GÜZEL SANATLAR VE SPOR LİSELERİ KANUN DERS KÝTABI 9. SINIF YAZARLAR

Transkript

1 GÜZEL SANATLAR VE SPOR LİSELERİ KANUN DERS KÝTABI 9. SINIF YAZARLAR Çetin TUNCER Ali Kazım AKDAĞ DEVLET KİTAPLARI İKİNCİ BASKI..., 2013

2 MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI YAYINLARI...: 4762 DERS KİTAPLARI DİZİSİ...: ?.Y Her hakkı saklıdır ve Millî Eğitim Bakanlığına aittir. Kitabın metin soru ve şekilleri kısmen de olsa hiçbir surette alınıp yayımlanamaz. Editör Zeynep Gülnur SAYAR Dil Uzmanı Mediha ACAR Program Geliştirme Uzmanı Muharrem Hilmi AKBULUT Rehberlik Uzmanı Meral PARLAR Ölçme ve Değerlendirme Uzmanı İsmail GÜNDAY Görsel Tasarım Uzmanı Füruzan ŞİMŞEK ISBN Millî Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulunun gün ve 98 sayılı kararı ile ders kitabı olarak kabul edilmiş, Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğünün gün ve sayılı yazısı ile ikinci defa.. adet basılmıştır.

3

4

5 MUSTAFA KEMAL ATATÜRK

6

7 ÝÇÝNDEKÝLER ÖÐRENME ALANI: TANIMLAMA, ÇÖZÜMLEME VE PERFORMANS 1. ÜNÝTE KANUN ÇALMADA TEMEL DAVRANIÞLAR 1. Doðru Duruþ, Oturuþ ve Tutuþ Kurallarý...4 Doðru Oturuþ ve Tutuþ...4 Okuma Metni: Kanun Hakkýnda...5 Ellerin Konumu...5 Yüksük ve Mýzrabýn Doðru Kullanýmý...6 Okuma Metni: Kanunun Yapýsý...6 Mandalýn Doðru Kullanýmý...7 Okuma Metni: Atatürk ve Türk Müziði...8 Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý ÜNÝTE SAÐ VE SOL ELÝN KONUMLANDIRILMASI 1. Sað ve Sol El Alýþtýrmalar Çift El Alýþtýrmalar Okuma Metni: Atatürk ve Ýstiklâl Marþý Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý ÖÐRENME ALANI: MAKAMSAL (MODAL) UYGULAMALAR 1. ÜNÝTE ÇARGÂH VE BUSELÝK MAKAMI 1. Çargâh ve Buselik Makam Dizilerinin Kanunda Uygulanýþý...40 Türk Müziði Genel Eðitim Planý...40 Tablo: Türk Müziðinde Kullanýlan Ses Deðiþtirici Ýþaretler Çargâh Makamý Dizisi...41 Buselik Makamý Dizisi Çargâh ve Buselik Makamýnda Örnek Eserler...42 Çargah Alýþtýrma...42 Çargâh Peþrev...43 Çargâh Türkü (Giderim Yolum Daðdýr)...44 Çargah Þarký (Ara Naðme)...44 Çargâh Türkü (Bir Güzele Bakýp)...45 Çargâh Peþrev (Teslimhane)...45 Çargâh Sirto...46 Çargâh Oyun Havasý...47 Çargâh Ýlahi...48 Buselik Alýþtýrma (1)...49 Buselik Alýþtýrma (2)...49 Buselik Þarký (Ara Naðme) (1)...49 Buselik Peþrev...50 Buselik Oyun Havasý (3. Bölüm)...51 Buselik Þarký (Ara Naðme) (2)...51 Buselik Þarký (Bir Pür Cefa Hoþ Dilberdir)...52 VII

8 Buselik Þarký (Ara Naðme) (3)...53 Buselik Þarký (Ara Naðme) (4)...53 Buselik Peþrev (1)...54 Buselik Þarký (Bir Misli Var mý?)...55 Buselik Þarký (Geçti Bahar)...56 Buselik Peþrev (2)...57 Buselik Þarký (Ara Naðme) (5)...57 Okuma Metni: Hasan Ferit ALNAR...58 Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý ÜNÝTE KÜRDİ VE RAST MAKAMI 1. Kürdi ve Rast Makam Dizilerinin Kanunda Uygulanýþý...61 Kürdi Makamý Dizisi...61 Rast Makamý Dizisi Kürdi ve Rast Makamýnda Örnek Eserler...62 Kürdi Alýþtýrma...62 Kürdi Peþrev (Teslimhane)...62 Kürdi Saz Semai (4. Hane)...63 Kürdi Þarký (Ara Naðme)...63 Kürdi Þarký (Güzelsin Bi Bedelsin)...64 Rast Alýþtýrma Rast Peþrev (Teslimhane) Rast Þarký (Ara Naðme) (1) Rast Peþrev Rast Saz Semai (4. Hane) Rast Þarký (Ara Naðme) (2)...67 Rast Þarký (Ara Naðme) (3)...68 Rast Medhâl (1)...68 Rast Oyun Havasý...69 Rast Oyun Havasý (On Dört)...70 Rast Þarký (Yine Bir Gülnihâl)...72 Rast Ýlahi (1)...73 Rast Ýlahi (2)...73 Rast Medhâl (2)...74 Rast Saz Semai (1)...75 Rast Saz Semai (2)...77 Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý...78 Öz Deðerlendirme Formu Öðrenci Gözlem Formu Akran Deðerlendirme Formu Tutum Ölçeði TERÝMLER SÖZLÜÐÜ KAYNAKÇA VIII

9 Kitabýmýzý Tanýyalým Konu Bu bölüm iþlenecek konu adlarýný gösterir. 1.DOÐRU DURUÞ, OTURUÞ VE TUTUÞ KURALLARI Hazýrlýk Çalýþmalarý Bu bölüm, yeni bilgilerin öðrenilmesi amacýyla ön bilgilerin harekete geçirilmesini, konuyu sezdirmeyi amaçlar. Hazýrlýk Çalýþmalarý 1. Kanunun teknik yapýsýný ve teknik özelliklerini araþtýrýnýz. Tanýmlama-Çözümleme-Uygulama Dersin sorular ve etkinlikler aracýlýðýyla iþlendiði, konuya yönelik öðrenilenlerin uygulandýðý bölümdür. Tanýmlama Uygulama Bilgi Notu Konuya iliþkin küçük bilgilerin verildiði bölümdür. Bilgi Notu Çalmaya yönelik uygulamalarda sol elin kuvvetlendirilmesi için alýþtýrmalarý çalmaya öncelikle sol el ile baþlanmalýdýr. Etkinlik Sýnýf içinde öðrencilerin konuya yönelik etkin katýlýmýnýn saðlandýðý bölümdür. Okul Dýþý Etkinlik Önceden hazýrlýk yapýlarak sýnýf içinde, derse etkin katýlým için gereken süreci kapsar. l Aþaðýdaki fotoðraflardan 1.Etkinlik hangisinin kanun çalmada doðru oturuþ ve tutuþa örnek olduðunu söyleyiniz. Seçtiðiniz fotoðrafýn doðruluðunu arkadaþlarýnýzla tartýþýnýz. 1. Etkinlik 1. Etkinlik l Türk müziði literatürüne geçmiþ baþarýlý kanuncularý araþtýrýnýz. Okuma Metni Konuya veya etkinliðe yönelik okuma metinlerini belirtir. Okuma Metni Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý Öðrencilerin, ünite ile ilgili öðrendiklerini çoktan seçmeli, boþluk doldurmalý, doðru yanlýþ, eþleþtirmeli ve açýk uçlu sorularla deðerlendirilmelerine yönelik bölümdür. Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý Açýklama Ürün Dosyasý: Öðrencilerin, etkinlik ve yapmýþ olduðu araþtýrmalardan seçerek sakladýðý ürünlerin yerleþtirildiði dosyadýr. Ayrýca öðretmenin süreç deðerlendirmesinde kullanacaðý bir materyaldir. Ek-1: Öz Deðerlendirme Formu: Her konu sonunda öðrencinin kendisini deðerlendirmesi için konulmuþtur. Ek-2: Öðrenci Gözlem Formu: Yapýlan etkinliklerde her bir öðrencinin öðretmen tarafýndan deðerlendirilmesi için konulmuþtur. Ek-3: Akran Deðerlendirme Formu: Ýlgili bölümlerde öðrencinin arkadaþlarýný deðerlendirmesi için konulmuþtur. Ek-4: Tutum Ölçeði: Kanun programý ile ilgili tutumlarý ölçmek için hazýrlanmýþtýr. 1

10 ÖÐRENME ALANI TANIMLAMA ÇÖZÜMLEME VE PERFORMANS 2

11 1. Ünite KANUN ÇALMADA TEMEL DAVRANIÞLAR 1. Doðru Duruþ, Oturuþ ve Tutuþ Kurallarý 3

12 1. DOÐRU DURUÞ, OTURUÞ VE TUTUÞ KURALLARI Hazýrlýk Çalýþmalarý 1. Kanunun teknik yapýsýný ve teknik özelliklerini araþtýrýnýz. 2. Kanunun geleneksel Türk müziðindeki yerini araþtýrýnýz. 1. Etkinlik l Üst sýnýflarda kanun çalan öðrencilerin doðru duruþ, oturuþ ve kanun tutuþlarýný gözlemleyerek sonuçlarýný sýnýfta arkadaþlarýnýzla paylaþýnýz. Tanýmlama Çözümleme Uygulama 2. Etkinlik l Aþaðýdaki fotoðraflardan hangisinin kanun çalmada doðru oturuþ ve tutuþa örnek olduðunu söyleyiniz. Seçtiðiniz fotoðrafýn doðruluðunu arkadaþlarýnýzla tartýþýnýz. l Kanun çalmada doðru oturuþ ve tutuþ davranışlarını aþaðýdaki noktalý yerlere yazýnýz

13 Okuma Metni Kanun Hakkýnda Kanunun bazý kaynaklara göre büyük Türk bilginlerinden Farabi ( ) tarafýndan icat edildiði belirtilmektedir. Ayný kaynaklar Farabi nin kanun üzerinde çeþitli deðiþiklikler yaptýðýný da öne sürmektedir. Ancak Antik Çaðda Mýsýr ve Sümerliler tarafýndan kullanýldýðýný gösteren bazý tarihî belgelerden baþka eski bir Arap rivayetine göre de kanunu, Ýbn-i Hallegan ýn icat ettiði ve bu bilginin Horasanlý Bermek ailesinden olup Musul un Türklerle meskun Ýrbil þehrinde doðduðu söylenmektedir. Bir efsaneye göre bir aðacýn üzerinde ölen kuþun, aðacýn dallarýndan aþaðýya sarkan kurumuþ baðýrsaklarýnýn rüzgârýn etkisiyle çýkardýðý seslerden esinlenerek kanunun bulunduðu söylenir. Evliya Çelebi ise Seyahatname sinde, kanunun meþhur üstadlardan Ali Þah tarafýndan icat edildiðini ve Revanlý Mirza Haydar Bey ile Caðalazade Mustafa Bey in kanun hakkýnda bilgi sahibi olduklarýný yazmaktadýr. Günümüzde ise her üçlü tel için altý ile on beþ mandal görülebilmektedir. Kanun, yukarýda bahsedilen mandal tertibatýnýn bulunuþuna kadar çok güç olan þekliyle, sol elin baþparmaðýnýn týrnaðý ile tellerin çeþitli yerlerine bastýrýp perdeleri bulmak suretiyle çalýnýyordu. Kanuni Hacý Arif Bey ( ) kanunun mandalsýz olarak çalýndýðý devrin en büyük kanun virtüözü olarak bilinir. Mahmut Ragýp GAZÝMÝHÂL Musıkî Sözlüðü (Düzenlenmiþtir.) 3. Etkinlik l Kanun çalmada sað ve sol elin uygun konumlandýrýlmasýnýn aþaðýdaki fotoðraflardan hangisinde doðru verildiðini arkadaþlarýnýzla tartýþýnýz. 5

14 4. Etkinlik l Yüksük ve mýzrabýn doðru kullanýmý aþaðýdaki fotoðraflarýn hangisinde doðru verilmiþtir? l Fotoðraftan ve yaptýðýnýz gözlemlerden hareketle yüksük ve mýzrabýn doðru kullanýmý ile ilgili izlenimlerinizi aþaðýdaki noktalý yerlere yazýnýz Okuma Metni Kanunun Yapýsý Herhangi bir marangozun kolayca yapabileceði bir kasasý vardýr. Kasanýn altý ve üstü kaplanýp üstüne teller gerilmiþ, içinde bölmeleri olan dik kenar yamuk bir tabladýr. Müzik aleti olarak özelliðini ve üstünlüðünü, göðüs aðacý, bölme ve balkonlarý, derisi, eþiði ve özellikle mandal sistemi gibi incelik ve ustalýk isteyen bölümlerden almaktadýr. Kanunun her bir perdesi, tek ses verecek þekilde kaynaþtýrýlmýþ, tiz bölgeye doðru çaplarý incelen üçer naylon telden oluþur. Eskiden baðýrsaktan yapýlan teller zamanla naylona dönüþmüþtür. Kanun, gümüþ yüksüklerle iþaret parmaklarýnýn alt kýsmýna takýlan kaplumbaða kabuðundan yapýlan baða adý verilen mýzraplarla, tellerin alt ve üst kýsýmlarýna vurularak çalýnýr. Mahmut Ragýp GAZÝMÝHÂL Musikî Sözlüðü (Düzenlenmiþtir.) 6

15 5. Etkinlik l Kanun çalmada doðru duruþ, oturuþ ve tutuþ biçimleri ile yüksük ve mýzrabýn doðru kullaným kurallarýný aþaðýdaki noktalý yerlere yazýnýz Etkinlik l Aþaðýdaki fotoðraflardan hangisi mandalýn doðru kullanýmýna örnektir? Nedenleriyle birlikte tartýþýnýz. l Fotoðraftan hareketle mandalýn doðru kullanýmýnýn nasýl olduðunu aþaðýdaki noktalý yerlere yazýnýz Etkinlik l Gözlemlerinizden ve öðrendiklerinizden hareketle kanun üzerinde temel davranýþlarý gösteriniz. Bu davranýþlarý aþaðýdaki noktalý yerlere yazýnýz

16 Okuma Metni Atatürk ve Türk Müziði Türk müziðini uluslararasý seviyeye çýkarmak Atatürk'ün müzik konusundaki çalýþmalarýnýn amacýný teþkil ediyordu. Çankaya Köþkü nün ince saz takýmýnýn baþkaný Hafýz Yaþar Okur'a: Biz garbýnkini hürmetle dinlediðimiz gibi, bizim musikimiz de bütün dünyada hürmetle dinlenecek bir hâlde olmalýdýr. demiþtir. Mesut Cemil Bey de ayný konuda Atatürk'ün þu sözlerini naklediyor: Biz çok defa bu musıkînin tam haysiyetini bulamýyoruz. Ýþte dinlediðimiz hakiki Türk musıkîsidir ve þüphesiz yüksek bir medeniyetin musıkîsidir. Bu musıkîyi bütün dünyanýn anlamasý lazýmdýr. Fakat onu bütün dünyaya anlatabilmek için milletçe, bugünkü medeni dünyanýn seviyesine yükselmemiz lazýmdýr. Atatürk, 1 Kasým 1934 tarihinde TBMM'nin açýþ konuþmasýnda Türk müziðinin çaðdaþ uygarlýk seviyesine getirilmesiyle ilgili çalýþmalarý açýklamýþtýr: Güzel sanatlarýn hepsinde, ulus gençliðinin ne türlü ilerletilmesini istediðinizi bilirim. Bu yapýlmaktadýr. Ancak bunda en çabuk, en önde götürülmesi gerekli olan Türk müziðidir. Bir ulusun yeni deðiþikliðine ölçü, müzikte deðiþikliði alabilmesi, kavrayabilmesidir... Ulusal; ince duygularý, düþünceleri anlatan; yüksek deyiþleri, söyleyiþleri toplamak, onlarý bir gün önce, modern müzik kurallarýna göre iþlemek gerekir. Ancak bu düzeyde Türk ulusal müziði yükselip, evrensel müzikte yerini alabilir. (Atatürkçülük; cilt 1 s.367) 8

17 Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý A. Aþaðýdaki cümlelerden bilgi yönüyle doðru olanýn baþýna D, yanlýþ olanýn baþýna Y harfi koyunuz. 1. ( ) Kanun, Türk müziðinin yaylý çalgýlar grubuna girer. 2. ( ) Kanun perdelerinin yapýsý gereði en alt perde re, en üst perde ise sol veya la perdeleridir. B. Aþaðýda verilen ifadelerdeki noktalı yerleri doldurunuz. 1. Kanun üzerinde yere olarak konumlandýrýlýr. 2. Mandal kullanýmý sol elin.. parmaðý ve.. parmaðý ile uygulanýr. C. Aþaðýda verilen çoktan seçmeli sorularýn doðru cevabýný bulunuz. 1. Aþaðýdaki ifadelerden hangisi kanunun doðru tutuþ kurallarýndan birisidir? A) Sol elin ileride sað elin geride bulunmasý B) Sað ve sol elin eþit mesafe ve aralýkta bulunmasý C) Sað elin ileride sol elin geride ve paralel olarak konumlandýrýlmasý D) Sað ve sol elin tellerin üzerine yerleþtirilerek konumlandýrýlmasý E) Sað ve sol elin çapraz olarak konumlanmasý 2. Aþaðýdaki ifadelerden hangisi kanun çalmada sað ve sol elin konumlandýrýlmasý için uygundur? A) Yüksük ve mýzraplarýn sað ve sol elin orta parmaklarýna takýlmasý B) Yüksük ve mýzraplarýn sað ve sol elin iþaret parmaklarýna takýlmasý C) Mýzraplarýn yüksüklerin üzerine takýlmasý D) Mýzrap boyunun parmaklarda birinci boðumu geçmemesi E) Yüksük ve mýzraplarýn sað ve sol elin baþ parmaklarýna takýlmasý Kanun çalmanýn temel davranýþlarýný noktalý yerlere maddeler hâlinde sýralayýnýz

18 2. Ünite SAÐ VE SOL ELÝN KONUMLANDIRILMASI 1. Sað ve Sol El Alýþtýrmalar 2. Çift El Alýþtýrmalar 10

19 1. SAÐ VE SOL EL ALIÞTIRMALAR Hazýrlýk Çalýþmasý Kanun çalmada mýzrap vuruþlarýnýn nasýl olmasý gerektiði konusunda düþüncelerinizi söyleyiniz. Tanýmlama Çözümleme Uygulama 1. Etkinlik l Türk müziði literatürüne geçmiþ baþarýlý kanuncularý araþtýrýnýz. Araþtýrma sonuçlarýný sýnýfta sununuz. 1. Alýþtýrma 2. Etkinlik l Aþaðýdaki dizekte verilen doðal seslerin adlarýný söyleyiniz. Bilgi Notu Kanun çalmaya yönelik uygulamalarda ellerin sýralamasý aþaðýdaki gibi olmalýdýr. 1. Sol el 2. Sað el 3. Sol-sað el 4. Sað-sol el 11

20 3. Etkinlik l Aþaðýdaki alýþtýrmalarý sað ve sol el ile çalýnýz. Bilgi Notu Kanun çalmaya yönelik uygulamalarda sol elin kuvvetlendirilmesi için alýþtýrmalara sol el ile baþlanmalýdýr. O harfi sol eli, A harfi sað eli göstermektedir. 2. Alýþtýrma O A O A Alýþtýrma O A O A Alýþtýrma O A O A... 12

21 5. Alýþtýrma 6. Alýþtýrma O A O A O A O A... 13

22 7. Alýþtýrma O A O A O A O A... O A O A O A O A O A O A O A O A O A O A O 8. Alýþtýrma O A O A O A O A... O A O A O 9. Alýþtýrma A O A O A O A O A O A O A O A O A O A O A... 14

23 10. Alýþtýrma O A O A O A O A O A O A... O A O A O A O A O A O A O A O A O A O A O A O A O A 11. Alýþtýrma O A O A O A O A O A O A... O A O A O A O A O A O A O A O A O A O A O A O A O A 15

24 12. Alýþtýrma O A O A O A O A Alýþtýrma 16

25 14. Alýþtýrma O A O A O A O A Alýþtýrma 17

26 16. Alýþtýrma O A O A O A Alýþtýrma O A O A O A... O A O A O A O A O A O A O... A O A O A O A 18

27 18. Alýþtýrma O A O A O A... O A O A O A O A O A O A O... A O A O A O A 19

28 19. Alýþtýrma O A O A O A... O A O A O A O A O A O A O A... O A O A O A O A 20. Alýþtýrma 20

29 21. Alýþtýrma 22. Alýþtýrma O A O A O A O A... 21

30 23. Alýþtýrma O A O A O A... 22

31 24. Alýþtýrma 23

32 25. Alýþtýrma O A O A Alýþtýrma O A O A... 24

33 2. ÇÝFT EL ALIÞTIRMALAR Hazýrlýk Çalýþmasý Kanun çalmada çift el koordinasyonu hakkýnda bilgi toplayýnýz. Tanýmlama Çözümleme Uygulama 1. Etkinlik l Aþaðýdaki alýþtýrmalarý çift el ile çalýnýz. 1. Alýþtýrma A A A A... O O O O Alýþtýrma A A A A... O O O O... 25

34 3. Alýþtýrma 4. Alýþtýrma 26

35 5. Alýþtýrma 6. Alýþtýrma 27

36 7. Alýþtýrma 28

37 8. Alýþtýrma 9. Alýþtýrma O A O A O A O A... 29

38 10. Alýþtýrma 30

39 11. Alýþtýrma 12. Alýþtýrma 31

40 13. Alýþtýrma 32

41 14. Alýþtýrma 15. Alýþtýrma 33

42 16. Alýþtýrma 34

43 2. Etkinlik l 11 ile 34. sayfalar arasýnda verilen alýþtýrmalarý uygulayan bir arkadaþýnýzý aþaðýdaki forma göre deðerlendiriniz. AKRAN DEÐERLENDÝRME FORMU Beceriler Eksiksiz Eksiklikler Var Yanlýþ 1. Sað Elin Uygulanmasý 2. Sol Elin Uygulanmasý 3. Çift Elin Uygulanmasý l Uyguladýðýnýz alýþtýrmalarý aþaðýda verilen forma göre deðerlendiriniz. ÖZ DEÐERLENDÝRME FORMU Adý Soyadý :... Tarih:.../.../... Sýnýfý :... Numarası :... Bu çalýþmada neler yaptým? Bu çalýþmada neler öðrendim? Bu çalýþmada baþarýlý olduðum bölümler: Bu çalýþmada en çok zorlandýðým bölümler: Çalýþmamý yaparken beklemediðim nelerle karþýlaþtým? Bu çalýþmayý yeniden yapsaydým nasýl yapardým? 35

44 Okuma Metni Atatürk ve Ýstiklâl Marþý Ýstiklâl Marþý 12 Mart 1921'de Mecliste müzakere edilip, zamanýn Maarif Vekili Hamdullah Suphi Bey tarafýndan Meclis kürsüsünden tekrar tekrar okunmuþ ve ayakta alkýþlarla kabul edilmiþti. Marþýn bestelenmesi için, Ankara'da bir komisyon kurulmuþ, marşın bestelenecek mýsralarý seçilerek ilan edilmiþti. Komisyonun çalýþmalarýný yakýndan takip eden Atatürk, bu seçimi uygun bulmamýþtý. Ýstiklâl Marþý nýn uzun olmasýnda mutabakatýný söylemiþtir. Okunduðu ve çalýndýðý zaman, herkesin uzun uzun ayakta tutulmasýnýn elbette doðru olmadýðýný belirtmiþtir. Marþ ýn istiklâl davamýzý anlatýþý cihetinden, büyük manasý olan, bilhassa þu mýsralarýnýn marþtan çýkarýlmasýnýn doðru olmadýðýný eklemiþtir. Hakkýdýr, hür yaþamýþ, bayraðýmýn hürriyet; Hakkýdýr, Hakk a tapan, milletimin istiklâl! Atatürk: Benim bu milletten daima hatýrlamasýný istediðim vecizeler Ýþte bunlardýr. demiþtir. Cumhuriyet in 15. yýl þenlikleri yapýlýrken takatsiz yattýðý Dolmabahçe Sarayý'nýn önüne gelen bir vapur dolusu genç, Ýstiklâl Marþý ný söylüyordu. Atatürk, büyük bir içtenlikle dinlemiþ ve hazin hazin gülümseyerek: Beni çaðýrýyorlar, seviniyorlar, sevinecekler tabi, sevinmekte haklýdýrlar, on beþ yýl Cumhuriyet... Bu sevinilecek neticedir, demiþtir. ( 36

45 Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý A. Aþaðýda verilen ifadelerdeki noktalı yerleri doldurunuz. 1. Kanun çalarken sol elin kuvvetlenmesi için çalmaya.. el ile baþlanýr. 2. Kanun telli ve çalgýlardan biridir. 3. Kanun bir. müziði çalgýsýdýr. B. Aþaðýda verilen çoktan seçmeli sorularýn doðru cevabýný bulunuz. 1. Kanun aþaðýdakilerden hangisi ile çalýnýr? A) Parmak B) Tezene C) Mýzrap D) Pena E ) Baget 2. Aþaðýdakilerden hangisi Türk müziði literatürüne geçmiþ kanunculardan biri deðildir? A) Ahmet CENNETOÐLU B) Erol DERAN C) Tahir AYDOÐDU D) Yurdal TOKCAN E ) Ahmet METER Kanun çalarken dikkat edilmesi gereken kurallarý noktalý yerlere maddeler hâlinde yazýnýz

46 ÖÐRENME ALANI MAKAMSAL (MODAL) UYGULAMALAR 38

47 1. Ünite ÇARGÂH VE BUSELÝK MAKAMI 1. Çargâh ve Buselik Makam Dizilerinin Kanunda Uygulanýþý 2. Çargâh ve Buselik Makamýnda Örnek Eserler 39

48 1. ÇARGÂH VE BUSELÝK MAKAM DÝZÝLERÝNÝN KANUNDA UYGULANIÞI Hazýrlýk Çalýþmalarý 1. Türk müziðinde makam ne anlama gelmektedir, araþtýrýnýz. Araþtýrma sonuçlarýný sýnýfa getiriniz. 2. Türk müziðindeki makam adlarýný araþtýrýnýz. 3. Türk müziðinde kullanýlan ses deðiþtirici iþaretleri araþtýrýnýz (1. Etkinliðe yöneliktir). Tanýmlama Çözümleme Uygulama Türk Müziði Genel Eðitim Planý Melodi (Ezgi) Ritim Sesler Doğal Sesler (Arýzasýz Sesler) Tabii Olmayan Sesler (Arýzalý Sesler) Basit Usuller Birleþik (Mürekkep) Usuller Küçük Usuller Büyük Usuller Aralýklar Ýkili Aralýklar Tam Dörtlü Aralýklar Tam Beþli Aralýklar Özel Beþliler Özel Dörtlüler Basit Ana Makamlar Þed (Göçürülmüþ) Makamlar Özel Makamlar Birleþik (Mürekkep) Makamlar 40

49 Tablo: Türk müziðinde kullanýlan ses deðiþtirici iþaretler Adý Koma Deðeri Diyezi Bemolü Rumuz Koma 1 F Bakiyye 4 B Küçük Mücennep Büyük Mücennep 5 S 8 K Tanini 9 T 1. Etkinlik l Yukarýdaki tabloda adý, koma deðeri ve rumuzu verilen Türk müziðinde kullanýlan ses deðiþtirici iþaretleri uygun yerlere yazýnýz. 2. Etkinlik l Aþaðýdaki çargâh makamý dizisinin durak ve güçlü perdelerini söyleyiniz. l Çargâh makamý dizisinin yeden perdesini söyleyiniz. Çargâh Makamý Dizisi 3. Etkinlik l Aþaðýdaki buselik makamý dizisinin seyir özelliðini söyleyiniz. l Buselik makamý dizisinin tiz durak perdesini söyleyiniz. Buselik Makamý Dizisi 41

50 2. ÇARGÂH VE BUSELÝK MAKAMINDA ÖRNEK ESERLER Hazýrlýk Çalýþmalarý 1. Çargâh makamý ile ilgili araþtýrma yapýnýz. 2. Buselik makamý ile ilgili araþtýrma yapýnýz. Tanýmlama Çözümleme Uygulama 1. Etkinlik l Aþaðýda verilen çargâh makamýndaki alýþtýrma ve eserleri çalýnýz. Usulü: Sofyan Çargâh Alýþtýrma Çetin TUNCER 42

51 Bilgi Notu l l l Bir esere makamsal özelliðini veren ögelerden diyez, bemol gibi ses deðiþtirici iþaretler, her portenin baþýna, anahtardan hemen sonra ait olduklarý notalarýn yazýldýklarý çizgi ya da aralýða yazýlýrlar. Eser içerisinde baþka bir makama geçilecekse önce naturel, daha sonra geçilecek makamýn ses deðiþtirici iþaretleri konur. Ýki ayrý ölçüde bulunan ayný sesteki iki nota bir baðla birbirine baðlanmýþ ise birinci notadaki ses deðiþtirici iþaret ikinci nota için de geçerlidir. Çargâh Peþrev Usulü: Devr-i Kebir (*) Nayi Osman Dede (*) Devr-i Kebir usulünün orijinali 28/4 lük ölçüyle gerçekleþtirilse de öðrenci seviyesine uygun olmadýðý ve uygulama açısından sýkýntý yaratacaðý düþüncesiyle 4/4 lük ölçü sayısı ile verilmiþtir. 43

52 Usulü: Aksak Semai Çargâh Türkü (Giderim Yolum Daðdýr) Anonim Usulü: Sofyan Çargâh Þarký (Ara Naðme) Sadettin KAYNAK 44

53 Usulü: Raksan Çargâh Türkü (Bir Güzele Bakýp) Anonim Usulü: Sofyan Çargâh Peþrev (Teslimhane) Reþat AYSU 45

54 Usulü: Müsemmen Çargâh Sirto Anonim 46

55 Usulü: Düyek Çargâh Oyun Havasý Hüseyin Sadettin AREL 47

56 Usulü: Sofyan Çargâh Ýlahi Anonim 48

57 2. Etkinlik l Çargâh makamý dizisinin uygulanýþ biçimine iliþkin alıştırmalar hazýrlayýnýz. Hazýrladýðýnýz alıştırmaları sýnýfta çalýnýz. 3. Etkinlik l Aþaðýdaki buselik makamýna ait alýþtýrma ve eserleri çalýnýz. Usulü: Sofyan Buselik Alýþtýrma (1) Çetin TUNCER Usulü: Sofyan Buselik Alýþtýrma (2) Çetin TUNCER Usulü: Yürük Semai Buselik Þarký (1) (Ara Naðme) Rýfat Bey 49

58 Usulü: Devr-i Kebir Buselik Peþrev Bolahenk Nuri Bey Bolahenk Nuri Bey Sesinin yeterli ve güzel olmamasý nedeniyle Bolahenk lakabýyla tanýnmýþ, bestekârlýk kudreti yüksek olan Nuri Bey in eserleri, klasik üslubun güzel örnekleri arasýndadýr. Saðlam bir teknik, his ve güzelliðin sentezi olan eserleri günümüzde de bütün canlýlýklarýný korumaktadýrlar. Bolahenk Nuri Bey beste, kâr, semai, þarký formunda birçok eser bestelemiþtir. Dinî müziðimiz de baþarýlý eserleri vardýr. Özellikle buselik ve karcýðar makamlarýnda bestelediði iki Mevlevi Ayini yüksek sanat deðeri taþýr. 50

59 Usulü: Semai (Yürük) Buselik Oyun Havasý (3. bölüm) Hüseyin Sadettin AREL Usulü: Nim Sofyan Buselik Þarký (2) (Ara Naðme) Ali Ulvi BARADAN 51

60 Usulü: Evfer Buselik Þarký (Bir Pür Cefa Hoþ Dilberdir) Sultan 3. Selim 3. Selim 3.Selim in dinî müziðimize ait, ayin, durak, naat, ilahi formundaki eserlerinden baþka, din dýþý müziðimizin en büyük formu olan kâr dan baþlayarak beste, semai, þarký, köçekçe, peþrev, saz semaisi olarak altmýþ dört eseri biliniyor. 3.Selim bazý ünlü bestekârlarla ortak fasýllar bestelemiþtir. En çok kendi buluþu olan suzidilara makamýný kullanmýþtýr. Bestelemiþ olduðu Mevlevi Ayini de bu makamdandýr. Unutulan eserleri de vardýr. Elimize bulunan eserlerinin on yedisi saz eseridir. 52

61 Usulü: Düyek Buselik Þarký (3) (Ara Naðme) Mustafa Çavuþ Usulü: Türk Aksaðý Buselik Þarký (4) (Ara Naðme) Þakir Aða 53

62 Usulü: Hafif Buselik Peþrev (1) Alaattin YAVAÞÇA 54

63 Usulü: Aksak Buselik Þarký (Bir Misli Var mý?) Þakir Aða 55

64 Usulü: Düyek Buselik Þarký (Geçti Bahar) Fehmi TOKAY 56

65 Usulü: Devr-i Kebir Buselik Peþrev (2) Fethi KARAMAHMUDOÐLU Usulü: Sofyan Buselik Þarký (5) (Ara Naðme) Sadun AKSÜT 57

66 4. Etkinlik l Buselik makamý dizisinin uygulanýþına yönelik alýþtýrmalar hazýrlayýnýz. Hazýrladýðýnýz alýþtýrmalarý sýnýfta çalýnýz. Okuma Metni HASAN FERÝT ALNAR ( ) Dünya müzikçileri arasýnda geleneksel müzikten gelerek evrensel müziðe geçen ve bu alanda uluslararasý baþarýlar elde eden besteciler pek azdýr. Hasan Ferit Alnar, bu olaðanüstü yükseliþin ender temsilcilerindendir. Küçük yaþta geleneksel sanat müziðine baþlayan ve on dört yaþýndayken Ýstanbul da bir kanun virtüözü olarak ün yapan Hasan Ferit Alnar, gençlik yýllarýnda özel olarak armoni, kontrpuan ve füg dersleri alarak yeteneðini çok sesli müzik alanýna kaydýrmýþtýr yýlýnda devletin açtýðý yurt dýþý öðrenim sýnavýný kazanarak Viyana Devlet Müzik Akademisine giren Alnar, burada Joseph Marx ýn kompozisyon, Oswald Kabasta nýn orkestra þefliði öðrencisi olmuþ, Akademiyi 1932 yýlýnda baþarýyla bitirerek yurda dönmüþtür. Türkiye de aldýðý ilk görev Ýstanbul Þehir Tiyatrosunda orkestra þefliði olmuþ, 1936 yýlýnda Ankara da Cumhurbaþkanlýðý Filarmoni Orkestrasýna þef yardýmcýsý olarak atanmýþ ve ayný zamanda Ankara Devlet Konservatuvarýnda kompozisyon öðretmenliði yapmaya baþlamýþtýr. Cumhurbaþkanlýðý Filarmoni Orkestrasýnýn þefi Dr. Praetorius un ani ölümü üzerine, orkestranýn þefliðini 1946 yýlýnda üstlenen Hasan Ferit Alnar, altý yýl boyunca sürdürdüðü bu görevi, saðlýðýnýn bozulmasý dolayýsýyla býrakmýþ ve konservatuvarda kompozisyon dersleri vermiþtir yýlýnda Devlet Opera ve Balesinin genel müzik direktörlüðünü yapmaya baþlamýþ, ancak saðlýðýnýn yine bozulmasý yüzünden Viyana ya yerleþmiþtir. Bu dönemde Avrupa nýn birçok kentinde konuk þef olarak konserler yöneten bestecimiz, Viyana Senfoni, Viyana Radyo Senfoni, Münih Filarmoni, Stuttgart Radyo Senfoni, Atina Senfoni ve Sofya Senfoni gibi orkestralarý yönetmiþtir yýlýnda yeniden Ankara ya dönerek sanatsal yaþamýný baþkentte sürdürmüþtür. Hasan Ferit Alnar, yapýtlarýnda geleneksel sanat müziði makamsal sistemi ve ritmik yapýlarýndan yararlanmaya yönelerek Türk müziði ile çaðdaþ müzik dilini baþarýyla birleþtirmiþ, sergilediði özgün deyiþle yaratýcýlýkta ayrý bir yer tutmuþtur. Onun Kanun Konçertosu, Türkiye de ilk kez geleneksel bir çalgýyý solo olarak deðerlendirmiþtir. Türk halk müziðine de ilgi gösteren Hasan Ferit Alnar, halk müziði gereçlerini Prelüd ve Ýki Dans adlý orkestra yapýtýnda kullanmýþtýr. ( 58

67 Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý A. Aþaðýda verilen ifadelerdeki noktalı yerleri doldurunuz. 1. Çargâh makamýnýn tiz durak perdesi. perdesidir. 2. Buselik makamýnýn durak perdesi.perdesidir. 3. Buselik makamýnýn seyir özelliði... B. Aþaðýdaki cümlelerden bilgi yönüyle doðru olanlarýn baþýna D, yanlýþ olanlarýn baþýna Y harfi koyunuz. 1. ( ) Çargâh makamýnýn durak perdesi do perdesidir. 2. ( ) Çargâh makamýnýn güçlü perdesi sol perdesidir. 3. ( ) Buselik makamýnýn yedeni sol diyez perdesidir. 4. ( ) Buselik makamýnýn güçlü perdesi re perdesidir. 59

68 2. Ünite KÜRDİ VE RAST MAKAMI 1. Kürdi ve Rast Makam Dizilerinin Kanunda Uygulanýþý 2. Kürdi ve Rast Makamlarýnda Örnek Eserler 60

69 1. KÜRDİ VE RAST MAKAM DÝZÝLERÝNÝN KANUNDA UYGULANIÞI Hazýrlýk Çalýþmasý Kürdi ve rast makamlarýna ait saz eserlerinin ses kayýtlarýný araþtýrýnýz. Bulabildiðiniz örnekleri sýnýfta dinleyiniz. Tanýmlama Çözümleme Uygulama 1. Etkinlik l Aþaðýdaki kürdi makamý dizisinin durak, yeden ve güçlü perdelerini söyleyiniz. l Kürdi makamý dizisinin ses deðiþtirici iþaretlerini söyleyiniz. Kürdi Makamý Dizisi 2. Etkinlik l Aþaðýdaki rast makamý dizisinin durak, tiz durak, yeden ve güçlü perdelerini söyleyiniz. l Rast makamý dizisinin ses deðiþtirici iþaretlerini söyleyiniz. Rast Makamý Dizisi 61

70 2. KÜRDİ VE RAST MAKAMINDA ÖRNEK ESERLER Hazýrlýk Çalýþmalarý 1. Kürdi makamý ile ilgili araþtýrma yapýnýz. 2. Rast makamý ile ilgili araþtýrma yapýnýz. Tanýmlama Çözümleme Uygulama 1. Etkinlik l Aþaðýda verilen kürdi makamýndaki alýþtýrma ve eserleri çalýnýz. Usulü: Sofyan Kürdi Alýþtýrma Çetin TUNCER Usulü: Nim Sofyan Kürdi Peþrev (Teslimhane) Refik FERSAN 62

71 Usulü: Semai Kürdi Saz Semai (4. Hane) Aydýn ORAN Usulü: Sofyan Kürdi Þarký (Ara Naðme) Hüseyin ERBAY 63

72 Usulü: Aksak Semai Kürdi Þarký (Güzelsin Bi Bedelsin) Hacý Faik Bey 64

73 2. Etkinlik l Kürdi makamý dizisinin uygulanýþına yönelik alýþtýrmalar hazýrlayýnýz. Hazýrladýðýnýz alýþtýrmalarý sýnýfta çalýnýz. 3. Etkinlik l Aþaðýda verilen rast makamýndaki alýþtýrma ve eserleri çalýnýz. Usulü: Sofyan Rast Alýþtýrma Çetin TUNCER Usulü: Nim Sofyan Rast Peþrev (Teslimhane) Griftzen Asým Bey 65

74 Usulü: Nim Sofyan Rast Þarký (1) (Ara Naðme) Kemani Rýza Efendi Usulü: Hafif Rast Peþrev Refik FERSAN 66

75 Usulü: Yürük Semai Rast Saz Semai (4. Hane) Kemani Tatyos Efendi Usulü: Nim Sofyan Rast Þarký (2) (Ara Naðme) Rýfat Bey 67

76 Usulü: Türk Aksaðý Rast Þarký (3) (Ara Naðme) Ýsmail Baha SÜRELSAN Usulü: Sofyan Rast Medhal (1) Çetin TUNCER 68

77 Usulü: Nim Sofyan-Sofyan Rast Oyun Havasý Haydar TATLIYAY 69

78 Usulü: Yürük Semai Rast Oyun Havasý (On Dört) Anonim 70

79 71

80 Usulü: Semai Rast Þarký (Yine Bir Gülnihâl) Hammamizâde Ýsmail Dede Efendi Hammamizâde Ýsmail Dede Efendi Türk müziðinin en büyük üç müzisyeninden biri olarak kabul edilen Hammamizâde Ýsmail Dede Efendi, günümüze ulaşan dinî ve din dýþý yaklaþýk 270 eseri ile bilinmektedir. En verimli olduðu 2. Mahmut devrinde, yýllarý arasýnda yedi Mevlevi Ayini bestelemiþ, ayrýca sultanıyegâh, neveser, sababuselik, hicazbuselik ve arabankürdi makamlarýný bulmuþtur. (Komisyon tarafından oluşturulmuştur.) 72

81 Usulü: Düyek Rast Ýlahi (1) Sadettin KAYNAK Usulü: Sofyan Rast Ýlahi (2) Hüseyin SEBÝLCÝ 73

82 Usulü: Sofyan Rast Medhal (2) Enise CAN 74

83 Usulü: Aksak Semai Rast Saz Semai (1) Benli Hasan Aða 75

84 76

85 Usulü: Aksak Semai Rast Saz Semai (2) Münir Mazhar KAMSOY 4. Etkinlik l Rast makamý dizisinin uygulanýþına yönelik alýþtýrmalar hazýrlayýnýz. Hazýrladýðýnýz alýþtýrmalarý sýnýfta çalýýnýz. 77

86 Ölçme ve Deðerlendirme Çalýþmalarý A. Aþaðýdaki cümlelerden bilgi yönüyle doðru olanlarýn baþýna D, yanlýþ olanlarýn baþýna Y harfi koyunuz. 1. ( ) Kürdi makamýnýn durak perdesi sol perdesidir. 2. ( ) Kürdi makamýnýn güçlü perdesi re perdesidir. 3. ( ) Rast makamýnýn yedeni fa perdesidir. 4. ( ) Rast makamýnýn güçlü perdesi re perdesidir. B. Aþaðýda verilen ifadelerdeki noktalı yerleri doldurunuz. 1. Kürdi makamýnýn tiz durak perdesi. perdesidir. 2. Rast makamýnýn durak perdesi.perdesidir. 3. Rast makamýnýn özelliði çýkýcýdýr. 78

87 ÖZ DEÐERLENDÝRME FORMU Adý Soyadý :... Tarih:.../.../... Sýnýfý :... Numarası :... Bu çalýþmada neler yaptým? Bu çalýþmada neler öðrendim? Bu çalýþmada baþarýlý olduðum bölümler: Bu çalýþmada en çok zorlandýðým bölümler: Çalýþmamý yaparken beklemediðim nelerle karþýlaþtým? Bu çalýþmayý tekrar yapsaydým nasýl yapardým? EK 1 79

88 ÖÐRENCÝ GÖZLEM FORMU Açýklama: Bu form, etkinlik süresince öðrencilerin, yapýlan çalýþmalara katýlma düzeylerini gözlemeniz amacýyla hazýrlanmýþtýr. Ünite Adý:... Adý Soyadý :... Nu. :... Sýnýfý :... DERECELER Hiçbir Her BECERÝLER Zaman Nadiren Bazen Sýklýkla Zaman I. DERSE HAZIRLIK 1. Bilgi kaynaklarýna nasýl ulaþacaðýný bilir. 2. Ulaþtýðý kaynaklardan etkin bir biçimde yararlanýr. 3. Derse deðiþik yardýmcý kaynaklarla gelir. 4. Derse hazýrlýklý gelir. Toplam II. ETKÝNLÝKLERE KATILMA 1. Konu ile ilgili görüþlerini çekinmeksizin ifade eder. 2. Görüþü sorulduðunda söyler. 3. Yeni ve özgün sorular sorar. 4. Belirttiði görüþler ve verdiði örnekler özgündür. 5. Dersi iyi dinlediði izlenimi veren sorular sorar. Toplam III. ÝNCELEME - ARAÞTIRMA - GÖZLEM 1. Bilgi toplamak için çeþitli kaynaklara baþvurur. 2. Kendisine verilen kaynaklarla yetinmeyip baþka kaynaklar araþtýrýr. 3. Ýnceleme ve araþtýrma ödevlerini özenerek yapar. 4. Gözlemlerini dikkatli bir þekilde yapar. 5. Gözlemleri sonucunda mantýksal çýkarýmlarda bulunur. 6. Araþtýrma ve inceleme sonucunda genellemeler yapar. Toplam GENEL TOPLAM EK 2 80

89 AKRAN DEÐERLENDÝRME FORMU Deðerlendiren Öðrencinin; Grup Numarasý :... Adý Soyadý : Arkadaþýnýn Adý Soyadý:... Sýnýfý : Arkadaþýnýn Adý Soyadý:... Grubumuzdaki Öðrenciler Her Zaman Etkinliðin Baþýnda Etkinliðin Sonunda Hiçbir Zaman Ben 1. Arkadaþým 2. Arkadaþým Ben 1. Arkadaþým 2. Arkadaþým Ben 1. Arkadaþým 2. Arkadaþým Ben 1. Arkadaþým 2. Arkadaþým Etkinliðe katýlýmda gönüllüdür. Görevini zamanýnda yerine getirir. Farklý kaynaklardan bilgi toplayýp sunar. Grup arkadaþlarýnýn görüþlerine saygýlýdýr. Arkadaþlarýný uyarýrken olumlu bir dil kullanýr. Ders araç-gereçlerini kullanýrken dikkatli ve titizdir. Malzemeleri kullanýrken israf etmez. Temiz, tertipli ve düzenli çalýþýr. (Kullandýðý aletleri yerine koyar, kirlettiklerini temizler vb.) Sonuçlar tartýþýlırken konuþur, konuþulanlarý anlar. EK 3 81

90 TUTUM ÖLÇEÐÝ Bu ölçek kanun dersi programý ile ilgili tutumlarý ölçmek için hazýrlanmýþtýr. Bir ifadeyi okuduktan sonra aklýnýza ilk geleni iþaretleyiniz. Adý Soyadý :... Sýnýfý :... Tamamen Katýlýyorum Katýlýyorum Kararsýzým Katýlmýyorum Hiç Katýlmýyorum 1. Bu ders müzikal geliþimim için gereklidir. 2. Bu dersten keyif almýyorum. 3. Günlük yaþantıda kanunu kullanabilirim. 4. Bu ders bana müzikal statü katar. 5. Bu derste performansým her zaman iyidir. 6. Kanun ile alýþtýrma ve eserlere çalýþmak her zaman hoþuma gider. 7. Kanun çalarken kendimi rahat hissederim. 8. Kanun eserlerini dinlemeyi hiç sevmem. 9. Türk müziðinden hoþlanýrým. 10. Çalamadýðým zaman derse olan ilgim azalýr. 11. Bu derste öðrendiklerimin yeterli olduðunu düþünüyorum. 12. Bu derste seçilen eserleri beðenirim. 13. Zor eserleri çalýþýrken kasýlýrým. 14. Kanun sýnavlarý mutlaka komisyon önünde olmalýdýr. 15. Bu derste teknik çalýþmalara daha çok aðýrlýk verilmelidir. 16. Bu dersin uygulanýþ yönteminden memnunum. 17. Bu dersi yetersiz buluyorum. 18. Kanun ile çalýþmak benim için çok zevklidir. 19. Her zaman kendi seçtiðim eserleri çalýþmak isterim. EK 4 82

91 TERÝMLER SÖZLÜÐÜ aksak aksak semai ara naðme bakiyye buselik çargâh devr-i kebir durak düyek A : Türk müziðinde bir usul adý. : Türk müziðinde bir usul adý. : Þarkýlarýn ölçü sayýsý ile orantýlý saz bölümleri. B : Dört komalýk ses aralýðýna verilen ad. : Türk müziðinde bir makam ve perde adý. Ç : Türk müziðinde bir makam ve perde adý. D : Türk müziðinde bir usul adý. : Belli bir makamdaki ezginin bittiði perde. : Türk müziðinde bir usul adý. evfer : Türk müziðinde bir usul adý. E güçlü G : Üzerinde deðiþik uzunlukta kalýþlar yapýlan bir makam dizisinin en önemli perdesi. hafif hane : Türk müziðinde bir usul adý. : Saz eserlerinde bölüm. H ilahi koma kürdi makam medhâl mücennep müsemmen Ý : Dinî ve tasavvufi duygularý dile getiren, genellikle hece vezni ile yazýlmýþ, koþma tarzý þiirlerin bestelenmesinden meydana gelen Türk müziði formu. K : Klasik Türk müziğinde bölünebilen ve iþitilebilen en küçük ses aralýðý. : Türk müziðinde bir makam ve perde adý. M : Belirli ses dizilerini kullanan, belirli yörüngelerde gezinen, belirli perdeler üzerinde uzun veya kýsa kalýþlar yapan ve belli bir perdede biten ezgi dokusu. : Peþrev yerine kullanýlan, kýsa ve küçük usullerle ölçülmüþ saz eserleri. : Beþ komalýk (küçük mücennep) ve sekiz komalýk (büyük mücennep) ses aralýklarýna verilen ad. : Türk müziðinde bir usul adý. 83

92 nim : Yarým. N oyun havasý peþrev raksan rast saz semai semai seyir sirto sofyan þarký tanini teslimhane tiz durak Türk aksaðý türkü usul virtüöz yeden yürük semai O : Kesin bir þekli olmayan, köyde ve kentte çeþitli el, ayak ve vücut figürlerine dayalý olarak oynanabilen ölçülü saz eserlerine verilen ad. P : Farsça önde giden anlamýna gelen, fasýlýn en baþýnda çalýnan saz eserleri. R : Türk müziðinde bir usul adý. : Türk müziðinde bir makam ve perde adý. S : Peþrevle ayný kurallara baðlý, ilk üç hanesi 10/8 lik usulle yazılmış saz eserleri. : Türk müziðinde bir usul adý. : Bir makamýn gezinti yörüngesi. : Serbest yapýlý, küçük usullerle yazýlmýþ saz eserleri. : Türk müziðinde bir usul adý. Þ : 4,5,6 ve 8 mýsralý kýtalarýn bestelenmesinden meydana gelmiþ bir Türk müziði formu. T : Dokuz komalýk ses aralýðý. : Peþrev ve saz s erinde her haneden sonra tekrarlanan bölüm. : Makam dizisinin sekizinci derecedeki perdesi. : Türk müziðinde bir usul adý. : Genellikle bestecileri belli olmayan, anonim ve yöresel özelliklere sahip sözlü Türk halk müziði formu. U : Klasik Türk müziğine has belirli zaman aralıklarına sahip vuruş kalıpları. V : Teknik özellikleri açısından icrası güç olan müzik eserlerini, büyük bir ustalıkla yorumlayabilen kişi. Y : Makamýn bitiþ hissini kuvvetlendiren, dizinin yedinci derecedeki perdesi. : Türk müziðinde bir usul ve büyük sözlü form adý. 84

93 KAYNAKÇA Atatürkçülük, 1. cilt, MEB Yayýnlarý, Ýstanbul,1998. Gazimihâl, Mehmet Ragýp, Musıkî Sözlüðü, Devlet Konservatuvarý Yayýnlarý, Ýstanbul, ÝTÜ, Türk Müziði Devlet Konservatuarý, Türk Müziði Solfej ve Nazariyatý Ders Notlarý, İstanbul, Özkan, Ýsmail Hakký, Türk Musıkîsi Nazariyatý ve Usulleri, Ötüken Neþriyat, Ýstanbul, TRT, Türk Müziði Repertuvarý, Ankara. Yazým Kýlavuzu, TDK Yayýnlarý, Ankara, Ýnternet Adresleri

94