Firma Seçimi. Bilgi Derleme. Sözleşme. Gizlilik Anlaşması. Değerlendirme

Transkript

1 25 EKİM 2015 TOBB TOPLANTI SALONU ANKARA TİCARET ODASI 65 NOLU DANIŞMANLIK HİZMETLERİ KOMİTESİ TÜRKİYE DE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ KAMU-ÖZEL İLİŞKİSİ PANELİ SONUÇ BİLDİRGESİ Danışmanlık; organize amaçlar ve hedeflere ulaşmak, yönetim ve işletme sorunlarını çözmek, yeni fırsatları belirlemek ve kullanmak, öğrenmeyi geliştirmek, değişiklikleri uygulamak amacıyla bilgi aktarımı yoluyla katma değer sağlamaktır. Firma Seçimi Bilgi Derleme Sözleşme Değerlendirme Gizlilik Anlaşması

2 Danışmanlık hizmetleri sektörü çok önemli bir sektördür. Ankara Ticaret Odasında yaklaşık olarak bin civarında üyemiz vardır. Türkiye'de bu sektörün temsilcilerinin iş dünyası içinde belli bir payı var fakat ne kadar önemli olduğuna inansak da bu sektörün gelişmesini olumsuz etkileyen bazı engellerle de karşı karşıyayız, bunları hep birlikte kaldırıp bu sektörü daha ileri götürmemiz gerekir. Neden bu sektörü daha ileri götürmemiz gerekiyor? Götürürsek ne faydası olacak? Bir ülkede danışmanlık sektörünün büyüyebilmesi için öncelikle bir talep olmalıdır. Bir danışmanlık firması için başlangıçta mesela Endonezya'da ya da Almanya'da danışmanlık hizmeti vermek çok zordur. Kendi ülkenizde bir talep oluşursa, yavaş yavaş bu talebe karşılık o hizmeti veren şirketler artıyor, bir süre sonra kaplarına sığamıyorlar, yurt dışına çıkıyorlar, orada da iş yapıyorlar. Nitekim eğer ki biz danışmanlık sektörünü ihracatçı bir sektör hâline getirirsek, katma değeri çok büyük bir sektöre dönüşür. Çok enteresan ama Yunanistan'da bile -küçücük bir Avrupa ülkesi ve şu anda içinde yaşadığı sorunları biliyorsunuz- Türkiye'den çok daha büyük danışmanlık firmaları var. Çek Cumhuriyetini, Polonya'yı, İsveç'i -Almanya'yı falan saymıyorum- Türkiye Cumhuriyetine göre, bizim ülkemizdeki sektöre göre çok daha büyük firmalar oluşmuştur. Türkiye'ye baktığınız zaman, bu sektör maalesef son derece geri yani biz otomobil üretiyoruz, tank üretiyoruz, tekstil ürünleri üretiyoruz, moda üretiyoruz ama danışmanlık şirketlerimizi henüz bir noktaya getiremedik. Atalarımızın bir sözü var "Danışan dağ aşmış, danışmayan düz yolda şaşmış" diye, bunu bizim atalarımız söylemiş ama şu anda ne özel sektörümüz ne kamu sektörümüz maalesef bu prensibe uymuyor. Bizim kültürümüzde istişare etmek çok önemli bir yer edinmiştir. Bu önem "Ne biliyorsan da bir bilene danış" atasözü olarak dilimize de yansımıştır. Türkiye'de danışmanlık ya da danışma konusu atasözüne kadar girmiş olmakla birlikte, hizmet olarak da ne yazık ki yaygınlaşmamış bir durumdadır. Danışmanlık sektörünün Amerika Birleşik Devletleri ile Avrupa'da sektörlere sağladığı verimlilik şirketlerin veya kamunun büyüme oranına etki yapıyor. Büyümenin temeli verimlilik artışı olduğu için danışmanlık hizmetleri sektörü bu ülkelerde kilit sektörler arasında yer alıyor. Hatta bu ülkeler danışmanlık hizmetini ihraç ederek döviz de kazanıyorlar. Türkiye'de henüz önemi yeterince anlaşılmayan sektör gerekli ilgiyi de göremediği için hak ettiği yere kavuşamamıştır. Türkiye'de ise danışmanlık hizmetleri sektörü ne yazık ki hak ettiği yerde değildir. Sektörde arz vardır fakat talep yeterli düzeyde değildir. Sizin de bildiğiniz gibi her hizmetin gelişmesi, onun talep düzeyiyle ilgilidir. Özellikle kamu sektöründe yeterli talep olmadığı için danışmanlık hizmetleri de yeteri kadar gelişememiştir. Danışmanlık hizmeti sektörü, katma değeri yüksek, ihracat potansiyeli yüksek bir hizmet sektörüdür. Gerek kişisel gerekse iş hayatı açısından çok önemli bir sektördür. Her önüne gelen bu faaliyeti ve hizmeti gerçekleştiremez. Küreselleşmenin etkisiyle ülkeler arasında oluşan rekabet ve ulusların devletten ve kamu sektörü alt kurumlarından sürekli artan ve değişen istekleri, artan liberalleşmenin de etkisiyle kamu sektörü yeniden yapılandırma çalışmalarını hızlandırmıştır.

3 Bu çalışmalar; kamu harcamalarının kontrol altına alınmasını, maliyetlerin düşürülmesini, hizmetlerin daha etkin, verimli ve tutumlu bir şekilde yapılabilmesini amaçlamıştır. Dünyanın birçok ülkesinde, özellikle gelişmiş ülkelerde, kamu sektörünün yeniden yapılanmasında, kamu politikalarının oluşturulması ve izlenmesi ile her türlü kararlarının alınmasında, kaynakların verimli, etkin ve tutumlu kullanılmasında danışmanlık hizmetlerinden yararlanılmaktadır. Özel sektör danışmanlık hizmet sunucuları tarafından sunulan danışmanlık hizmetleri kamu politikalarının daha etkin şekillenmesi sağlıklı karar alınmasında ve sunumunda önemli rol oynamaktadır. Danışmanlık hizmetlerinin küresel hacmi 4.9 trilyon dolardır. ABD 686 milyar dolar, İngiltere 329 milyar dolar, Almanya 267 milyar dolar, Fransa 263 milyar dolar, Çin 222 milyar dolar, Hindistan 154 milyar dolar hacme sahiptir. Türkiye ise 50.3 milyar dolardır. Türkiye nin 2023 hedefi 150 milyar dolar olarak hedeflemektedir. Türkiye de danışmanlık hizmetleri; Mimarlık ve Mühendislik Yapımla ilgili sondaj ve zemin etütleri, etüt ve proje, Topografya çalışmaları ve harita işleri ve kadastro işleri, Her ölçekte imar planı hazırlanması, Çevresel Etki Değerlendirme ( ÇED ) Raporu hazırlanması, Planlama, fizibilite ve yapılabilirlik etütleri,

4 Yazılım geliştirme, Tasarım hizmetleri ve tasarım kontrollüğü Teknik şartname hazırlanması, Bilgi transfer ve Eğitim Hizmetleri Denetim ve kontrolörlük Teknik hizmetler, Mali hizmetler Hukuki hizmetler, Yukarıdakilerle benzeri alanlardaki hizmetlerdir. Güçlü bir danışmanlık sektörünün ilk oluşumunda talep bilinmektedir. Bunda özellikle kamu sektörünün rolü yadsınamaz. tarafının önemli rol oynadığı Kamu sektörü yeterince danışmanlık hizmeti talep ettiğinde hem kendi harcamalarının verimliliği ve etkinliği artmakta hem de ülke içinde güçlü ve yetenekli bir danışmanlık sektörünün oluşumuna katkıda bulunmaktadır. Bu şekilde güçlenen ve tecrübe kazanan yerli danışmanlık hizmet sunucuları bir sonraki aşamada hizmetlerini uluslararası boyuta taşıyarak yüksek katma değer üretmekte ve döviz geliri elde etmekte ve ödemeler dengesinde önemli bir kalemi oluşturmaktadır. Türkiye de kamu kurumları danışmanlık hizmeti alma konusunda isteksizdir. Kamu kesimi fiziki mal alımlarında gösterdiği tavrı, konusu fiziki mal olmayan alımlarda göstermiyor. Dolayısıyla genel olarak hizmet sektöründe ama özellikle danışmanlık sektöründen hizmet alımlarında daha tutucu bir tavır sergiliyor. Ülkemizde kamu sektöründe danışmanlık hizmetlerine duyulan ihtiyaç her geçen gün artmaktadır. Hızla gelişen bilgi ve teknoloji dizeyi karşısında devlet kurumları verdikleri hizmetleri de geliştirmek zorundalar. Özellikle kitle iletişiminin dakikalar boyutuna indiği günümüzde toplumlar birbirlerini yakından takip ediyor ve bir diğerindeki olumlu gelişmeyi kendi idarecilerinden talep ediyorlar. Bu durumda hükümetler her geçen gün artan bir oranda daha çağdaş hizmet verebilme çabasına giriyorlar. Öncelikle bu hizmeti gerçekleştirmesi beklenen kişiler kamuda hâlihazırda çalışan personel olacaktır. Fakat kamuda çalışan mevcut kadronun bir yandan üzerindeki iş yükünün gereğini yerine getirmesi diğer yandan da sürekli kendini geliştirmesi ciddi anlamda zor bir is olduğu kabul edilmelidir. Bu durumda kamu bu açığı ya kendi personelini hizmet içi eğitimler ile yetiştirmek yoluyla ya da hizmet alım yoluyla yapacaktır. Kamuda genellikle danışmanlık ve müşavirlik hizmetleri bu işleri yapan firmalardan proje kapsamında biten işlerin birlikte yapılmasını öngören hizmet alımları ile yapılmaktadır. Yani özel bir hizmet için konu uzman bir profesyonel danışman He çalışılmamaktadır.. Bu durumda firmalar, bu kişileri kendi bünyelerinde az bir maaşla çalıştırarak kamunun ihtiyacı olan hizmeti sağlamaktadırlar. Toplu olarak karşılanmaya çalışılan bu tip yaklaşımlarda da ihtiyaç duyulan hizmet bazen tam olarak

5 karşılanmamaktadır. Hâlbuki konu uzman profesyonel danışmanlar daha iyi hizmet verebilmektedirler. Genellikle makama özel olarak çalıştırılan bu tip danışmanların çok faydalı oldukları bilinmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken iki husus bulunmaktadır. Bunların birincisi danışman havuzu ve akreditasyon sistemin oluşumunun sağlanması, ikincisi ise bu kişilerin doğru şekilde istihdamıdır sayılı Kamu İhale Kanununda; Danışman: Danışmanlık yapan, bilgi ve deneyimini idarenin yararı için kullanan, danışmanlığını yaptığı işin yüklenicileri ile hiçbir organik bağ içinde bulunmayan, idareden danışmanlık hizmeti karşılığı dışında hiçbir kazanç sağlamayan ve danışmanlık hizmetlerini veren hizmet sunucularını. İfade eder denilmektedir. Kamu Kurum ve Kuruluşları 4734 sayılı Kamu İhale Kanunun 48 inci maddesi çerçevesinde; Mimarlık ve mühendislik hizmetleri, Etüt ve proje çalışmaları, Harita ve kadastro hizmetleri, Her ölçekte imar planı ve imar uygulamaları, ÇED raporu hazırlanması, Planlama, Yazılım geliştirme, Tasarım hizmetleri, Teknik şartname hazırlanması, Denetim ve kontrolörlük hizmetleri, Mali danışmanlık hizmetleri Hukuki danışmanlık hizmetlerini, Özel Sektörden Danışmanlık Hizmet Alımı olarak alabilmektedir. Yine aynı Kanun gereğince ihale yapmaksızın Kamu Kurum ve Kuruluşları gerektiğinde doğru temin yöntemiyle TUBİTAK dan Danışmanlık Hizmeti alabilmektedirler. Danışmanlık Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinde Yapım İşleri ile ilgili olarak ise; a) İmar planlarının hazırlanması. b) Planlama, fizibilite ve yapılabilirlik etüdleri. c) Yapımla ilgili sondaj zemin etüdleri. ç) Topoğrafya çalışmaları ve harita işleri (sayısal kadastral harita hizmetleri hariç). d) Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) raporu hazırlanması.

6 e) Yapımla ilgili mühendislik ve mimarlık tasarım hizmetleri. f) Yapımla ilgili mühendislik ve mimarlık tasarım kontrollüğü. g) Yapım işi kontrollüğü ve yapı denetimi. ğ) Yapım işi ihalesine ilişkin teknik şartname hazırlanması. Konularında Danışmanlık Hizmeti alımlarının yapılabileceği özellikle belirtilmektedir Sayılı Kamu İhale Kanunu öncesinde Danışmanlık Hizmet alımları 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu çerçevesinde; Danışmanlık Hizmeti şeklinde özel olarak adlandırılmamış olup hizmet alımı içerisinde tanımlanmış özelliklede Yapım işlerine baz teşkil edecek olan araştırma, sondaj, etüt, harita plan, proje, kontrollük, müşavirlik ve benzeri her türlü hizmetler olarak sınıflandırılmıştır. Danışmanlık hizmetinden beklenen faydalar; Özgün fikirler ortaya çıkarabilmek, Teknik destek almak, Teknolojik gelişmelere uygun hizmet alabilmek, Hızlı verimli hizmet alabilmek, Hukuki destek alabilmek, Mali fayda sağlayabilmek, Kamu kaynaklarının verimli kullanımını sağlamak, Uzman desteğine hızlı ulaşmak. Kamu Neden Danışmanlık Alımında Israrcı Değildir? Kamu bünyesinde konusunda yetişmiş tecrübeli kalifiye elaman istihdamı barındırmaktadır. Kamu Kurum Kuruluşları Danışmanlık Hizmeti almak yerine aralarında öncelikli olarak bilgi tecrübelerini paylaşmayı tercih etmektedir. Danışmanlık hizmet alımları sırasında daha önce kamu kurum ve kuruluşlarınca yaşanmış olan olumsuz tecrübeler, Danışmanlık hizmeti veren firmaların kalifiye personel sıkıntısı çekmesi Hızlı ve verimli hizmet alınamaması, Hizmet alımın sırasında yeterince koordineli çalışma sağlanamaması, Teknolojik gelişmelere uygun hizmet alınamaması, Kamu kaynaklarının verimli kullanımında yeterli özenin gösterilmemesi,

7 Karşılıklı hukuki sorumlulukların özellikle proje, şartname v.b. Hazırlanması ve bunların uygulanması aşaması ile sonrasında konularda net belirlenmemiş olması, Kamunun danışmanlık hizmeti konusunda ısrarlı olmamasının başlıca nedenleri arasında sıralanabilir. Toplumların artan ihtiyaç ve beklentilerini karşılamak ve sunulan hizmetin kalitesini artırmak için klasik kamu bütçelerinin yetersiz kalması farklı finans sistemi ve bu finans sisteminin getirdiği yeni yönetim ihtiyacı; devletin ekonomik faaliyetleri bizzat yapan, üreten ve hizmet sunan katılımını azaltmış, bu alanlarda faaliyet gösteren özel sektörün önünü açmıştır. Bu yaklaşım hem kamu idarelerinin hem de özel sektörün üretim ve hizmet sunum anlayışlarını değiştirmiştir. Farklı finans yöntemleri, kamu kurumlarını proje planlama ve yönetim süreçlerinde uzmanlığa dayalı kurumsal kapasitelerini geliştirmesi ihtiyacını doğurmuş ve bütüncül bir yaklaşımla olmasa bile bu dönüşümün yasal altyapısının oluşturulmasına çalışılmıştır. Birçok kamu İdaresi danışmanlık hizmetini; kurumsal kapasitelerini geliştirmek için kullanılması gereken bir yöntem olarak değil, personel ihtiyacı karşılayacak bir yöntem olarak görmektedir. Bu da kamu idaresine etkisi yanında danışmanlık firmalarının gelişmesini ve büyümesini de etkilemektedir. Kamu idarelerince yaygın bir şekilde alınan mesleki kontrollük, inşat kontrollüğü gibi danışmanlık hizmetleri yanında son yıllarda ki yasal düzenlemelerle alt yapısı oluşturulan ve henüz yeterli uygulama alanı bulmayan danışmanlık hizmetleri alanlarının oluştuğu ve yasal alt yapısı oluşturulan bu danışmanlık hizmet alanlarının yaygınlaştırılması için çalışıldığı da gözlemlenmektedir. Yerli danışmanlık firmalarının biraz da yerli modeller geliştirmesi, hatta bu modelleri yakın coğrafyamızdaki ülkelere satılabileceği, dolayısıyla yurt dışından döviz getiren, katma değeri daha da yükselten bir sektör olmalıdır. Aslında bu konuda sistematik bir yapı geliştirilmesi lazım. Bu konuda Avrupa yeterlilikler çerçevesi bağlamında Türkiye yeterlilikler çerçevesi çalışmaları devam ediyor sayılı Kanunla kurulan bir kurumumuz var, Mesleki Yeterlilik Kurumu. Aslında bu Mesleki Yeterlilik Kurumu sektörel bazda mesleki bilgi ve becerilerin geliştirilmesi, standartların geliştirilmesi ve bu konuda belgelendirme sisteminin oluşturulmasını amaçlıyor. Bu danışmanlıkla ilgili veya bu akreditasyonla ilgili her bir sektörde standartlar, meslek standartları, mesleki yeterlilikler geliştirilmeli ve bireysel bazda bu mesleki yeterlilikler, mesleki yetkinliklerin belgelendirilmesiyle ilgili sistematik bir yapının geliştirilmesi gerekmektedir. Aslında Türkiye'de bu konuda çalışmalar var. Bu akreditasyon konusunda Avrupa Birliğinin geliştirdiği birtakım standartlar var. Zaten Türkiye Avrupa Birliğiyle uyum sürecinde bu standartları uygulayarak adaylık sürecini tamamlama durumunda. Danışmanlık hizmeti sektöründe, yerli ve millî modeller geliştirilmelidir. Geliştirdiğimizi modelleri yurt içinde ve yurt dışında etkin ve verimli bir şekilde kullanılmalıdır. Danışmanlık hizmetini ihraç ederek ülkemize katma değer kazandırılmalıdır. Danışmanlık kavramının içeriği yeniden şekillendirmelidir. Bu süreçte Avrupa birliği standartları ve mesleki yeterlikler göz önünde bulundurulmalıdır. Kamu kurumları ve özel şirketlerin danışmanlık hizmetlerinden daha fazla yararlanmaları sağlanmalıdır. Danışmanlık hizmetlerine yönelik hizmet içi eğitimler düzenlenmelidir.