ilgili olarak bilgi ve becerilerinin arttırılmasını sağlamak amacıyla düzenlenmektedir. Bu eğitimlerin diğer bir amacı da, kişinin gücünü ve sahip olmak istediği hayata ulaşabilmek için neler yapabileceğini fark etmesine yöneliktir. Bütün bunlar ele alındığında kişisel gelişim eğitimleri, kişinin hem iş hayatında hem özel hayatında etkinliğini ve doyumunu arttırmayı amaçlamaktadır. Öğrenciler için verilen kişisel gelişim aktivitelerinin ana amaçları; sosyal-duygusal yeterlik geliştirme, duyguları yönetme, özerklik ve bağımsızlık kazanma, kimlik kurma ve amaç geliştirme olarak karşımıza çıkmaktadır (Iulia, 2015:558). 4

11 SAKARYA İKTİSAT DERGİSİ/THE SAKARYA JOURNAL OF ECONOMICS 4. YÖNTEM 4.1 Araştırmanın Amacı Bu çalışma üniversite öğrencilerinin kişisel gelişim eğitimleri konusundaki farkındalıklarını ve algılarını tespit etmek amacıyla kurgulandığından tanımlayıcı araştırma tasarımını temel almaktadır. Bu bağlamda araştırmada sorular aşağıdaki gibi belirlenmiştir: 1- Öğrencilerin kişisel gelişim algısı ile kişisel gelişim eğitimleri algısı arasında bir ilişki var mıdır? 2- Öğrencilerin kişisel gelişim eğitimleri algısı cinsiyet ve fakültelere göre farklılık göstermekte midir? Bu bağlamda çalışmada aşağıdaki hipotezler geliştirilmiştir: H1: Öğrencilerin kişisel gelişim eğitimlerini, farkındalık yaratan eğitimler olarak algılamaları cinsiyete göre anlamlı farklılık gösterir. H2: Öğrencilerin kişisel gelişim eğitimlerini, farkındalık yaratan eğitimler olarak algılamaları fakültelere göre anlamlı farklılık gösterir. H3: Öğrencilerin kişisel gelişim eğitimlerini, kendini geliştirmeye yönelik eğitimler olarak algılamaları cinsiyete göre anlamlı farklılık gösterir. H4: Öğrencilerin kişisel gelişim eğitimlerini, kendini geliştirmeye yönelik eğitimler olarak algılamaları fakültelere göre anlamlı farklılık gösterir. 4.2.Araştırmanın Evren ve Örneklemi Çalışmanın evrenini Sakarya Üniversitesi son sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Ancak zaman kısıtı söz konusu olduğundan yargısal örnekleme yöntemiyle İşletme, Teknoloji ve Eğitim Fakültesi son sınıf öğrencileri örneklem olarak seçilmiştir. Bu üç fakültenin örneklem olarak seçilmesinin nedeni, İşletme Fakültesi öğrencilerinin kariyer kulüplerindeki kişisel gelişim eğitimi etkinliklerinde bulunuyor olması, Eğitim fakültesi öğrencilerinin mesleki anlamda kişisel gelişim eğitimleri ile ilgili alanda bulunuyor olmaları ve Teknoloji Fakültesi öğrencilerinin sosyal bilimler öğrencilerine göre daha az sayıda bu eğitimleri almaları ve bu nedenle gruplar arasında algısal bir farklılık olabileceği beklentisidir. Örneklemin son sınıf öğrencilerinden seçilmesinin nedenini, son sınıf öğrencilerinin iş hayatına atılmak konusunda belli bir bilgi birikimi ve farkındalık potansiyeline diğer sınıflara göre daha fazla sahip oldukları düşüncesidir. 5

12 Yrd. Doç. Dr. Özlem BALABAN/Dilek ÇAKMAK 4.3.Veri Toplama Aracı ve Analiz Çalışmada kullanılan veri toplama aracı ankettir. Anket uygulaması sonucu elde edilen verilere yönelik yapılan geçerlilik ve güvenilirlik analizlerinin ardından araştırma sorusu kapsamında geliştirilen hipotezleri test etmeye yönelik analizler yapılmıştır. Elde edilen veriler SPSS 22,0 for Windows programında tanımlı istatistik yöntemlerinden frekans analizi, bağımsız örneklem T-Testi ve Tek Yönlü Anova testi kullanılarak analiz edilmiştir. Kişisel Gelişim ve Kişisel Gelişim Eğitimleri tanımlarına öncelikle faktör analizi uygulanmıştır. Faktör analizi sonucunda bir faktöre anlamlı dağılmayan ve faktör yükleri. 30 den küçük ifadeler ayıklanmıştır. Faktör analizi sonuçlarına göre alt ölçekler oluşturulmuş ve faktörlere isimler verilmiştir. Faktör analizi sonuçlarına göre oluşturulan kişisel gelişim ve kişisel gelişim eğitimi alt ölçeklerine cinsiyet değişkeni ile bağımsız örnek T-Test i uygulanarak test edilmiştir. Yine alt ölçeklerle fakülte değişkenine Tek Yönlü Anova testi uygulanmıştır. 4.4.Ölçme Aracı Çalışmada Kişisel Gelişim ve Kişisel Gelişim Eğitimleri algısını ölçmeye yönelik Kıral (2006) tarafından geliştirilen ve uygulanan ölçekten, araştırmacının izni alınarak yararlanılmıştır. Kişisel Gelişim algısını ölçen 34, Kişisel Gelişim Eğitimi algısını ölçen 21 ifade;1: Hiç katılmıyorum, 2: Katılmıyorum, 3: Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum, 4: Katılıyorum, 5: Tamamen Katılıyorum ve 6: Fikrim Yok biçiminde görüş içeren 6 seçenekle verilmiştir. Kişisel gelişim eğitimleri algısı ile ilgili olarak 8, demografik özelliklerle ilgili 3 soru oluşturularak anket formu tamamlanmıştır Araştırma Bulguları Tablo 1: Katılımcıların Demografik Özellikleri Demografik Özellikler Frekans Yüzde Cinsiyet Kadın ,7 Erkek , ,4 Yaş , ,4 İşletme Fakültesi ,5 Fakülte Teknoloji Fakültesi ,8 Eğitim Fakültesi ,8 Toplam

13 SAKARYA İKTİSAT DERGİSİ/THE SAKARYA JOURNAL OF ECONOMICS Tablo 1 incelendiğinde, katılımcıların %47,7 si kadın, %52,3 ü erkek olup, % 27,4 ü 18-21; %71,2 si ve %1,4 ü de yaş aralığındadır. Yine katılımcıların % 45,5 ini İşletme Fakültesi, %34,8 ini Teknoloji Fakültesi, %19,8 ini Eğitim Fakültesi öğrencileri oluşturmaktadır. Tablo 2: Katılımcıların Kişisel Gelişim Eğitimi Uygulamalarına Yönelik Görüşleri Kişisel Gelişim Eğitimi Uygulamalarına Yönelik Görüşleri Frekans Yüzde Evet ,4 Bugüne kadar kişisel gelişim eğitimi aldınız mı? Hayır ,6 Evet ,8 Kişisel gelişim eğitimlerinin faydasına inanıyor musunuz? Hayır 50 8,7 Kısmen ,5 Kişisel gelişim eğitimi sertifika ya da katılım belgelerinin Evet ,3 CV ye yazıldığında iş başvurularında etkili olacağını Hayır ,9 düşünüyor musunuz? Kısmen ,7 Toplam Katılımcıların %44,4 ü bugüne kadar bir kişisel gelişim eğitimi almış olup, %55,6 sı herhangi bir kişisel gelişim eğitimi almamıştır. Katılımcıların çoğunluğu (%59,8 i) kişisel gelişim eğitimlerinin faydasına inanmakta olup, %8,7 si bu eğitimlerin faydasına inanmamaktadır. Katılımcıların %50,3 ü Kişisel gelişim eğitimi sertifika ya da katılım belgelerinin CV ye yazıldığında iş başvurularında etkili olacağını düşünmekte iken, %29,7 si kısmen etkili olacağını düşünmekte, %19,9 u ise bu eğitimlerin etkili olmayacağını düşünmektedir. Katılımcılara, çalışmanın amacı doğrultusunda birden fazla seçenek işaretleyebilecekleri, bugüne kadar almış oldukları kişisel gelişim eğitimlerine yönelik olarak vermiş oldukları değerlendirmeleri içeren sonuçlar Tablo 3 de yer almaktadır. 7

14 Yrd. Doç. Dr. Özlem BALABAN/Dilek ÇAKMAK Tablo 3: Katılımcıların Almış Oldukları Kişisel Gelişim Eğitimleri Kişisel Gelişim Eğitimleri Frekans Cevaplar içindeki % payı Cevaplayıcıların % si Beden dili ,2% 63,8% Sunum teknikleri 82 7,6% 31,9% Çatışma yönetimi 32 3,0% 12,5% Etkili iletişim ,6% 52,9% Takım çalışması 59 5,5% 23,0% Zaman Yönetimi 80 7,4% 31,1% Kişisel imaj yönetimi 25 2,3% 9,7% Stres yönetimi 78 7,2% 30,4% Diksiyon ve güzel konuşma 87 8,1% 33,9% Yaratıcı düşünme teknikleri 34 3,2% 13,2% Motivasyon 85 7,9% 33,1% Öfke kontrolü 28 2,6% 10,9% Problem çözme teknikleri 34 3,2% 13,2% Hızlı okuma teknikleri 36 3,3% 14,0% Liderlik 81 7,5% 31,5% NLP(Beyin Dili Programlama) 35 3,3% 13,6% Toplam % 418,7% Katılımcıların birden fazla seçenek işaretleyebileceği, en çok tercih edilen üç eğitim arasında, %15,2 ile beden dili eğitimi yer almaktadır. Katılımcıların % 63,8 si bu seçeneği tercih etmiştir. İkinci sırada cevapların içinde %12,6 ile etkili iletişim seçeneği yer almakta olup, katılımcıların %52,9 u bu seçeneği tercih etmiştir. Üçüncü sırada %8,1 ile diksiyon ve güzel konuşma eğitimi yer almakta olup, katılımcıların %33,9 u bu seçeneği tercih etmiştir. Verilen cevapların içinde en düşük paya sahip olan eğitim %2,3 ile kişisel imaj yönetimi eğitimidir. Katılımcıların sadece %9,7 u bu seçeneği tercih etmiştir. Katılımcılara, çalışmanın amacı doğrultusunda birden fazla seçenek işaretleyebilecekleri İyi ve başarılı bir çalışan olabilmek için, hangi eğitimlerin alınması gerektiği ile ilgili soruya verilen cevaplar Tablo 4 de yer almaktadır. 8

15 SAKARYA İKTİSAT DERGİSİ/THE SAKARYA JOURNAL OF ECONOMICS Tablo 4: İyi ve Başarılı Bir Çalışan Olabilmek İçin Alınması Gereken Kişisel Gelişim Eğitimleri Kişisel Gelişim Eğitimleri Frekans Cevaplar içindeki % payı Cevaplayıcıların % si Beden dili 367 9,9% 64,2% Sunum teknikleri 260 7,0% 45,5% Çatışma yönetimi 137 3,7% 24,0% Etkili iletişim 306 8,3% 53,5% Takım çalışması 266 7,2% 46,5% Zaman yönetimi 267 7,2% 46,7% Kişisel imaj yönetimi 139 3,8% 24,3% Stres yönetimi 274 7,4% 47,9% Diksiyon ve güzel konuşma 278 7,5% 48,6% Yaratıcı düşünme teknikleri 244 6,6% 42,7% Motivasyon 257 7,0% 44,9% Öfke kontrolü 199 5,4% 34,8% Problem çözme teknikleri 262 7,1% 45,8% Hızlı okuma teknikleri 104 2,8% 18,2% Liderlik 244 6,6% 42,7% NLP(Beyin Dili Programlama) 93 2,5% 16,3% Toplam % 646,3% Bulgular incelendiğinde, en çok tercih edilen üç eğitim arasında, verilen cevapların içinde en yüksek paya %9,9 ile beden dili eğitiminin sahip olduğu görülmektedir. Katılımcıların % 64,2 si bu seçeneği tercih etmiştir. İkinci sırada verilen cevaplar içinde %8,3 ile etkili iletişim eğitimi yer almakta olup, cevaplayıcıların %53,5 u bu seçeneği tercih etmiştir. Üçüncü sırada %7,5 ile diksiyon ve güzel konuşma seçeneği tercih edilmiştir. Katılımcıların %48,6 sı bu seçeneği tercih etmiştir. Verilen cevapların içinde en düşük paya sahip %2,5 ile NLP seçeneği olmuştur. Cevaplayıcıların %16,3 ü bu seçeneği tercih etmiştir. Bulgular Tablo3 te elde edilen bulguları desteklemektedir. Kişisel Gelişim Algısı ve Kişisel Gelişim Eğitimi Algısı Ölçeklerine Ait Faktör Analizi Sonuçları Tablo 5: Kişisel Gelişim Algısı ve Kişisel Gelişim Eğitimi Algısı Ölçeklerinin İç Tutarlılık Analiz Sonuçları Değişkenler Cronbach s İfade Alpha Sayısı Kişisel Gelişim, Kişisel Gelişim Eğitimi, Kişisel gelişim algısı ve kişisel gelişim eğitimi algısını ölçmeye yönelik oluşturulmuş olan ölçeklerin güvenilirlik analizi sonuçları Tablo 5 de yer almaktadır. Alfa değeri 9

16 Yrd. Doç. Dr. Özlem BALABAN/Dilek ÇAKMAK 0 ile 1 arası değerler alır ve kabul edilebilir bir alfa değerinin en az 0.70 olması arzu edilmektedir (Altunışık ve diğ., 2012: 126). Her iki ölçeğin iç tutarlılık sonuçlarına ait Cronbach s Alpha değerleri 0.70 den büyük olduğu için ölçeklerin güvenilirlik düzeylerinin oldukça yüksek olduğu görülmektedir. Kişisel gelişim algısı ölçeğini oluşturan iki alt boyut olan Farkındalık Yaratan Eğitimler ve Kendini Geliştirmeye Yönelik Eğitimlere ait faktör ve güvenilirlik analizi sonuçları Tablo 6 da yer almaktadır. Her iki ölçeğin iç tutarlılık sonuçlarına ait Cronbach s Alpha değerleri 0.70 den büyük olduğu için ölçeklerin güvenilirlik düzeylerinin oldukça yüksek olduğu görülmektedir. Tablo 6 : Kişisel Gelişim Eğitimi Değişkeninin Faktör ve Güvenilirlik Analizi Sonuçları FAKTÖRLER Faktör Ağırlığı Açıklanan Varyans Yüzdesi Cronba ch Alpha Faktör 1:Farkındalık Yaratan Eğitimler 32,326,930 Kişinin kendisini geliştirmesi için almasıdır. belli destekler,598 Kişinin hedeflerini belirlemesi ve aksiyon planı çerçevesinde uygulamaya geçmesine yardımcı olan eğitimleridir. Bireyin hayata olumlu bakması, kişiler hedefler belirlemesi ve bu hedeflere ulaşabilmesi için bilgi ve beceri edinme konularında yardım sağlayan bir araçtır. Bireylerin bakış açılarının ve yaşam felsefelerinin geliştirilmesidir. Bireylerin kendilerini tanımaları, potansiyellerini keşfetmeleri ve kapasitelerini yükselterek verimliliklerinin değerlerinin arttırılmasına yönelik aktivitelerdir.,623,633,694,700 Davranış ve düşünce değişimine yönelik eğitimlerdir.,711 Kişinin bedensel, zihinsel ve ruhsal anlamda dayanıklılığını arttıracak ve olumlu etkilerinin tek tek değil bir bütün olarak ele alınabileceği bilgi, beceri donanımı eğitimlerinin tümüdür. Hedefler doğrultusunda eksik yada gelişmeye açık alanları tamamlayacak tüm eğitimleridir,742,753 10

17 SAKARYA İKTİSAT DERGİSİ/THE SAKARYA JOURNAL OF ECONOMICS Bireyin gelişime açık tüm yönleri için planlanmış olan eğitimlerdir. Bireylere kendilerini geliştirmeye yönelik olarak kendi analizini yapma yeteneğinin kazandırılmasıdır.,782,803 Faktör 2: Kendini Geliştirmeye Yönelik Eğitimler 28,314,904 Kişisel gelişimi destekleyen farklı araçların var olduğunu benimsemektir. Kişiye becerileri ve yeterlilikleri doğrultusunda bir şeyler daha katmak amacı ile verilen eğitimlerdir. Bireyin bilişsel ve fiziksel yeteneklerinin gelişmesine katkıda bulunan, aynı zamanda gelişime daha açık olan vasıflarının farkına varmasına yardımcı olan eğitimdir.,575,603,635 İçinde bulunduğu çevreye uyum sağlama, etkileme ve,663 geliştirme yönünde kişinin kendisine katkıda bulunacak her türlü çalışma ve çabadır. Kişisel gelişim araçlarının sistemlerinin neler olduğu,692 ve uygulanma yöntemlerinin tanıtımıdır. Birçok konuda kişilere verilen eğitimdir.,705 Hayatın her anında ve her yerde, özel olarak planlanmış yada plansız, kişiye değer katacak her şeyi ifade etmektedir. Profesyonel veya daha tecrübeli kişilerden alınan bilgilerdir İhtiyaç duyulan gelişim alanlarına yönelik verilen eğitimlerdir KMO:, 957 ; Bartlett Test=5706,598 (P<,001),725,737,776 Bu durum çalışmanın Öğrencilerin kişisel gelişim algısı ile kişisel gelişim eğitimleri algısı arasında bir ilişkinin olup olmadığına yönelik araştırma sorusuna cevap bulmak üzere söz konusu iki değişken üzerinde korelasyon analizi yapılarak Tablo 7 deki sonuçlara ulaşılmıştır. Bu sonuca ulaşmak için söz konusu iki ölçeğe ait ortalama değerlerden yararlanılmıştır. Tablo 7: Kişisel Gelişim Algısı İle Kişisel Gelişim Eğitimi Algısına Yönelik Korelasyon Analizi Kişisel Gelişim ** p<0.01 Ölçekler Kişisel Gelişim Eğitimi Pearson Correlation,714 ** Sig. (2-tailed),000 N 405 Korelasyon katsayısı 0 a yakın değerde ise iki değişken arasında doğrusal ve zayıf bir ilişkinin olduğunu, -1/+1 e yakın değerler ise iki değişken arasında doğrusal ve güçlü bir ilişki olduğunu gösterir (Kayış, 2010). Tablo 7 değerlendirildiğinde 11

18 Yrd. Doç. Dr. Özlem BALABAN/Dilek ÇAKMAK üniversite öğrencilerinin kişisel gelişime yönelik algıları ile kişisel gelişim eğitimine yönelik algıları arasında ( r=,714 p<0.01) pozitif düzeyde yüksek bir ilişki vardır. Öğrencilerin kişisel gelişim eğitimlerine yönelik algılarının cinsiyet ve fakülte bazında farklılık gösterip göstermediği test edilerek Tablo 8 ve 9 daki sonuçlara ulaşılmıştır. Tablo 8: Kişisel Gelişim Eğitim Algısının Cinsiyete Göre Farklılıklarının İncelenmesi Değişkenler Cinsiyet N Ort. Standart Sapma Kişisel Gelişim Eğitimi & Cinsiyet Kadın 231 4,13,49 Erkek 229 3,91,69 S.d. t değeri p değeri 458 3,803,000 Tablo 8 değerlendirildiğinde, p değeri 0.05 ten küçük olduğu için (,000< 0,05) üniversite öğrencilerinin kişisel gelişim eğitimlerine yönelik algılarının cinsiyete göre anlamlı farklılık gösterdiği görülmektedir. Tablo 9: Kişisel Gelişim Eğitiminin Fakültelere Göre Değerlendirilmesi Kişisel Gelişim Eğitimi & Fakülte Değişkenler N Ort. İşletme Fakültesi Teknoloji Fakültesi Eğitim Fakültesi 223 4,10 F değeri 148 3,90 5,131, ,00 P Tablo 9 incelendiğinde, p değeri 0.05 ten küçük olduğu için (,006 < 0.05) kişisel gelişim eğitimi algısı, öğrencilerin eğitim gördükleri fakülteye göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. Farklılıkların hangi gruplardan kaynaklandığı Scheffe analizi ile araştırılmış ve aşağıdaki bulgulara ulaşılmıştır. Tablo 10: Scheffe Analiz Sonuçları Fakülteler Ortalamalar Arası fark İşletme-Teknoloji Fakültesi,20288,006 İşletme-Eğitim Fakültesi,09629,440 Teknoloji- Eğitim Fakültesi -,10659,415 P 12

19 SAKARYA İKTİSAT DERGİSİ/THE SAKARYA JOURNAL OF ECONOMICS Bulgular farklılığın kaynağının İşletme Fakültesi ve Teknoloji fakültesindeki öğrencilerin algılarından olduğunu göstermektedir. Kişisel Gelişim Eğitimi Alt Boyutlarının Cinsiyete Göre Karşılaştırılması Aşağıdaki tablolarda, kişisel gelişim eğitimine yönelik iki alt boyuttaki farlılıkların testleri yer almaktadır. Tablo 11: Farkındalık Yaratan Eğitimlerin Cinsiyete Göre Farklılıklarının Değerlendirilmesi* Değişkenler Cinsiyet N Ort. Standart Sapma S.d. t değeri p değeri Farkındalık Yaratan Kadın 231,18,87 Eğitimler 458 3,977,000 & Cinsiyet Erkek 229 -,18 1,09 *Faktörler dikkate alınarak ortalama değerler oluşturulmuştur. Tablo 11 de de görüldüğü üzere p değeri 0.05 ten küçük olduğu için (,000 < 0,05 ) ; üniversite öğrencilerinin kişisel gelişim eğitimlerin, farkındalık yaratan eğitimler olarak algılamaları cinsiyete göre anlamlı farklılık göstermektedir. Tablo 12: Farkındalık Yaratan Eğitimlerin Fakültelere Göre Karşılaştırılması* Değişkenler Fakülte N Ort. F değeri P Değeri 223,15 İşletme Fakültesi Farkındalık Yaratan 148 -,23 Teknoloji 6,464,002 Eğitimler Fakültesi & Fakülte 89,01 Eğitim Fakültesi *Faktörler dikkate alınarak ortalama değerler oluşturulmuştur. Tablo 12 değerlendirildiğinde, p değeri 0.05 ten küçük olduğu için (,002< 0.05) üniversite öğrencilerinin kişisel gelişim eğitimlerini farkındalık yaratan eğitimler olarak algılamaları ile eğitim gördükleri fakülte arasında istatistiki açıdan anlamlı farklılık gösterdiği görülmektedir. 13

20 Yrd. Doç. Dr. Özlem BALABAN/Dilek ÇAKMAK Tablo 13 : Scheffe Analiz Sonuçları Fakülteler Ortalamalar P Arası Fark İşletme-Teknoloji Fakültesi, *,002 İşletme-Eğitim Fakültesi, ,522 Teknoloji- Eğitim Fakültesi -, ,208 Tablo 13 değerlendirildiğinde, üniversite öğrencilerinin kişisel gelişim eğitimlerine yönelik algıları, eğitim gördükleri İşletme Fakültesi ve Teknoloji fakültesinde verilen eğitimlerin farklılığından kaynaklanmaktadır. Tablo 14: Kendini Geliştirmeye Yönelik Eğitimlerin Cinsiyete Göre Değerlendirilmesi* Cinsiyet N Ort. Standart Sapma S.d. t değeri p değeri Kendini Geliştirmeye Kadın 231,057,91 Yönelik Eğitimler 458 1,237,217 & Cinsiyet Erkek 229 -,058 1,09 *Faktörler dikkate alınarak ortalama değerler oluşturulmuştur. Tablo 14 değerlendirildiğinde, p değeri 0.05 ten büyük olduğu için (,217 > 0,05) katılımcıların, kişisel gelişim eğitimlerini, kendini geliştirmeye yönelik eğitimler olarak algılamaları, cinsiyete göre anlamlı farklılık göstermemektedir. Tablo 15: Kendini Geliştirmeye Yönelik Eğitimlerin Fakültelere Göre Değerlendirilmesi * Değişkenler Fakülte N Ort. F P değeri değeri Kendini Geliştirmeye Yönelik Eğitimler & Fakülte İşletme Fakültesi Teknoloji Fakültesi Eğitim Fakültesi 22, ,04,513, ,05 *Faktörler dikkate alınarak ortalama değerler oluşturulmuştur. Yukarıdaki tablo incelendiğinde, p değeri 0.05 ten büyük olduğu için (,599> 0.05) üniversite öğrencilerinin kişisel gelişim eğitimlerini kendini geliştirmeye yönelik eğitimler olarak algılamaları fakülteye göre anlamlı farklılık göstermemektedir. 14

21 SAKARYA İKTİSAT DERGİSİ/THE SAKARYA JOURNAL OF ECONOMICS SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Ülkemizde ve dünyada eğitim düzeyinin giderek artması, sürekli gelişme ve değişim kavramlarına vurgu yapılması, eğitimli ve nitelikli işgören ihtiyacını her geçen gün arttırmaktadır. Değişime ayak uydurmak ve nitelikli işgören olmak, eğitim ile birlikte öğrenmenin de sürekli olarak devam etmesini gerektirir. Bu noktada kişisel gelişim ve bu gelişimi sağlamayı hedefleyen kişisel gelişim eğitimleri son yıllarda önemi artan bir kavramdır. Kişisel gelişim, temelde sosyal bir varlık olan insanın, sahip olduğu bilgi ve becerilerinin geliştirilmesi ve bunlara her geçen gün yenilerinin eklenmesi sürecidir. Bu nedenle kişisel gelişim kavramı bilinçli bir değişimi kapsamaktadır. Kişisel gelişim kavramının içerdiği ve ilgili olduğu konulara genel olarak bakıldığında, kişisel gelişimin, kendini gerçekleştirmeden farklı olarak insanın sürekli olarak gelişme içinde olmasını sağlayan en önemli bir süreç olmasıdır. Özellikle üniversite dönemleri kişilerin mesleki gelişimlerinin yanı sıra, kişisel gelişim anlamında da birçok katma değerin oluşturulduğu bilinçli bir dönemi ifade eder ki, bu dönemlerde kişiler gerek okulda sağlanan imkanlar, gerekse okul dışı faaliyetlerle çeşitli eğitimlere katılmaktadırlar. Üniversite öğrencilerinin kişisel gelişim eğitimlerine yönelik algılarının incelendiği bu çalışmanın genel sonuçları şu şekildedir: Öğrencilerin önemli bir bölümü üniversite döneminde herhangi bir kişisel gelişim eğitimi programına katılmamıştır. Ancak katılımcıların çoğunluğu kişisel gelişim eğitimlerinin faydasına inanmakta olup, alınan sertifika ve katılım belgelerinin CV ye yazılması durumunda iş başvurularında etkili olacağını düşünmektedir. Bu durumda üniversite kulüp etkinlikleri anlamında konuya yönelik olarak daha fazla eğitim programı düzenlenmesi ve bu konuda farkındalık oluşturulması gereği ortaya çıkmaktadır. Katılımcıların bugüne kadar almış oldukları kişisel gelişim eğitimleri sırasıyla beden dili, etkili iletişim, diksiyon ve güzel konuşma eğitimleridir. İş hayatına atılmış, iyi ve başarılı bir çalışan olmak için alınması gereken eğitimler sırasıyla yine beden dili, etkili iletişim, diksiyon ve güzel konuşma eğitimlerinden oluşmaktadır. Öğrencileri hayata ve iş dünyasına hazırlamak anlamında bu eğitimler ile ilgili faaliyetlerin arttırılması önemlidir. Kişisel gelişim algısı ile kişisel gelişim eğitimi algısına yönelik korelasyon analizi sonuçları, üniversite öğrencilerinin kişisel gelişime yönelik algıları ile kişisel gelişim eğitimine yönelik algıları arasında ( r=,714 p<0.01) pozitif düzeyde yüksek bir ilişki olduğunu göstermektedir. Bu durumda kişisel gelişimde, kişisel gelişim eğitimlerinin rolü ve önemi ortaya çıkmaktadır. 15

22 Yrd. Doç. Dr. Özlem BALABAN/Dilek ÇAKMAK Öğrencilerin kişisel gelişim algısı ile kişisel gelişim eğitimleri algısı arasında anlamlı bir ilişki olduğu, kişisel gelişim eğitimlerinin demografik faktörlerden olan cinsiyete göre anlamlı farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Fakat kişisel gelişim eğitimlerini alt faktörler bağlamında değerlendirdiğimizde, farkındalık yaratan eğitimler bağlamında anlamlı bir farklılık gözlemlenirken, kendini geliştirmeye yönelik eğitimler bağlamında bir farklılık gözlemlenmemiştir. Öğrencilerin eğitim gördükleri fakültelere göre incelendiğinde ise kişisel gelişim eğitimleri ve fakülte arasında anlamlı bir farklılık bulunduğu tespit edilmiştir. Ancak yaşa göre bir farklılık oluşmamıştır. Katılımcılar benzer yaş guruplarında oldukları için farklılık olmaması normal bir sonuçtur. Fakültelere göre farklılık göstermesi ise, işletme ve eğitim fakültesi eğitimi sosyal ve iletişim yönü güçlü, teknoloji fakültesi eğitimlerinin teknik ve mesleki eğitim ağırlıklı bir formasyondan kaynaklandığıdır. Bu farklılık işletme ve teknoloji fakültelerinde ortaya çıkmıştır. Bunun sebebi farklı fakültelerdeki öğrencilerin aldıkları eğitimler farklı olduğundan bakış açılarının da farklılaşmasından kaynaklamaktadır. Bu araştırma sonucunda, üniversitede döneminde gerek üniversite içinde, gerekse üniversite harici diğer kurumlarda kişisel gelişim eğitimlerinin önemi ve gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Bundan sonraki konu ile ilgili çalışmalarda tüm fakülteler bazında, daha geniş bir örneklemde ve her bir fakülte bazında alınan ve alınması gereken eğitimlerin ayrı ayrı tespit edildiği araştırmaların yapılması önerilmektedir. Bununla birlikte, konu ile ilgili pratik hayatta bu eğitimler ile ilgili pek çok çalışma ve araştırma olmasına rağmen, akademik olarak kişisel gelişim eğitimleri kavramına yönelik net bir kavramsal çerçeve yeteri kadar bulunmamaktadır. Örneğin etkili iletişim, beden dili, stres yönetimi gibi tek tek bu alanlarda çalışmalara çok sayıda rastlanmakta iken, daha bütüncül bir perspektifte Kişisel gelişim eğitimi nedir? Hangi eğitimler kişisel gelişim eğitimi kapsamında ele alınmaktadır? sorusuna cevap veren çalışmalara hemen hemen hiç rastlanılmamaktadır. Bundan sonraki araştırmalar için bu durumun göz önüne alınıp, konuya yönelik teorik çalışmaların arttırılması gereği ortaya çıkmaktadır. 16

23 SAKARYA İKTİSAT DERGİSİ/THE SAKARYA JOURNAL OF ECONOMICS KAYNAKÇA ALTUNIŞIK, Remzi, R. Coşkun, S. Bayraktaroğlu ve E. Yıldırım (2012), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı, 7. Baskı, Sakarya Yayıncılık, Sakarya. DEĞİRMENCİ, Hikmet (2004), Kişisel gelişim ve Pozitif Enerji, Bilge Karınca Yayınları, İstanbul. EKŞİ, Füsun (2011), Kişisel Gelişim Literatürünün Eğitim ve Danışma İhtiyacı Açısından İncelenmesi: Kuramsal Analitik Bir Yaklaşım, Basılmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. IULIA, Ramona Herman,(2015), The İmpotance of The Personal Development Activities in School, Prodecia Social and Behavioral Sciences 209, KAYIŞ, Aliye (2010): Güvenirlilik Analizi ; içinde SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Editör, Şeref Kalaycı, 5. Baskı, Asil Yayınları ve Dağıtım, Ankara KIRAL, Tuğba (2006), Kişisel Gelişim Eğitimlerine Yöneticilerin Tutumları, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. KÖKTÜRK, Mehtap, (2002) Kişisel Gelişim Yaklaşımına Üç Farklı Yaklaşım, Örgütte Kişisel Gelişim, Edit. A. E. Arslan, Nobel Yayınları, Ankara. MUTER, Ş. (2000) Endüstri İlişkileri Açısından İnsan Kaynaklarının Önemi, İşveren Dergisi, Temmuz Sayısı. NASTASA, Elena Laura and Ana- Maria Cazan, (2013 ) : Personal and Professional Development of Beginner Psychologist, Procedia Soscial and Behavioral Sciences 84, ÖZDEMİR, G. (2004), Kişisel Gelişim ve Kurumsal Diyalog Yönetiminde İletişim Eğitiminin Rolü, 2nd International Symposium Communication in The Millennium A Dialogue Between Turkish and American Scholars, İstanbul, Vol.1. ÖZKAN, Zülfikar, (2003): Bilgeliğe Yöneliş Kişisel Gelişim Dinamikleri, 4. Basım Hayat Yayıncılık, İstanbul. PATEL, Santosh., Gareth Kitchen.,Janet Barrie (2013): Personal Development Plans- Practical Pitfalls, Trensds in Anaestheia and Critical Care 3, SEZİK, Nejat. (2005) : Kişisel Gelişim El Kitabı, Hayat Yayıncılık, İstanbul. 17

24 SAKARYA İKTİSAT DERGİSİ/THE SAKARYA JOURNAL OF ECONOMICS AZERBAYCAN KAMU HASTANELERİNİN ETKİNLİĞİ DEĞİŞİMİNİN İNCELENMESİ: MALMQUIST ENDEKSİ UYGULAMASI Prof. Dr. Aziz KUTLAR Sakarya Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi, İktisat Bölümü, Fuad SALAMOV Sakarya Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi, İktisat Bölümü, Doktora Öğrencisi ÖZET Azerbaycan Cumhuriyetinde sağlık hizmetleri Sağlık Bakanlığına bağlı olan kamusal ve özel kurumlar tarafından sunularak, hastaneler, poliklinikler, dispanserler, sağlık ocakları, rehabilitasyon merkezleri gibi farklı birimler tarafından yürütülmektedir. Bu bağlamda kaynakların etkin kullanımı sağlık politikasını oluşturan ve yürüten bir üst kurum gibi, Sağlık Bakanlığını yakından ilgilendirmektedir. Bu çalışmada 55 ilde Azerbaycan Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığına bağlı hastanelerinin yılları verileri ile etkinlik değişiminin ölçümü parametrik olmayan Veri Zarflama Analizi (VZA) yöntemi olan girdi yönelimli sabit getirili Malmquist Endeksi Toplam Faktör Verimliliği modeli kullanılarak yapılmıştır. Analiz sonrasında etkin olan ve olmayan hastaneler tespit edilerek, bazıları karşılaştırılmış, etkin olmayanların etkinliği için potansiyel iyileştirme önerileri geliştirilmiştir. Bu çalışma sonucunda sağlık hizmetlerinin, bütün bölgelere neredeyse aynı dağıtıldığı gözlemlenmiştir. Anahtar Sözcükler: Azerbaycan,Sağlık,VZA,Malmquist Endeksi. INVESTIGATION OF EFFICIENCY CHANGE IN AZERBAIJANI PUBLIC HOSPITALS: MALMQUIST INDEX APPROACH ABSTRACT Healthcare services in Azerbaijan are provided by both public and private establishments. Hospitals, polyclinics, dispensaries, rehabilitation centers, and community health centers are all part of these establishments. Efficient usage of resources is an important task for the ministry of health as a higher authority which proposes and implements healthcare policies. At this study, efficiency changes for the hospitals in 55 provinces of Azerbaijan serving under the authority of the ministry of health between the years 2009 to 2013 via non parametric input oriented fixed return to scale data envelopment analysis and Malmquist index total factor productivity models.efficient as well as non-efficient hospitals are determined and comparisons are made and possible suggestions are provided for the non-efficient ones as results of analyses. It has also been observed that healthcare services are provided to all the provinces equally as a result of this study. Key Words: Azerbaijan,health,DEA,Malmquist İndeks JEL Codes: D24 18

25 Prof. Dr. Aziz KUTLAR/Fuad SALAMOV 1. GİRİŞ Sağlık, bir hizmet alanı olarak, bir yandan insan ve toplum yaşamını doğrudan ilgilendirmekte; öte yandan emek faktörünün kalitesine katkıları yanında yatırım, istihdam ve üretim yoluyla bir bütün olarak ekonomik performansı etkilemektedir. Doğrudan ve dolaylı etkileri, ayrı ayrı analize değer konular oluşturan sağlık sektörünün işletmeleri olan hastanelerin verimlilik düzeylerinin bilinmesi önem taşımaktadır. Zira devlet hastaneleri, kamu kaynağı kullanmaktadır. Bu kaynağı ne kadar verimli kullandıklarının ve sayıları artan özel sağlık kuruluşlarına nispeten verimliliklerinin bilinmesi, politikaların değerlendirilmesine katkı sağlayabilecektir. Bu çalışmada Azerbaycan`ın sağlık hizmetlerindeki kalite ve verimlilği ele alınacaktır. Sağlık sektörünün tarihsel gelişimi ele alındığında görülüyor ki, 1918 yılında kurulan ve Azerbaycan`da ilk üniversite olan Azerbaycan Devlet Üniversitesinin bünyesinde Tıp Fakültesi faaliyette olmuştur yılında ise tip fakültesi temel alınarak, Azerbaycan Tıp Enistitüsü (şimdiki Azerbaycan Devlet Tıp Üniversitesi) oluşturuldu (Əliyev, 2008: 270). Azerbaycan`da SSCB`nin sosyalist sağlık politikası uygulanarak, diğer Sovyet Cumhuriyetlerinde olduğu gibi sağlık hizmetlerinin devlet tarafından karşılanması politikası yürütüldü. Politikaların sonucu olarak, 1932`yılında ortalama olarak her on bin kişiye 6,2 doktor düşüyor idise 1937yılında 10 doktor, 1932 yılında her on bin kişiye 22,1 hastane yatağı düşüyordusa, 1937`de 57,8 hastane yatağı düşüyordu. (Əliyev, 2008: 275). Birinci Dünya Savaşı ve sonrası dönemleri karşılaştırdığımızda, 1940`larda 222 hastane ve yatak bulunuyordusa, 1970`lerde 779 hastane, yatakların sayısı ise olmuştu. Doktor ve orta tıp çalışanlarının sayısında da artım görülüyordu. Nitekim, 1940 yılında Azerbaycan`da doktor var iken, bu sayı 1970`de `e ulaşmıştı. Dönem incelendiği zaman orta tıp çalışanları sayısının 7,5 bin kişiden 39,7 bin kişiye kadar arttığı görülüyor. 1980`lerde ise her onbin kişiye düşen doktor sayısı 95,8`e ulaşmıştı. (Петровский, 1974: 576). Bağımsızlığın ilk yıllarında Sovyetlerden kalan ve verimsiz olarak kullanılan hastanelerin sayı 731`di se 2010 yılından başlayarak yapılan reformlar ile aynı profilli hastaneler birleştirilmiş ve merkezleştirilmiş, illerde büyük sağlık merkezlerinin kurulması ve küçük çaplı hastanelerin kaldırılması sonucu 2014`de bu sayı 553 olmuştur. Hastane sayının, buna bağlı olarak yatak sayılarında olan düşmeye neden, bazı özel hastanelerin kapatılması, sağlıkta yapılan reformlar olmuştur. Aynı dönemde hastane yataklarının sayı 70,9 binden 44,1 bine düşmüştür. Bu da hastanelerin daha verimli çalışmasına ve halkın daha kaliteli sağlık hizmetlerinden yararlanmasına neden olmuştur. Sağlık sektöründe yapılan reformlar doktorların sayısının artmasına katkı sağlamıştır. 1992`de 27,5 bin olan doktor sayısı 2014`te 32,4 bin kişiye çıkmıştır. Orta tıp çalışanları olan hemşıre, ebe, ve diğer tıp 19

26 SAKARYA İKTİSAT DERGİSİ/THE SAKARYA JOURNAL OF ECONOMICS çalışanları hastanelerde çalışabilmeleri için sınavlara tabi tutulmuş, daha deneyimli ve bilgili orta tıp çalışanlarına Sağlık Bakanlığınca sertifikalar verilmiştir. Bunun sonucunda da 1992 de 68,8 bin kişi olan orta tıp çalışanı sayısı 2014`de 56,9 bin kişiye düşürülmüştür (ACDİK, 2014). Günümüzde Azerbaycan`da sağlığın korunması ve geliştirilmesindeki politikaları ülkede olduğu gibi devlet üstlenmektedir. Sağlık hizmetleri kamu kuruluşlarından alınabilindiği gibi özel sağlık kurumlarından da temin edilebilinmektedir. Azerbaycan`da sağlık sektörünü Sağlık Bakanlığı, Savunma Bakanlığı, İçişler Bakanlığı gibi diğer devlet kurumları ile özel sağlık kuruluşlarından oluşturmaktadır. Sektördeki aktörlerden bazıları kamu, yarı-kamu ve özel kurumlar ile dernek vakıfların açtığı kurumlardır. Veri zarflama analizi (VZA) birden fazla maliyet, ağırlık, hacim gibi birbirinden çok farklı olan girdi ve çıktı ile etkinliğin parametrik olmayan ölçüm yöntemi olarak kullanılmaktadır. En çok kullanılan etkinlik ölçüm yöntemlerinden biri haline gelmesinin esas nedenlerinden biri de hastane gibi karar verici birimlerde yatak sayısı, uzman ve pratisyen doktor sayısı, ölüm oranı, döner sermaye gibi birbirinden farklı çok sayıda girdi ve çıktı değişkenleri kullanılabilmesidir Azerbaycan`da 55 büyük şehir ve ildeki Sağlık Bakanlığına bağlı hastanelerin göreceli hizmet performanslarının incelendiği bu çalışmada kullanılan veriler, dönemi verilerinden oluşmaktadır. Çalışma kapsamına Ermenistan tarafından işgal edilen Dağlık Karabağ ve komşu illeri alınmamıştır. Hastanelerin kaynak kullanım etkinliğine dayalı performans ölçümü Veri Zarflama Analizi (VZA) yaklaşımına göre yapılmıştır. Performans ölçümü yapılırken VZA nın sunduğu imkanlar dahilinde Malmquist Endeksi Toplam Faktör Verimliliği modeli kullanılarak ölçeğe göre sabit getiri durumlarına göre hastaneler değerlendirilmiştir Çalışmada genel olarak beş girdi ve üç çıktı değişkeni kullanılmaktadır. Bu değişkenlerden; Uzman Doktor Sayısı (UDS), Pratisyen Doktor Sayısı (PDS), Yardımcı Sağlık Personeli Sayısı (YSS), Toplam Yatak Sayısı (TYS), İşgal Edilen Yatak Sayısı (IYS) girdi, Muayene Olan Hasta Sayısı (MH), Toplam Ameliyat Sayısı (TAS), Taburcu Olan Hasta Sayısı (THS) çıktı olarak listelenmektedir. Bu analizle, hastane düzeyinde kaynak kullanım etkinliği, teknik etkinlik değişimi, saf etkinlik ve ölçek etkinliği değişimleri. Toplam faktör verimliliği ölçümü yapılarak Karar Verici Birimlerin (KVB) sağlık hizmeti sunma etkinliklerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bulgu ve sonuçların politika tasarımına ışık tutması beklenmektedir. Çalışmanın organizasyonu, giriş, literatür ve Malmquist İndeksi tanımalmasından sonra analiz ve sonuç gelmektedir. 20