TRABZON ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ NDEKİ ŞİMŞİR POTANSİYELİ VE KULLANIMI ÖZET

Transkript

1 TRABZON ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ NDEKİ ŞİMŞİR POTANSİYELİ VE KULLANIMI III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi Mayıs 2010 Cilt: III Sayfa: Kenan ATEŞ 1, Dr. Ahmet İPEK 1, Şenol YILDIZ 1 1. Orman Bölge Müdürlüğü, 61040, Trabzon, kenanates61@hotmail.com ÖZET Ülkemiz ormancılığında odun dışı orman ürünleri üretimi çalışmalarında önemli eksiklikler yaşanmaktadır. Gıda, tıp, kozmetik, tekstil gibi birçok sektörün hammadde ihtiyacını karşılayan odun dışı orman ürünlerinin sürekli ve planlı olarak işletilebilmesinde sorunlar yaşanmaktadır. Bunlardan en önemlisi odun dışı orman ürünlerinin envanter çalışmalarının gerekli düzeyde yapılamamış olmasıdır. Bu kapsamda Trabzon Orman Bölge Müdürlüğü nde odun dışı orman ürünlerinin envanter çalışmalarına başlanılmış ve şimşir envanteri bitirilmiştir. Alternatif tıp yanında özellikle çiçekçilikte, peyzaj düzenlemelerinde ve ev gereçleri yapımında yaygın olarak kullanılan şimşirin (Buxus sempervirens-adi şimşir) envanterinin tamamlanarak planlı olarak üretimi ve pazarlanması amaçlanmaktadır. Bu çalışma ile Trabzon Orman Bölge Müdürlüğü nde çalışmaları başlatılan, Doğu Karadeniz ormanlarında doğal olarak yetişen şimşirin yayılış alanları, yetişme ortamı özellikleri, üretim ve pazarlama konularının ortaya konulmasına ve uygulama sonuçlarının değerlendirilmesine çalışılacaktır. Anahtar Kelimeler: Trabzon Orman Bölge Müdürlüğü, Buxus sempervirens (Adi şimşir), Odun dışı orman ürünleri. THE POTENTIAL OF BUXUS SEMPERVİRENS IN TRABZON REGIONAL FOREST DIRECTORATE AND ITS USE ABSTRACT In Turkey, there is lack of studies and information on non-wood forest products. There are still problems on sustainable management of non-wood forest products, which provide raw material for many sectors such as food, medicine, cosmetics and textile. The most important problem is lack of inventory studies of non-wood forest products. Thus, inventory studies have been started in Trabzon Regional Forest Directorate. So far an inventory of Buxus sempervirens has been completed. B. sempervirens is highly preferred in the horticulture, especially in landscape planning. It is also used in manufacturing of household tools. The species is sometimes used as alternative medicine. in this study, the natural distribution of B. sempervirens that is native to the Eastern Black Sea region will be surveyed, the habitat characteristics, production and marketing topics will be evaluated. Key words: Trabzon Regional Forest Directorate, Buxus sempervirens, Non-wood forest products 1.GİRİŞ Ülkemizde yakın geçmişe kadar ormanlara sadece odun hammaddesi üretimi yapılan alanlar olarak bakılırken, günümüzde artık ormanlar çok amaçlı faydalanılan, topluma çok sayıda ürün ve hizmetler sunan yenilenebilen doğal kaynaklar olarak görülmektedir. Ülkemiz ormancılığında odun dışı orman ürünleri (ODOÜ) üretimi giderek önemini artırmaktadır. ODOÜ lerine olan talebin artması beraberinde bu ürünlerin planlı ve sürekli olarak üretilmesi gerekliliğini gündeme getirmiştir. Bu kapsamda, Trabzon Orman 1134

2 Bölge Müdürlüğü nde Doğu Karadeniz Bölgesi ormanlarında doğal yayılış alanı bulan şimşirin envanter çalışmaları bitirilip, hasılat planları yapılarak üretimin sağlanması, şimşir piyasasının taleplerinin karşılanması ve uygulama sonuçlarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. 2. MATERYAL VE YÖNTEM Trabzon Orman Bölge Müdürlüğünde bulunan şimşir alanlarının envanterinin hazırlanması için öncelikle orman işletme müdürlüklerine bağlı tüm orman işletme şefliklerinin amenajman planları ve meşcere haritaları, 1/ ölçekli memleket haritaları ve diğer bilgi ve belgeler incelenmiştir. Şimşir alanlarının ve kullanımının belirlenmesine yönelik olarak çiçekçilerle yarı yapısal mülakat yöntemi kullanılarak görüşmeler yapılmıştır. Daha sonra tam alan çalışması yapılarak arazi incelemeleri yapılmıştır. Şimşir sürgünü üretimi ile ilgili olarak da, envanter çalışması yapılan İşletme Müdürlüklerinde deneme alanları alınmış ve bu deneme alanları verileri tebliğe konu edilmiştir. 3. BULGULAR 3.1 Genel Bilgiler Şimşir, şimşirgiller (Buxaceae) familyasının Buxus cinsinden her zaman yeşil çalı veya ağaç halinde odunsu bir bitki cinsidir. Genel olarak çalı, nadiren ağaççık formunda herdemyeşil bitkilerdir. Sürgünleri dört köşelidir. Yaprakları derimsi, tam kenarlı ve tüysüzdür. Gölgeye dayanıklı, yavaş büyüyen, nemli, besin maddelerince zengin toprakları tercih eder.(anşin ve ÖZKAN, 1993; ACARTÜRK, 2006) Adi şimşir (Buxus sempervirens) Adi şimşir (Buxus sempervirens), Buxaceae (şimşirgiller) familyasından kışın yaprağını dökmeyen, herdemyeşil çalı veya ağaç halindeki odunsu bitkilerdendir. Kabuk pürüzlü, sarımsı kahverenginde, sürgünler önce tüylü sonra tüysüz, 4 köşe, zeytin yeşili rengindedir. Yapraklar elips biçiminde, tam kenarlı, 1 3 cm uzunluğunda, derimsi üst yüzü parlak yeşil renkli, alt yüzü sarımsı açık yeşil renklidir. Yapraklar sürgünlere dizilişi karşılıklı olup kısa saplıdır. Yapraklar deri gibi serttir. Çiçekler zor görünür. Erkek çiçekler sarımsı yeşil, dişi çiçekler beyazımsı renklidir. Meyvesi küremsi veya ters yumurta biçiminde, 3 gözlü bir kapsül meyve durumdadır. Olgunlaştığında siyahımsı-kahverengidir. Tohum üç köşeli parlak ve siyahtır. Üretilmesi tohum veya çelik yolu ile olur. Türkiye de yetişen en sert ağaçlardan biridir ve çok sıkı yapılıdır. Bu iki sebepten dolayı zor işlenir. Fakat çok düzgün ve parlak yüzey verir. Bükülgendir ve zor yarılır. Basılma, vurulma, sürtünme, aşınma gibi fiziki etkilere karşı dayanıklıdır. Değişik hava şartlarından az etkilenir. Kolay çürümez. Böcekler ve mikroorganizmalar tarafından kolay etkilenmez. Az çalışır ve az çeker. Boyanma ve verniklenme niteliği vardır. Çok yavaş büyüyen, dağınık gözenekli bir ağaçtır. Gözenekleri çıplak gözle görülmeyecek kadar küçüktür. Yerli şimşirde öz ışınlar görünmez. Çok ince ve sık olan yıllık halkaları belirli şekilde birbirlerinden ayrılmaz. Bu yüzden öz damar kesitinde canlı damar deseni yoktur. En ağır yerli ağaçlardandır. Hava kurusunun özgül ağırlığı yaklaşık olarak 0.95 gr/cm3 tür. Şimşirin iç odunu ile dış odunu arasında belirli renk farkı yoktur. Rengi açık sarı ile koyu sarı arasında değişir.(anşin ve ÖZKAN, 1993; ACARTÜRK, 2006, URL.1, URL.2) 1135

3 Ekolojik özellikleri Besince zengin, nemli, serin, gevşek ve humuslu yerlerde iyi gelişir. Optimal bir büyüme için yeterli derecede rutubetli fakat iyi drenajlı topraklar isterler. Güneşli veya gölge yerlerde ve ılıman bölgelerde iyi gelişirler. Dikim için rüzgârdan ve kış soğuklarından koruntulu alanlar seçilmelidir. Donlara karşı hassastır. İklimi ılımlı ve nemli olan yerlerde, gölgeye dayanıklı olduğundan ağaç altlarında yetiştirilir.(url.1) Kullanım alanları Yaprakları, kök ve kök kabuğu; rezin, uçucu yağ, zamk ve buksin grubu alkaloitler taşımaktadır. Yaprak ve genç dallardan distilasyonla uçucu yağ elde edilir. Yaprak ve kökler safra söktürücü, kan temizleyici, terletici, ateş düşürücü ve kurt düşürücü etkilere sahiptir. Hafif derecede müshildir. Karaciğer hastalıklarında kullanılır. Dekoksiyon (% 3 6), her yemekten önce, bir bardak olmak üzere içilir. Taşıdığı alkaloitler zehirli etkiye sahip olduğundan, yüksek miktarlarda kullanılması kusma, ishal ve solunum bozuklukları ile meydana çıkan zehirlenmeler yapar. Zehirlenmelerde mide yıkanmalı ve bitkisel kömür verilmelidir. Hayvanlarda da zehirlenmeler yaptığı görülmüştür. Odunu sert olduğu için süs eşyası yapımında da kullanılır. Küçük ölçülü fakat üstün nitelik isteyen işlerin yapımında şimşirden yararlanılır. Tornalı işlerde, müzik aletlerinin küçük bölümlerinde, ders aletleri, mekik, makara, kaşık, tuzluk, havan, ağızlık, tarak, bilezik, kolye, satranç taşı, tavla pulu, çekiç sapı yapımında kullanılır. Sürgünleri çiçekçilikte çok aranan bir üründür. İhracat değeri yüksektir.(url.2) Hastalıklar (red spider mite), sıcak havalarda şimşirde sorun yaratabilmektedir. Box Blight adlı bir tür mantar hastalığı da şimşir türlerini etkilemektedir. Hastalığın nedenleri ve etkileri henüz tam olarak belirlenememiştir. Yapraklarda noktalar şeklinde başlayıp, yaprak şeklini bozmakta, buradan da dallara geçerek küçük dalları öldürmektedir. Birkaç haftada ağaç kabuğunda siyah çizgiler oluşturmakta ve kalan yapraklarda grimsi renkte mantar Kırmızı örümcek kene oluşmakta ve sonunda tüm bitkiyi öldürmektedir. Bu semptomlar görülür görülmez hastalıklı kısımlar direk budanarak bütün bitkiye yayılması önlenebilmektedir.(url.1) Budama Şimşir yıl boyunca büyümeye devam ettiğinden budama yıl boyunca yapılabilmektedir. Büyüme sezonunda yeni büyüyen dallar sürekli düzeltilmeli. Şimşir doğal ortamında katı ve açısaldır, bu yüzden onu yumuşatacak bir form ve budama seçilmelidir. Deadwood sitiline uygun ağaçlardır. 3.2 Yapılan Çalışmalar Çiçekçilerle yapılan görüşmeler Şimşir alanları ve potansiyeli ile kullanımının tespitine başlanılmadan önce yerel çiçekçiler ile görüşülmüştür. Çiçekçilerle yapılan görüşmelerde şimşir sürgününe talebin olduğunun görülmesi üzerine şimşir envanterinin ve odun dışı orman ürünü olarak hasılat planlarının yapılmasına karar verilmiştir. Görüşme yapılan çiçekçilerin tümünde şimşir sürgünleri görülmüştür. Çiçekçilerle yapılan görüşmelerde; şimşir sürgünlerini bazı köylülerden demet olarak, demetini 1 1,5 TL (1 demet Gr.) karşılığında satın aldıklarını, cm boyunda sürgünler 1136

4 kullandıklarını, bazı durumlarda 10 cm ile 50 cm lik sürgünlere de ihtiyaç duyduklarını, sürgünleri çelenk, demet, buket, arajman, gelin arabası süslemekte vs. kullandıklarını ve çoğunlukla düğünlerin olduğu yaz aylarında olmak üzere her mevsim kullanıldığını belirtmişlerdir. Çiçekçiler, şimşir sürgünlerini izinsiz ve usulsüz olarak temin eden bazı köylülerden satın aldıklarını, Orman Teşkilatının şimşirle ilgili planlama yapılmasında geç kaldığını, şimdiye kadar bu planlamanın yapılmış olması gerektiğini belirtenler de bulunmaktadır. Planlı üretime biran önce geçilmesi ile ihtiyaçlarının yasal yollardan sağlanacağını, bunun kendilerini rahatlatacağı gibi şimşir ormanlarının bilinçli kullanılmasını ve tahrip olmamasını da temin edeceğini belirtmişlerdir. Envanter çalışmaları sırasında şimşir meşcerelerinde; Piyasanın ihtiyacını karşılamak için usulsüz şimşir sürgünü temin edilen sahalarda şimşir ağaçlarının üst kısımlarındaki sürgünler ile tepe sürgünlerinin kesildiği gözlenmiştir. Bu faydalanma şekli şimşir meşcerelerinin tahribine neden olmaktadır. Piyasanın ihtiyacının yasal yollardan karşılanmasının temini, şimşir meşcerelerindeki tahribatın önlenmesi ve bu meşcerelerin rehabilite edilerek daha sağlıklı bir bünyeye kavuşturulması için planlı üretime başlanması zorunluluğunu meydana gelmiştir Şimşir in yayılış alanları Dünya'da İspanya, Portekiz, Fransa, Sardunya Adaları, Almanya ve Bulgaristan'da yayılış göstermektedir. Ülkemizde Trakya, Güney Marmara, Karadeniz Bölgesi ile Denizli ve Muğla İlleri yanı sıra Hatay ve Osmaniye dolaylarında nemli ve ılıman iklim yapısına sahip dağların kuzeye bakan yamaçlarında görülür. Trabzon Orman Bölge Müdürlüğüne bağlı Orman İşletme Müdürlüklerinin tüm şefliklerinin Amenajman planları incelendiğinde; planlarının hiçbirinde şimşirin varlığından bahsedilmediği görülmüştür. Bölge Müdürlüğünün önceki yıllara ait Odun Dışı Orman Ürünleri (ODOÜ) kayıtları incelenmiş ve bu kayıtlarda gösterilen şimşir alanlarının da sağlıklı olmadığı anlaşılmıştır. Orman İşletme Müdürlükleri ile eşgüdüm sağlanarak şimşir alanları gezilmiştir. Şimşir alanları ve deneme alanlarından sağlanan veriler doğrultusunda şimşir sürgünü serveti ile verim gücü tespit edilerek hasılat planları yapılmıştır. Şimşir; Trabzon Orman Bölge Müdürlüğünün Trabzon, Maçka, Sürmene, Rize ve Pazar Orman İşletme Müdürlüklerine bağlı bazı Orman İşletme Şefliklerinin sahalarında yayılış göstermektedir. Maçka Orman İşletme Müdürlüğü, Esiroğlu Orman İşletme Şefliğinde; Ha, Sürmene Orman İşletme Müdürlüğü, Arsin Orman İşletme Şefliğinde; Ha, Araklı Orman İşletme Şefliğinde Ha, Of Orman İşletme Şefliğinde Ha, Sürmene Orman İşletme Şefliğinde 149.0Ha. olmak üzere, Sürmene Orman İşletme Müdürlüğü nde toplam hektarlık bir alanda yayılış göstermektedir. Rize Orman İşletme Müdürlüğü nde, Dereköy Orman İşletme Şefliğinde 5.0 Ha, İkizdere Orman İşletme Şefliğinde 16.0 Ha, Çayeli Orman İşletme Şefliğinde 7.0 Ha ve Rize Orman İşletme Şefliğinde 9.5 Ha olmak üzere toplam 37.5 Ha şimşir alanı mevcuttur. Pazar Orman İşletme Müdürlüğü Fındıklı Orman İşletme Şefliğinde 57,0 Ha, Pazar Orman İşletme Şefliğinde 23,0 Ha, Ardeşen Orman İşletme Şefliğinde 8.0 Ha ve Çamlıhemşin Orman İşletme Şefliğinde Ha olmak üzere toplam Ha şimşir alanı mevcuttur. Yöremizde en uzun boylu ve kalın çaplı şimşir meşcereleri Çamlıhemşin Orman İşletme Şefliğinde bulunmaktadır. En boylusu 12m, en kalını 26Cm çapındadır. 1137

5 Trabzon Orman İşletme Müdürlüğünün Şalpazarı Orman İşletme Şefliğinde 3,0 Ha şimşir alanı bulunmaktadır. Yapılan envanter çalışmaları sonucunda Trabzon Orman Bölge Müdürlüğünün 1228,0 hektar alanında şimşirin yayılış gösterdiği belirlenmiştir. (Tablo.1) Tablo1. Trabzon Orman Bölge Müdürlüğü Envanteri Yapılan Şimşir Alanları BOY (cm) ÇAP (cm) İşletme İşletme Alanı İli İlçesi Rakım (m) Ortala En Ortala En Müdürlüğü Şefliği (ha) ma Uzun ma Kalın Trabzon Maçka Maçka Esiroğlu Trabzon Merkez TOPLAM Araklı Trabzon Arsin Arsin Yomra Gümüşhane Merkez TOPLAM Araklı Trabzon Araklı Sürmene Of Trabzon Of Hayrat TOPLAM Sürmene Trabzon Sürmene Köprübaşı TOPLAM İŞLETME TOPLAMI Trabzon Şalpazarı Trabzon Şalpazarı Çayeli Rize Çayeli Dereköy Rize İkizdere Rize İkizdere Rize İkizdere Rize Rize Güneysu TOPLAM 37.5 Ardeşen Rize Ardeşen Çamlıhemşin Rize Çamlıhemşin Pazar Fındıklı Rize Fındıklı Pazar Rize Hemşin TOPLAM GENEL TOPLAM 1228,0 Şimşir, Trabzon Orman Bölge Müdürlüğünde en geniş yayılışını metre rakımlarda göstermesine karşılık daha düşük ve daha yüksek rakımlarda da bulunmaktadır. En düşük rakım Araklı ilçesi Kaymaklı köyünde 30 m; en yüksek ise yine Araklı İlçesi Yeşilyurt Beldesi Hoyrandere mevkiinde 1500 m. rakıma kadar çıkmaktadır. Şimşir genellikle dere içlerine yakın ve kayalık kısımlarda yayılış göstermesine karşılık Araklı ilçesi Yeşilyurt beldesi, Köprübaşı ilçesi Büyükdoğanlı köyü ile Sürmene ilçesi Oylum beldesi gibi yerlerde yamaçlarda da bulunmaktadır. Yöre Halkı arasında Şimşir yetişen yerde fındık yetişir sözü sıkça kullanılmaktadır. Bu söz gereği yerleşim yerlerine yakın sahalarda fındığın yetişmesine uygun kısımlardaki şimşir alanları zaman içinde yok edilerek fındık bahçesine dönüştürülmüştür. Bu nedenle şimşirler, fındığın yetişmediği kayalık kısımlarda kalmıştır. Benzer durum çay yetiştirilen sahalarda da görülmektedir. 1138

6 Trabzon Orman Bölge Müdürlüğünde şimşir alanları genellikle hektarlık alanlar halinde parçalı olarak yayılış göstermesine karşılık hektarlık alanlar halinde de bulunmaktadır. Bütün olarak en geniş yayılışı 53,0 hektar olarak Sürmene Orman İşletme Müdürlüğü Araklı Orman İşletme Şefliğinin 207 nolu bölmesinde göstermektedir. Şimşir; iki tabakalı ormanlarda alt tabaka halinde görülmekle birlikte fazla olmamak kaydıyla saf maşcerelerde oluşturmaktadır. En geniş, boylu ve kalın saf şimşir meşceresi Pazar Orman İşletme Müdürlüğü Çamlıhemşin Orman İşletme Şefliğinin 579 nolu bölmesinde bulunmakta olup bu saha Gen Koruma Ormanı olarak ayrılmıştır. Şimşirin üst tabakasında Kz, Ks, Kn ve yer yer L, fındık veya bu ağaç türlerinin karışımından oluşan meşcereler bulunmaktadır. Doğal olarak devlet ormanlarında yayılış gösteren şimşir az da olsa sahipli arazilerde de bulunmaktadır Deneme alanı alınması Trabzon Orman Bölge Müdürlüğü Maçka Orman İşleteme Müdürlüğü Esiroğlu Orman İşletme Şefliğinin 152 nolu bölmesinde alınan iki adet deneme alanında (Resim 1) şu sonuçlar alınmıştır: Resim 1. Müdahale Görmemiş/Görmüş Şimşir Alanı Doğal olarak çok sık yetişmiş ve yıllarca usulsüz ve bilinçsiz kesimlere maruz kalmış şimşir meşceresinde envanter ekibi, ilgili Şube Müdürlüğü ve İşletme Müdürlüğü teknik elemanlarınca seyreltme çalışmaları yapılmıştır. Seyreltme çalışması yapılırken bazı fertler yüksek kesilmiş, bazı fertler ise toprak seviyesine yakın kesilmiştir. Kesilen fertlerin kesim yüzeylerinden sürgün vermedikleri, sürgünleri kesim yüzeyinin altından toprağa kadar olan gövde üzerinde bulunan uyuyan tomurcuklardan verdikleri, ayrıca toprak seviyesine yakın kesilen fertlerin ise hiç sürgün vermedikleri gözlenmiştir. Yine seyreltme sonucu sahada bırakılan fertlerin gövdelerinden de yeni sürgünler meydana gelmiştir. Hiç seyreltme yapılmayan sahalardaki şimşirlerin gövdelerinde de sürgünler oluşmaktadır. Ancak seyreltme yapılan sahada meydana gelen sürgünlerin sayıları seyreltme yapılmayan sahadakilerin iki katından daha fazladır. Seyreltme yapılmayan yerlerde meydana gelen sürgünlerin boyları 1 2 cm olmasına karşılık seyreltme yapılan sahadakilerin boyları ise 3 4 cm civarındadır. Vejetasyon süresi devam ettiğinden sürgünlerdeki büyümede devam edecektir. 3 4 yıllık sürgünlerde yıllık büyüme yer yer 8 10 cm ye ulaşmaktadır. (Resim 2 3) Seyreltme çalışması yapılan sahaya doğal yolla tohumdan daha fazla gençlik gelmekte, gelen gençlik ise daha düzgün gövde yapmakta ve daha fazla boy büyümesi göstermektedir. 1139

7 Resim 2. Kesim Sonucu Oluşan Sürgünler Resim 3. Gövde Sürgünü Şimşir sürgünü üretimi Şimşir sürgününün günümüze kadar usulsüz ve izinsiz olarak ormanlardan temin edilerek Trabzon yöresindeki tüm çiçekçilerde kullanıldığı, hatta bazen de il dışına gönderildiği tespit edilmiştir. Orman Genel Müdürlüğü nün tarih ve 283/EK 5 sayılı tebliği gereği Trabzon Orman Bölge Müdürlüğünde şimşir hasılat planları yapımına başlanmıştır. Odun dışı orman ürünü olan şimşir sürgününün hasılat planları yapımı için deneme alanları alınmıştır. Alınan deneme alanlarında yoğunluk durumuna göre hektarda kg arasında şimşir sürgünü serveti ve kg arasında şimşir sürgünü verim gücü tespit edilmiştir.(tablo:2) Envanteri yapılan (1228 ha.), Pazar Orman İşletme Müdürlüğü Fındıklı Orman İşletme Şefliği 1. Derece Sit Alanında kalan 32,0 hektar saha ve Pazar Orman İşletme Müdürlüğü Çamlıhemşin Orman İşletme Şefliği dahilindeki Milli Park içinde kalan bölmelerdeki Ha ile Gen Koruma Ormanı olarak ayrılan 579 nolu bölmedeki 8.0 Ha. haricindeki hektar sahada kg ( Ton) şimşir sürgünü serveti, kg (5.915 Ton) şimşir sürgünü verim gücü tespiti yapılmıştır. Envanter çalışmaları tamamlanıp, buna bağlı olarak hasılat planları bitirildiğinde bu rakamlar çok daha yukarılara çıkacaktır. Şimşir sürgünleri kilogram olarak satılmaktadır. Yöre çiçekçileri kilogramını 2(iki) TL civarında bir fiyatla satın almaktadır. İl dışına ise daha yüksek fiyatlarla satılmaktadır. Yurt dışı fiyatı ise 2 2,5 Euro civarında olduğu tespit edilmiştir. 1140

8 Orman işletme müdürlüklerince şimşir sürgünleri alivreli olarak 0.36 TL muhammen bedelle ihale edilmektedir. Piyasası oluşturulup hasılat planları yapılan şimşir sürgünlerinin satışının gerçekleştirilmesi durumunda Trabzon Orman Bölge Müdürlüğü olarak X0.36 = TL gelir sağlanmış olacaktır. Şimşir üretimi yapan ve bu işle uğraşan vatandaşlarımız ise yıllık TL olmak üzere beş yıllık dönemde TL civarında gelir sağlamış olacaktır. Üretilen şimşir sürgünlerinin ihracatının yapılabilmesi durumunda ise yıllık ile Euro arasında ihraç geliri sağlanmış olacaktır. Tablo 2. Trabzon Orman Bölge Müdürlüğünde Alınan Şimşir Sürgünü Deneme Alanları Sonuçları İşletme İşletme Alanı Hektardaki (Kg) Tüm Alandaki (Kg) Müdürlüğü Şefliği (Ha) Servet Verim Gücü Servet Verim Gücü Çayeli 7, Rize Dereköy İkizdere Rize 9, TOPLAM 37, Ardeşen 8, Pazar Çamlıhemşin Fındıklı Pazar TOPLAM 165, Sürmene Arsin Araklı Of Sürmene TOPLAM Trabzon Şalpazarı 3, Maçka Esiroğlu BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ TOPLAMI Resim 4. Sıkışık Kapalılıkta Oluşan Yosunlar 1141

9 4. SONUÇ ve ÖNERİLER Şimşir alanları dere yamaçlarında küme, grup ve yer yer 1 9 ha. büyüklüğünde meşçereler şeklinde yayılış göstermektedir. Şimşir meşçereleri; kızılağaç, kestane, kayın meşcerelerinde alt tabakada bulunmakta, yer yer de küçük gruplar halinde saf meşçereler oluşturmaktadır. Şimşir sürgünü üretiminde, hasılat planları yapımı ve uygulanmasında aşağıdaki yol izlenmelidir: Şimşir bütün mevsim boyunca büyümeye devam ettiğinden budama zamanı yıl boyunca olabileceği gibi haziran, temmuz hatta Ağustos ayına kadar budanabilir. Şimşir sürgün üretimleri; hasılat planında gösterilen şekilde üretim yıllarına uygun olarak 5 yıllık periyotlarla dönüşümlü olarak yapılmalıdır. Şimşir sürgün üretimi, boyu 3 m.ye ulaşmamış ağaççıkların alt kısımlarından 1/3 lük kısmının gövde ve dallarındaki sürgününün alınması ile yapılmalıdır. Sürgünler kullanım amacına uygun olarak 15 cm den küçük olmamalı ve küçük boydaki sürgünlere dokunulmamalıdır. Taze yeşil sürgünlerin görüldüğü büyüme dönemlerinde şimşir yaprak üretimi yapılmamalıdır. Çünkü bu dönemde kesilen şimşir yapraklarındaki bu taze sürgünler kısa zamanda kuruyup dökülmektedir. Sürgün kesimleri keskin bıçak ve budama makasları veya uygun kesici aletlerle yapılmalı, dal veya gövdeye bitiştiği yerlerden yapılmamalıdır. Testere ile kesilen şimşirlerde sürgün verme özelliği zayıfladığından kesinlikle testere kullanılmamalıdır. Şimşir genellikle rutubet ve nem oranının yüksek olduğu alanlarda yetişmekte ve sık meşcereler oluşturmaktadır. Sık büyüme yapan şimşir meşçereleri yeterli güneş ışınlarını almadığından alt dallar gerekli büyümeyi yapamamakta ve yapraklanma az olmaktadır. Bu sık büyüme ortamı içinde büyüyen ve çiçekçilikte kullanılacak olan sürgünlerde yosunlar ve algler oluşmakta, bu da sürgün kalitesini düşürmektedir. (Resim 4) Bu nedenle sürgüne teşvik ve yeterli yaprak oluşumunu sağlayabilmesi için bu tip sık meşcerelerde seyreltme çalışmaları yapılmalıdır. Alt tabakada yayılış gösteren şimşir meşçerelerinin üst tabakasındaki kızılağaç, kestane ve fındık ağaçlarının yapraklarında oluşup şimşir üzerine dökülen balsam, toz vb. maddeler şimşir yaprağında lekeler oluşturarak kararmasına sebep olmaktadır. (Resim 5) Bu da yaprağın kalitesini düşürdüğü gibi yaprağı piyasa talebine uygun olmayan hale getirmektedir. Kaliteli yaprak oluşumunu sağlayabilmek için şimşir meşçereleri üzerinde bulunan bu ağaç türlerinde gerektiği yerlerde gerekli silvikültürel uygulamalar yapılmalıdır. Üretim esnasında teknik elemanlarca üreticilere üretim konusunda eğitici bilgiler verilmeli ve üretim devamlı olarak kontrol altında yapılmalıdır. Üretime konu edilen sahalar teknik elemanlarca üretimi takip eden yıllarda da kontrolleri yapılmalı ve gözlemler bir rapor halinde hasılat planına eklenmelidir. 1142

10 Resim 5. Alt tabakada Yer Alan Şimşirdeki Lekelenmeler Resim 6. Şimşir Gen Koruma Ormanı (Çamlihemşin) 5. KAYNAKLAR Acartürk, R. (2006), Park ve Bahçe Peyzajında Süs Bitkileri ve Yer Örtücüler, OGEM-VAK vak, Lazer Ofset, 382 s. Ankara Anşin, R. ve ÖZKAN, Z.C. (1993), Tohumlu Bitkiler, KTÜ Orman Fakültesi, Genel Yayın No: 167, Fakülte Yayın No: 19, 512 s. Trabzon 283/EK 5 Sayılı Tebliğ, (2003), Orman Genel Müdürlüğü, Ankara URL.1, URL.2,