Finansta Bilişim Teknolojileri FİKRİ ve SINAİ HAKLAR (eser, patent, fm) Eğitmen: Yük.Müh. Mustafa İŞBİLEN (Patent ve Marka Vekili)

Transkript

1 Finansta Bilişim Teknolojileri FİKRİ ve SINAİ HAKLAR (eser, patent, fm) 2016 Eğitmen: Yük.Müh. Mustafa İŞBİLEN (Patent ve Marka Vekili)

2 YAPIKREDİ NİN FİKRİ ve SINAİ HAKLARI Gizlilik: Taraflar (Üniversite, YapıKredi, Öğrenciler) kendilerine diğer tarafça açıklanan bir gizli bilgiyi (*) ; Korumaktan, Herhangi bir 3. Kişiye hangi suretle olursa olsun vermemek ve/veya alenileştirmemekten, Doğrudan ya da dolaylı olarak aralarındaki eğitim ilişkisinin amaçları dışında kullanmamaktan sorumludur, Taraflar ancak zorunlu hallerde ve işi gereği bu bilgiyi, öğrenmesi gereken alt çalışanlarına ve kendilerine bağlı olarak çalışan diğer kişilere verebilirler ancak bilginin gizliliği hususunda alt çalışanlarını ve kendilerine bağlı olarak çalışan diğer kişileri uyarırlar ve alt çalışanların sorumluluğunu alırlar. Haklar: Eğitim için YapıKredi eğitmeni tarafından kullanılan tüm materyalin (sunum, demo, yazılım kodu, yayınlar) fikri ve sınai hakları (başka sahiplik belirtilmediyse, kamuya mal olmamışsa) YapıKredi A.Ş. ye aittir. Eğitim içeriğinin (öğrencilere verilen, anlatılan) çoğaltılması, diğer mecralarda paylaşılması, bunlardan yararlanarak yayın yapılması YapıKredi nin iznine bağlıdır. Banka tarafından verilen eğitimlerden faydalanarak yapılan çalışmaların makale, konferans sunumu vb yayınlar şeklinde kullanımından önce YapıKredi Fikri Haklar Sorumlusundan Yayın Onay Formu ile onay alınmalıdır. Doğacak her türlü uyuşmazlıkların çözümlenmesinde, Türk Hukukunun uygulanacağını ve İstanbul Mahkeme ve İcra Daireleri ile Banka'nın Genel Müdürlüğü'nün bulunduğu yerdeki mahkeme ve icra dairelerinin yetkili olacağını, Kanunen yetkili mahkeme ve icra dairelerinin yetkilerinin saklı olduğunu taraflar kabul ederler. (*): BANKA nın sahip olduğu ve olacağı ve iştigal ettiği her türlü ticari, mali, teknik ya da benzeri konulardaki sözlü, yazılı veya manyetik ortamda veya başkaca herhangi bir şekilde taraflara iletilen ve/veya tarafların öğrenebileceği BANKA ya ya da BANKA nın kendi müşterilerine ve/veya personeline ait her türlü bilgi, yazılım ve yazılım kodu, belge, lisanslar ve hizmetlere ilişkin bilgiler ile her türlü manyetik şerit, kartuş, doküman, el kitabı, şartname, sirküler, program listeleri, veri dosyaları ile BANKA nın yürürlükteki veya henüz kamuya duyurulmamış lisanslar ve hizmetleri, BANKA nın iştigal ettiği her türlü hizmet, bunların keşfi, icadı, araştırılması, geliştirilmesi, imali ve satışı, proses ve genel ticari faaliyetler, satış maliyetleri, kar, fiyatlandırma metotları, organizasyon ve personel listesi dahil olmak üzere her türlü bilgi ve belgeler Gizli Bilgi tanımına girer. 2

3 Eğitmen: Yük.Müh. Mustafa İŞBİLEN İTÜ, Elektrik, Bilgisayar İTÜ, YL, Doktora 2000 KoçBank Yazılım 2005 YTL Geçiş Koordinasy onu 2009 YapıKredi Proje Yöneticisi YKB Projeleri 2012 YapıKredi Ar-Ge PY 2015 YapıKredi Teknoloji, PY Patent ve Marka Vekili YKBA Eğitmen Ar-Ge Projeleri 3

4 Finansta Bilişim Teknolojileri FİKRİ ve SINAİ HAKLAR (eser, patent, fm) 2016 Eğitmen: Yük.Müh. Mustafa İŞBİLEN (Patent ve Marka Vekili)

5 Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakkı Kavramı Fikri ve Sınai Hak Nedir? İnsanların fikri çabaları ve emekleri ile ortaya çıkardıkları, ortalama seviyede kişinin ortaya çıkaracağından daha fazla yaratıcı nitelik taşıyan ürünler için kendilerine sağlanan haklardır. Hak sahipleri ne elde eder? Hak sahibi, hakka konu ürünün, kendisinin izni olmaksızın başkalarınca kullanılmasını, üretilmesini belirli bir süre engelleme hakkını elde eder. FSM hakkı gayri maddi mal niteliğindedir, soyut bir haktır. Diğer haklar (gerçek ve kişisel mülkiyet hakları) ile çok benzerdir. El değiştirebilir (devir), kiralanabilir (lisans), rehin edilebilir, bağışlanabilir. 5

6 Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakkı Kavramı Niçin böyle bir hakka ihtiyaç var? Yenilikçi ürünler toplumların gelişmesi, insan yaşamının kolaylaşması, iyileşmesi için gereklidir. FSM ile; Yeni ürünleri yaratan kişilere/şirketlere münhasır haklar sağlanır, bu sayede kişilerin/şirketlerin emeklerinin karşılığı ekonomik kazanç olarak geri döner. Kişileri/şirketleri, yeni ürünler geliştirmek için motive eder. 6

7 FİKRİ HAKLAR

8 Fikri Haklar - Eser Eser üzerindeki haklar ve bağlantılı haklardır sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) ile korunur. Aslında telif hakkı veya copyright olarak bildiğimiz haktır. David Slater isimli bir fotografçı kitabında Naruto isimli maymunun selfi olarak çektiği fotografı kullanmış. PETA (hayvanlara etik muamele için mücadele edenler) örgütü Naruto nun bu selfi nin telif haklarına sahip olması gerektiğini savunarak dava açtı. ABD mahkemesi Ocak 2016 da nonhuman creator için copyright tanımlı değil dedi. PETA konuyu bir üst mahkemeye taşıdı. 8

9 Fikri Haklar - Eser FSEK teki eser türleri: İlim ve edebiyat eserleri, Musiki eserleri, Güzel sanat eserleri, Sinema eserleridir. Bağlantılı haklar: Komşu hak sahipleri: İcracı sanatçılar, Fonogram yapımcıları, Radyo-TV yapımcıları Film yapımcıları Eser her nevi fikir ve sanat ürünüdür. Eserin korunabilmesi için: a) Sahibinin hususiyetini taşıması, b) Şekillenmiş olması, c) Fikri bir çabanın ürünü olması gerekmektedir. d) Kanunda (FSEK) yazan eser türlerinden birine girmesi, 9

10 Fikri Haklar İki Yönü Vardır Eser Sahibinin Hakları Manevi haklar: (devredilemezler) Eserin kamuya sunulması hakkı Eserde yaratıcının adının belirtilmesi hakkı Eserde değişiklik yapılmasını yasaklama hakkı Eser sahibinin zilyet (*) ve malike karşı hakkı Mali haklar: İşleme hakkı Çoğaltma hakkı Yayma hakkı Temsil hakkı İşaret, ses, görüntü iletimine yarayan araçlarla kamuya iletim hakkı (*): bkz. 10

11 Fikri Haklar Nasıl Para Kazandırır? FSEK md 52 der ki: Mali haklara dair sözleşme ve tasarrufların yazılı olması ve olan hakların ayrı ayrı gösterilmesi şarttır. ÖRNEK: Harry Potter kitabının içerdiği tüm karakterlerin; adının, 2 ve 3 boyutlu görsellerinin ve hikayesinin; işleme, çoğaltma, yayma, temsil ve kamuya iletim haklarınınwarner Bros a.. Bedel karşılığında devrediyorum. J.K. Rowling Burada 2 boyutlu görsel demese J.K.Rowling onu başkasına satabilir ve Warner Bros bunun için hak iddia edemez! 11

12 Fikri Haklar Koruma Şekli Nasıldır? Fikri Haklarda Koruma Ne Zaman Başlar? Eser üzerindeki haklar ve bağlantılı haklarda koruma otomatik olarak (eserin kamuya sunulması, aleniyet kazanması) ile başlar. Tescil gerekli midir? Eserlerin herhangi bir biçimde tescil edilmesi gerekmez. Korumanın kapsamı nedir? Eser üzerindeki haklar ve bağlantılı haklar sadece ifade biçimlerini kapsar. Fikirler, süreçler, işlem yöntemleri, matematiksel kavramlar, isim ve ünvanlar bu korumanın kapsamında değildir. 12

13 Pi Sayısı

14 Fikri Haklar Koruma Süresi Fikri Haklarda Koruma Süresi Ne Kadardır? Eser üzerindeki haklarda koruma süresi eser sahibinin ölümünden sonraki 70. yılın sonuna kadardır. Bağlantılı haklarda ise, eserin kamuya sunulmasından itibaren 70 yıldır. Eser sahibinin tüzel kişi olması halinde, koruma süresi, eserin kamuya sunulmasından (aleniyet kazanmasından) itibaren 70 yıldır. 14

15 Fikri Haklar Korumanın Coğrafi Sınırları Fikri Haklarda Korumanın Ülkesel Sınırları Koruma Dünya çapındadır. Eser sahibi, bir başka ülkede koruma talep ettiği takdirde, tescil şartı aranmaksızın, uluslararası anlaşmalar kapsamında, ilgili ülke mevzuatının sağladığı korumadan yararlanır. 15

16 Fikri Haklar f 16

17 Fikri Haklar-BBC

18 SINAİ MÜLKİYET HAKLARI

19 Sınai Hak - Çeşitleri Sınai Hak Çeşitleri Patent Faydalı Model Marka Tasarım Coğrafi İşaret Entegre Devre Topoğrafyası 19

20 Sınai Hak Buluş Nedir? Teknik bir probleme teknik araçların kullanılması ile getirilen çözümdür. Buluş, ürün olabileceği gibi usul (süreç/proses) de olabilir. Örneğin, Amerika da İş Akış Yönetimi için alınmış bir patent vardır. Workflow-Scheduling Optimization Driven by Target Completion Time (US , 8-Eki-2002) Aynı teknik problemin her farklı çözümü farklı bir buluştur! Buluşun sanayide uygulanabilir olması gerekir! 20

21 Sınai Hak Buluş Basamağı Buluş Basamağı İncelemesi Buluş, ilgili olduğu teknik alandaki bir uzman tarafından, tekniğin bilinen durumundan aşikar bir şekilde çıkarılamayan bir faaliyet sonucu gerçekleşmiş ise, tekniğin bilinen durumunun aşıldığı kabul edilir. Aşikar mı? Hayır Buluş basamağı var! Evet Buluş basamağı yok! 21

22 Sınai Hak Patent Nedir? Yeni, Tekniğin bilinen durumunu aşan ve Sanayiye uygulanabilen buluşlara 20 yıl süre ile verilen belge ve bu belge ile patent sahibine tanınan haktır. Süre başvuru tarihinde başlar. Buluş sahibinin izni olmadan başkalarının buluşu; üretmesini, kullanmasını, ithalini satmasını belirli bir süre boyunca engelleyen belgedir. Türkiye de Sinai Mülkiyet Haklarını «Türk Patent Enstitüsü» verir ve kayıt altına alır! (TPE) 22

23 Sınai Hak - Ülkesellik Sınai haklarda (marka, patent, faydalı model, tasarım, vd) Koruma ülkeseldir ve tescil esastır. Koruma sadece tescilin yapıldığı ülkelerde geçerlidir. Her devlet fikri ve sınai hakları, maddi ve şekli şartları yerine getirmek koşuluyla sadece kendi ülke sınırları içinde korur. Uluslararası düzenlemeler, ülkesellik ilkesinin sınırlı uygulama alanını genişletmeye yöneliktir. 23

24 Sınai Hak Patent İsteme Hakkı Patent isteme hakkı, buluşu yapana veya onun haleflerine aittir (gerçek buluşçu ilkesi). Birden fazla kişinin aynı buluşu gerçekleştirmesi halinde (çifte buluş) patent başvurusu ilk başvuruda bulunana aittir. Patent almak için ilk başvuran kişi, aksi sabit oluncaya kadar patent isteme hakkının sahibidir. Aksi iddia edilirse dava açılması gerekir, çünkü TPE (Türk Patent Enstitüsü) buna karışmaz. X 24

25 Sınai Hak Patent Verilemeyecek Konular, 1 Keşifler, bilimsel teoriler, matematik metotları; (örneğin; çarpma işlemi için bir kısa yol metodu patentlenemez. Ancak, buna göre işleyen bir hesap makinası patentlenebilir. Yarı iletkenlikle ilgili bir fiziksel teori patentlenemez. Ancak, yeni yarı iletken cihazlar ve bunların üretim yöntemi patentlenebilir). Zihni, ticari ve oyun faaliyetlerine ilişkin plan, usul ve kurallar; (örneğin: bir dil öğrenme yöntemi, bulmaca çözme yöntemi, bir oyun veya ticari bir işletmeyi organize etmek için planlar patentlenemez. Ancak bir planı uygulamak ve bir oyun oynamak için yeni bir cihaz patentlenebilir). 25

26 Sınai Hak Patent Verilemeyecek Konular, 2 Edebiyat ve sanat eserleri, bilim eserleri, estetik niteliği olan yaratmalar, bilgisayar yazılımları;( Bilgisayar programı ve taşıyıcı üzerindeki bir kayıt tek başına patentlenemez. Ancak, tekniğin bilinen durumuna katkı yapacak program kontrollü cihazlar veya yöntemler patentlenebilir). Bilginin derlenmesi, düzenlenmesi, sunulması ve iletilmesi ile ilgili teknik yönü bulunmayan usuller. İnsan veya hayvan vücuduna uygulanacak cerrahi ve tedavi usulleri ile insan, hayvan vücudu ile ilgili teşhis usulleri. (Sanayiye uygulanabilir buluş olarak değerlendirilmez.) 26

27 Sınai Hak Patent Verilemeyecek Konular, 3 Konusu kamu düzenine ve genel ahlaka aykırı olan buluşlar, Kara mayınları Hayvanlarda ötenazi yöntemi Bombalı mektuplar Bitki ve hayvan türleri veya önemli ölçüde biyolojik esaslara dayanan bitki ve hayvan yetiştirilmesi usulleri. Biyolojik temelli olan yetiştirme usulleri insan katkısı olmaksızın gerçekleşemeyecekse patent alabilir. Yani GDO nun patentini alabilirsiniz. 27

28 Sınai Hak Patent Kanunu Yenilik sayılı KHK md. 7 Tekniğin bilinen durumuna dahil olmayan buluş yenidir. Tekniğin bilinen durumu, patent başvurusunun yapıldığı tarihten önce, buluş konusunda dünyanın herhangi bir yerinde toplumca erişilebilir yazılı veya sözlü tanıtım, kullanım veya bir başka yolla açıklanan bilgilerden oluşur. Patent başvurusu tarihinde veya bu tarihten sonra yayınlanmış olan ve patent başvurusu tarihinden önceki tarihli Türk patent ve faydalı model belgesi başvurularının yayınlanan ilk metinleri tekniğin bilinen durumuna dahildir. Yani siz başvurduğunuzda değerlendirilmeye alınan patentiniz sırasında sizden önce başvuran ama (henüz yayınlanmadığı için) haberiniz olmayan başvurular tekniğin bilinen durumuna dahildir ve sizin patent talebinizin reddine sebep olabilirler. 28

29 Sınai Hak Rüçhan Hakkı İlkesi Buluşlar, faydalı modeller, markalar ve sınai tasarımlar açısından geçerli olan bu ilke gereğince; herhangi bir (WIPO ya) üye ülkede yukarıdaki konulardan biri için başvuru yapan kişi, patentler ve faydalı modellerde oniki ay, markalar ve sınai tasarımlarda altı ay için rüçhan (öncelik) hakkı elde etmektedir. Bu ilke, anılan süreler içinde üçüncü kişiler tarafından yapılan başvuruların, değerlendirme açısından rüçhan hakkı sahibinin önüne geçmesine engel olmaktadır. Altı ve oniki aylık bu süreler içinde hak sahibine, koruma isteyeceği uygun ülkelerde güvenli bir biçimde başvuru yapma olanağı getirilmiş olmaktadır. Bu ilke ile, korumanın diğer üye ülkelere genişletilmesi olanağı da sağlanmaktadır. 29

30 Sınai Hak Rüçhan Hakkı Örnek İngiltere de Kimin Başvurusu kabul olur? RÜÇHAN HAKKI SÜRESİ BAŞVURU Bay Mustafa BAŞVURU Mr. Brown BAŞVURU Bay Mustafa X 30

31 Sınai Hak Başvuruyu Ne Zaman Yapmalı? Buluşun esasına (özüne) ilişkin açıklamaların yapılabildiği anda vakit geçirmeden başvuru gerçekleştirilmelidir. Buluşla ilgili yazılı ve sözlü açıklama yapılmadan başvuru yapılmalıdır. Şunu unutmamak gerekir: Fikirler korunmaz, ürünler korunur! Yani fikrinizi birine açarsanız ve o kişi onun prototipini, tasarımını vb yapıp (hatta yapmadan bile) patent başvurusu yaparsa hiçbir hak iddia edemezsiniz. Onu ben daha önce düşünmüştüm diyen çok kişi görmüşsünüzdür ama bunun bir anlamı yoktur, önce başvuran patenti alır. 31

32 Sınai Hak Tarifname Nedir? Buluşun ilgili olduğu teknik alan Tekniğin bilinen durumu Buluşun çözmeyi amaçladığı teknik problemler Şekillerin açıklaması (başvuruda resim sayfaları varsa) Şekillerdeki referansların açıklaması (başvuruda resim sayfaları varsa) Buluşun açıklaması (başvuruda resim sayfaları varsa parça numaralı anlatım) Buluşun sanayiye uygulanma biçimi Tarifname, buluş konusunun ilgili olduğu teknik alanda uzman olan bir kişi tarafından buluşun uygulanabilmesini sağlayacak nitelikte açık ve yeterli yazılır. 32

33 Sınai Hak - Patent Başvuru Yolları Ulusal başvuru ( ) TR, DE, US, JP, GR,.. Bölgesel başvuru Avrupa Patent Ofisi (EPO) ( ) Avrasya (EA) Africa (ARIPO) Uluslararası başvuru ( ) PCT (Patent Cooperation Treaty Patent İşbirliği Antlaşması) PCT(Patent Cooperation Treaty Patent İşbirliği Antlaşması), patent veren bir sistem değil, aynı anda çok sayıda patent başvurusunda bulunulabilmesine olanak tanıyan uluslararası bir başvuru sistemidir. Nerdeyse tüm dünya ülkeleri üyedir. Dünya Fikri Haklar Örgütü ( WIPO) nezdinde yapılan başvuruda, araştırma ve zorunlu olmayan ön inceleme talep aşamaları gerçekleştirilmekte, belge alım aşaması giriş yapılan üye ülkelerin resmi kurumları nezdinde karara bağlanmaktadır. 33

34 Sınai Hak - Avrupa Patent Sözleşmesi (EPC) Buluşların korunması konusunda Avrupa ülkeleri arasında işbirliğini artırmak ve üye ülkelerin hepsinde geçerli bir patent verilmesi sisteminin kurulması ve Avrupa ülkeleri arasında ortak bir patent hukukunun oluşturulması amacıyla 05 Ekim 1973 te imzalanmış ve 07 Ekim 1977 de yürürlüğe girmiştir. Avrupa Patentinin TR de Ulusal Aşamaya Geçişi Tarifname, patent istemleri ve varsa teknik resimleri içeren Avrupa patenti fasikülünün Türkçe çevirisi Avrupa patenti fasikülünün verildiğinin ilan edildiği tarihten itibaren üç ay içinde Avrupa patenti sahibi veya vekili tarafından TPE ye sunulur. TPE sunulan bu Türkçe çeviriyi yayımlar. 34

35 Teşekkürler! Mustafa İŞBİLEN