AB- Güney Akdeniz Ülkeleri Doğalgaz Ticareti ve Türkiye. Türkiye iç politikanın girdabına. kapılmış sürüklenirken, dünya. ekonomisinde ana konulardan

Transkript

1 Haftanın Ortası Güncel konularla her Çarşamba Mayıs ın son haftası Brüksel de AB ile Güney Akdeniz Ülkelerinin (GAÜ) artan gelir ve nüfuslarına paralel yükselen enerji ihtiyaçlarını en verimli şekilde karşılarken AB nin Rusya doğalgazına bağımlılığını azaltma çabaları ekseninde gelecekte ticaretin nasıl şekillenmesi gerektiği var. Kendini AB ye uzanan doğalgaz köprüsü olarak konumlandırmaya çalışan Türkiye için de konuşulacaklar önemli. Keza, birkaç alternatif doğalgaz boru hattı içinde AB ye istikrarlı şekilde gaz akışını sürdürecek ülke olmak isteyen Türkiye için kendi doğalgaz ithalatını Rusya ya olan bağımlılıktan kurtarmak Rusya ile gerilen ve yakın vadede kolay kolay düzelmeyeceği baştan belli olan ilişkiler açısından da yaşamsal önemde Tüm bunların anlamı da TANAP ın hızla devreye sokulma çabalarının artacağı; Türkiye nin gerçekten Avrupa için önemli bir doğalgaz köprüsü haline geleceği ye kadar oluşması beklenen bu durumun, zaten karışık olan iç politikaya olası yansımaları ise kafa yormaya değer nitelikte. Keza, AB nin öncelikleri arasında Güney Akdeniz Ülkelerinde söz konusu olduğu üzere, gaz alımı yaptığı ülkelerin ekonomik ve politik istikrarlarını öne çıkarmak var bir süredir. AB- Güney Akdeniz Ülkeleri Doğalgaz Ticareti ve Türkiye Türkiye iç politikanın girdabına kapılmış sürüklenirken, dünya ekonomisinde ana konulardan bir tanesi enerji olmaya devam ediyor. Grafik 1: AB Doğalgaz Güvenliği Planı 1 Mayıs ın son haftası Brüksel de AB ile Güney ve Doğu Akdeniz e kıyısı olan ülkeler bir araya gelerek jeopolitik istikrarsızlık ortamında enerjiye ulaşım, enerji ticareti ve buna bağlı olarak ekonomik gelişme gündemiyle iki gün sürecek ve basına kapalı yapılacak bir Kaynak: FT, Egeli & Co.

2 toplantıya hazırlanmakta. Toplantıların merkezindeyse, Güney Akdeniz Ülkelerinin (GAÜ) artan gelir ve nüfuslarına paralel yükselen enerji ihtiyaçlarını en verimli şekilde karşılarken AB nin Rusya doğalgazına bağımlılığını azaltma çabaları kalkınmasına araç olan doğalgaz üretiminin nasıl sürdürülebilir hale getirilmesi gerektiği tartışılacak. Ortaya çıkacak politika önermelerinin AB nin yeni Enerji Birliği ve Yeni AB Komşuluk Politikası komisyonlarına sunularak gelecek yıllarda hayata akışını sürdürecek ülke olmak isteyen Türkiye için kendi doğalgaz ithalatını Rusya ya olan bağımlılıktan kurtarmak Rusya ile gerilen ve yakın vadede kolay kolay düzelmeyeceği baştan belli olan ilişkiler açısından da yaşamsal önemde. ekseninde gelecekte geçirilmesi planlanıyor. ticaretin nasıl şekillenmesi Kendini AB ye uzanan doğalgaz gerektiği var. Doğalgaz köprüsü olarak kaynaklarının eksikliğine konumlandırmaya çalışan rağmen tüketiminde ABD nin Türkiye için de konuşulacaklar ardından dünya ikincisi olan önemli. Keza, birkaç alternatif AB nin kendi ihtiyacını doğalgaz boru hattı içinde karşılarken, bölgenin AB ye istikrarlı şekilde gaz Grafik 2: AB ve Güney Akdeniz Ülkelerinin Ticaretinde AB Dominant AB ile Güney Akdeniz Ülkelerinin doğalgaz ticareti nereye? Avrupa nın Güney Akdeniz ülkeleri ile yaptığı enerji ticareti 1970 lerde başlamış ve bugün 7.000km den fazla doğal gaz boru hattı döşenmiş Kaynak: Bruegel, Egeli & Co. 2

3 durumda. GAÜ ülkeleri, Fas, Cezayir, Tunus, Libya, Mısır, İsrail, Filistin, Ürdün, Lübnan ve Suriye yi kapsıyor. Yeni AB Komşuluk Politikası çerçevesinde de kapsama alanına girmiş durumdalar haliyle. Büyük petrol ve doğalgaz hatları, sıvı doğal gaz (SDG) taşıma altyapısı ülkeler arası karşılıklı ikili anlaşmalarla ve bu ülkelerin ilgili şirketleri arasında imzalanmış durumda. Bu ülkelerin DNA ları gereği birlikte hareket ederek ticareti geliştiremedikleri artık veri olarak alınabilecek kadar uzun bir geçmişe sahip. Dolayısıyla, listedeki ülkeler enerji söz konusu olduğunda birbirlerinden çok AB ile doğalgaz ticareti yapmaktalar. Ancak, diğer yandan yakın bir zaman kadar AB içinde de ağırlıklı olarak İtalya, Fransa ve İspanya ile olan alış-verişleri, Ukrayna işgalinin ardından Rusya ya uygulanan ambargo sonrası tüm AB ölçeğine yayılabilmesi açısından önem kazanmış durumda. AB Rusya gazına olan bağımlılığını azaltmaya çalışırken, Akdeniz de kendine yakın ülkelerden yaptığı gaz alımlarını da kendi kuralları çerçevesinde belirlemek, yönetmek istiyor. Son dönemlerde bölgenin istikrar kazanarak mülteci akınının azaltılması kadar radikal İslam unsurlarının da tersine çevrilmesi hedef fonksiyonuna eklenmiş durumda. Buna karşın bu amaçlarına fazla yol kat edebildiğini söylemek de kolay değil. Enerji ticaretinde çok uluslu bir yapı oluşturarak AB normlarını kabul ettirme çabası son 20 senedir başarılı olamadığı gibi, bir de üzerine eklenen bölgesel gerginlikler AB yi enerji güvenliği açısından korunmasız kırılganlaştırmış durumda. Bir de projelerin ekonomik olarak gerçekçilikten uzak planlanması geniş kapsamlı işbirliğini başlamadan bitirmekte. Üstelik AB nin GAÜ ye sunduğu enerji ticareti anlaşması da bölgeyi oluşturan ülkeler açısından ikinci sınıf kategorisine sokuldukları hissini yaratmaktan fazla öteye geçebilmiş değil. Şimdilerdeyse, AB GAÜ ile olan enerji ticaretini yeniden tanımlamak peşinde. Keza, güney Akdeniz ülkelerinde siyasal istikrarın tesisi, Rusya ile de ilişkileri gergin AB açısından yaşamsal önemde. Bu ülkelerle ticaret yaparak onları zenginleştirmek ve bu sayede de ekonomik kalkınmalarına yardımcı olarak doğal gaz alımı yaptığı ülkelerde kendi enerji güvenliğini de tehlikeye atacak politik dalgalanmaların önüne 3

4 geçebilmek isteğinde. Diğer yandan, düşen petrol fiyatları, azalan enerji yatırım iştahı ve GAÜ lerde artan enerji talebi yan yana konduğunda, AB nin işinin hiç de kolay olmadığı ortaya çıkıyor. AB kendi içinde çözüm arayışları içinde. Keza, bu ülkelerden aldığı doğalgaz miktarının sürdürülebilir şekilde devam etmesi için, bu ülkelerdeki artan ihtiyacı da kapsayacak şekilde yatırımların artırılması gerekiyor. Bu hem AB li şirketlerin gelişme, büyümesine alan açabilecek bir durum; hem de aynı zamanda aynı şirketlerin İran, Çin ve Rusya gibi pazarlarda iş almalarına basamak olarak Avrupa daki ekonomik yavaşlıktan kaçmayı başarabilecekleri bir pencere olacak. Fakat geçmişte AB standartlarını merkeze koyan uluslararası düzeyde bir işbirliği ile GAÜ leri bir araya toplayamamış AB açısından Arap Baharı ndan bu yana bu ülkelerde yaşanan değişim, ortak çalışma zeminini iyice ortadan kaldırmış durumda. Zaten devam eden iç savaş nedeniyle Suriye ve Libya çoktan resmin dışında. İşte AB de şimdi cevabı aranan soru, Rusya ya olan enerji bağımlılığını azaltmak için GAÜ ülkeleriyle işbirliği şeklinin nasıl güncelleneceği. Daha sağlıklı, her tarafın ihtiyaçlarına hitap eden bir Grafik 3: AB-Akdeniz Enerji Trafiği - Karşılıklı ve Parçalı Kaynak: Bruegel, Egeli & Co. 4

5 Grafik 4: Güney Akdeniz Ülkelerinde Enerji İhtiyacı Hızla Artarken AB de Sabit Kaynak: Bruegel, Egeli & Co. yapının nasıl oluşturulacağı. Keza, Güney Akdeniz ülkeleri yapısal olarak birbirlerinden önemli farklılıklar göstermekte ve tek bir ticaret modeli her ülkenin ihtiyaçlarına çözüm olabilmekten uzak. Bir kere, GAÜ içinde enerji talebi sürekli artarken, AB de de sabit kalmakta ve bu ülkeler doğal olarak önceliği kendi ihtiyaçlarına vermekteler. Ancak, AB ye azalan satışları da onlar için önemli bir gelir kaybı anlamına gelmekte. Bu açıdan bakınca, akıllıca bir kurgu ile iki taraf arasındaki enerji ticaretinin artması için zemin bulmak çok da imkânsız olmayabilir. Keza, Bruegel in son enerji raporunda AB li yetkililere önerdiği üçayaklı yeni bir sistemin kurulması son derece akla yatkın. Burada amaç GAÜ lerdeki üretim potansiyeli artırmak, kendi ihtiyaçlarını ve AB ye satışlarını karşılayacak hale getirmek. Bruegel in ilk önerisi bölgede zaten çok iyi tanınan ve yüksek kredibilitesi olan Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası nın (EBRD) rolünü kamu-özel ortak yatırımlarına köprü olacak şekilde artırmak. Banka bu amaçla seçilen ülkelerle birlikte yeni birer Sürdürülebilir Enerji Fonu oluşturacak. EBRD bölgedeki riskli algılanan yatırımlarda riski paylaşarak ve 5

6 kredi olanaklarını genişleterek yatırımcıların GAÜ lerde enerji sektörüne yönelmelerine aracılık edecek. Köprü görevi görecek. Planın ikinci ayağı olan uluslararası enerji şirketleri ve kurumsal diğer yatırımcılar ticari riskleri alarak fizibilitesi tamamlanmış ekonomik açıdan geri dönüşü mümkün yatırımları belirleyerek EBRD nin kanatları altında bu işe girişecekler. Seçilen ülkenin hükümeti de üçüncü ayak olarak gerekli kanuni altyapıyı sağlayarak bu yatırımların önünü açacak. Avrupa nın bu modeli benimseyip benimsemeyeceği henüz netlik kazanmış değil. Ancak, enerji akışının garanti altına alınması için Ruysa ile AB ilişkileri ve Ortadoğu nun durumu göz önüne alındığında; AB nin de daha radikal kararlara imza atabileceği hissedilmekte. Türkiye açısından da önemi olacak bu adımların yakından izlenmesi, bilgi sahibi olunması çok önemli. Türkiye açısından ancak, doğalgaz hikâyesi AB nin gaz ihtiyacına aracılık etmenin çok ötesine geçmiş durumda. Türkiye: Güney Gaz Koridoru ve 9 milyar dolarlık TANAP Türkiye nin doğalgaz ve petrol ithalat bağımlılığı sırasıyla % 98 ve %92 olduğundan özellikle son 20 senede enerji güvenliği ülkedeki en önemli konular arasında. Doğalgaz ise özelikle uzun vadeli kontrat yapısı ve Türkiye nin jeopolitik pozisyonu nedeniyle yapılan Grafik 5: Güney Koridor Doğal Gaz Hattı tartışmaların, pazarlıkların odağında yer alıyor. Doğalgaz ithalatına ancak 1986 da o zamanki SSCB den alım yaparak başlayan ülke, 2000 de doğalgaz ithalatını 15 milyar metreküpe, 2015 sonu itibarıyla da yılda yaklaşık 50 milyar metreküpe çıkarmış durumda. Ekonomik büyüme hızının yavaşlamasına rağmen Kaynak: FT, Egeli & Co. IEA ya göre Türkiye nin 6

7 ağırlıkla elektrik üretimi ve sanayi üretimine yönelen doğalgaz talebi önümüzdeki birkaç on yılda daha hızlı artışa devam edecek. Şu an itibarıyla satın aldığı doğalgazın da %55 ini Rusya dan; %18 ini İran dan; %12 sini Azerbaycan dan; % 9 unu sıvılaştırılmış doğalgaz (SDG) olarak Cezayir den; % 2,8 ini yine SDG olarak Nijerya dan ve geri kalan kısmını da spot piyasadan SDG olarak almakta. Hatta bu sene ilk defa ABD sıvı doğal gazı da Türkiye piyasasına çok az bir miktar olsa da girmiş durumda. Geçen yıldan bu yana Rusya ile ilişkilerde oluşan kalıcı hasar ise doğalgaz konusunda ağırlıkla Rusya ya bağlı olan Türkiye nin elini önemli ölçüde zayıflatıcı nitelikte. Durum bu iken, çevre ülkelerdeki doğalgaz rezervleri ile ilgili gelişmeler, keşifler ve boru hatları planları yanında Türkiye nin doğalgaz ithalatı yaptığı ülkelerle olan dış politika ilişkileri çok önemli hale geliyor. Doğalgazda Türkiye uzun süredir gazın kaynağı ile asıl piyasası olan AB arasında enerji üssü olarak konumlanmaya çalışıyor. Bu nedenle doğalgaz borularının güzergâhının Türkiye yi bypass etmeden geçmesi kritik önemde algılanmakta hükümet tarafından da. Zaten Türküye olmadan Hazar Denizi civarındaki doğalgazın da Avrupa ya ulaşması öyle çok olay değil. Türkiye zaten coğrafi konumu itibarıyla dünyadaki doğalgaz ve petrol rezervlerinin %70 ine yakın bir noktada bulunmakta. Üstelik, kendi içindeki arz ve talep dengesinin ötesine geçen bu avantajını da sonuna kadar kullanma niyetinde. Bu noktadan bakınca da Türkiye nin AB tarafından 2008 de devreye sokulan ve esasta Türkmenistan doğalgazını AB ye ulaştırmayı hedefleyen Güney Gaz Koridoru Projesi nde yer alması da son derece normal. Hatta bu açıdan çoktan AB ile enerjide stratejik ortaklık ilan edilmiş, çalışmalar bile yapılmış durumda. Keza, Güney Gaz Koridoru devreye girdiğinde hem Türkiye'yi hem AB yi Rusya ya olan doğalgaz bağımlılığından kurtaracak. Azerbaycan'ı doğalgaz rezervlerinden olan Şah Deniz kaynaklarının 1,2 trilyon m³ doğalgaz hacmine sahip olduğu söyleniyor. Kaynakların işlenmesi için ilk anlaşma 1996 yılında anlaşma imzalanmıştı. Şimdi ise Şah Deniz kaynaklarının ikinci işlenme fazı kapsamında ise elde edilecek doğalgaz, sadece Güney Gaz Koridoru'na 7

8 Grafik 6: TANAP Detay Kaynak: TANAP, Egeli & Co. iletilecek. AB açısından zaten öncelikli olan ''Güney Gaz Koridoru'' projesi çerçevesinde, Türkiye- Gürcistan sınırlarından başlayarak Türkiye'nin batı sınırlarına kadar devam edecek TANAP ve Adriyatik denizinden geçerek İtalya'ya ulaşacak Trans-Adriyatik (TAP) boru hattı inşa edilecek. İddialı Nabucco Projesi nin sonsuza kadar rafa kaldırılmasının ardından, enerji konusunda pragmatik ve proaktif bir tutum izleyen Türkiye uzunca denebilecek bir süredir de Azerbaycan hükümeti ile TANAP projesi üzerinde çalışmakta. TANAP (Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı), Azerbaycan Şah Deniz 2 offshore doğalgaz sahasındaki doğalgazın Türkiye üzerinden Avrupa ya taşınması. TANAP ile Türkiye üzerinden AB ye akacak Azeri gazı %450 artacak. TANAP boru hattının başlangıç kapasitesi yılda 16 milyar metreküp ve plana göre 6 milyar metreküpü Türkiye ye teslim edilirken, geri kalanı da Avrupa ya ulaştırılacak. Türkiye ye ilk gaz 2018 yılında getirilecek, TAP ın tamamlanmasından sonra gaz 2020 başlarında Avrupa ya verilecek. Başlangıçtaki yıllık 16 bcm taşıma kapasitesinin, kademeli olarak önce 24 bcm, ardından 31 bcm e çıkarılması hedefleniyor. Hazar 8

9 Denizi nde kime ait olduğuna dair problemler çözülürse de, TANAP, Türkmen doğalgazını da bu boru hattı ile AB ye ulaştıracak. Dün itibarıyla BP Bakü ofisinden yapılan açıklamaya göre, "Şah Deniz" kaynaklarının ikinci işlenme aşamasına ilişkin BOS Self LLC, Saipem Contracting Netherlands B.V ve Star Gulf FZC arasında 1,5 milyar dolarlık anlaşma imzalandı. Mevcut durumda, TANAP ta Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi Socar ın %58, BOTAŞ ın %30, İngiliz enerji şirketi BP nin de %12 hissesi bulunuyor. Her şirket kendi payına düşen hisse oranında projeye finansman sağlıyor. Diğer yandan, 9 milyar dolarlık TANAP a, Dünya Bankası 1 milyar dolar, Avrupa Yatırım Bankası da 1 milyar Euro ile katılım sağlayacak. Dünya Bankası na göre TANAP son dönemin gelişmeleri içinde değerlendirildiğinde çok stratejik bir proje. Bu da Rusya ile arası bozuk Güney Akdeniz Ülkelerinden gelecek doğalgaz alımları tehdit altında olan AB nin, TANAP ın inşasını hızlandırmaya; başka bir ifadeyle Azerbaycan gazına ulaşımını hızlandırmaya karar verdiği anlamına gelmekte. Bu durum ise, Türkiye için ekonomik olduğu kadar politik etkileri de olacak bir gelişme hiç kuşkusuz. Ancak, TANAP sadece Azerbaycan doğalgazı ile AB için ekonomik bir yatırım haline gelmiyor. Bu hatta, dev rezervlere sahip Türkmen gazının da eklenmesi şart. Şu anda sahiplik problemi olan bu gaz rezervi hakkında şimdiden yapılan planlar, önümüzdeki yıllarda bölgede hareketlilikler olacağı anlamına geliyor. 9 Dağlık Karabağ da bir enerji sorunu Son dönemlerde yeniden alevlenen; alevlendiği gibi de sönen ancak sürekli bir tehdit oluşturan Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki Dağlık Karabağ Bölgesi adına esas sorun yine enerji. Keza, Kafkasya boru hatları ile Azerbaycan ve Gürcistan ın doğalgaz üzerinden elde ettikleri gelirlerini artırırken, Ermenistan devre dışı kalıyor. Bu bile gerginlik çıkmasında Ermenistan için tek başına bir neden. Azerbaycan-Türkiye arasında mevcut 7 milyar metreküp doğalgaz boru hattı kapasitesi ise TANAP tam devreye girdiğinde 2026'da 31 milyar metreküpe çıkıyor. Bu, AB açısından hem Rusya ya enerji bağımlılığın azalması anlamına gelecek hem de fiyatların yeniden belirlenerek düşmesini sağlayacak.

10 Grafik 7: Dağlık Karabağ Sorunu ve Azerbaycan ın Doğal Gaz Hattı konuda pazarlıklar çok çetin geçeceğe benzese de, Akdeniz in altından geçirilecek boru hattının yüksek maliyeti ve AB nin doğalgaz güvenliği endişeleri; Türkiye nin isteğine olumlu bakılmasını sağlıyor. İşte bunun önüne geçmek isteyen güçler Ermenistan -Azerbaycan arasındaki Dağlık Karabağ atışmasını TANAP ın geçtiği güzergâha sıçratabilirler. Bu da zaten dolaylı olarak Rusya ve Türkiye yi gerginliğin doğrudan tarafı haline getirir. Kürt Gazı, Kıbrıs gazı, İsrail gazı Avrupa Komisyonu zaten bir süredir AB nin enerji Kaynak: Rferl, Egeli & Co. kaynaklarının çeşitlendirilmesi amacıyla Kıbrıs ve İsrail arasındaki açık denizdeki Kıbrıs doğal gaz kaynaklarını yakın takipte. Keza, Doğu Akdeniz deki doğal gaz keşifleri, enerji güvenliği sorunlarıyla mücadele etmeye çalışan AB için çok önemli bir rol oynayabilir. Türkiye her iki gazın da Avrupa ya iletilmesinde boru hatlarının TANAP a bağlanmasından yana. Bu Diğer yandan, Türkiye nin bir diğer hedefi de, Irak Kürdistan ından çıkarılan doğalgazı Avrupa ya Türkiye üzerinden pazarlamak. Irak Kürdistan ı dünyadaki doğalgaz rezervlerinin %3 üne sahip; yaklaşık 200 trilyon metreküp olduğu söyleniyor. Türkiye ise Erbil ile imzaladığı anlaşmaya göre 2020 ye kadar Irak Kürdistanı ndan yıllık 10 milyar metreküp doğalgaz alacak. Türkiye ve Irak Kürdistanı arasındaki bu anlaşma ise doğal olarak merkezi Irak hükümeti ve ABD ile Türkiye yi karşı karşıya getirmiş durumda. Ancak, Türkiye hükümeti ise ne bahasına olursa olsun, 10

11 Rusya ya olan doğalgaz bağımlılığımızı azaltma hedefine kitlenmiş durumda. Türkiye üç yeni sıvılaştırılmış doğalgaz tesisini devreye sokacak Uçak krizi bir yana, Rusya ile Ukrayna arasındaki gerilim de Türkiye yi enerji ithalatı açısından yakından ilgilendiriyor çünkü Türkiye halen Rus gazını iki hat üzerinden; Ukrayna ve Mavi Akım dan satın alıyor da ise Rusya-Ukrayna doğalgaz taşıma anlaşması sona ermekte. Bunun Türkiye için anlamı da, Ukrayna üzerinden aldığı 14 milyar metreküp doğalgaz için 2019 dan önce yeni kaynakların devreye sokulması ve aynı miktarda gazın başka kanallardan elde edilmesi gereği. TANAP, yukarıda bolca bahsi geçtiği üzere Rus gazına olan bağımlılığı düşürmenin en doğrudan yolu; ancak tam kapasite devreye girmesine en az iki sene var daha. Devreye girince ise ihtiyaç olması durumunda ilk etapta Türkiye ye verilecek gaz miktarının planlanan 6 milyar metreküp yerine 10 milyar metreküpe kadar çıkarılması konuşulanlar arasında. Bu güzergâhtan alınacak gazın miktarı arttıkça da Rusya dan alınacak gazın aynı oranda azaltılması söz konusu olacak tabi ki. Diğer taraftan, Al-Monitor da çıkan habere göre, Türkiye sıvılaştırılmış doğalgaz terminalleri kurmaya hazırlanıyor. Marmara Ereğlisi, Aliağa ve güneyde bir bölgede kurulması planlanan terminaller gemilerden oluşacak. Sabitlenen gemiler Brezilya ve Şili örneklerindeki gibi depo gibi kullanılacak. Sıvılaştırılmış gaz taşıyan diğer gemiler oraya yanaşıp sabitlenmiş gemiler 11 üzerinden sisteme gaz verecek. Bu yüzer LNG tesislerinin ihalesi için hazırlık yapılıyor habere göre. Kurulacak üç terminalin kapasiteleri belli değil. Ancak toplamda 10 milyar metreküpün üzerinde olması ve iki yıl içerisinde tamamlanması planlanıyor. Ayrıca, Marmara Ereğlisi ndeki mevcut LNG tesisinin kapasitesi genişletilecek. Yeni tanklar için ihaleye çıkılacak. Hem Türkiye hem AB tüm çalışmalarını Rusya doğalgazına olan bağımlılıklarını azaltmak üzere kurmaktalar. Ukrayna hattına gerek kalmadan TANAP devreye sokulacak olsa da halen Türkiye ye Mavi Akım üzerinden 16 milyar metreküp gaz gelmekte her yıl. Bu da Rusya nın Türkiye nin en büyük tedarikçisi olmaya devam edeceği anlamına geliyor. Yine de bugün Türkiye nin gaz

12 tedarikinde Rusya nın %55 olan ağırlığı, de % 30 lara kadar gerilemiş olacak. AB için de benzer bir durum söz konusu. Tüm bunların anlamı da TANAP ın hızla devreye sokulma çabalarının artacağı; Türkiye nin gerçekten Avrupa için önemli bir doğalgaz köprüsü haline geleceği ye kadar oluşması beklenen bu durumun, zaten karışık olan iç politikaya olası yansımaları ise kafa yormaya değer nitelikte. Keza, AB nin öncelikleri arasında Güney Akdeniz Ülkelerinde söz konusu olduğu üzere, gaz alımı yaptığı ülkelerin ekonomik ve politik istikrarlarını öne çıkarmak var bir süredir. 12

13 İletişim: Güldem Atabay Şanlı Direktör, Araştırma ve Strateji Bu doküman Egeli & Co. Portföy Yönetim A.S. ( Egeli & Co. Mersis No: ) tarafından hazırlanmıştır. Egeli & Co. SPK düzenlemelerine tabi ve SPK tarafından düzenlenen yetki belgesine sahip, kendine değer yaratmaya adamış bağımsız bir portföy yönetim şirketidir. (Yetki belgeleri: PYS./PY. 35/946 ve PYS./YD. 15/946). Portföy yönetimi ve yatırım danışmanlığı hizmeti veren Egeli & Co yılından bu yana, dürüst ve seçkin yaklaşımı ile yerli ve yabancı kurumsal yatırımcılara, aile şirketlerine ve özel bireysel portföylere hizmet etmektedir. Başarısı, yatırımcıları için yurtiçi ve yurtdışında geliştirdiği finansal ürünler ile değer yaratma becerisinden gelmektedir. Egeli & Co. yu diğerlerinden ayıran fark alternatif varlık sınıflarına ve yatırım temalarına odaklanmasıdır. Egeli & Co. Türk sermaye piyasalarındaki alternatif yatırım temaları alanında bulunan geniş bilgi, tecrübe ve geçmiş performansı ile yatırımcıları için uzun vadeli yatırımlarla önemli getiriler yaratmaktadır. YASAL UYARI: Bu rapor ve yorumlardaki yazılar, bilgiler ve grafikler, ulaşılabilen kaynaklardan iyi niyetle ve doğruluğu, geçerliliği, etkinliği velhasıl her ne şekil, suret ve nam altında olursa olsun herhangi bir karara dayanak oluşturması hususunda herhangi bir teminat, garanti oluşturmadan, yalnızca bilgi edinilmesi amacıyla derlenmiştir. Bu belgedeki bilgilerin doğruluğu, güvenirliliği ve güncelliği hakkında gerekli özeni göstermekle birlikte bu bilgilerin güvenirliliği, doğruluğu, güncelliği ve eksiksizliği hakkında hiçbir garanti vermemektedir. (Varsa) Yürürlükteki herhangi bir yasa veya düzenleme ile sorumluluğun sınırlandırması ölçüde tasarruf olarak, Egeli & Co., yöneticileri, çalışanları, temsilcileri ve ajansları bu belgenin içeriği, hatası veya eksiklerinden ya da bu bilgilere dayanılarak yapılan işlemlerden doğacak her türlü maddi/manevi zararlardan (ihmal olup olmadığı ya da başka bir şekilde olursa da) ve her ne şekilde olursa olsun üçüncü kişilerin uğrayabileceği her türlü zararlardan dolayı sorumlu tutulamaz. Herhangi bir şirket, sektör, hisse veya yatırım için detaylı ve tam bir analiz değildir. Egeli & Co. her an, hiçbir şekil ve surette ön ihbara ve/veya ihtara gerek kalmaksızın söz konusu bilgileri, tavsiyeleri değiştirebilir ve/veya ortadan kaldırabilir. Bu rapor hangi amaçla olursa olsun çoğaltılamaz, dağıtılamaz ve yayınlanamaz. 13