PROF. DR. AYŞE BALANLI YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

Transkript

1 PROF. DR. AYŞE BALANLI YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ 28 Kasım 2013

2 Yapı kullanıcılarının gereksinmelerini gidermek üzere tasarlanmış ve üretilmiş yapma bir çevredir. Kullanıcının temel gereksinmesi yaşamını sağlıkla sürdürme, yapının asal amacı ise insanı dış çevredeki olumsuzluklardan koruyarak güvenli ve kullanıcısının yapısına uygun bir ortam, kısaca sağlıklı bir yaşam sunma dır. 1

3 Bugünün yapısı, kirlenmiş, yoğunlaşmış bir çevrede, yapay süreçler sonucunda elde edilmiş ürünlerle, pek çok insanın üretim eylemine katıldığı, kullanıcılarının gereksinimlerinin giderek farklılaştığı çok boyutlu ve karmaşık ilişkilerle üretilmektedir. 2

4 İnsan, yapı ve çevre arasındaki bu ilişki, yapının sağlıklı bir yaşam sürdürme için sağlıklı bir ortam sunma görevini olumsuz yönde etkiler duruma gelmiştir. 3

5 Son yıllarda giderek önem kazanan ve değişik uzmanlarca araştırılan insan ile yapı arasındaki sağlık ilişkisi kapsam açısından birbirinden bir ölçüde farklılık gösteren terimler ile anlatılmaktadır. 4

6 Yapı Biyolojisi (Building Biology): İnsan ile yapı ve çevresi arasındaki ilişkileri kurarak yaşamı etkileyecek olumsuzlukları gidermeyi, yapının oluşum ve kullanımını insan sağlığı açısından yönlendirmeyi ve denetlemeyi, 5

7 Yapı ile İlişkili Hastalıklar (Building Related Illness BRI): Yapı ile ilişkilendirilen hastalıkların oluşum sürecini ve nedenlerini, 6

8 Sağlıksız Yapı Sendromu (Sick Building Syndrome SBS): Yapı içine girildikten dakika ile birkaç saat içinde başlayan, yapı dışına çıkıldıktan sonra 30 dakika ile birkaç saat sonra son bulan sağlık sorunlarını, 7

9 Sağlıklı Yapı (Healthy Building HB): Özellikleri kullanıcı gereksinmelerini karşılayarak sağlık sorunlarına neden olmayan yapıların tasarım, üretim ve kullanımlarını, 8

10 Yeşil Yapı (Green Building) ve Çevre Dostu Yapı (Environmental Friendly Building): Yapıların hem iç hem de dışındaki çevreler ile olumlu etkileşimini anlatmakta kullanılan terimlerdir. 9

11 SAĞLIKLI SAĞLIKSIZ YAPI İnsan, fiziksel varlığı ile biyolojik, kendine özgü davranışları ile psikolojik, çevresindeki insanlarla ilişkisinin sonucu olarak da sosyolojik bir yapıya sahiptir. 10

12 İnsanlar birbiri ile ilişkili bu üç yapıdan kaynaklanan gereksinimlerini ve gereksinimlerini gidermeye yönelik eylemlerini açık ya da kapalı, fiziksel ve sosyal çevrelerde gerçekleştirirler. 11

13 Hem fiziksel hem de sosyal bir çevreyi içeren ve fiziksel ve sosyal bir dış çevrede bulunan yapılar (binalar) kullanıcılarının tüm gereksinimlerini ona tasarım ve üretimle kazandırılması gereken özellikleri ile karşılar. 12

14 Yapıların bu özellikleri kullanıcılarının gereksinimlerini giderebiliyor ise sağlıklı yapı, gideremiyor ise sağlıksız yapı ya da hasta bina olarak nitelendirilir. 13

15 Sağlıksız yapı, solunum güçlüğü, göz, burun ve boğazda yanma ve tahriş, göz sulanması, öksürük, baş dönmesi, mide bulantısı, kusma, zehirlenme, işitme bozukluğu, alerji, lejyoner hastalığı, akciğer kanseri, asbestosis, mezotelyoma, plevra tümörü, kardiyovasküler sorunlar, travma, görme bozuklukları, kırık, çıkık, kesik, yara, bitkinlik, baygınlık, uyku düzensizliği, bellek yitimi, sinirlilik, gerginlik, hırçınlık, karamsarlık vb biyolojik, psikolojik ya da psikosomatik sorunlara neden olabilir. 14

16 Yapıyı sağlıksız kılan yapı özelliklerindeki sağlığı bozabilecek olumsuzluklardır. 15

17 YAPININ ÇEVRELERİ FİZİKSEL ÇEVRE ÖZELLİKLERİ SOSYAL ÇEVRE ÖZELLİKLERİ DIŞ ÇEVRE ÖZELLİKLERİ Doğal Hava Su Toprak Canlılar Yapma Yapılar Yollar Parklar.. Gruplar Sokak Mahalle Semt Kent Kurumlar Normlar Din Ahlak Örf/Adet Moda Hukuk Sosyalleşme Sürecine Etki İÇ ÇEVRE ÖZELLİKLERİ Boyutsal ve Biçimsel En Boy Yükseklik Alan Hacim Biçim Görsel Işık Renk Görünüş Gruplar Hastalar Görevliler Öğrenciler Aileler.. /Sürekli ve geçici kullanıcılar/ Ses ile İlgili Gürültü İşitme Normlar Din Ahlak Örf/Adet Moda Hukuk Dokunma ile İlgili Sertlik Pürüzlülük Keskinlik Sıcaklık Atmosferik Hava bileşimi Sıcaklık Nem Basınç Hava hareketi Elektroiklimsel özellik Sosyalleşme Sürecine Etki Şekil 1. Yapının Dış ve İç Fiziksel ve Sosyal Çevre Özellikleri 16